BALIKESİR MERKEZ İLÇELERDE BULUNAN İŞLETMELERİN DURUM, İHTİYAÇ VE BEKLENTİLERİNİN BELİRLENMESİ ARAŞTIRMASI SONUÇ RAPORU

Transkript

1 BALIKESİR MERKEZ İLÇELERDE BULUNAN İŞLETMELERİN DURUM, İHTİYAÇ VE BEKLENTİLERİNİN BELİRLENMESİ ARAŞTIRMASI SONUÇ RAPORU TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU BAŞKANLIĞI BALIKESİR BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ (MART 2015)

2 BALIKESİR MERKEZ İLÇELERDE BULUNAN İŞLETMELERİN DURUM, İHTİYAÇ VE BEKLENTİLERİNİN BELİRLENMESİ ARAŞTIRMASI SONUÇ RAPORU SUNUŞ Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve Güney Marmara Kalkınma Ajansı (GMKA) arasında imzalanan protokol gereği gerçekleştirilen Balıkesir Merkez İlçelerde Bulunan İşletmelerin Durum, İhtiyaç ve Beklentilerinin Belirlenmesi Araştırması ile Karesi ve Altıeylül ilçelerinde bulunan işletmelerin mevcut durumları (Çalışan sayısı, çalışanların eğitim düzeyleri, ciroları, elektrik giderleri, toplam kapalı-açık alanları vb.), yatırım planları ve GMKA dan beklentilerinin neler olduğunun tespit edilmesi amaçlanmıştır. Araştırmada Yeni Sanayi Bölgesi ve Organize Sanayi Bölgesindeki tüm girişimler ile GMKA tarafından belirlenen ve bu bölgelerin dışında olan işletmeler kapsanmıştır. Çalışmada adres çerçevesine göre 1324 işletmeye gidilmiş, 1010 girişimde yüz yüze görüşme yöntemiyle soru formları doldurulmuş, 314 işletmeden kapsam dışı, kapalı, mükerrer vb. nedenlerden dolayı cevap alınamamıştır. Elde edilen veriler İstatistik Programı SPSS ile analiz edilmiştir. Araştırma neticesinde elde edilen çıktılar; işletmelerin demografik özellikleri, mevcut durumları, yatırım planları, ihtiyaç ve beklentileri başlıkları altında verilmiştir.

3 İÇİNDEKİLER Sayfa GRAFİK DİZİNİ... III TABLO DİZİNİ... IV BÖLÜM 1: ARAŞTIRMANIN AMACI, KAPSAMI VE YÖNTEMİ Amaç Kapsam Coğrafi Kapsam Kapsanan Kitle Yöntem Örnekleme Yöntemi Soru Formu Alan Uygulaması Tanımlar... 3 BÖLÜM 2: DEMOGRAFİK ÖZELLİKLER Faaliyet Türüne Göre Dağılım Bulunulan Bölgeye Göre Dağılım Ortalama Çalışan Sayısı Çalışanların Eğitim Durumu Cirolar Sermaye Dağılımı BÖLÜM 3: GİRİŞİMLERİN MEVCUT DURUMLARI Girişim Merkezliği Durumu İşyerinin Başka Şubesi Olması Durumu İşyeri Sahipliği Sahip Olunan Toplam Kapalı Alan Sahip Olunan Toplam Açık Alan Elektrik Giderleri Elektrik İhtiyacını Yenilenebilir Enerji Kaynaklarından Karşılama Projesi Su Giderleri Ar-Ge Faaliyetleri İhracat Durumu I

4 Sayfa BÖLÜM 4: GİRİŞİMLERİN YATIRIM PLANLARI VE DEVLET TARAFINDAN VERİLEN DESTEK/HİBE/TEŞVİKLERİN BİLİNİRLİĞİ Yatırım Planları Destek/Teşvik/Hibelerin Bilinirliği Destek/Teşvik/Hibe Başvuruları Destek/Teşvik/Hibe Alma Durumu Destek/Teşvik/Hibe Programlarına Başvuru Düşünceleri BÖLÜM 5: GİRİŞİMLERİN İHTİYAÇ, BEKLENTİ, GÖRÜŞ VE ÖNERİLERİ Katılmak İstenilen Fuarlar Daha Fazla İş Yapılmasına Engel Olan Sorunlar YSB Bölgesinde Daha Fazla İş Yapılmasına Engel Olan Sorunlar OSB Bölgesinde Daha Fazla İş Yapılmasına Engel Olan Sorunlar Diğer Bölgelerde Daha Fazla İş Yapılmasına Engel Olan Sorunlar Katılmak İstenilen Eğitimler Güney Marmara Kalkınma Ajansı ndan Beklentiler Güney Marmara Kalkınma Ajansı Hakkındaki Görüş ve Öneriler BÖLÜM 6: SONUÇ EKLER: EK 1: SORU FORMU II

5 GRAFİK DİZİNİ Sayfa Grafik 1. Anket ve Cevapsızlık Düzeyi (%)... 1 Grafik 2. İlçe Dağılımı (%)... 2 Grafik 3. Normal Dağılım Grafiği... 3 Grafik 4. Bulunulan Bölgeye Göre Dağılım (%)... 5 Grafik 5. Ortalama Çalışan Sayısına Göre Dağılım (%)... 6 Grafik 6. Çalışanların Eğitim Durumuna Göre Dağılım (%)... 7 Grafik 7. Ciro Dağılımı (%)... 9 Grafik 8. Girişim Merkezliği Durumu (%) Grafik 9. İşyerinin Başka Şubesi Olması Durumu (%) Grafik 10. Mevcut İşyerinde Kiracı Olma Durumu (%) Grafik 11. Sahip Olunan Toplam Kapalı Alan (%) Grafik 12. Sahip Olunan Toplam Açık Alan (%) Grafik 13. Elektrik Giderleri (%) Grafik 14. Bölgelere Göre Elektrik Giderleri (%) Grafik 15. Yenilenebilir Enerji Projesi (%) Grafik 16. Su Giderleri (%) Grafik 17. Bölgelere Göre Su Giderleri (%) Grafik 18. Ar-Ge Faaliyeti Yapan Girişimlerin Oranı (%) Grafik 19. Ar-Ge Faaliyeti Yapan Girişimlerin Bölgelere Göre Dağılımı (%) Grafik 20. Ar-Ge Faaliyeti Yapan Girişimlerin Ciro Bazında Dağılımı (%) Grafik 21. Ciro Gruplarına Göre Girişimlerin Ar-Ge Faaliyeti Oranı (%) Grafik 22. İhracat Yapan Girişimlerin Oranı (%) Grafik 23. İhracat Yapan Girişimlerin Bölgelere Göre Dağılımı (%) Grafik 24. İhracat Yapan Girişimlerin Ciro Bazında Dağılımı (%) Grafik 25. Girişimlerin Yatırım Planları Dağılımı (%) Grafik 26. Yatırım Yeri Dağılımı (%) Grafik 27. Ciro Grupları Bazında Yatırım Dağılımı (%) Grafik 28. Destek /Teşvik/Hibelerin Bilinirliği (%) Grafik 29. Bölgelere Göre Destek/Teşvik/Hibelerin Bilinirliği (%) Grafik 30. Destek/Teşvik/Hibe Başvuru Oranı (%) Grafik 31. Bölgelere Göre Destek/Teşvik/Hibe Başvuru Oranı (%) Grafik 32. Destek/Teşvik/Hibe Alma Oranı (%) Grafik 33. Bölgelere Göre Destek /Teşvik/Hibe Alma Oranı (%) Grafik 34. Başvuru Yapan Girişimlerin Destek/Teşvik/Hibe Alma Oranı (%) Grafik 35. Destek/Teşvik/Hibe Programlarına Başvuru Düşünceleri (%) Grafik 36. Bölgelere Göre Destek /Teşvik/Hibe Programlarına Başvuru Düşünceleri (%) Grafik 37. Katılmak İstenilen Fuarlar (%) Grafik 38. Daha Fazla İş Yapılmasına Engel Olan Sorunlar (%) Grafik 39. YSB Bölgesinde Daha Fazla İş Yapılmasına Engel Olan Sorunlar (%) Grafik 40. OSB Bölgesinde Daha Fazla İş Yapılmasına Engel Olan Sorunlar (%) Grafik 41. Diğer Bölgelerde Daha Fazla İş Yapılmasına Engel Olan Sorunlar (%) Grafik 42. Güney Marmara Kalkınma Ajansı ndan Beklentiler (%) III

6 TABLO DİZİNİ Sayfa Tablo 1. Faaliyet Türüne Göre Dağılım (%)... 4 Tablo 2. Bulunulan Bölgeye Göre Faaliyet Dağılımı (%)... 5 Tablo 3. Bulunulan Bölgeye Göre Çalışan Sayısı (%)... 6 Tablo 4. Faaliyete Göre Çalışan Sayısı (%)... 7 Tablo 5. Bölgelere Göre Çalışanların Eğitim Düzeyi (%)... 8 Tablo 6. Bölgelere Göre Cirolar (%)... 9 Tablo 7. Faaliyete Göre Cirolar (%) Tablo 8. Sermaye Dağılımı (%) Tablo 9. Faaliyete Göre Elektrik Giderleri (%) Tablo 10. Bölgelere Göre Yatırım Planı Düşünceleri (%) Tablo 11. Yatırım Yapacak Girişimlerin Bölgelere Göre Yatırım Yeri Düşünceleri (%) IV

7 BÖLÜM 1: ARAŞTIRMANIN AMACI, KAPSAMI VE YÖNTEMİ 1.1 Amaç Balıkesir Merkez İlçelerde Bulunan İşletmelerin Durum, İhtiyaç ve Beklentileri Araştırması ile Karesi ve Altıeylül ilçelerinde bulunan işletmelerin mevcut durumları (Çalışan sayısı, çalışanların eğitim düzeyleri, ciroları, elektrik ve su giderleri, toplam kapalı-açık alanları vb.), yatırım planları ve GMKA dan beklentilerinin neler olduğunun tespit edilmesi amaçlanmıştır. 1.2 Kapsam Coğrafi Kapsam Coğrafi kapsam olarak Balıkesir ili Karesi ve Altıeylül ilçeleri kapsama dahil edilmiştir Kapsanan Kitle Balıkesir Merkez Yeni Sanayi Bölgesi ve Organize Sanayi Bölgesinde bulunan işletmelerden lokanta, çay ocağı, depo, kargo, banka şubeleri ve taşeron işletmeler haricindeki işletmelerin tamamı ve bu bölgelerin dışında olup GMKA nın hedef kitlesi içerisinde olan ve örnek listesi GMKA tarafından belirlenen işletmeler. 1.3 Yöntem Örnekleme Yöntemi Araştırma tamsayım yöntemiyle gerçekleştirilmiştir. Toplam 1324 işletme ziyaret edilmiş, bunların 1010 tanesine anket uygulanmış, 314 işletmeden ise çeşitli nedenlerden dolayı bilgi alınamamıştır. Anket ve cevapsızlık durumu Grafik 1 de gösterilmiştir. Grafik 1. Anket ve Cevapsızlık Düzeyi (%) ,3 10,6 4,8 3,8 2,3 1 0,8 0,5 1

8 Grafikte belirtildiği gibi işletmelerin %76,3 üne anket uygulanmış, cevapsızlık oranı ise %23,7 olmuştur. Cevapsızlık nedenlerine bakıldığında en fazla cevapsızlığın Kapsam dışı nedeniyle olduğu görülmektedir. Bu grupta, GMKA nın hedef kitlesi içerisinde olmayan büfe, çay ocağı, lokanta, depo, kargo, banka şubesi ve taşeron firma gibi işletmeler bulunmaktadır. Dikkat çeken bir diğer cevapsızlık nedeni ise %3,8 ile Ret seçeneğidir. Anketi doldurmayı reddetmelerinin nedeni işletmelerin GMKA hakkındaki yanlış algıları ve tepkileridir Soru Formu Araştırmada kullanılan ve 23 sorudan oluşan soru formu TÜİK Balıkesir Bölge Müdürlüğü ve GMKA nın ortak çalışması ile tasarlanmış ve TÜİK Örnekleme ve Araştırma Teknikleri Daire Başkanlığı ndan görüş alınmıştır. Ek 1 de yer alan soru formu, İşletme Sahipleri veya Müdürleri ile yüz yüze görüşme tekniğiyle uygulanmıştır Alan Uygulaması Araştırmanın alan uygulaması 2015 Ocak ve Şubat aylarında TÜİK Balıkesir Bölge Müdürlüğü personelleri tarafından yapılmıştır. Alan uygulamasında bilgisine başvurulan işletmeler TÜİK personeli tarafından ziyaret edilerek anketin amaç ve önemine yönelik bilgilendirme ve gerekli açıklamalar yapılmış ve işyeri sahibi veya sorumlu müdürler ile yüz yüze görüşme tekniğiyle anket uygulanmıştır. İşletmelerin ilçelerine göre dağılımı Grafik 2 de gösterilmiştir. Bilgisi alınan işletmelerin %90,2 si Karesi, %9,8 si Altıeylül ilçesi sınırlarında bulunmaktadır. Grafik 2. İlçe Dağılımı (%) 9,8 90,2 Altıeylül Karesi 2

9 1.3.4 Tanımlar Girişim: Birinci derecede karar alma özerkliğini kullanarak, mal ve hizmet üreten bir organizasyon biçimidir. Girişim bir veya birden fazla faaliyet yürütebilir. Bir girişim ya yasal birimden ya da yasal birimlerin birleşiminden oluşmaktadır. Ana faaliyet: İşyerinin faaliyet konusu birden fazla ise ana faaliyet, gayri safi satış hasılatının en çok yaratıldığı faaliyettir. Birden fazla faaliyetin gayri safi satış hasılatı eşit ise daha fazla çalışanın yürüttüğü faaliyet ana faaliyettir. Ciro: Referans dönemi sırasında gözlem birimi tarafından fatura edilmiş toplamları kapsar ve bu üçüncü kişilere sunulan hizmet ve malların piyasa satışlarına karşılık gelir. Ücretli çalışanlar: İşyerinde işlerinin yapılabilmesi için ücret karşılığı çalıştırılan idari, teknik ve diğer işlerde çalışan personelin toplam sayısıdır. Çalışan sayısı; bir işveren için çalışan, bir çalışma sözleşmesi olan ve ücret, maaş, harç, bahşiş, parça başına ücret gibi emeğinin karşılığı için para alan, iş akdine sahip kişilerin sayısı olarak tanımlanır. Standart Sapma: Standart sapma değeri, aritmetik ortalama değeri etrafında serinin ne kadar yayılım gösterdiği ile belirlenmektedir. Standart sapmanın büyük olması, veri noktalarının aritmetik ortalamadan daha uzak yayıldıklarını, küçük bir standart sapma ise verilerin aritmetik ortalamaya yakın gruplaştıklarını göstermektedir. Pratikte, çok zaman verilerin yaklaşık olarak bir normal dağılım gösteren ana kütleden geldiği varsayılır. Bu varsayıma neden olan hipotez merkezi limit teoreminin geçerliliği iddiasıdır. Merkezi limit teoremine göre birçok birbirinden bağımsız ve hepsi aynı dağılım gösteren rassal değişkenlerin toplamı limitte bir normal dağılıma göre eğilim gösterirler. Bu varsayıma göre, değerler yaklaşık %68,27 olasılıkla aritmetik ortalamadan eksi ve artı 1 standart sapma noktalarının arasında bulunurlar. Ortalamadan artı ve eksi 2 standart sapma noktaları arasında %95,45 olasılıkla ve ortalamadan artı ve eksi 3 standart sapma noktaları arasında %99,73 olasılıkla bulunur. Bu durum grafik 3 te gösterilmiştir. Grafik 3. Normal Dağılım Grafiği 3

10 BÖLÜM 2: DEMOGRAFİK ÖZELLİKLER 2.1 Faaliyet Türüne Göre Dağılım İşletmelerin ana faaliyetlerine göre sınıflandırılmasında, Avrupa Ekonomik Topluluğunda Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflaması (NACE Rev.2) kullanılmıştır. Sınıflama NACE Rev.2 seviye 1 kısım bazında yapılmış, sadece Kısım G de Motorlu Taşıtlar ve Motosikletlerin Satışı, Bakım ve Onarımı Toptan Ticaret ve Perakende Ticaret bölümleri ayrı verilmiştir. Çalışmada bilgisi alınan işletmelerin NACE Rev.2 ye göre kısım bazında dağılımı Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1. Faaliyet Türüne Göre Dağılım (%) Kısım Faaliyet Tanımı Oran (%) A Tarım, Ormancılık ve Balıkçılık 0,0 B Madencilik ve Taş Ocakçılığı 0,9 C İmalat 43,1 D Elektrik, Gaz, Buhar ve İklimlendirme Üretimi ve Dağıtımı 0,1 E Su temini; Kanalizasyon, Atık Yönetimi ve İyileştirme 1,0 F İnşaat 1,7 G Motorlu Taşıtlar ve Motosikletlerin Satışı, Bakım ve Onarımı 42,2 G Toptan Ticaret 3,9 G Perakende Ticaret 3,3 H Ulaştırma ve Depolama 1,6 I Konaklama ve Yiyecek Hizmeti Faaliyetleri 0,2 J Bilgi ve İletişim 0,1 K Finans ve Sigorta Faaliyetleri 0,0 L Gayrimenkul Faaliyetleri 0,0 M Mesleki, Bilimsel ve Teknik Faaliyetler 0,7 N İdari ve Destek Hizmet Faaliyetleri 0,5 O Kamu Yönetimi ve Savunma; Zorunlu Sosyal Güvenlik 0,0 P Eğitim 0,0 Q İnsan Sağlığı ve Sosyal Hizmet Faaliyetleri 0,0 R Kültür, Sanat, Eğlence, Dinlence ve Spor 0,0 S Diğer Hizmet Faaliyetleri 0,9 T Hanehalklarının İşveren Olarak Faaliyetleri 0,0 İşletmelerin %43,1 inin faaliyeti Kısım C İmalat ve %49,4 ünün faaliyeti ise Kısım G Toptan ve Perakende Ticaret; Motorlu Taşıtlar ve Motosikletlerin Satışı, Bakım ve Onarımı na dahildir. Bilgisi alınan işletmelerin %92,5 i bu iki kısımda faaliyet göstermektedir. 4

11 Faaliyet Madencilik ve Taş Ocakçılığı İmalat Elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı Su temini; kanalizasyon, atık yönetimi ve iyileştirme İnşaat Motorlu taşıtlar ve motosikletlerin satışı, bakım ve onarımı Toptan Ticaret Perakende Ticaret Ulaştırma ve Depolama Konaklama ve yiyecek hizmeti faaliyetleri Bilgi ve İletişim Mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetler İdari ve destek hizmet faaliyetleri Diğer hizmet faaliyetleri TOPLAM 2.2 Bulunulan Bölgeye Göre Dağılım Grafik 4. Bulunulan Bölgeye Göre Dağılım (%) 7, ,8 Yeni Sanayi Bölgesi Organize Sanayi Bölgesi Diğer Araştırmada bilgisi alınan işletmeler bulundukları yerlere göre; Yeni Sanayi Bölgesi (YSB), Organize Sanayi Bölgesi(OSB) ve Diğer Bölgeler olmak üzere üç ana bölgede gruplandırılmıştır. Grafik 4 te görüldüğü gibi işletmelerin 82,8 si Yeni Sanayi Bölgesinde, %7,2 si Organize Sanayi Bölgesinde ve %10 u Diğer Bölgelerde bulunmaktadır. Tablo 2. Bulunulan Bölgeye Göre Faaliyet Dağılımı (%) YSB 0,1 35,4 1,0 0,6 50,8 4,1 3,7 1,7 0,1 0,8 0,6 1,1 100,0 OSB 4,1 90,5 2,7 2,7 100,0 DİĞER 4,9 72,2 1,0 2,0 11,9 1,0 3,0 2,0 2,0 100,0 Tablo 2 de yer alan, işletmelerin bulundukları bölgelere göre faaliyetlerine bakıldığında; Yeni Sanayi Bölgesinde bulunan işletmelerin %50,8 inin faaliyetinin Motorlu Taşıtlar ve Motosikletlerin Satış, Bakım ve Onarımı ; %35,4 ünün İmalat sektöründe olduğu; Organize Sanayi Bölgesinde bulunan işletmelerin %90,5 inin faaliyetinin İmalat sektöründe olduğu; Diğer Bölgelerde bulunan işletmelerin %72,2 sinin faaliyetinin İmalat sektöründe olduğu görülmektedir. 5

12 2.3 Ortalama Çalışan Sayısı Grafik 5. Ortalama Çalışan Sayısına Göre Dağılım (%) (%) 70,0 65,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 13,1 8,2 8,4 5,3, Çalışan Sayısı Grubu Çalışmada bilgisi alınan işletmelerin çalışan sayısı incelendiğinde; %65 inin 1-5 kişi arasında, %13,1 inin 6-10 kişi arasında, %8,2 sinin kişi arasında, %8,4 ünün kişi arasında ve %5,3 ünün 50 kişiden fazla çalışanı olduğu görülmektedir. Bilgisi alınan işletmelerde toplam kişi çalışmaktadır. Çalışan sayısı ortalaması 14,77, standart sapması 57,45 ve modu 1 kişi olarak bulunmuştur. Yani örneklem içerisinde en sık rastlanan çalışan sayısı 1 dir. Bu da yalnız iş sahiplerinin çalışması anlamına gelmektedir. Tablo 3. Bulunulan Bölgeye Göre Çalışan Sayısı (%) Çalışan Sayısı Grubu Bölge Toplam YSB 76,2 13,8 6,1 3,3 0,6 100,0 OSB 4,1 6,8 19,2 37,0 32,9 100,0 DİĞER 15,8 11,9 17,8 29,7 24,8 100,0 İşletmelerin bulundukları bölgelere göre çalışan sayısı dağılımına bakıldığında; Yeni Sanayi Bölgesinde bulunan işletmelerin %76,2 sinin 1-5 çalışanı olduğu; Organize Sanayi Bölgesinde bulunan işletmelerin %37 sinin 21-49, %32,9 unun 50+ çalışanı olduğu; Diğer Bölgelerde bulunan işletmelerin %29,7 sinin 21-49, %24,8 inin 50+ çalışanı olduğu görülmektedir. 6

13 Tablo 4. Faaliyete Göre Çalışan Sayısı (%) Çalışan Sayısı Grubu Faaliyet Toplam İmalat Sanayii 47,1 14,9 12,4 14,3 11,3 100,0 Motorlu taşıtlar ve motosikletlerin satışı, bakım ve onarımı 86,9 10,3 1,6 1,2 0,0 100,0 İşletmelerin faaliyet türlerine göre çalışan sayıları incelendiğinde; İmalat sanayii sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin %47,1 inin 1-5 çalışanı olduğu, %11,3 ünün 50+ çalışanı olduğu, Motorlu taşıtlar ve motosikletlerin satışı, bakım ve onarımı sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin %86,9 unun 1-5 çalışanı olduğu ve bu sektörde faaliyet gösteren işletmelerden hiç birinin 50+ çalışanı olmadığı görülmektedir. 2.4 Çalışanların Eğitim Durumu Grafik 6. Çalışanların Eğitim Durumuna Göre Dağılım (%) 45,0 44,2 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 20,7 17,2 15,0 10,0 7,9 9,1 5,0 0,8 0,1 0,0 Lise Öncesi Meslek Lisesi Diğer Lise Yüksek Okul (2 Yıllık ) Üniversite Yüksek Lisans Doktora Toplam çalışanın eğitim durumları; %44,2 si lise öncesi, %20,7 si meslek lisesi, %17,2 si diğer liseler, %7,9 u yüksekokul, %9,1 i üniversite, %0,8 i yüksek lisans ve %0,1 i doktora düzeyindedir. 7

14 Tablo 5. Bölgelere Göre Çalışanların Eğitim Düzeyi (%) Bölgeler Eğitim Durumu YSB OSB Diğer Lise öncesi 52,0 39,9 42,3 Meslek Lisesi 18,3 19,2 24,3 Diğer Lise 17,4 18,4 15,6 Yüksekokul (2 Yıllık) 5,3 10,0 7,9 Üniversite 6,3 11,1 9,3 Yüksek Lisans 0,5 1,4 0,4 Doktora 0,1 0,1 0,1 Bölgelere göre çalışanların eğitim durumları dağılımına bakıldığında; Yeni sanayi bölgesinde bulunan girişimlerin çalışanlarının eğitim düzeylerinin; %52 sinin lise öncesi, %18,3 ünün meslek lisesi, %17,4 ünün diğer liseler, %5,3 ünün yüksekokul, %6,3 ünün üniversite, %0,5 inin yüksek lisans ve %0,1 inin doktora düzeyinde olduğu; Organize sanayi bölgesinde bulunan girişimlerin çalışanlarının eğitim düzeylerinin; %39,9 unun lise öncesi, %19,2 sinin meslek lisesi, %18,4 ünün diğer liseler, %10 unun yüksekokul, %11,1 inin üniversite, %1,4 ünün yüksek lisans ve %0,1 inin doktora düzeyinde olduğu; Diğer bölgelerde bulunan girişimlerin çalışanlarının eğitim düzeylerinin; %42,3 ünün lise öncesi, %24,3 ünün meslek lisesi, %15,6 sının diğer liseler, %7,9 unun yüksekokul, %9,3 ünün üniversite, %0,4 ünün yüksek lisans ve %0,1 inin doktora düzeyinde olduğu görülmüştür. 8

15 Cirolar Grafik 7. Ciro Dağılımı (%) Ciro Aralıkları (TL) ,1 6, , , , , Araştırmada bilgisi alınan işletmelerin %47,7 sinin cirosunun TL aralığında, %20,7 sinin TL aralığında, %8,6 sının TL aralığında, %12,6 sının TL aralığında, %6,3 ünün TL aralığında ve %4,1 inin TL den daha fazla cirosu olduğu görülmektedir. Tablo 6. Bölgelere Göre Cirolar (%) Ciro Aralığı (TL) Bölge Yeni Sanayi Bölgesi 57,1 22,8 8,4 9,0 2,3 0,5 Organize Sanayi Bölgesi 0 6,8 8,2 38,4 34,3 12,3 Diğer 5,0 12,9 10,9 23,8 19,8 27,7 Bölgelere göre ciro dağılımına bakıldığında Yeni Sanayi Bölgesinde %57,1 oranı ile TL aralığı, Organize Sanayi Bölgesinde %38,4 oranı ile TL aralığı ve diğer bölgelerde %27,7 oranı ile TL aralığı en fazla görülen ciro aralıkları olmuştur. 9

16 Tablo 7. Faaliyete Göre Cirolar (%) Ciro Aralığı (TL) Faaliyet Türü İmalat Sanayii 30,6 23,2 10,6 17,5 9,9 8,3 Motorlu taşıtlar ve motosikletlerin satışı, bakım ve onarımı 73,1 17,8 4,0 4,7 0,2 0,2 Faaliyet türüne göre ciro dağılımında ise; İmalat sanayii sektöründe %30,6, Motorlu taşıtlar ve motosikletlerin satışı, bakım ve onarımı sektöründe %73,1 oranı ile TL aralığı en fazla görülen ciro aralığı olmuştur. 2.6 Sermaye Dağılımı Tablo 8. Sermaye Dağılımı (%) Sermaye Dağılımı Sayı Oran(%) Gerçek ve Tüzel Kişi ,3 Kamu Kurum/Kuruluş 0 0,0 Yabancı sermaye 3 0,3 Gerçek ve Tüzel Kişi-Kamu Kurum/Kuruluş 1 0,1 Gerçek ve Tüzel Kişi-Yabancı sermaye 3 0,3 TOPLAM Çalışmada bilgisi alınan işletmelerin %99,3 ünün gerçek ve tüzel kişilere ait olduğu görülmektedir. Tek başına yabancı sermayenin payı ise %0,3 tür. İşletmenin tamamına veya bir kısmına sahip olan firmalar ise ABD, İsviçre, Fransa ve İngiltere menşeilidir. 10

17 BÖLÜM 3: GİRİŞİMLERİN MEVCUT DURUMLARI 3.1 Girişim Merkezliği Durumu Grafik 8. Girişim Merkezliği Durumu (%) 7,2 Araştırmada ziyaret edilen işyerlerinin %92,8 i girişimin merkezi, %7,2 si girişimin şubesidir. 92,8 3.2 İşyerinin Başka Şubesi Olması Durumu Grafik 9. İşyerinin Başka Şubesi Olması Durumu (%) 20,2 Araştırmada ziyaret edilen işyerlerinin %79,8 inin başka bir yerde şubesi yokken %20,2 sinin başka bir şubesi vardır. 79,8 3.3 İşyeri Sahipliği Grafik 10. Mevcut İşyerinde Kiracı Olma Durumu (%) Girişimlerin %61 i mevcut işyerlerinde kiracı, %39 u işyeri sahibidir. 39,0 61,0 11

18 3.4 Sahip Olunan Toplam Kapalı Alan Grafik 11. Sahip Olunan Toplam Kapalı Alan (%) (m 2 ) , , , , ,5,0 10,0 20,0 30,0 40,0 Girişimlerin en fazla sahip oldukları kapalı alan aralığı %36,7 ile metrekare aralığıdır, %15,5 i 1000 metrekareden fazla kapalı alana sahiptir. Girişimlerin sahip oldukları kapalı alan aralıkları Grafik 11 de verilmiştir. 3.5 Sahip Olunan Toplam Açık Alan Grafik 12. Sahip Olunan Toplam Açık Alan (%) (m 2 ) , , , , ,7 0 37,5,0 10,0 20,0 30,0 40,0 Girişimlerin %37,5 inin kendisine ait açık alanı bulunmamaktadır. En fazla sahip oldukları açık alan aralığı %23,7 ile metrekare aralığıdır, %12,3 ü 1000 metrekareden fazla açık alana sahiptir. Girişimlerin sahip oldukları açık alan aralıkları Grafik 12 de verilmiştir. 12

19 3.6 Elektrik Giderleri Grafik 13. Elektrik Giderleri (%) (TL) ,1 10, ,7 18, ,5,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 Girişimlerin; %43,5 inin TL, %18,4 ünün TL, %18,7 sinin TL, %10,3 ünün TL aralığında ve %9,1 inin TL nin üzerinde yıllık elektrik giderinin olduğu görülmektedir. Araştırmada bilgisi alınan girişimlerin 2014 yılında toplam elektrik gideri TL olarak hesaplanmıştır. Toplam elektrik giderinin bölgelere göre dağılımı Grafik 14 te verilmiştir. Grafikte de görüldüğü gibi toplam giderin %51 i diğer bölgelerde, %42 si Organize Sanayi Bölgesinde ve %7 si Yeni Sanayi Bölgesinde bulunan girişimlere aittir. Grafik 14. Bölgelere Göre Elektrik Giderleri (%) 7 51 YSB 42 OSB Diğer 13

20 Tablo 9. Faaliyete Göre Elektrik Giderleri (%) Ciro Aralığı (TL) Faaliyet Türü İmalat Sanayii 25,2 16,4 20,8 18,3 19,2 Motorlu taşıtlar ve motosikletlerin satışı, bakım ve onarımı Faaliyete göre elektrik giderlerine bakıldığında, İmalat Sanayii sektöründeki girişimlerin; 61,9 20,3 15,4 2,3 0 %25,2 sinin TL, %16,4 ünün TL, %20,8 inin TL, %18,3 ünün TL aralığında ve %19,2 sinin TL nin üzerinde yıllık elektrik giderinin olduğu, Motorlu taşıtlar ve motosikletlerin satışı, bakım ve onarımı sektöründeki girişimlerin; %61,9 unun TL, %20,3 ünün TL, %15,4 ünün TL aralığında ve %2,3 ünün TL aralığında yıllık elektrik giderinin olduğu görülmektedir. Bu sektörde faaliyet gösteren girişimlerin hiçbirinin TL üzerinde elektrik gideri olmamıştır Elektrik İhtiyacını Yenilenebilir Enerji Kaynaklarından Karşılama Projesi Grafik 15. Yenilenebilir Enerji Projesi (%) 95,2 4,8 Araştırma kapsamında olan girişimlerin %4,8 i elektrik ihtiyacını yenilenebilir enerji kaynaklarından karşılamak üzere bir projelerinin olduğunu, %95,2 si ise bir projelerinin olmadığını belirtmiştir. 14

21 3.7 Su Giderleri Grafik 16. Su Giderleri (%) (TL) ,8 7,0 7, ,3 Kuyu Suyu 55,1 0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 Girişimlerin; %23,3 ünün TL, %7,8 inin TL, %7 sinin TL aralığında ve %6,8 inin 2500 TL nin üzerinde yıllık su giderinin olduğu görülmektedir. %55,1 i ise kuyu suyu kullanmaktadır. Araştırmada bilgisi alınan girişimlerin 2014 yılında toplam su gideri TL olarak hesaplanmıştır. Toplam su giderinin bölgelere göre dağılımı Grafik 17 de verilmiştir. Grafikte de görüldüğü gibi toplam giderin %37 si diğer bölgelerde, %46 sı Organize Sanayi Bölgesinde ve %17 si Yeni Sanayi Bölgesinde bulunan girişimlere aittir. Grafik 17. Bölgelere Göre Su Giderleri (%) YSB OSB Diğer 15

22 3.8 Ar-Ge Faaliyetleri Grafik 18. Ar-Ge Faaliyeti Yapan Girişimlerin Oranı (%) 9,6 Araştırmada bilgisi alınan işletmelerin %9,6 sı bugüne kadar AR-GE faaliyeti yaptığını, %90,4 ü AR-GE faaliyeti yapmadığını belirtmiştir. 90,4 Grafik 19. Ar-Ge Faaliyeti Yapan Girişimlerin Bölgelere Göre Dağılımı (%) YSB 52,6 Diğer 19,6 OSB 27,8 Bugüne kadar herhangi bir Ar- Ge faaliyeti yapan işletmelerin %52,6 sı yeni sanayi bölgesinde, %27,8 i organize sanayi bölgesinde, %19,6 sı diğer bölgelerdedir. 16

23 Grafik 20. Ar-Ge Faaliyeti Yapan Girişimlerin Ciro Bazında Dağılımı (%) , , , ,4 12,4 14,4 Bugüne kadar herhangi bir AR-GE faaliyeti yapan işletmelerin ciro dağılımlarına bakıldığında; %14,4 ü TL ciro aralığında, %12,4 ü TL ciro aralığında, %12,4 ü TL ciro aralığında, %28,9 u TL ciro aralığında, %21,6 sı TL ciro aralığındadır. AR-GE faaliyeti yapan işletmelerin %10,3 ünün TL nin üzerinde cirosu olduğu görülmektedir. Grafik 21. Ciro Gruplarına Göre Girişimlerin Ar-Ge Faaliyeti Oranı (%) ,4 75, ,8 67, ,0 78, ,8 86, ,7 94, ,9 97,1 Ciro bazında AR-GE faaliyeti oranlarına bakıldığında; en yüksek AR-GE faaliyeti oranı %32,8 ile TL ciro aralığındadır. Bunu %24,4 ile cirosu TL nin üzerinde olan işletmeler izlemektedir. En düşük AR-GE oranı %2,9 ile TL ciro aralığında ve %5,7 ile TL ciro aralığındadır. 17

24 3.9 İhracat Durumu Grafik 22. İhracat Yapan Girişimlerin Oranı (%) 8,3 Araştırmada bilgisi alınan işletmelerin %8,3 ü 2014 yılı içerisinde ihracat yaptığını, %91,7 si ihracat yapmadığını belirtmiştir. 91,7 Grafik 23. İhracat Yapan Girişimlerin Bölgelere Göre Dağılımı (%) YSB 28,6 OSB 42,9 Diğer 28, yılı içerisinde ihracat yapan işletmelerin %28,6 sı yeni sanayi bölgesinde, %42,9 u organize sanayi bölgesinde, %28,5 i diğer bölgelerdedir. Grafik 24. İhracat Yapan Girişimlerin Ciro Bazında Dağılımı (%) Ciro (TL) , , , ,1 8, , yılı içerisinde ihracat yapan işletmelerin ciro dağılımlarına bakıldığında; %2,4 ü TL ciro aralığında, %8,3 ü TL ciro aralığında, %7,1 i TL ciro aralığında, %27,4 ü TL ciro aralığında, %35,7 si TL ciro aralığındadır. İhracat yapan işletmelerin %19,1 inin TL den daha fazla cirosu olduğu görülmektedir. 18

25 BÖLÜM 4: GİRİŞİMLERİN YATIRIM PLANLARI VE DEVLET TARAFINDAN VERİLEN DESTEK/HİBE/TEŞVİKLERİN BİLİNİRLİĞİ 4.1 Yatırım Planları Grafik 25. Girişimlerin Yatırım Planları Dağılımı (%) ,6 5,1 10, ,6 22,5 Düşünmüyorum 40,5 Araştırmada bilgisi alınan girişimlerin %40,5 inin önümüzdeki 5 yıl içerisinde yatırım yapmayı düşünmediği, %16,6 sının TL aralığında, %22,5 inin TL aralığında, %10,8 inin TL aralığında, %5,1 inin TL aralığında ve %4,6 sının TL nin üzerinde yatırım yapmayı düşündüğü görülmektedir. Grafik 26. Yatırım Yeri Dağılımı (%) 44,5 15,0 40,5 Düşünmüyorum Mevcut Yerimde Başka Bir Yerde Araştırma kapsamında olan girişimlerin %40,5 inin yatırım düşünmediği, %44,5 inin mevcut yerinde, %15 inin başka bir yerde yatırım yapmayı düşündüğü gözlenmiştir. 19

26 Tablo 10. Bölgelere Göre Yatırım Planı Düşünceleri (%) Yatırım Miktarı (TL) Bölge Düşünmüyor YSB 43,5 19,5 24,5 7,9 2,5 2,1 OSB 17,8 1,4 12,3 34,2 20,5 13,7 Diğer 32,7 3,0 12,9 17,8 14,9 18,8 Yeni sanayi bölgesinde bulunan girişimlerin; %43,5 i önümüzdeki 5 yıl içerisinde herhangi bir yatırım yapmayı düşünmediklerini, %19,5 i TL arasında, %24,5 i TL arasında, %7,9 u TL arasında, %2,5 i TL arasında, % 2,1 i TL nin üzerinde yatırım yapmayı düşündüklerini belirtmişlerdir. Organize sanayi bölgesinde bulunan girişimlerin; %17,8 i önümüzdeki 5 yıl içerisinde herhangi bir yatırım yapmayı düşünmediklerini, %1,4 ü TL arasında, %12,3 ü TL arasında, %34,2 si TL arasında, %20,5 i TL arasında, % 13,7 si TL nin üzerinde yatırım yapmayı düşündüklerini belirtmişlerdir. Diğer bölgelerde bulunan girişimlerin; %32,7 si önümüzdeki 5 yıl içerisinde herhangi bir yatırım yapmayı düşünmediklerini, %3 ü TL arasında, %12,9 u TL arasında, %17,8 i TL arasında, %14,9 u TL arasında, % 18,8 i TL nin üzerinde yatırım yapmayı düşündüklerini belirtmişlerdir. 20

27 Tablo 11. Yatırım Yapacak Girişimlerin Bölgelere Göre Yatırım Yeri Düşünceleri (%) Bölge Mevcut Yerinde Farklı Bir Yerde YSB 76,9 23,1 OSB Diğer 55,9 44,1 Halihazırda; Yeni sanayi bölgesinde bulunup önümüzdeki 5 yıl içerisinde yatırım yapmayı düşünen girişimlerin %76,9 u mevcut yerlerinde, % 23,1 i farklı bir yerde yatırım yapmayı düşünmektedir. Organize sanayi bölgesinde bulunup önümüzdeki 5 yıl içerisinde yatırım yapmayı düşünen girişimlerin %80 i mevcut yerlerinde, % 20 si farklı bir yerde yatırım yapmayı düşünmektedir. Diğer bölgelerde bulunup önümüzdeki 5 yıl içerisinde yatırım yapmayı düşünen girişimlerin %55,9 u mevcut yerlerinde, % 44,1 i farklı bir yerde yatırım yapmayı düşünmektedir. Tablo ve açıklamalarda görüldüğü üzere organize sanayi ve yeni sanayi bölgelerinde bulunan ve yatırım yapmayı düşünen girişimlerin çoğu mevcut yerlerinde yatırım yapmayı düşünmektedir. Diğer bölgelerde bulunan girişimlerin ise yaklaşık yarısı başka bir bölgede yatırım yapmayı planlamaktadır. Grafik 27. Ciro Grupları Bazında Yatırım Dağılımı (%) Ciro Aralığı (TL) ,9 17, ,6 23, ,1 29, ,3 28, , ,1 52, Cirosu TL arasında olan girişimlerin %47,1 i, TL arasında olan girişimlerin %67 si, TL arasında olan girişimlerin %71,3 ü, TL arasında olan girişimlerin %70,1 i, TL arasında olan girişimlerin %76,6 sı ve cirosu TL üzerinde olan girişimlerin %82,9 u önümüzdeki 5 yıl içerisinde yatırım yapmayı düşünmektedirler. 21

28 4.2 Destek/Teşvik/Hibelerin Bilinirliği Grafik 28. Destek /Teşvik/Hibelerin Bilinirliği (%) 43,6 56,4 Girişimlerin %56,4 ü Devlet tarafından verilen destek/teşvik/hibe konularında bilgi sahibi iken, %43,6 sının bu konuda bilgisi yoktur. Grafik 29. Bölgelere Göre Destek/Teşvik/Hibelerin Bilinirliği (%) Diğer 75,2 24,8 OSB 90,4 9,6 YSB 35,6 64, Devlet tarafından verilen destek/teşvik/hibe konularında; Yeni sanayi bölgesinde bulunan girişimlerin %35,6 sının Organize sanayi bölgesinde bulunan girişimlerin %90,4 ünün Diğer bölgelerde bulunan girişimlerin ise %75,2 sinin bilgi sahibi olduğu görülmektedir. Yeni sanayi bölgesinde bulunan girişimlerin %64,4 gibi yüksek bir oranının konu hakkında hiçbir bilgisinin olmadığı, dolayısıyla bu bölgede bulunan girişimlerin bilgilendirilmelerinin faydalı olacağı düşünülmektedir. 22

29 4.3 Destek/Teşvik/Hibe Başvuruları Grafik 30. Destek/Teşvik/Hibe Başvuru Oranı (%) 77,8 22,2 Girişimlerin %22,2 si daha önce destek/teşvik/hibe başvurusunda bulunmuş, %77,8 inin ise bu zamana kadar herhangi bir başvurusu olmamıştır. Grafik 31. Bölgelere Göre Destek/Teşvik/Hibe Başvuru Oranı (%) Diğer 40,6 59,4 OSB 65,8 34,2 YSB 16,1 83, Organize sanayi bölgesinde bulunan girişimlerin %65,8 i, diğer bölgelerde bulunan girişimlerin %40,6 sı ve yeni sanayi bölgesinde bulunan girişimlerin %16,1 i daha önce başvuru yapmışlardır. Bilinirlikte olduğu gibi başvuru yapma oranında da en düşük oran yeni sanayi bölgesinde bulunan girişimlere aittir. 23

30 4.4 Destek/Teşvik/Hibe Alma Durumu Grafik 32. Destek/Teşvik/Hibe Alma Oranı (%) 85,2 14,8 Girişimlerin %14,8 i bu zamana kadar Devlet tarafından verilen destek/teşvik/hibe programlarından faydalanmış, %85,2 si ise herhangi bir programdan faydalanmamıştır. Grafik 33. Bölgelere Göre Destek /Teşvik/Hibe Alma Oranı (%) Diğer 34,7 65,3 OSB 50,7 49,3 YSB 9,2 90, Organize sanayi bölgesinde bulunan girişimlerin %50,7 si, diğer bölgelerde bulunan girişimlerin %34,7 si ve yeni sanayi bölgesinde bulunan girişimlerin %9,2 si Devlet tarafından verilen destek/teşvik/hibe programlarından faydalanmıştır. Bu grupta da en düşük oran yeni sanayi bölgesinde bulunan girişimlere aittir. Grafik 34. Başvuru Yapan Girişimlerin Destek/Teşvik/Hibe Alma Oranı (%) Destek/teşvik/hibe programlarına başvuran girişimlerin %66,5 i en 33,5 az bir programdan faydalanmış, %33,5 i ise başvuru yaptıkları halde herhangi bir destek 66,5 alamamıştır. 24

31 4.5 Destek/Teşvik/Hibe Programlarına Başvuru Düşünceleri Grafik 35. Destek/Teşvik/Hibe Programlarına Başvuru Düşünceleri (%) 25,9 74,1 Girişimlerin %74,1 i bundan sonra Devlet tarafından verilen destek/teşvik/hibe programlarından birine başvurmayı düşünürken, %25,9 u herhangi bir programa başvuru yapmayı düşünmemektedir. Grafik 36. Bölgelere Göre Destek /Teşvik/Hibe Programlarına Başvuru Düşünceleri (%) Diğer 77,2 22,8 OSB 82,2 17,8 YSB 72,9 27, Organize sanayi bölgesinde bulunan girişimlerin %82,2 si, diğer bölgelerde bulunan girişimlerin %77,2 si ve yeni sanayi bölgesinde bulunan girişimlerin %72,9 u bundan sonra Devlet tarafından verilen destek/teşvik/hibe programlarına başvuru yapmayı düşünmektedirler. 25

32 BÖLÜM 5: GİRİŞİMLERİN İHTİYAÇ, BEKLENTİ, GÖRÜŞ VE ÖNERİLERİ 5.1 Katılmak İstenilen Fuarlar Araştırmaya katılan girişimlerin Faaliyet alanınızla ilgili ne tür fuarlara katılmak istersiniz? sorusuna verdikleri cevaplar incelendiğinde; Otomotiv, Oto Tamir, Bakım ve Yedek Parça Fuarı, İnşaat ve Yapı Malzemeleri Fuarı, Tarım Fuarı, Makine Fuarı, Mobilya Fuarı, Metal ve Metal İşleme Fuarı, İş Makineleri Fuarı, Gıda Fuarı, Elektrik-Elektronik Fuarı, Plastik ve Ambalaj Fuarı, Enerji Fuarı ve Diğer Fuarlar olmak üzere verilen cevaplar 12 gruba ayrılmıştır. Bu fuarlara katılmak isteyen girişimlerin oranları Grafik 37 de verilmiştir. Grafik 37. Katılmak İstenilen Fuarlar (%) 30,0 25,6 25,0 20,0 15,0 10,0 9,0 6,7 6,6 5,9 5,3 5,0 2,7 2,3 2,3 1,5 1,4 1,1 0,0 Girişimlerin katılmak istedikleri fuarların başında %25,6 lık oran ile otomotiv, oto tamir, bakım ve yedek parça fuarı gelmiştir. Bunu sırasıyla %9 ile inşaat ve yapı malzemeleri fuarı ve 6,7 ile tarım makineleri fuarı izlemiştir. 26

33 4,9 2,1 7,8 8,3 7,4 6,2 16,3 10,9 24,2 40,6 52,1 5.2 Daha Fazla İş Yapılmasına Engel Olan Sorunlar Grafik 38. Daha Fazla İş Yapılmasına Engel Olan Sorunlar (%) Daha fazla iş yapmanıza engel olan sorunlar nelerdir sorusuna verilen cevaplar incelendiğinde girişimlerin %52,1 inin nitelikli personel eksikliği ve %40,6 sının finansman olanaklarına erişimdeki zorluklar dan dolayı daha fazla iş yapamadıkları görülmüştür. En az karşılaşılan sorunlar %2,1 ile bilgiye ulaşmadaki zorluklar ve %4,9 ile ulaşım olmuştur. Girişimlerin %24,2 si ise belirlenen seçenekler dışında bir sebepten dolayı daha fazla iş yapamadıklarını belirtmişlerdir. Diğer seçeneğine verilen cevaplar incelendiğinde girişimlerin %5,7 sinin talep yetersizliği, %5,2 sinin maddi sorunlar ve %3,8 inin rekabet koşullarından dolayı daha fazla iş yapamadığı görülmüştür. Bu soruya verilen diğer öne çıkan cevaplar ekonomik istikrarsızlık, sağlık ve kişisel sorunlar, yapılan işin ücretini alamama ve düşük kar marjı olarak sıralanabilir. 27

34 13,7 17,8 11,0 4,1 28,8 24,7 21,9 12,3 15,1 43,8 57,5 2,8 6,9 6,5 1,2 3,9 13,6 3,7 10,0 24,8 53,0 41, YSB Bölgesinde Daha Fazla İş Yapılmasına Engel Olan Sorunlar Grafik 39. YSB Bölgesinde Daha Fazla İş Yapılmasına Engel Olan Sorunlar (%) Yeni Sanayi Bölgesinde bulunan girişimlerin daha fazla iş yapmasına engel olan sorunlar incelendiğinde; nitelikli personel eksikliği ve finansman olanaklarına erişimdeki zorluklar seçeneklerinin ortalamanın üzerinde, bunların dışında kalan seçeneklerin ise ortalamanın altında bir oranda girişimlerin daha fazla iş yapmasına engel olduğu görülmüştür OSB Bölgesinde Daha Fazla İş Yapılmasına Engel Olan Sorunlar Grafik 40. OSB Bölgesinde Daha Fazla İş Yapılmasına Engel Olan Sorunlar (%) Organize Sanayi Bölgesinde bulunan girişimlerin daha fazla iş yapmasına engel olan sorunlar incelendiğinde; seçeneklerin tamamının ortalamanın üzerinde bir oranda girişimlerin daha fazla iş yapmasına engel olduğu ve altyapı, nitelikli personel eksikliği, enerji giderleri, hammaddeye yakınlık ve finansman olanaklarına erişimdeki zorluklar seçeneklerinin ise en fazla bu bölgede bulunan girişimler için sorun teşkil ettiği görülmüştür. 28

35 7,9 7,9 15,8 21,8 20,8 15,8 16,8 32,7 25,7 40,6 34, Diğer Bölgelerde Daha Fazla İş Yapılmasına Engel Olan Sorunlar Grafik 41. Diğer Bölgelerde Daha Fazla İş Yapılmasına Engel Olan Sorunlar (%) Diğer bölgelerde, nitelikli personel eksikliği ve finansman olanaklarına erişimdeki zorluklar dışındaki seçeneklerin tamamının ortalamanın üzerinde bir oranda girişimlerin daha fazla iş yapmasına engel olduğu ve ulaşım, gümrük mevzuatı ve bürokratik zorluklar, bilgiye ulaşmadaki zorluklar, pazarlama sorunları ve kurumsal kapasite eksikliği seçeneklerinin ise en fazla bu bölgede bulunan girişimler için sorun teşkil ettiği görülmüştür. Nitelikli personel eksikliği ve finansman olanaklarına erişimdeki zorluklar en az bu bölgede bulunan girişimler için sorun olmuştur. 5.3 Katılmak İstenilen Eğitimler Araştırmaya katılan girişimlerin %14,9 u yaptıkları işe yönelik mesleki uzmanlık eğitimi, %10,6 sı satış ve pazarlama eğitimi, %7,6 sı yeni otomobil teknolojileri ve bakım onarımı eğitimi, %6,2 si CNC ve diğer üretim makineleri ile bilgisayar ve teknoloji eğitimi ve %5,1 i halkla ilişkiler eğitimi almak istediklerini belirtmişlerdir. Bunların dışında öne çıkan eğitim istekleri; Muhasebe ve Finans, Yönetim ve Organizasyon, Dış Ticaret, Ar-Ge ve İş Geliştirme, İş Güvenliği ve Sağlığı, Teşvik ve Yatırım Planlaması ve Yabancı Dil eğitimidir. 29

36 12,9 6,8 24,3 29,5 61,8 67,6 5.4 Güney Marmara Kalkınma Ajansı ndan Beklentiler Grafik 42. Güney Marmara Kalkınma Ajansı ndan Beklentiler (%) Araştırmada bilgisine başvurulan girişimlere Güney Marmara Kalkınma Ajansı ndan beklentileriniz nelerdir diye sorulduğunda işletmelerin ağırlıklı olarak beklentilerinin %67,6 ile faizsiz veya düşük faizli kredi ve %61,8 ile hibe olduğu görülmüştür. Bölgelere göre beklentilerde anlamlı bir farklılık olmamıştır. Girişimlerin %6,8 i nitelikli personel temini, danışman desteği, makine ve teçhizat desteği ve işyeri alımı gibi konularda GMKA dan beklentileri olduğunu bildirmişlerdir. 5.5 Güney Marmara Kalkınma Ajansı Hakkındaki Görüş ve Öneriler GMKA hakkında öne çıkan görüş ve öneriler şu şekildedir: Girişimlerin; %18,7 si GMKA nın tanıtım faaliyetlerine daha fazla önem vermesi ve kendisini tanıtması gerektiğini, %6,7 si GMKA nın destek programlarının özellikle küçük esnaf başta olmak üzere tüm sektörleri kapsaması gerektiğini, %3,6 sı bürokratik işlemlerin azaltılması gerektiğini ve %2,7 si GMKA personelinin işyeri ziyaretleri yaparak karşılıklı bilgi alışverişinde bulunmaları gerektiğini belirtmişlerdir. 30

37 BÖLÜM 6: SONUÇ Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve Güney Marmara Kalkınma Ajansı (GMKA) arasında imzalanan protokol gereği gerçekleştirilen Balıkesir Merkez İlçelerde Bulunan İşletmelerin Durum, İhtiyaç ve Beklentileri Araştırması ile Karesi ve Altıeylül ilçelerinde bulunan işletmelerin mevcut durumları (Çalışan sayısı, çalışanların eğitim düzeyleri, ciroları, elektrik ve su giderleri, toplam kapalı-açık alanları vb.), yatırım planları ve GMKA dan beklentilerinin neler olduğunun tespit edilmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın alan uygulaması 2015 Ocak ve Şubat aylarında TÜİK Balıkesir Bölge Müdürlüğü personelleri tarafından yapılmış olup GMKA tarafından belirlenen toplam 1324 işletme ziyaret edilmiş, bunların 1010 tanesine anket uygulanmış, 314 işletmeden ise kapsam dışı, kapalı, mükerrer vb. gibi çeşitli nedenlerden dolayı bilgi alınamamıştır. Alan uygulaması sonucunda elde edilen veriler İstatistik Programı SPSS ile analiz edilmiş ve aşağıdaki bulgulara ulaşılmıştır: İşletmelerin %43,1 inin faaliyeti NACE Rev.2 ye göre Kısım C İmalat, %49,4 ünün faaliyeti ise Kısım G Toptan ve Perakende Ticaret; Motorlu Taşıtlar ve Motosikletlerin Satışı, Bakım ve Onarımı kısımlarına dahildir. Bilgisi alınan işletmelerin %92,5 i bu iki kısımda faaliyet göstermektedir. Araştırmada bilgisi alınan işletmeler bulundukları yerlere göre; Yeni Sanayi Bölgesi (YSB), Organize Sanayi Bölgesi(OSB) ve Diğer Bölgeler olmak üzere üç ana bölgede gruplandırılmıştır. İşletmelerin 82,8 si Yeni Sanayi Bölgesinde, %7,2 si Organize Sanayi Bölgesinde ve %10 u Diğer Bölgelerde bulunmaktadır. Yeni Sanayi Bölgesinde bulunan işletmelerin %50,8 sinin faaliyetinin Motorlu Taşıtlar ve Motosikletlerin Satış, Bakım ve Onarımı, %35,4 ünün İmalat Sanayii sektöründe olduğu; Organize Sanayi Bölgesinde bulunan işletmelerin %90,5 inin faaliyetinin İmalat Sanayii sektöründe olduğu; Diğer Bölgelerde bulunan işletmelerin %72,2 sinin faaliyetinin İmalat Sanayii sektöründe olduğu görülmektedir. İşletmelerin çalışan sayılarına bakıldığında; %65 inin 1-5 kişi arasında, %13,1 inin 6-10 kişi arasında, %8,2 sinin kişi arasında, %8,4 ünün kişi arasında ve %5,3 ünün 50 kişiden fazla çalışanı olduğu görülmektedir. Bilgisi alınan işletmelerde toplam kişi çalışmaktadır. Çalışan sayısı ortalaması 14,77, standart sapması 57,45 ve modu 1 kişi olarak bulunmuştur. Yani örneklem içerisinde en sık rastlanan çalışan sayısı 1 dir. Bu da yalnız iş sahiplerinin çalışması anlamına gelmektedir. 31

38 Yeni Sanayi Bölgesinde bulunan işletmelerin %76 sının 1-5 çalışanı olduğu; Organize Sanayi Bölgesinde bulunan işletmelerin %37 sinin 21-49, %32,9 unun 50+ çalışanı olduğu ve Diğer Bölgelerde bulunan işletmelerin %29,7 sinin 21-49, %24,8 inin 50+ çalışanı olduğu görülmektedir. İmalat sanayii sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin %47,1 inin 1-5 çalışanı olduğu, %11,3 ünün 50+ çalışanı olduğu; Motorlu taşıtlar ve motosikletlerin satışı, bakım ve onarımı sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin %86,9 unun 1-5 çalışanı olduğu ve bu sektörde faaliyet gösteren işletmelerden hiç birinin 50+ çalışanı olmadığı görülmektedir. Toplam çalışanın eğitim durumları, %44,2 si lise öncesi, %20,7 si meslek lisesi, %17,2 si diğer liseler, %7,9 u yüksekokul, %9,1 i üniversite, %0,8 i yüksek lisans ve %0,1 i doktora düzeyindedir. Araştırmada ziyaret edilen işyerlerinin %92,8 i girişimin merkezi, %7,2 si girişimin şubesidir. Araştırmada ziyaret edilen işyerlerinin %79,8 inin başka bir yerde şubesi bulunmazken %20,2 sinin başka bir şubesi vardır. Girişimlerin %61 i mevcut işyerlerinde işyeri sahibi, %39 u kiracıdır. Girişimlerin en fazla sahip oldukları kapalı alan aralığı %36,7 ile metrekare, %15,5 i 1000 metrekareden fazla kapalı alana sahiptir. Girişimlerin %37,5 inin kendisine ait açık alanı bulunmamaktadır. En fazla sahip oldukları açık alan aralığı %23,7 ile metrekaredir. %12,3 ü 1000 metrekareden fazla açık alana sahiptir. Araştırmada bilgisi alınan girişimlerin 2014 yılında toplam elektrik gideri TL olarak hesaplanmıştır. Toplam elektrik giderinin %51 i diğer bölgelerde, %42 si Organize Sanayi Bölgesinde ve %7 si Yeni Sanayi Bölgesinde bulunan girişimlere aittir. Araştırma kapsamında olan girişimlerin %4,8 i elektrik ihtiyacını yenilenebilir enerji kaynaklarından karşılamak üzere bir projelerinin olduğunu, %95,2 si ise bir projelerinin olmadığını belirtmiştir. Araştırmada bilgisi alınan girişimlerin 2014 yılında toplam su gideri TL olarak hesaplanmıştır. Toplam su giderinin %37 si diğer bölgelerde, %46 sı Organize Sanayi Bölgesinde ve %17 si Yeni Sanayi Bölgesinde bulunan girişimlere aittir. 32

39 Araştırmada bilgisi alınan işletmelerin %9,6 sı bugüne kadar Ar-Ge faaliyeti yaptığını, %90,4 ü Ar-Ge faaliyeti yapmadığını belirtmiştir. Bugüne kadar herhangi bir Ar-Ge faaliyeti yapan işletmelerin %52,6 sı yeni sanayi bölgesinde, %27,8 i organize sanayi bölgesinde, %19,6 sı diğer bölgelerdedir. Araştırmada bilgisi alınan işletmelerin %8,3 ü 2014 yılı içerisinde ihracat yaptığını, %91,7 si ihracat yapmadığını belirtmiştir yılı içerisinde ihracat yapan işletmelerin %28,6 sı Yeni Sanayi Bölgesinde, %42,9 u Organize Sanayi Bölgesinde, %28,5 i diğer bölgelerdedir. Araştırmada bilgisi alınan girişimlerin %40,5 inin önümüzdeki 5 yıl içerisinde yatırım yapmayı düşünmediği, %16,6 sının TL aralığında, %22,5 inin TL aralığında, %10,8 inin TL aralığında, %5,1 inin TL aralığında ve %4,6 sının TL nin üzerinde yatırım yapmayı düşündüğü görülmektedir. Araştırma kapsamında olan girişimlerin %40,5 inin yatırım düşünmediği, %44,5 inin mevcut yerinde, %15 inin başka bir yerde yatırım yapmayı düşündüğü gözlenmiştir. Girişimlerin %56,4 ü Devlet tarafından verilen destek/teşvik/hibe konularında bilgi sahibi iken, %43,6 sının bu konuda bilgisi yoktur. Girişimlerin %22,2 si daha önce teşvik/destek/hibe başvurusunda bulunmuş, %77,8 sinin ise bu zamana kadar herhangi bir başvurusu olmamıştır. Girişimlerin %14,8 i bu zamana kadar Devlet tarafından verilen destek/hibe/teşvik programlarından faydalanmış, %85,2 si ise herhangi bir programdan faydalanmamıştır. Destek/teşvik/hibe programlarına başvuran girişimlerin %66,5 i en az bir programdan faydalanmış, 33,5 i ise başvuru yaptıkları halde herhangi bir destek alamamışlardır. Girişimlerin %74,1 i bundan sonra Devlet tarafından verilen destek/teşvik/hibe programlarından birine başvurmayı düşünürken, %25,9 u herhangi bir programa başvuru yapmayı düşünmemektedir. Daha fazla iş yapmanıza engel olan sorunlar nelerdir sorusuna verilen cevaplar incelendiğinde girişimlerin %52,1 sinin nitelikli personel eksikliği ve %40,6 sının finansman olanaklarına erişimdeki zorluklar dan dolayı daha fazla iş yapamadıkları görülmüştür. En az karşılaşılan sorunlar %2,1 ile bilgiye ulaşmadaki zorluklar ve %4,9 ile ulaşım olmuştur. 33

40 Araştırmaya katılan girişimlerin Faaliyet alanınızla ilgili ne tür fuarlara katılmak istersiniz? sorusuna verdikleri cevaplar incelendiğinde, tercih önceliği sırasına göre; Otomotiv, Oto Tamir, Bakım ve Yedek Parça Fuarı, İnşaat ve Yapı Malzemeleri Fuarı, Tarım Fuarı, Makine Fuarı, Mobilya Fuarı, Metal ve Metal İşleme Fuarı, İş Makinaları Fuarı, Gıda Fuarı, Elektrik-Elektronik Fuarı, Plastik ve Ambalaj Fuarı, Enerji Fuarı ve Diğer Fuarlar olmak üzere 12 grubun öne çıktığı görülmektedir. Araştırmaya katılan girişimlerin %14,9 u yaptıkları işe yönelik mesleki uzmanlık eğitimi, %10,6 sı satış ve pazarlama eğitimi, %7,6 sı yeni otomobil teknolojileri ve bakım onarımı eğitimi, %6,2 si CNC ve diğer üretim makineleri ile bilgisayar ve teknoloji eğitimi ve %5,1 i halkla ilişkiler eğitimi almak istediklerini belirtmişlerdir. Bunların dışında öne çıkan eğitim istekleri, öncelik sırasına göre; Muhasebe ve Finans, Yönetim ve Organizasyon, Dış Ticaret, Ar-Ge ve İş Geliştirme, İş Güvenliği ve Sağlığı, Teşvik ve Yatırım Planlaması ve Yabancı Dil eğitimidir. Araştırmada bilgisine başvurulan girişimlere Güney Marmara Kalkınma Ajansı ndan beklentileriniz nelerdir diye sorulduğunda girişimlerin ağırlıklı olarak beklentilerinin %67,6 ile faizsiz veya düşük faizli kredi ve %61,8 ile hibe olduğu görülmüştür. GMKA hakkında öne çıkan görüş ve öneriler şu şekildedir: Girişimlerin; %18,7 si GMKA nın tanıtım faaliyetlerine daha fazla önem vermesi ve kendisini tanıtması gerektiğini, %6,7 si GMKA nın destek programlarının özellikle küçük esnaf başta olmak üzere tüm sektörleri kapsaması gerektiğini, %3,6 sı bürokratik işlemlerin azaltılması gerektiğini ve %2,7 si GMKA personelinin işyeri ziyaretleri yaparak karşılıklı bilgi alışverişinde bulunmaları gerektiğini belirtmişlerdir. 34

41 EKLER: EK 1: SORU FORMU BALIKESİR MERKEZ İLÇELER SANAYİ BÖLGELERİNDE BULUNAN GİRİŞİMLERİN DURUM, İHTİYAÇ VE BEKLENTİLERİNİN BELİRLENMESİ ARAŞTIRMASI Sayın İşyeri Yetkilisi, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ile Güney Marmara Kalkınma Ajansı'nın (GMKA) işbirliğinde gerçekleştirilecek olan bu araştırma ile Balıkesir ili Altıeylül ve Karesi ilçeleri sınırları içerisinde kalan sanayi bölgelerinde faaliyet gösteren girişimlerin (İşyeri) mevcut durumları, ihtiyaç ve beklentilerini ölçmeye yönelik bilgi derlenmesi amaçlanmaktadır. Gizlilik Girişimlerden alınan bu bilgiler, yalnızca istatistiksel çalışmalarda kullanılmak amacıyla toplanmakta olup gizliliği 5429 sayılı Türkiye İstatistik Kanunu ile teminat altına alınmıştır. Kanun uyarınca sizden alınan bu bilgilerden gizli olanları idari, adli ve askeri hiçbir organ, makam, merci veya kişiye verilmez, istatistik amacı dışında kullanılamaz. Girişim Birinci derecede karar alma özerkliğini kullanarak, mal ve hizmet üreten bir organizasyon biçimidir. Girişim bir veya birden fazla faaliyet yürütebilir. Kapsam Bu araştırma, Balıkesir ili Altıeylül ve Karesi ilçe sınırları içerisinde yer alan sanayi bölgelerinde faaliyet gösteren işyerlerinin tamamını ve bu bölgelerin dışında olup 10+ çalışanı olan sanayi işyerlerini kapsamaktadır. Bu bölgelerde faaaliyet gösteren girişimler merkez veya yerel birim olmasına bakmaksızın araştırmanın kapsamındadır. Soru kağıdının istenilen bilgileri kapsayacak şekilde titizlikle doldurularak Türkiye İstatistik Kurumu personeline verilmesi gerekmektedir. Soru kağıdının, işyeri sahibi veya ortakları ya da yetkili bulunan girişimlerde Finans Müdürü, Muhasebe Müdürü, İşletme Müdürü, Personel Müdürü veya AR-GE Müdürleri tarafından doldurulması önerilmektedir. Yukarıdaki açıklamalar doğrultusunda araştırmaya katılarak verdiğiniz bilgiler ve çalışmaya yapmış olduğunuz katkılardan dolayı teşekkür eder, saygılar sunarız. Güney Marmara Kalkınma Ajansı Türkiye İstatistik Kurumu Balıkesir Bölge Müdürlüğü SIRA NO : VERGİ KİMLİK NUMARASI ADRES BİLGİLERİ İL İLÇE BUCAK KÖY MAHALLE CADDE/SOKAK DIŞ KAPI NO İÇ KAPI NO : : : : : : : : İŞYERİ ADI BĠLGĠ ĠÇĠN BAġVURULABĠLECEK BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ TELEFON VE FAKS NUMARALARI BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ ADRES TELEFON FAKS E-POSTA TÜĠK BALIKESĠR BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ Eski Kuyumcular Mah. Çankaya Sokak No:15 BALIKESĠR taner.tekeli@tuik.gov.tr 35