HACETTEPE SAGLIK BILIMLERI ENSTITUSU OGRENCI TEMSILCILER KONSEYI MÜZĠK VE BEYĠN. Prof.Dr. Erol BELGĠN

Transkript

1 Hayatta musiki lazım değildir. Çünkü hayat musikidir... Musikisiz hayat zaten mevcut olamaz. Musiki hayatın neşesi, ruhu, süruru ve her şeyidir... Mustafa Kemal ATATÜRK MÜZĠK VE BEYĠN Prof.Dr. Erol BELGĠN 1

2 Hayat, ıstırap ve keder verirse sükuneti müzikte arayınız. Hayatta musiki lazım değildir. Çünkü hayat musikidir... Musikisiz hayat zaten mevcut olamaz. Musiki hayatın neşesi, ruhu, süruru ve her şeyidir... Mustafa Kemal ATATÜRK Müzik gökle toprak arasında bir ahenktir. KONFİÇYÜS 2

3 Daha üstünü olamaz Müzik yoluyla Tanrı ya yaklaşmak ve oradan insanlığa seslenmek MÜZİK NEDİR? ĠĢitsel iletiģimin artistik formu HoĢagiden sesler harmoniği BEETHOVEN Ritm,tını,melodi,harmoni bileģimi Seslerin özel matematiksel dizilimi 3

4 Müzik Matematiktir Ritmik olarak zamanın alt dilimleri ve fonksiyonları içinde sunulur. Müzik Tarihtir Çevresel ve zamansal yaratıcılıklar,kültür ve sosyal değerlerle donatılmıştır. 4

5 Müzik Bilimseldir Kurallı, spesifik,doğru bir akustik. Bunları; Frekans,ritm,volüm,melodi, harmoni ve kontrollu zaman parametreleri belirler. Müzik,sesin ve sessizliğin belirli bir zaman aralığında ifade edildiği sanatsal bir formdur. Kelimelerle anlatılamayan duygu ve düşüncelerin seslerle anlatılması sanatıdır. 5

6 Resim, Şiir, Müzik, renklerin kelimelerin seslerin, duygu, düşünce ve heyecanımızı anlatmak üzere belli bir estetik anlayışına göre seçilip işlenmesinden oluşmaktadır. NASIL İŞİTİYORUZ? 6

7 S e s k a y n a ğ ı BİR CYCLE 7

8 Amplitude Time (msec) Sine waves Amplitude Time (msec) Amplitude Time (msec) Sine waves vary in frequency and amplitude increase in frequency = change in pitch increase in amplitudes = increase in loudness SESĠN FĠZĠKSEL PARAMETRELERĠ FREKANS ġġddet 8

9 SESĠN PSĠKOFĠZĠK PARAMETRELERĠ PĠTCH(TINI) LOUDNESS(GÜRLÜK) FARKLI SESLERĠN DESĠBEL DEĞERLERĠ FISILTI NORMAL KONUġMA YÜKSEK SESLE KONUġMA TRAFĠK GÜRÜLTÜSÜ db SPL db SPL db SPL db SPL JET MOTORU db SPL 9

10 10

11 11

12 12

13 13

14 14

15 15

16 16

17 MÜZİKALİTE NEDİR? 17

18 Brodmann ın alanları Sagittal 18

19 Farklı iģitsel merkezlerdeki nöron sayıları cochlear nuclei=8,800 inferior colliculus= 392,000 medial geniculate body = 570,000 auditory cortex = 100,000,000 (Northern, J.L. and Downs, M.P., Hearing in Children, 5th edition, Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins, 2002.) 19

20 20

21 Corpus callosum Sagittal / MRI Coronal / MRI 21

22 Corpus Callosum un yedi yaş öncesi piyano eğitimi alanlarda, yedi yaş sonrası eğitim alanlara ve eğitim almayanlara göre daha gelişkin olduğu saptanmıştır. Corpus Callosumun daha gelişmiş olması her iki yarım küre arasında bilgi aktarımının daha etkin olmasına, beynin bütün alanlarının daha koordineli çalışmasına imkân vermektedir. 22

23 Profesyonel müzisyenlerde Corpus callasum %15 daha kalındır. 23

24 Beynin sol yarısı sağ elin kontrolü, konuģma ve yazma dili, bilimsel ve sayısal yetenek, düģünme, mantık ve çözümleme gibi motor alanlara sahiptir. Beynin sağ yarısı sol elin kontrolü, görme ve hayal, müzik ve sanat yeteneği, yüzlerin ve üç boyutlu Ģekillerin tanınması ve algılanması/ tamamlanması gibi özelliklere sahip motor alanlar bulunur. 24

25 Brain Map Brain Region Musical Activity Area below the cortex and auditory cortices Subsections of the frontal lobe and hippocampus for memory recall Cerebellum's timing circuits Frontal lobesfor planning, motor cortex for movement, and sensory cortex for tactile feedback Occipital lobe - the visual cortex Language centres in the temporal lobe, fronta lobe,broca's and Wernicke's areas Cerebellar vermis and amygdala Listening to music Listening to familiar music Tapping along with music Performing music Reading music Listening to or recalling lyrics Emotional response to music 25

26 Sesteki özel matematiksel düzenleme beyindeki alfa dalgalarını stimüle ederek kiģiyi sakinleģtirir ve gevģetir,bu durum öğrenme kapasitesini artırır. Müzik eğitiminde temel disiplin tonal ve ritmik uyarıların birlikte verilmesidir. -Şarkı söyleme -Ritm tutma -Vücutla eşlik -Tonal ve ritmik patern -Enstrüman çalma -Müzik dinleme 26

27 Ses uyarıları: Selected Other General Noise Silence Seçkin Sıradan Gürültü Sessizlik Müzikteki mutluluk ve hüzünlülük, sıklıkla iki yapısal özellikle ilgilidir. tempo-ritim, makam Tempo, birim zaman içindeki vuruş sayısını ifade eder. Makam ise belli bir diziye sahip olan sistemli ses oluşumudur. 27

28 Hızlı tempolar mutluluk duygusunu, yavaş tempolar hüzün duygusunu uyandırır. Benzer şekilde, majör makamlar mutluluk duygusunu, minör makamlar ise hüzün duygusunu uyandırır. Temponun ve makamın değişmesi farklı duyguların uyandırılmasına sebep olmaktadır Araştırmalar, bebeklerin anne karnındayken 6. ve 7. aylardan itibaren seslere, özellikle de müziğe tepki verdiklerini, anne karnındayken dinledikleri müzikleri doğduktan sonra dinlediklerinde hatırladıklarını göstermektedir. 28

29 Doğumdan üç ay öncesinden itibaren bebeğe klasik müzik dinletmek onun zihinsel, duygusal, fiziksel ve sosyal gelişimini olumlu yönde etkiler, bilişsel zekânın, kulak ve dilin gelişimine yardımcı olur. Anne karnındaki bebek klasik müzik dinleyince yumuşak hareketler yapar. Rock türü müzikler tekmelerin şiddetini artırmaktadır. (Dr.Thomas Verny) 29

30 Dr.Tomatis e göre alçak frekanslı tonların fazlaca bulunduğu Rock müzik kişiyi mekanik olarak hareketlendirir ancak, mental ve fiziksel enerjiyi deşarj eder. Alçak frekanslı gürültüler Brain drain sounds olarak adlandırılır. Dr.Alfred Tomatis bu tür sesleri beyin zehiri olarak tanımlamıģtır. 30

31 Türk müziği nin zenginliği, batı müziğinin ünlü bestekarlarından Mozart, Beethoven ve Chopin i musikimize hayran bırakmış, bazı eserlerinde Türk motiflerini kullanmaktan kendilerini alamamışlardır. Buna en belirgin örnek'te Mozart'ın Türk marşıdır. Mozart ın Türk MarĢı 31

32 Beş yaşında menuet, yedi yaşında konçerto ve sekiz yaşında senfoni meydana getirdi. Mozart'ın iyi bir müzikçi olmak için doğuştan olağanüstü özellikleri vardı; Kulağı bir kemanda bir notanın sekizde bir kadar akort düşüklüğünü fark edecek derecede hassastı, çirkin seslere, gürültülere karşı tepkisi ise baygınlık geçirecek ölçüde şiddetlenebiliyordu. 32

33 Mozart effect nedir? Fransız tıp ve bilim akademileri üyesi Dr. Alfred Tomatis e göre, Beyin hücrelerindeki elektriksel enerjinin azalması konsantrasyonun bozulmasına ve yorgunluğa sebep olmaktadır. Bu durumda beynin piller gibi şarj edilmesi gerekmektedir. 33

34 Tomatis, beynin enerjiyle şarj edilmesi yollarından biri olarak 5000 ila 8000 Hz arasında yüksek frekanslar içeren müziklerin dinlenmesinin olduğunu saptamıştır. Yıllar süren analizlerden sonra Tomatis bu frekans aralığındaki seslerin Mozart müziklerinde çok sayıda mevcut olduğunu tespit etmiştir. Mozart müziği sağ temporal lobu güçlendirir ve uzaysal algıyı geliģtirir. 34

35 Mozart Etkisi (deney) Deney önce üç gruba ayrılan fareler üzerinde yapılmış, üçüncü grup farelere anne karnındayken ve doğduktan sonraki iki ay boyunca aynı Mozart Sonat (Mozart İki Piyano için Re Majör K. 448 no. lu Sonatı) dinletilmiş ve daha sonra labirentin içine konulmuştur. Mozart dinletilen fareler, beyaz gürültü dinletilen birinci gruptaki farelere ve Philip Glass ın müzikleri dinletilen ikinci gruba göre yollarını daha kolay bulmuşlardır. (1993,USA) 35

36 Alman klasik müzik bestecisi.. Dokuz senfonisi, Beş piyano konçertosu, Bir keman konçertosu, bir piyano, Keman ve çello için üçlü konçerto, Otuz iki piyano sonatı ve birçok oda müziği eseri bulunmaktadır. 36

37 31 yaşında işitme kaybı başlamış,46 yaşında işitmesini tamamen kaybetmiştir. 9. senfoniyi işitme kaybının olduğu döneminde bestelemiştir. Beethoven ın cihazları 37

38 9.senfoni 38

39 39

40 Moonlight Sonato 5.Senfoni 7.Senfoni 40

41 Beethoven Türk Marşı Fryderik Franciszek Chopin ( ) Romantik dönemin önde gelen Polonyalı piyanist ve bestecisi. 41

42 Chopin-piano/ Valldemossa 42

43 Nocturne, 43

44 5000 Polish Zloty (1982) Türk BeĢleri Ahmet Adnan Saygun Ulvi Cemal Erkin Cemal ReĢit Rey Hasan Ferit Alnar Necil Kazım Akses 44

45 Türk BeĢleri özellikle Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş döneminde eserleriyle kendilerinden söz ettirmiş aşağıdaki beş Klasik Batı Müziği bestecisini bir arada tarif etmek için kullanılan uluslararası bir deyimdir. Ahmet Adnan Saygun ( ) Klasik batı müziğinde yapıtlar vermiş bir Türk bağdarı, müzik eğitimcisi ve budun müzik bilimcisidir. İlk Türk operasının bestecisi de olan Saygun, devlet sanatçısı ünvanını alan ilk sanatçıdır. Cumhuriyet Dönemi Türk musikisinin en çok seslendirilen eserlerinden Yunus Emre orotoyosu en önemli yapıtıdır. 45

46 Ulvi Cemal Erkin ( ) Cemal ReĢit Rey( ) Türk klasik müzik bestecisi Opera dışında hemen bütün formlarda duyarlıklı, incelikli yapıtlar vermiştir. Başlıca yapıtlarının plak ve CD olarak üretilmesi ve giderek artan oranda batı müzik dünyasında seslendirilmesi, yaratılarının kalıcılığını belgelemektedir. Cumhuriyet tarihinin ilk kuşak bestecilerinden, Türk Beşleri grubunun bir üyesi, Onuncu Yıl Marşı, Lüküs Hayat opereti gibi ünlü eserlerin yaratıcısı. 46

47 Hasan Ferit Alnar ( ) Necil Kazım Akses( ) Dünya müzikçileri arasında geleneksel müzikten gelerek evrensel müziğe geçen ve bu alanda uluslararası başarılar elde etmiş Türk bestecilerindendir. Klasik Türk Müziği öğeleriyle batı müziği tekniklerini bağdaştırma çalışmalarıyla tanınır. Türk klasik müzik bestecisi. İlk kuşak bestecilerimiz arasında öncü akımlara ve yeni müzik tekniklerine çok fazla yakınlık göstermiştir. 47

48 Laika Karabey in isteği üzerine esinlenerek, bestelediği HÜZZAM SAZ SEMAİSİ Nevres in en ünlü eseridir. (14 Mayıs 1926 ) Udi Nevres Bey (Orhon) ( ) Teknik ile müzikaliteyi birleştirebilmiş bir udidir. Ve geçmişten kendi yaşadığı döneme kadar geçen süre içinde, hiçbir eğitimden geçmeden, tümüyle kendi çabası ve zekasıyla kendini yaratmış ilk ud virtiözümüzdür. 48

49 MÜZĠK VE ZĠHĠNSEL GELĠġĠM Uygun olarak sunulan müzik öğrenme fonksiyonuna yardımcıdır. 49

50 Nitelikli müzik hafızaya yeni nöral bağlantılar kazandırır. MÜZĠK ;MATEMATĠKSEL DÜġÜNCEYĠ ARTTIRIR 50

51 Hızlı ritimlerin ve majör makamların beynin sol ön bölgesinde alfa aktivitesinde azalma sağlayarak uyarılma (alfa azalması) yaptığı tespit edilmiş mutluluk duygusunda artış elde edilmiştir. Yine aynı araştırmada yavaş ritimlerin ve minör makamların etkisi de incelenmiş ve bu sefer sağ ön bölgede uyarılma (alfa azalması) ve hüzün duygusunda artış saptanmıştır. Frontal EEG Responses as a Function of Affective Musical Features. C. D. Tsang, L. J. Traınor, D. L. Santesso, S. L. Tasker, And L. A. Schmıdt.,2001,KANADA Bir fonksiyonel MR çalışmasında polifonik müzikle istirahat eden bireylerde frontal, temporal, pariyetal loblarda kan akımı artışı olduğu ve sonuçta dikkat, hafıza, anlamlandırma ve hedefe yönelme fonksiyonlarının arttığı gözlenmiştir. Listening to polyphonic music recruits domain-general attention and working memory circuits. Janata P, Tillmann B, Bharucha JJ. Cogn Affect Behav Neurosci Jun;2(2):

52 Bu araştırmanın bir diğer önemli bulgusu beyincik hacminde de bir artışın gözlenmesidir. Beyincik hareket koordinasyonu ve dengede etkin bir beyin bölümüdür. Hareketin, duygulanımın, düşüncenin, davranışların, konuşmanın dengeli olmasını sağlamaktadır. Beyin haritalama tekniği (PET) çalışmalarında ses, ritim, melodi, vurgu ve armoninin beynin sağ yarımküresinde; frekans ve ses şiddetindeki değişmelerle birlikte müzikle ilgili düşünce kalıplarının beynin sol yarımküresine kaydedildiğini gösteriyor. 52

53 Zihinsel gelişimin %85 i 8 yaşına kadar, beyin gelişiminin ise %80 i 3 yaşına kadar tamamlandığından yapılan araştırmalar bu süreçte müziğin çok önemli bir rol oynadığını, zekâ ve beyin gelişimini ilk aylarda beslenmeden sonra olumlu etkileyen en önemli faktörün müzik olduğunu göstermektedir. MÜZĠK VE ENDOKRĠN SĠSTEM 53

54 Müzik endorphin salgısını arttırır. Beynin doğal bir kimyasalıdır,salgılanması doğal bir rahatlık,güzel duygular,emosyonel zenginlik sağlar. Endorphin(Endojen morfin); Beyinde özel lokalizasyonu olan hücrelerin salgıladığı uyuģturucu tipte nörotransmitterlerdir. Ağrı inhibe eden nöronları aktive ederler 54

55 Endorphin; Fiziksel egzersizlerlede açığa çıkarak, -Emosyonel rahatlık sağlar -Ġmmün sistemi güçlendirir -Ağrıyı azaltır -Stresi azaltır -YaĢlanma prosesini yavaģlatır Yükselen endorphin düzeyi vücudun doğal anestetik maddesi ve immün fonksiyon desteğidir. 55

56 Nitelikli müzik dinlemenin Spinal anestezide sedatif ihtiyacını azalttığını bildirmiģlerdir. Lapage C.ve ark.(monreal) Strese bağlı tansiyon yüksekliği yaşayan hastalarda müziğin etkili olduğu birçok araştırmada gösterilmiştir. Music can facilitate blood pressure recovery from stress. Chafin S, Roy M, Gerin W, Christenfeld N. Br J Health Psychol Sep;9(Pt 3):

57 15 dakikalık nitelikli müzik dinleme sonucu,önerilen dozun yarısı kadar anestetik maddenin yeterli olduğunu belirlemiģtir. Dr.Paul Robertson(Kingston Üniv.) Melodiler beyni yiyecek ve diğer faktörlerden daha üst düzeyde uyarırlar. 57

58 Müzik koruyucu ruh sağlığı açısından da önemli etkilere sahiptir. Beyni ve bedeni strestesin etkilerine karşı korumaktadır. 28 sağlıklı kişi üzerinde müzikterapi öncesinde ve sonrasında duygudurum ve kortizol seviyelerinin ölçüldüğü bir araştırmada, 13 haftalık bir uygulamadan sonra duygudurum olumlu yönde etkilenmiş ve kortizol seviyesi düşmüştür Effects of guided imagery and music (GIM) therapy on mood and cortisol in healthy adults. McKinney CH, Antoni MH, Kumar M, Tims FC, McCabe PM. Health Psychol Jul;16(4):

59 Lokal anestezi ile ameliyat edilen kişilerde kendi seçtikleri müziğin dinletilmesi sonrasında daha az sıkıntı, daha iyi bir kalp hızı ve kan basıncı saptanmışken müzik dinletilmeyenlerde aynı etki elde edilememiştir. Effects of music on patient anxiety. Mok E, Wong KY. AORN J Feb;77(2):396 7, 401 6, ġarkı söylemek beynin duģudur 59

60 ġarkı hayatın gerçek tadıdır. Nasıl söylediğiniz önemli değil! Blessed by God Himself Sing whenever and wherever you can 60

61 Müzik dinlemek temporal lobları aktive ve stimüle eder,ruhunuza barıģ ve huzur getirir MÜZĠK VE OKUMA BECERĠSĠ 61

62 Hurwitz, Wolf, Bertrick ve Kokos adlı dört psikolog müziğin okuma performansına etkilerini araştırmışlardır. Bunun için seçilen öğrenciler iki gruba ayrılmıştır. Birinci gruba haftanın 5 günü müzik dersleri verilirken diğer gruba müzik dersi verilmez. Bir yıl sonra iki grup karşılaştırıldığında ders almayan grubun başarısı %72 iken diğer grupta başarı %88 dir. Bu %16 lık fark müziğin okuma öğrenme performansını artırdığını göstermektedir. Daha iyi müzik kulağı olanların daha erken okumaya başladıkları anlaşılmıştır. 62

63 Beyin kanaması geçiren 54 hasta kurayla üç gruba ayrıldı. Gruplardan birine istedikleri lirik müzikler, diğer gruba ise sesli kitaplardan bölümler dinletildi. Beyin kanamasından üç ay sonra sözel belleğin, müzik dinleyen hastalarda % 60 iyileştiği gözlemlendi. Bu oran kitap dinleyenlerde % 18 de kaldı.. MÜZĠK EĞĠTĠMĠ VE ENSTRUMAN 63

64 Okul öncesi çocuklarda müzik eğitimi; görsel,uzaysal algıları diğer çocuklara kıyasla % 36 oranında arttırmaktadır. (Rauscher&Stam-Univ.of California) 4 ay gibi kısa bir süre alınan müzik derslerinin beynin gelişiminde belirgin bir gelişme sağladığını belirlenmiştir. Bu çalışmada müzik dersleri alan 4-6 yaş arasında bir grup çocuk bir yıl boyunca izlendi. Bu süre içinde çocukların beyinlerindeki nöron faaliyetleri ölçüldü. Toronto'da Rotman AraĢtırma Enstitüsü ve McMaster Üniversitesi 64

65 Bilim adamları bu gençleri kontrol grubu ile karşılaştırdıklarında müzik dersi alan çocukların beyinlerinin farklı bir şekilde geliştiğini fark ettiler. Müzik derslerinin, beyindeki dikkat ile ilgili bilgi işleme merkezini geliştirdiğini gördüler. Bu çocukların bellek kapasitesi yaşıtlarından farklı olarak bir yıl içinde belirgin bir gelişme göstermişti. Hangi yaģta olursa olsun enstrüman çalmak temporal lob nöronlarını önemli ölçüde geliģtirmektedir 65

66 66

67 67

68 Enstrüman çalarken korteks te fizyolojik değiģiklikler,çok sayıda nöral aktivite göze çarpar. Enstrüman dersi alan okul öncesi çocuklarda Spatial-Temporal test skorlarının müzik eğitimi almayanlardan % 34 daha fazla bulunmuģ. (Ünv.of California) 68

69 Yedi yaşından önce piyano eğitimi alan çocuklar incelenmiş, hareket becerileri ile ilgili beyin bölgelerinde ve sinir damar sayısında artma tespit edilmiştir. Bu çocukların kas ve hareket gelişimi güçlü, kanlanma artışı sayesinde de dikkat, konsantrasyon, anlama, kavrama, planlama gibi bilişsel kabiliyetleri daha fazla gelişmiştir The brain of musicians. A model for functional and structural adaptation. Schlaug G. Ann N Y Acad Sci Jun;930: Okul öncesi çocuklardan bir gruba 6 ay piyano eğitimi verilmiş ve eğitim verilmeyen bir grup çocukla kıyaslanmıştır. Eğitim alan çocuklarda matematik (özellikle aritmetik) öğrenme ve analitik dil metotlarını kavrama yeteneğinin daha çok geliştiği görülmüştür. Aynı araştırmada müzik eğitiminin zaman ve mekân kavramlarıyla ilgili beyin alanlarını da geliştirdiği gözlenmiştir. Effects of music training on the child's brain and cognitive development. Schlaug G, Norton A, Overy K, Winner E. Ann N Y Acad Sci Dec;1060:

70 Müzik performansı beyin aktivasyonunu etkilemektedir. Enstruman çalmaya hazırlanma, çalma ve çaldığını hayal etme esnasında beynin ön bölgelerinde etkinlik artışı gözlenmiştir. Activation of cortical areas in music execution and imagining: a high-resolution EEG study. Kristeva R, Chakarov V, Schulte-Mönting J, Spreer J. Neuroimage Nov;20(3):

71 Bir müzik aletini çalmayı öğrenen çocukların matematiksel yeteneklerinin ve toplam IQ'larının arttığını görülmüştür. Beklendiği şekilde, çocuklar bu dersleri ne kadar uzun süre alırsa beyin kapasiteleri de aynı oranda gelişmektedir. Anket Sorusu: Bir Müzik Aleti Olmak İsteseniz? (Toplam: 230) 100% Keman: 54 (23%) Piyano: 40 (17%) Bağlama/Saz: 38 (17%) Gitar: 24 (10%) Klarnet: 24 (10%) Ney: 22 (10%) Ud: 10 (4%) Bateri Davul : 5 (2%) Diğer: 13 (6%) 71

72 TESEKKUR EDERIM 72