ADANA JEOTERMAL ENERJİ ARAMALARI PROJE TANITIM DOSYASI

Transkript

1 ADANA JEOTERMAL ENERJİ ARAMALARI PROJE TANITIM DOSYASI Adana Ceyhan Narlık Köyü (Narlık-1, Narlık-2 Sondajı) Kasım 2015 ANKARA

2 PROJE SAHİBİNİN ADI ADRESİ TELEFON, GSM VE FAKS NUMARASI E-POSTA PROJENİN ADI PROJE BEDELİ PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN AÇIK ADRESİ (İLİ, İLÇESİ, MEVKİİ) PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ (SEKTÖR, ALT SEKTÖR) PROJENİN NACE KODU RAPORU HAZIRLAYAN ÇALIŞMA GRUBUNUN/KURULUŞUN ADI ADRESİ TELEFON VE FAKS NUMARALARI PROJETANITIM DOSYASININ SUNUM TARİHİ MADEN TETKİK VE ARAMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ÜNİVERSİTELER MAHALLESİ DUMLUPINAR BULVARI NO: ÇANKAYA/ANKARA 0(312) Santral 0(312) (312) Faks Adana Jeotermal Enerji Aramaları TL Adana Ceyhan Narlık Köyü (Narlık-1 Sondajı 10 Numaralı Ruhsat) tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinin EK II Madde 55 de belirtilen Maden, petrol ve jeotermal kaynak arama projeleri, (Sismik, elektrik, manyetik, elektromanyetik, jeofizik vb. yöntemle yapılan aramalar hariç) kapsamında yer almaktadır. Madencilik ve taş ocakçılığını destekleyici test amaçlı sondaj faaliyetleri (petrol ve doğalgaz için yapılanlar hariç) MADEN TETKİK ARAMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ -Deniz ve Çevre Araştırmaları Dairesi Başkanlığı -Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi Başkanlığı -Sondaj Dairesi Başkanlığı ÜNİVERSİTELER MAHALLESİ DUMLUPINAR BULVARI NO: ÇANKAYA/ANKARA 0(312) (312) (312)

3 İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER...i TABLOLAR DİZİNİ...ii ŞEKİLLER DİZİNİ... ii EKLER DİZİNİ...ii KISALTMALAR...iii PROJENİN TEKNİK OLMAYAN ÖZETİ PROJENİN ÖZELLİKLERİ a)projenin Ve Yerin Alternatifleri (Proje Teknolojisinin Ve Proje Alanının Seçilme Nedenleri),... 2 b)projenin İş Akım Şeması, Kapasitesi, Kapladığı Alan, Teknolojisi, Çalışacak Personel Sayısı,... 3 c)doğal Kaynakların Kullanımı (Arazi Kullanımı, Su Kullanımı, Kullanılan Enerji Türü Vb.) ç)atık Miktarı (Katı, Sıvı, Gaz Ve Benzeri) Ve Atıkların Kimyasal, Fiziksel Ve Biyolojik Özellikleri...12 d)kullanılan Teknoloji Ve Malzemelerden Kaynaklanabilecek Kaza Riski PROJENİN YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ a)mevcut Arazi Kullanımı Ve Kalitesi (Tarım Alanı, Orman Alanı, Planlı Alan, Su Yüzeyi Ve Benzeri) b)ek-5 deki Duyarlı Yöreler Listesi Dikkate Alınarak Korunması Gereken Alanlar PROJENİN İNŞAAT VE İŞLETME AŞAMASINDAKİ ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER NOTLAR VE KAYNAKLAR EKLER...28 i

4 TABLOLAR DİZİNİ Tablo 1- Ruhsata İlişkin Bilgiler Tablo 2 - Evsel Nitelikli Katı Atık Miktarı..13 Tablo 3 - Gürültü Kaynakları...15 Tablo 4 - Proje Kapsamında Kullanılacak İş Makineleri Ses Gücü Seviyeleri...15 Tablo 5 - Proje Kapsamında Oluşacak Ses Gücü Seviyeleri 16 Tablo 6 - Motorinin Özellikleri Tablo 7 - Dizel Araçlardan Yayılan Kirlenmenin Yayın Faktörleri (gr/lt).. 17 Tablo 8 - Proje Kapsamında Kullanılacak Makinelerin Yakıtlarından Kaynaklı Kirletici Değerler...17 Tablo 9 - Kütlesel Debiler...18 ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 1-Jeotermal kaynak arama sondajı iş akım şeması... 3 Şekil 2- Tekniğine uygun yapılmış 750 m. derinlikte jeotermal kuyusu Şekil 3- Tekniğine uygun yapılmış 1200 m. derinlikte jeotermal kuyusu Şekil 4 - Adana ve Civarının genelleştirilmiş muhtemel kuyu logu Şekil 5 - Gürültü Dağılım Grafiği...16 EKLER DİZİNİ EKLER EK-1: Taahhütname EK-2: Adana İlinde yapılması planlanan sondajlara ait Yer Bulduru Haritası EK-3: Adana İli Dahilinde MTA Adına Kayıtlı Ruhsat EK-4: 10 Nolu Ruhsat Sınırları ve Narlık-1 Kuyusunu Gösteren 1/25000 Ölçekli Topografik Harita EK-5: 10 Nolu Ruhsatta Yapılması Planlanan Narlık-1, Narlık-2 Sondajına Ait Uydu Görüntüsü EK-6: Çalışma Yapılacak Ruhsatlara Ait 1/ Ölçekli Jeoloji Haritası EK-7: Sondaj Çamuruna Eklenmesi Planlanan Maddelerin Güvenlik Bilgi Formları EK-8: Sondaj Mahalli Yerleşim Planı EK-9:Fosseptik planı EK-10:Sondaj Lokasyonuna Ait Koordinat Bilgileri EK-11:Çevre Ve Şehircilik Bakanlığının Döner Sermaye İşlem Bedeline İlişkin Yazısı EK-12 :Acil Durum Eylem Planı EK-13:1/10000 Ölçekli Hafriyat/Bitkisel Toprak Depolama Alanı EK-14:Narlık-1 Ve Narlık-2 Sondajlarının Yerleşim Yerlerine Olan Mesafesi EK-15:Botaş ve Natopol e Ait Görüşler EK-16: Çevre Düzeni Planı, Lejandı ve Ekleri ii

5 TANIM VE KISALTMALAR ÇED : Çevresel Etki Değerlendirmesi UTM : Universal Transverse Mercator AKM : Askıda Katı Madde UVS : Uzun Vadeli Sınır KVS : Kısa Vadeli Sınır Değer PM : Partiküller Madde CBS : Coğrafi Bilgi Sistemleri RG : Resmi Gazete ÇGDYY : Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği SKHKKY : Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği HKDYY : Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği MAK : Merkez Av Komisyonu KAKY : Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ÖÇK : Özel Çevre Koruma TUİK : Türkiye İstatistik Kurumu DSİ : Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü MTA : Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü EKK : En Küçük Kareler Yöntemi M : Büyüklük MİGEM : Maden İşleri Genel Müdürlüğü TÜİK : Türkiye İstatistik Kurumu USEPA : Amerika Birleşik Devletleri Çevre Koruma Ajansı EPDK : Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu ER : Erişim Numarası RN : Ruhsat Numarası No : Numara Ha : hektar m : metre kg/sa : kilogram/saat ms : mili saniye km : kilometre ton/m3 : ton/metreküp m3 : metreküp Π : Pi Sayısı r : yarıçap h : yükseklik kg/dm3 : kilogram/desimetreküp kg : kilogram dk : dakika dk/m : dakika/metre sa : saat L : litre q : atıksu debisi lt/kişi.gün : litre/kişixgün m3/saat : metreküp/saat kg/ton : kilogram/ton kg/saat : kilogram/saat kw : kilowatt iii

6 MW : Megawatt C : Karbon H2 : Hidrojen O2 : Oksijen S : Kükürt Lb/beygir-saat : Libre/beygir-saat Kg/kw-saat : kilogram/kilowatt-saat PM10 : 10 mm ve daha büyük partikül maddeler SO2 : Kükürtdioksit NOx : Azoroksitleri CO : Karbonmonoksit P : Güç Lw : Hesaplanan İş Makinesi Gürültü Değeri Lwt : Hesaplanan İş Makinesi Gürültü Değerleri Toplamı Lgag : Desibel A (dba) olarak gündüz-akşam-gece Lgündüz : A ağırlıklı ses seviyesi enerji ortalaması gündüz zaman dilimi verisi Lakşam : A ağırlıklı ses seviyesi enerji ortalaması akşam zaman dilimi verisi Lgece : A ağırlıklı ses seviyesi enerji ortalaması gece zaman dilimi verisi Leq : Belli bir süre içinde seviyeleri değişim gösteren gürültünün enerji açısından eşdeğeri olan sabit seviyesi db : Birbirinden mertebe farklılıkları gösteren, nicelikleri anlamlı olarak ifade etmede kullanılan logaritmik bir ölçeği, BA : İnsan işitme sisteminin düşük şiddetteki seslere karşı en çok hassas olduğu orta ve yüksek frekanslara daha fazla ağırlık veren, A ağırlıklı ses seviyesi olarak tabir edilen ve gürültünün etkilenim değerlendirilmesi ve kontrolünde yaygın olarak kullanılan bir ses seviyesi ölçütünü, Hz : Hearzt-Frekans Birimi mm/s : milimetre/saniye EX : Tükenmiş LR : Az Tehdit Altında EW : Doğada Tükenmiş LR (cd) : Koruma Önlemleri rektiren CR : Çok Tehlikede LR (nt) : Tehdit altına girebilir EN : Tehlikede LR (lc) : En Az Endişe Verici VU : Zarar Görebilir DD : Veri Yetersiz NE : Değerlendirilen vb. : Ve başkaları, ve benzerleri % : Yüzde : Binde B : Batı bkz. : Bakınız cm : Santimetre ÇDP : Çevre Düzeni Planı iv

7 PROJENİN TEKNİK OLMAYAN ÖZETİ Proje konusu faaliyet, MTA Genel Müdürlüğü tarafından Adana 10 Numaralı Ruhsat 4399,6 hektar alanın 300 m 2 lik kısmı kullanılarak gerçekleştirilmesi planlanan jeotermal kaynak arama faaliyetidir. Arama faaliyeti kapsamında Adana İli Ceyhan Narlık Köyü (10 Numaralı Ruhsat) mevkiinde bir adet 700 metre ve bir adet 1200 metre derinlikte olmak üzere toplam 2 adet sondaj çalışmasını yapılması planlanmaktadır (Ek-2). Yapılması planlanan sondaj çalışması 10 nolu ruhsatlarda tapulu şahıs arazisinde yapılacak olup sondaj çalışması yapılmadan önce, çalışmanın yapılabilmesi için ilgili kamu kurum ve kuruluşlarından ve arsa sahiplerinden gerekli izinler alınacaktır. Gerekli izinler alınmadan sondaj çalışmasına başlanmayacaktır. Yapılan jeolojik, jeofizik ve hidrojeokimyasal çalışmalar sonucu ilk olarak 10 nolu Jeotermal kaynak arama ruhsatlı sahada Narlık-1 ve Narlık-2 sondaj çalışmaları yapılması planlanmaktadır. MTA Genel Müdürlüğü tarafından açılması planlanan jeotermal kaynak arama sondaj çalışmaları 3 vardiya olarak yürütülecek çalışmalarda önceden yapılan planlama ve koordinasyon gereği her bir sondaj toplam 23 personel çalıştırılması planlanmaktadır. Sondajların planlanmasında, önceden yapılan jeolojik, jeofizik ve jeokimyasal etüt çalışmalarından elde edilen veriler esas alınmıştır. Açılması planlanan arama sondajlarında karotlar alınıp jeofizik kuyu logu ölçümü yapıldıktan sonra kuyu kapatılacak ve alan rehabilite edilecektir. Her bir jeotermal kaynak arama sondajında çalışacak personelin içme - kullanma ihtiyaçlarını gidermek için su kullanımı söz konusu olacaktır. Her bir sondaj çalışmasında kişi başına su kullanımı ortalama 150 lt/kişi.gün alınarak; kullanılan günlük içme - kullanma suyunun toplam miktarı; 23 Kişi x 150 lt/kişi.gün = 3,45 m 3 /gün olarak hesaplanmıştır. Tesislerde çalışacak personelin kullanım suyu tankerle temin edilecektir. İçme suyu ise özel şirketlerden damacanalar ile sağlanacaktır. Jeotermal kaynak arama sondajları açılması sırasında sondaj çalışmasının ihtiyacı olarak ve yollarda tozlanmayı önlemek için günde yaklaşık 10 m 3 su kullanılacaktır. Sondaj çalışmalarında kullanılacak kullanım suyu özel şirketlerden tankerle alınacaktır. Çalışma alanlarına ulaşım için yol açılması ve sondaj makinelerinin yerleştirilmesi için platform betonunun yapılması gerekecektir. Sondaj lokasyonlarına ulaşım için öncelikle var olan yollar değerlendirilecek, ihtiyaç doğması halinde arsa sahibinden gerekli izinler alınarak yeni yol açımına gidilecektir. Arazi hazırlığı aşamasında oluşan kazı malzemesi saha içerisinde uygun bir alanda depolanacak ve sondaj sonrası arazi düzenlemede kullanılacaktır. Bu işlemlerden önce üst toprak tabakası sıyrılıp ayrıca depolanarak muhafaza edilecek ve arama çalışmalarının sonlanmasını müteakip arazi düzenlemede işleminin ardından en üste tekrar serilecektir. Sondaj çalışmaları esnasında su bazlı sirkülasyon sıvısı (sondaj çamuru) kullanılacaktır. Bu durum, çevreye olabilecek olumsuz etkileri en aza indirecektir. Sondaj çalışması esnasında dere ya da su kuyularından kullanılacak su için ilgili DSİ 6.Bölge Müdürlüğüne bilgi verilecektir. Sondajlar esnasında kullanılacak sondaj sirkülasyon sıvısı Narlık-1 ve Narlık-2 sondajlarında kullanılacak sondaj çamuru yüzeyde kenarları çelik alaşımlı kalın saçtan yapılmış 3 adet çamur tankında sirkülasyon sıvısı havuzlarında depolanacaktır. Sondaj sirkülasyon sıvıları dere yataklarına deşarj edilmeyecek ve taşmalar önlenecektir. Sirkülasyon sıvısının özelliğini yitirmesi durumunda depolanması için tabanı ve kenar yüzeyleri geçirimsiz atık çamur havuzu açılacaktır. Atık çamur havuzları açılırken yüzeydeki üst toprak ayrıca sıyrılacak ve üst toprak depolama alanında depolanacaktır. 1

8 Sondaj çalışmaları başlamadan önce çamur havuzunun yeri hazırlanacaktır. Çamur havuzlarına yüzey sularının girmemesi için çamur havuzlarının etrafına drenaj kanalları açılacak ve drenaj kanalı atık çamur havuzuna bağlanacaktır. Ayrıca, çamur havuzları ve atık çamur havuzunun taşması ve yüzey sularının havuzlara girişinin engellenmesi amacıyla, havuzların hazırlanması esnasında kazılan toprak kütlesinin bir kısmı set olarak kullanılacaktır. Adana İli dahilinde, 10 nolu ruhsatta yapılması planlanan Narlık-1 sondaj alanı, en yakın yerleşim alanı olan Narlık Köyüne kuş uçuşu yaklaşık 850 metre, en yakın meskün mahalle kuş uçuşu yaklaşık 500 metre mesafede olup tapulu şahıs arazisinde, Narlık-2 sondaj alanı, en yakın yerleşim alanı olan Narlık Köyüne kuş uçuşu yaklaşık 950 metre, en yakın meskün mahalle kuş uçuşu yaklaşık 550 metre mesafede olup tapulu şahıs arazisinde yapılacaktır (EK-5, 14). Sondaj çalışmaları esnasında kullanılması planlanan araziler hali hazırda tarım arazisi olarak kullanılmakta olup (EK-16), sondaj çalışmasının yapılabilmesi için arsa maliklerinden ve Adana İl Tarım Müdürlüğünden gerekli izinler alınacaktır. Yapılması planlanan jeotermal kaynak arama sondajları yapılacakları bölgenin sosyo-ekonomik ve kültürel çevrede olumlu etkiler yapacaktır ve istihdam yaratacaktır. MTA Genel Müdürlüğü sondaj çalışmaları süresince bu işlerle ile ilgili olan tüm harcamalarını öncelikle sondajların yapılacağı bölge ve civarında faaliyet gösteren firmalardan karşılayacaktır. Proje sahası ve etki alanında çığ, heyelan, kaya düşmesi, v.b. doğal afet olayları gözlenmemiştir. Bunun yanı sıra zeminde akma, oturma, kabarma gibi deformasyonlar olmamıştır. Proje sahası ve etki alanında nüfus yoğunluklu alan (yerleşim merkezi, okul, hastane, yurt, kreş, otel vb. hassas yerleşimler) bulunmamaktadır. Sondaj makinesi, ekipmanları ve sondaj çalışması esnasında kullanılacak konteynırlar oluşabilecek depremden doğrudan etkilenmediğinden, herhangi bir depremsellik bulunmamaktadır. Yapılacak sondaj çalışmaları esnasında 5686 sayılı Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanunu ve Uygulama Yönetmeliği Hükümlerine uyulacaktır. Oluşan atıklar tarih ve sayılı Atık Yönetimi Yönetmeliğine göre bertaraf edilecektir. 1) PROJENİN ÖZELLİKLERİ a) Projenin ve Yerin Alternatifleri (Proje teknolojisinin ve proje alanının seçilme nedenleri) Jeotermal kaynak arama sondaj çalışması jeotermal kaynak arama ruhsatlı alanlarda yapılmaktadır. Sondaj çalışmaları yapılmadan önce envanter taraması, jeolojik ve jeofizik etüt çalışmaları ile jeokimyasal analiz çalışmaları yapılarak sahanın potansiyeli belirlenmiş ve yapılan çalışmalar değerlendirilerek sondaj yapılacak lokasyonlara karar verilmiştir. Mevcut sondaj lokasyonlarının yer alternatifi bulunmamaktadır. Sondaj çalışmalarının yapılacağı alanlar tapulu şahıs arazileri olup hali hazırda tarımsal faaliyetlerde kullanılmaktadır (EK-16). Proje kapsamında yapılacak her bir sondaj çalışması 120 gün gün arasında tamamlanacaktır. Yapılması planlanan sondajlar, petrol-doğalgaz boru hatlarına uzak mesafede olup, sondaj faaliyetlerini etkilemeyecektir. Petrol doğalgaz hatları ve sondaj lokasyonu ile ilgili BOTAŞ ve NATO-POL ile gerekli yazışmalar 2

9 yapılmış ve görüşler alınmıştır (EK-15). BOTAŞ ve NATO-POL ile yapılan yazışmalarda sondaj yapılacak lokasyonun petrol-doğalgaz hatlarına olan mesafesi belirtilmediğinden dolayı, bu hususlarla ilgili bilgi verilmemiştir. Yapılacak çalışmalarda BOTAŞ ve NATO- POL un görüş ve önerileri uygulanacaktır. b) Projenin İş Akım Şeması, Kapasitesi, Kapladığı Alan, Teknolojisi, Çalışacak Personel Sayısı İş Akım Şeması Faaliyete Ait İş Akım Şeması aşağıda verilmektedir STABİLİZE YOL VE SONDAJ LOKASYONUNUN HAZIRLANMASI SONDAJ PLATFOMU VE ÇAMUR HAVUZLARININ HAZIRLANMASI SONDAJ MAKİNESİ VE EKİPMANLARININ MONTAJI SONDAJ ÇALIŞMASI VE TEÇHİZ-ÇİMENTOLAMANIN YAPILMASI ÜRETİM BORULARININ İNİLMESİ VE ÜRETİM TESTLERİNİN YAPILMASI KUYU GELİŞTİRME VE ÜRETİM TESTLERİNİN YAPILMASI KUYUNUN KAPATILMASI LOKASYONUN ESKİ HALİNE GETİRİLMESİ Şekil.1. Jeotermal kaynak arama Sondajı İş Akım Şeması Projenin Kapasitesi Adana İli Ceyhan Narlık Köyü (10 Numaralı Ruhsat) mevki jeotermal kaynak arama ruhsatlı alanda bir adet 700 metre ve bir adet 1200 metre derinlikte olmak üzere toplam 2 adet sondaj çalışmasını yapılması planlanmaktadır. Kapladığı Alan MTA Genel Müdürlüğü tarafından Adana İli 10 nolu jeotermal kaynak arama ruhsatlı alanlarda 2 adet jeotermal kaynak arama amaçlı sondaj çalışması yapılacaktır. Sondaj çalışmasının yapılabilmesi için kullanılacak makine ve ekipmanların yerleşimi için 300 m 2 lik alan kullanılacaktır. Planlanan sondaj çalışmaları şahsa ait tapulu tarım arazisinde yapılacak olup, sondaj yapılacak arazinin niteliğine göre ilgili Kurumlardan 3

10 gerekli izin ve görüşler alınarak çalışmalara başlanacaktır. Yapılması planlanan sondaj çalışmalarının yer bulduru haritası Ek-2 de, topografik harita üzerine işlenmiş sondaj lokasyonu EK-4 te, sondaj lokasyonlarının uydu görünümü Ek-10 da verilmiştir. Sondaj çalışmasının yapılacağı ruhsat alanlarının Ruhsat Numaraları ve Pafta No ları Tablo-1 de verilmiştir. Tablo 1- Ruhsata İlişkin Bilgiler No Ruhsat No Pafta No 1 10 O35-b1, O35-b2 Çalışacak Personel Sayısı MTA Genel Müdürlüğü tarafından açılması planlanan jeotermal kaynak arama sondajları çalışmasında 3 vardiyada toplam 23 personel çalıştırılması planlanmaktadır. Projenin Teknolojisi Sondaj, çeşitli amaçlarla (arama, araştırma, üretim, enjeksiyon, reenjeksiyon, atık depolama, vb.) yeryüzünde dikey (aşağı, yukarı), yatay, eğimli, yönlü olarak açtıkları dairesel kesitli boşluklardır. Sondaj işlemlerinden günümüzde; petrol, doğalgaz, jeotermal gibi enerji ve yeraltı suyu üretiminde birincil olarak yararlanılmaktadır. Sondaj çalışmalarında ilke; sondaj yapılacak lokasyonda sondajın yörüngesi üzerinde karşılaşılacak; delinebilirlik, basınç, içerdikleri akışkanın özellikleri farklı olan yeraltındaki katmanların uygun yöntemlerle yalıtılarak amaçlanan katmanın atmosfere açılmasıdır. Doğal olarak kuyuda kalacak malzemenin kuyu hangi amaçla kullanılacaksa işlevini o amacı gerçekleştirmek için kuyu ömrü süresince koruyacak şekilde seçilmesi ve yerine yerleştirilmesi gerekecektir. Jeotermal enerjinin kullanılır duruma getirilmesi için arama-araştırma, üretim ve reenjeksiyon çalışmalarının yapılması gerekmektedir. Jeotermal sondajlar, diğer sondajlardan ayrılan özellikleri nedeniyle genellikle daha zor ve daha pahalıdırlar. Sondaj işlemine başlamadan önce sondaj yapılması planlanan lokasyona sondaj makinesinin yerleştirilmesi için 12 x 4 m ebatlarında lokasyon betonu hazırlanır ve delme işlemine başlanır. Yüzeyde bulunan gevşek formasyonu ve varsa yeraltı suyunu izole etmek amacıyla, kazılan kuyuya boru dizisi (casing) indirilerek kuyu cidarı ile boru arasında kalan kısım çimentolanır ve kuyunun emniyete alınması ve kontrolü için kuyu başı monte edilir. Ardından bu boru dizisi içerisinden sondaja devam edilerek tekrar bir boru dizisi indirilir ve çimentolanır. İkinci borulama ve çimentolama işleminden sonra hedeflenen rezervuar düzeyine kadar sondaja devam edilir ve üretim boru dizisi kuyuya indirilerek kuyu üretime hazır hale getirilir. Kuyu üretime alınarak gerekli testlerin yapılmasına geçilir ve kuyunun üretim kapasitesi tespit edilir. Kuyu geliştirme çalışmaları; Sondaj çalışmaları tamamlandıktan sonra kuyuda yapılan üretim testleri sonucunda, kuyudan elde edilecek jeotermal akışkanın daha verimli şekilde üretilebilmesi için kuyunun geliştirilmesi gerekebilir. Bu durumda kuyudaki üretim zonlarındaki iletimliliğin arttırılması için kuyu tabandan yüzeye kadar su ile yıkanır, böylece ilerleme esnasında kuyudaki üretim zonlarına kaçan sondaj çamuru temizlenir. Yüzeye çıkan su, kırıntı vb. malzeme atık sondaj havuzunda depolanır. 4

11 Kuyu geliştirme çalışmalarının en önemli uygulamalarından biri asitleme çalışmasıdır. Kuyu geliştirme çalışmaları sonucu yapılan teknik değerlendirme neticesinde kuyunun üretim parametreleri açısından daha verimli hale getirilmesi için kuyudaki üretim zonlarına asit basılması işlemi yapılır. Jeotermal arama amaçlı kuyuda ilerleme esnasında kullanılan sirkülasyon sıvısı ve kırıntıların rezervuardaki kırık ve çatlak zonlara kaçarak, rezervuar özelliği gösteren zonların permeabilitesini (gözenekliliğini) düşürmesi söz konusudur. Bu durumda formasyona uygun asit rezervuar zona gönderilerek; rezervuarın geliştirilmesi, temizlenmesi ve debi artışının sağlanması gerçekleştirilmektedir. Asitleme çalışmasında hidroklorik asit kullanılacaktır. Kullanılacak asit maksimum %30 derişimde HCl asit olacak, asitleme işleminin yapılabilmesi için ilgili valilik ve kurumlardan gerekli izinler alınacaktır. Ayrıca işlemler esnasında sondaj mahallinde 1 adet ambulans ve 1 adet itfaiye aracı hazır bulundurulacaktır. Asitleme çalışmasında kullanılacak malzeme ve ekipmanların nakli asitleme malzemelerinin temin edileceği lisanslı firma tarafından yapılacaktır. Kullanılacak asit, asitle tepkimeye girmeyen tanklar içerisinde sondaj mahalline nakledilecektir. Asitleme çalışmasına sondaj kuyusunda rezervuar seviyesinden kırıntı numunesi alınarak, söz konusu formasyonun asitle tepkimeye girip girmediği kontrol edilerek karar verilecektir. Kullanılacak asit miktarı, kuyuya basınçlı su enjekte edilerek (enjektibilite testi) rezervuarın ne kadar su aldığı tespit edilecek, buna göre kullanılacak su ve asit miktarı tespit edilecektir. Sondaj mahallinde kullanılan asidin; ekipmanlarla tepkimeye girmesini önlemek için içerisine korozyon inhibitörü katılarak kullanılacak ve gerektiğinde suyla seyreltilerek derişimi %30'un altına düşürülecektir. Kuyuya rezervuar seviyesine kadar DP (tij) veya tubing inilecek ve inhibitör eklenmiş, asit, tanklarından pompa vasıtasıyla kapalı sistemde doğrudan rezervuar seviyesine basınçla basılacak ve asidin rezervuarda nötürleşme zamanı (en az 3 saat) beklenerek asidin rezervuarı oluşturan formasyonla tamamen tepkimeye girmesi sağlanacaktır. Ayrıca uygulamanın daha etkin sonuç vermesi için asit suyla ötelenerek rezervuardaki kırık çatlak zonlara ilerlemesi sağlanacaktır. Asit rezervuarda bulunan karbonatlaşmış birimlerle tepkimeye girerek tamamen tuz, gaz ve suya dönüşecektir (CaC03 + HCI --- CaCI + C02 + H20 ). İşlem sonunda yüzeye asitli akışkan çıkmayacaktır. Ayrıca kuyu üretime alındığında rezervuar seviyesinden yüzeye çıkan suyun ph değerleri ph-metre ile sürekli kontrol edilecek ve çıkan akışkanın ph değeri 7 nin üstünde olması için suya kireç (CaCO3) vb eklenecektir. Rezervuardan yüzeye çıkan su; tabanı ve kenar yüzeyleri geçirimsiz atık çamur havuzunda depolanacak gerekli ise kireç (CaCO3) vb eklenerek ph değeri 6-9 aralığında olacak ve ilgili yönetmeliklere uygunluğu kontrol edildikten sonra deşarj edilecektir. Rezervuara kapalı sistemde basınçla doğrudan basılan asitli su, rezervuar seviyesindeki kayaçla tepkimeye girdiğinde bir miktar tuz (CaCl) oluşmaktadır. Oluşan tuz eser miktarda olup hem kuyu içerisine basılan su ile hem de üretim esnasında kuyunun yıkanmasıyla seyreltildiği için alıcı ortama herhangi bir olumsuz etkisi kalmayacaktır. Tuzluluk değeri; kuyunun üretimi esnasında ve atık çamur havuzlarında EC metre ile ölçülerek takip edilecek gerekirse limit değerlerde olacak şekilde ve ilgili yönetmeliklere uygun şekilde seyreltilerek deşarj edilecektir. İşlem tamamlandıktan sonra yüzeyden kuyuya tatlı su basılarak rezervuarın yıkanması sağlanacaktır. 5

12 Çalışmalar esnasında MTA Genel Müdürlüğü teknik elemanları, kadrolu ve mahalli işçi personeli dışında personel bulunmayacak, ilgili personel aside dayanıklı koruyucu melbusat ve maskelerle işlem yapacak, sondaj mahallinde tam donanımlı 1 ambulans, 1 sağlık ekibi, 1 itfaiye aracı hazır bulundurulacaktır. Asitleme esnasında çalışma yapan personelin sağlık problemi oluşması durumunda; ilk müdahale sondaj mahallinde bulunan Sağlık Bakanlığına bağlı tam donanımlı ambulans içerisinde sağlık ekibi yapacak olup ayrıca sondaj mahallinde hazır bulunan 3 adet 4x2 pikup ve 1 adet minibüs gerektiğinde malzeme ve personel lojistiği amacıyla sondaj mahallinde hazır bulundurulacaktır. Bunun yanı sıra, tam teşekküllü bir itfaiye aracı ve yeter sayıda aside dayanıklı melbusat ve maskeli personel herhangi bir taşma durumunda olaya müdahale etmek üzere sondaj mahallinde hazır bulunacaktır. Asitleme esnasında seyreltilmiş asit kullanılacağından asidin tepkime kapasitesi ve oluşabilecek riskler en aza indirgenecektir. Asitleme esnasında asitle tepkimeye girmeyen ekipman ve malzemeler kullanılacağından ve düşük derişimli asit kullanılacağından ekipman ve kullanılacak malzemelerle ilgili herhangi bir olumsuzluk yaşanmayacaktır. Ayrıca asidin depolanacağı tanklar, asit ile tepkimeye girmeyen özel bir malzemeden üretilmiş olup herhangi bir risk oluşturmayacaktır. Asitleme çalışması sonrasında kuyuya basılan seyreltilmiş asit yeraltındaki kayaçlarla tepkimeye girdiğinden nötrlenecek ve üretim esnasında yüzeye asit çıkamayacaktır. Yüzeye çıkan akışkan havuzlarında depolanacak ve ilgili mevzuatlara uygun şekilde bertaraf edilecektir. Çamur havuzlarına yüzey sularının girmemesi için çamur havuzlarının etrafına drenaj kanalları açılacak ve drenaj kanalı atık çamur havuzuna bağlanacaktır. Ayrıca, çamur havuzları ve atık çamur havuzunun taşması ve yüzey sularının havuzlara girişinin engellenmesi amacıyla, havuzların hazırlanması esnasında kazılan toprak kütlesinin bir kısmı set olarak kullanılacaktır. Sondaj sahasına nakledilen asidin tamamı kullanılacaktır. Asitlemede kullanılan malzeme ve ekipmanlar emniyetli bir şekilde kullanılabilecek durumda ise bir sonraki çalışmada kullanılmak üzere saklanacaktır. Sondaj çalışması ve kuyu geliştirme çalışmalarının tamamlanmasının ardından sondaj mahallinde bulunan sondaj makinesi ve ekipmanlar bir sonraki sondaj çalışmasında kullanılmak üzere yeni sondaj mahalline nakledilecek ve sondaj mahallinde, lokasyon betonu ve kuyu başı koruma ünitesi dışında herhangi bir malzeme ve ekipman kalmayacak şekilde terk edilecektir. Sondaj mahalli rehabilite edilerek eski haline getirilecektir. Sondaj çalışması esnasında kullanılacak makine ekipmanların listesi aşağıdaki listede verilmiştir. SONDAJ MAKİNESİ ve EKİPMANLARI Sondaj makinası Tij box Sondaj kulesi Malzeme karavanı Çamur tankı Su tankı Elek sistemi Yakıt tankı Rotary (*) forklift Rampa Vana grubu Çamur pompası (*) vinç Çamur pompa motoru Karavan (personel) (*) Trip tank Karavan (malzeme) (*) Gerektiğinde kullanılacaktır. 6

13 Tekniğine uygun olarak tasarlanmış bir jeotermal sondaj kuyusu Şekil-2, Şekil-3 de gösterilmiştir. Şekil 2 - Tekniğine uygun yapılmış 750 m. derinlikte planlanan jeotermal kuyu (Ölçeksiz) 7

14 Şekil 3 - Tekniğine uygun yapılmış 1200 m. derinlikte planlanan jeotermal kuyu (Ölçeksiz) Jeotermal amaçlı sondaj çalışmaları sırasında bentonit (kil minerali) ve su kullanılacaktır. Sondaj faaliyetleri sırasında kullanılacak su uygun olması durumunda faaliyet sahasında veya yakınındaki dere veya kuyudan temin edilecek ve ilgili DSİ 6.Bölge 8

15 Müdürlüğüne su kullanımı ile ilgili bilgi verilecek. Uygun kaynak bulunamaması durumunda tankerler ile su teminine gidilecektir. Sondaj çalışması esnasında kullanılması planlanan malzemeler; Bentonit kil minerallerinden (başlıca sodyum montmorillonit ve az miktarda smektit grubu mineraller içeren) oluşan bir madde olup suda iyi şişme özellikleri göstermeleri nedeniyle döner sondaj yönteminde yaygın olarak kullanılırlar. Karotlu sondajlarda sondaj çamurunun düşük viskoziteye sahip olması ve az miktarda katı madde içermesi arzu edilir. Bentonit sondaj sirkülasyon sıvısı katkı maddesi olarak kullanılmakta olup Oslo-Paris Komisyonu (OSPAR 2003) tarafından çevreye az veya hiç risk taşımayan (PLONOR listesi) maddeler listesinde yer almaktadır. Bentonite ait MSDS (Malzeme Güvenlik Bilgi formu) EK-7 de verilmiş olup piyasadan hazır olarak temin edilmektedir. Jeotermal sistem; besleme alanı, yeryüzüne çıkış noktaları ve yer altındaki kısımları gibi bütün yeraltındaki hidrolik sistem parçalarının tanımlanmasında kullanılır. Jeotermal akışkanı oluşturan sular genelde meteorik kökenli olduğu için atmosferik koşullar devam ettiği ve reenjeksiyon yapıldığı sürece jeotermal kaynaklar yenilenmektedir. Bir jeotermal sistemin oluşabilmesi için gerekli olan parametreler; Yerkabuğunun derinliklerindeki ısı kaynağı (magmatik faaliyetler) Isıyı taşıyan akışkan (meteorik sular) Akışkanı bünyesinde barındıran rezervuar kayaç Isının kaybını önleyen örtü kayaçtır. Açılması planlanan jeotermal kaynak arama sondajları 750 m ve 1200 m olarak planlanmıştır. Sondaj lokasyonunun ve derinliğinin planlanmasında daha önceden yapılan arazi çalışmalarından elde edilen veriler esas alınmıştır. Bu veriler esas alınarak oluşturulan muhtemel sondaj kuyu logu Şekil-4 te verilmiştir. Sondaj yapılacak alanların genelleştirilmiş stratigrafisine bakıldığında sırasıyla yaklaşık olarak 30 m. derinlikte alüvyon ve toprak örtü, m. derinlikte bazalt, m. derinlikte kumtaşı, kumlu kireçtaşı, çakıltaşı ardalanması, serpantin matriksli serpantinit çakıl ve bloklu moloz akması, fliş, ofiyolit blokları, m. derinlikte killi kireçtaşı, volkanik kumtaşı, m. derinlikte kireçtaşı blokları kesilmesi beklenmektedir (Şekil 4). Proje kapsamında; 2872 sayılı Çevre Kanunu ve ilgili Yönetmelikler ile diğer mevzuat kapsamında gerekli izinler alınmadıkça arama faaliyetlerine başlanılmayacaktır. Arama faaliyeti sonrasında üretime geçilmesinin planlanması durumunda ÇED Yönetmeliği hükümlerine göre başvuru yapılacaktır. Sondaj çalışmasında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı nın 2012/15 sayılı Genelge kapsamında arama faaliyeti çalışmaları gerçekleştirilecektir. Çalışmalar esnasında 5686 sayılı Jeotermal Kaynaklar Ve Doğal Mineralli Sular Kanunu ile Uygulama Yönetmeliği Hükümleri kapsamında çalışmalar yürütülecektir. 9

16 Şekil 4 Adana ve Civarının genelleştiriliş muhtemel kuyu logu c) Doğal Kaynakların Kullanımı (Arazi Kullanımı, Su Kullanımı, Kullanılan Enerji Türü Vb.) Arazi Kullanımı MTA Genel Müdürlüğü tarafından Adana İli dahilinde 10 nolu jeotermal kaynak arama ruhsatlı alanlarda 2 adet jeotermal kaynak arama amaçlı sondaj çalışması yapılacaktır. Sondaj çalışmasının yapılabilmesi için kullanılacak makine ve ekipmanların yerleşiminde 300 m 2 lik alan kullanılacak ve yapılması planlanan sondaj çalışmaları şahsa ait tapulu tarım arazisinde yapılacaktır. 10

17 Adana İli dahilinde, yapılması planlanan Narlık-1 sondaj alanı, en yakın yerleşim alanı olan Narlık Köyüne kuş uçuşu yaklaşık 850 metre, en yakın meskün mahalle kuş uçuşu yaklaşık 500 metre mesafede olup tapulu şahıs arazisinde, Narlık-2 sondaj alanı, en yakın yerleşim alanı olan Narlık Köyüne kuş uçuşu yaklaşık 950 metre, en yakın meskün mahalle kuş uçuşu yaklaşık 550 metre mesafede olup tapulu şahıs arazisinde yapılacaktır (EK-5, 14). Sondaj çalışmaları esnasında kullanılması planlanan araziler hali hazırda tarım arazisi olarak kullanılmakta olup, sondaj çalışmasının yapılabilmesi için arsa maliklerinden ve Adana İl Tarım Müdürlüğünden gerekli izinler alınacaktır. Ruhsat sahasında sondaj faaliyetleri sırasında mevcut yollar kullanılacak olup gerekli olması halinde ilgili kurumlardan izin alınarak yeni yollar açılacaktır. Faaliyet sırasında çalışacak personelin tüm ihtiyaçları yakın köylerden sağlanacak olup şantiye binası kurulmayacaktır. Su Kullanımı Proje kapsamında 3 vardiya şeklinde toplam 23 kişi çalıştırılması planlanmaktadır. Herbir sondaj çalışmasında kişi başına günlük su kullanımı ortalama 150 lt/kişi.gün olarak kabul edilmiştir. Herbir sondaj çalışmasında personelin toplam su ihtiyacı = 23 Kişi x 150 lt/kişi.gün = 3,45 m 3 /gün olacaktır. Tesiste çalışacak personelin kullanım suyu özel şirketlerden tankerle alınacaktır. İçme suyu ise özel şirketlerden damacanalar ile sağlanacaktır. Jeotermal kaynak arama sondajı açılması sırasında sondaj çalışmasının ihtiyacı olarak ve yollarda tozlanmayı önlemek için günde yaklaşık 10 m 3 su kullanılacaktır. Sondaj çalışmalarında kullanılacak kullanım suyu özel şirketlerden tankerle alınacaktır. Faaliyet sırasında Çevre ve Şehircilik Bakanlığının 2012/15 sayılı genelge kapsamında arama faaliyeti çalışmaları gerçekleştirilecektir. Arama sondajlarında matkabın soğutulmasını sağlamak, kayganlığı arttırmak gibi sebeplerle sondaj sıvısı olarak 750 metre yapılması planlanan sondaj çalışması için yaklaşık 20 ton bentonit ve 40 m 3 su ve 1200 metre yapılması planlanan sondaj çalışması için yaklaşık 35 ton bentonit ve 70 m 3 su kullanılacak olup, su ve bentonit kullanılarak hazırlanan sondaj çamuru, çamur havuzları ve sondaj kuyusu içerisinde devirdaim ettirilerek kullanılacaktır. Sondaj çalışması esnasında kullanılması planlanan bentonit ve su aşamalı olarak (yeni çamur hazırlanması ve ilerlemeye bağlı ilave çamur yapımında) kullanılacak çamurun niteliği bozulduğunda vidanjör ile sahadan uzaklaştırılacak ve en yakın atıksu arıtma tesisinde bertarafı sağlanacaktır. Sondaj çalışmaları esnasında kullanılacak bentonite ve diğer katkı maddelerine ait MSDS (Malzeme Güvenlik Formu) ekte yer almaktadır.(bkz.ek-7). Sondaj çalışması esnasında varsa en yakın dere ve su kuyusu kullanılarak su ihtiyacı karşılanacaktır. Dere ve kuyudan su ihtiyacının karşılanması hususunda ilgili DSİ 6.Bölge Müdürlüğünden izin alınacak ve bilgi verilecektir. Kullanılan Enerji Türü Sondaj sırasında kullanılacak ekipman ve iş makineleri tarafından yakıt olarak motorin kullanılacaktır. Sondaj mahallinde kullanılacak olan elektrik enerjisi yerel elektrik hatlarından sondaj mahalline hat çekilerek elektrik şebekesinden kullanılacaktır. Sondaj makinesinin bünyesinde elektrik şebekesinden gelen elektrik akımını karşılayacak trafo 11

18 bulunmakta olup, söz konusu işlemler için Toroslar Elektrik Dağıtım AŞ den gerekli izinler alınacaktır. Çalışan personelin konaklayacağı karavan tipi şantiyelerde ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla elektrik enerjisinden faydalanılacak olup, ısınma amaçlı yakıt kullanımı olmayacaktır. Bunun dışında inşaat ve işletme aşamalarında herhangi bir yakıt ve enerji kullanımı söz konusu değildir. ç) Atık Miktarı (Katı, Sıvı, Gaz vb.) ve Atıkların Kimyasal, Fiziksel ve Biyolojik Özellikleri Jeotermal kaynak arama sondajı açılması sırasında toplam 23 personel çalışacaktır. Evsel Nitelikli Sıvı Atıklar Herbir sondaj çalışmasında 23 personelin içme - kullanma ihtiyaçlarını karşılamak için su kullanımı söz konusudur. Tesisin üretimi esnasında çalışan 23 kişi için, kişi başına su kullanımı ortalama 150 lt/kişi.gün( tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren İller Bankası İçme Suyu Projelerinin Hazırlanmasına Dair Yönetmelik ) alınarak oluşacak günlük içme - kullanma suyu miktarı; 23 Kişi x 150 lt/kişi.gün = 3,45 m3/gün olarak hesaplanmıştır. Kullanılacak suyun tamamı atıksuya dönüşecektir. Oluşacak evsel nitelikli atıksular; tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Lağım Mecrası İnşası Mümkün Olmayan Yerlerde Yapılacak Çukurlara Ait Yönetmelik hükümlerine uygun olarak proje dâhilinde yapılacak olan sızdırmasız fosseptikte toplanacaktır. Fosseptikte biriken atıksular belediye ya da belgeli özel vidanjör firmaları tarafından ücreti mukabilinde çektirilecek ve bertaraf edilecektir. Proje kapsamında çalışacak personelden kaynaklı oluşacak atık suyun fosseptikte biriktirilmesi sırasında oluşabilecek herhangi bir sızıntıya karşı, tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Yeraltı Sularının Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik de belirtilen hükümlere uyulacaktır. Projenin faaliyet aşaması sırasında su kaynaklarına olası etkilere karşı, tarih ve sayılı Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği hükümlerine uyulacak ve gerekli tedbirler alınacaktır. Endüstriyel Sıvı Atıklar Jeotermal kaynak arama sondajı açılmasında sondaj suyuna takviye olarak kullanılacak su ve toprak yollarda spreyleme yöntemi ile sulama yapılması için kullanılacak 10 m 3 sudan atıksu oluşmayacaktır. Sondaj Sıvısı (Sirkülasyon sıvısı) Jeotermal kaynak arama sondaj çalışmaları sırasında kullanılacak sikülasyon sıvısı bentonit (kil minerali), su ve gerekli görüldüğü durumlarda katkı maddeleri içeren sıvı karışımlar kullanılacaktır. Kullanılacak maddelerin miktarı sondaj derinliğine ve formasyonun niteliğine göre değişmektedir. Sondaj faaliyeti sırasında kullanılan sirkülasyon sıvısı özelliğini yitirdiği zaman sondaj lokasyonu yakınında hazırlanan tabanı ve kenar yüzeyleri geçirimsiz uygun ebatlarda sondaj atık çamuru havuzunda biriktirilecektir. Havuzda taşmaya karşı gerekli önlemler alınacaktır. Atık çamur havuzunda depolanan sıvılardan yeraltına süzülme ve kaçak olma olasılığı açılacak çamur havuzlarının tabanlarının geçirimsiz kalın naylon branda ile kaplanması ile önlenecektir. Ayrıca, sondajlarda kullanılan bentonitin genleşerek kayaçlardaki gözenek ve çatlakları 12

19 kapama özelliğinin olası bir sızıntıyı önleyeceği de unutulmamalıdır. Faaliyet sırasında atık sondaj çamuru vidanjör ile sahadan uzaklaştırılacak ve en yakın atıksu arıtma tesisinde bertarafı sağlanacaktır. Çamur havuzlarına yüzey sularının girmesi, sondaj çamurunun yoğunluk, viskozite vb. özelliklerini olumsuz etkilediğinden dolayı istenmeyen bir durumdur. Ayrıca atık çamur havuzlarına girecek yüzey suları atık havuz çamur havuzunu dolduracağından atık çamurun depolanması ile ilgili problemler çıkaracaktır. Bu nedenle çamur havuzları ve atık çamur havuzu hazırlanırken, havuzların kenarlarına drenaj kanalları açılarak yüzey suları sondaj mahallinden uzaklaştırılacaktır. Ayrıca havuzların hazırlanması esnasında kazılan toprak kütlesinin bir kısmı çamur havuzlarının etrafına depolanarak havuzların taşması ve yüzey sularının havuzlara girişi engellenecektir. Sondaj çamuru ve atık çamur için hazırlanan havuzların geçirimsizliğini sağlamak için kullanılan kalın naylon branda sondaj çalışması tamamlandığında yerinden çıkarılarak en yakın belediyeye ait katı atık depolama alanına götürülecektir. Evsel Nitelikli Katı Atıklar Söz konusu proje kapsamında çalışacak personelden kaynaklı evsel nitelikli katı atıklar (cam, kağıt, plastik vb.), personelin yemek servisinden kaynaklı organik kökenli evsel nitelikli katı atıklar ve montaj işlemlerine açığa çıkabilecek ambalaj ve kutular vb. katı atıklar oluşacaktır. Personelden kaynaklı evsel nitelikli katı atık miktarı, günlük kişi başına üretilen evsel nitelikli katı atık miktarı 1,14 kg değeri kullanılarak (Kaynak: katı atık istatistikleri, 2010) şu şekilde hesaplanmaktadır: Tablo.2 - Evsel Nitelikli Katı Atık Miktarı Çalışacak işçi sayısı Katı atık miktarı Toplam katı atık miktarı = 23 kişi = 1,14 kg /kişi-gün = 1,14 kg /kişi-gün x 23kişi = 26,22 kg/gün Proje kapsamında oluşacak evsel nitelikli katı atık miktarı 26,22 kg/gün olarak hesaplanmıştır. Geri kazanımı mümkün olmayan atıklar (yemek, organik atıklar v.b) çöp konteynırlarında biriktirilecektir tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yönetimi Yönetmeliği ilgili hükümlerine uygun olarak, çevre kirliliğini önlemek ve ekonomiye katkıda bulunmak amacıyla ayrı ayrı toplanarak biriktirilecek, katı atıkların toplanması ve taşınması ile ilgili dördüncü bölümü 18. Maddesi nde belirtilen esaslara uyularak katı atıklar çevrenin olumsuz yönde etkilenmesine sebep olacak yerlere dökülmeyecek, ağzı kapalı standart çöp kaplarında muhafaza edilerek toplanacaktır. Aynı yönetmeliğe uygun olarak, görünüş, koku, toz, sızdırma ve benzeri faktörler yönünden çevreyi kirletmeyecek şekilde kapalı araçlarla ilgili belediyenin gösterdiği katı atık sahasına nakledilecektir. Tehlikeli Atıklar Jeotermal kaynak arama sondajı açılması sırasında tehlikeli atık oluşması muhtemel değildir. Tesiste tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yönetimi Yönetmeliği ilgili hükümlerine uyulacaktır. Çalışmalarda tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği nin ilişkin hükümlerine uyulacaktır. Sondaj mahallinde hiç bir suretle tehlikeli atık bırakılmayacaktır. 13

20 Tıbbi Atıklar Jeotermal kaynak arama sondajı açılması sırasında tesis sahası içerisinde revir bulundurma zorunluluğu bulunmamaktadır. Faaliyetler sırasında meydana gelebilecek tıbbi müdahale gerektiren durumlara müdahale için ecza dolabında bulunacak malzemeler ile müdahale edilecektir. Müdahale edilemeyen durumlarda Ancak tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin ilişkin hükümlerine uyulacaktır. Sondaj mahallinde hiç bir suretle tıbbi atık bırakılmayacaktır. Ambalaj Atıkları Jeotermal kaynak arama sondajı açılması sırasında ambalaj atıkları oluşacaktır. Bunlar kağıt, karton ve naylon olarak değerlendirilir. Sondaj çamuru ve atık çamur için hazırlanan havuzların geçirimsizliğini sağlamak için kullanılan kalın naylon branda sondaj çalışması tamamlandığında yerinden çıkarılarak en yakın katı atık depolama alanına götürülecektir. Çalışmalar sırasında tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği nin ilişkin hükümlerine uyulacaktır. Sondaj mahallinde hiç bir suretle ambalaj atığı bırakılmayacaktır. Atık Yağlar Jeotermal kaynak arama sondajı açılması sırasında sadece sondaj kulesinin ve sahada kullanılacak araçların yağ değişimleri sırasında atık yağ oluşumu söz konusu olacaktır. Sondaj makinesinin çalışması için gerekli olan ve kullanım ömrünün bitmesi ile atık haline gelen yağlar, uygun hacimli ve kalitedeki kaplarda biriktirilerek sahadan uzaklaştırılacak ve yürürlükte bulunan ilgili yönetmelikler çerçevesinde bertarafı sağlanacaktır. Atık Pil ve Akümülatör Jeotermal kaynak arama sondajı açılması sırasında atık pil ve akümülatör oluşmayacaktır. Çalışmalar sırasında tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği nin ilgili hükümlerine uyulacaktır. Gürültü Adana İlinde yapılması planlanan sondaj çalışmalarında kullanılacak iş makinelerinden ve ekipmanlarından dolayı oluşacak gürültü miktarını hesaplanmış ancak oluşacak gürültü seviyesi sondaj lokasyolarının en yakın meskün mahalle minimum 450 metre mesafede olması nedeniyle sınır değerlerin altında kaldığı tespit edilmiştir. Ancak herhangi bir olumsuzluk ve şikayet durumunda sondaj makinesi ve ekipmanlardan kaynaklı gürültünün yerleşim yerlerini etkilememesi amacıyla sondaj mahallinin etrafına ses kesici paneller konulacaktır. Projenin işletilmesi aşamasında iş makineleri ve kamyonların çalışmasından dolayı gürültü ve titreşim oluşumu söz konusu olacaktır. Faaliyet esnasında gürültüye sebebiyet verecek kaynaklar Tablo-3 te verilmiştir. Tablo- 3. Gürültü Kaynakları İş Makineleri Adet Araç Gücü (Ort.) (kw) Sondaj Makinası

21 Çamur Pompası 2 22 Jenaratör 1 15 Proje kapsamında kullanılacak makine ve ekipmanların Hz arasında dört oktav bandındaki toplam ses gücü düzeylerinin hesaplaması için; Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından hazırlanan ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Tarafından Oluşturulan Çevredeki Gürültü Emisyonu ile İlgili Yönetmelik (2000/14/AT) in müsaade edilen ses gücü seviyeleri, gürültü işaretlemesi ve standartlar başlıklı 5. Maddesinde verilen formüller kullanılmıştır. Faaliyet sırasında gürültü oluşturacak ekipmanlardan aynı olanların bir arada bulunmayacağı kabulü ile hesaplamalar yapılmış olup ses gücü düzeyleri Tablo-4 te verilmiştir. Tablo- 4. Proje Kapsamında Kullanılacak İş Makineleri Ses Gücü Seviyeleri Araç Adedi Motor Gücü(kW) Net Kurulu Gücü Değerlendirmesi Ses Gücü Seviyesi Hesabı Ses Gücü Seviyesi(dB) Sondaj P = 145 kw*p > 55 kw Lw= log Makinası Çamur Pompası 2 22 P = 22 kw*p < 55 kw Her gürültü kaynağının 10 metreden metreye kadar mesafelere bağlı olarak ses basıncı düzeyleri aşağıdaki formüle göre ayrı ayrı hesap edilmiştir. Sondaj çalışmaları kapsamında gürültü kaynağı olan makine ve ekipmanlara en yakın yerleşim yeri 300 metre mesafede yer almaktadır. Faaliyet alanında işletme aşamasında çalışacak makine-ekipmanlardan kaynaklanacak toplam ses gücü (LwT ) aşağıdaki formülle hesaplanmıştır; LwT =10 log ( 10 lwi/10 ) = 10log ( /10 + 2*10 101/ /10 )= 109 db Gürültü Kaynağı Ses Basıncı Düzeyi Makine-Ekipmanlar Lp = Lwi + 10 log (Q / 4 πr 2 ) 109 db x = 10 m için Lp10 = log (1/ 4 π10 2 ) = 78,01 db x = 50 m için Lp50 = log (1/ 4 π50 2 ) = 64,08 db x = 100 m için Lp100 = log(1/ 4 π100 2 ) = 58,01 db x = 150 m için Lp150 = log (1/ 4 π150 2 ) = 54,4 db x = 250 m için Lp250 = log(1/ 4 π250 2 ) = 50,05 db x = 500 m için Lp500 = log(1/ 4 π500 2 ) = 44,03 db x = 650 m için Lp650 = log(1/ 4 π650 2 ) = 41,07 db x = 1000 m için Lp1000 = log(1/ 4 π ) = 38,01 db x = 1500 m için Lp1500 = log(1/4 π ) = 34,49 db x = 2000 m için Lp750 = log(1/ 4 π ) = 31,98 db x = 2500 m için Lp750 = log(1/ 4 π ) = 30,05 db x = 3000 m için Lp3000 = log(1/4 π ) = 28,47 db İş makinelerinin çalışma frekans aralıkları Hz dir. Yukarıdaki hesaplamalarda ses basıncı düzeyleri bulunan iş makinelerinin, gürültü düzeyini bulabilmek için kullanılacak düzeltme faktörleri çok düşük olduğu için Lp =L= Lgündüz olarak alınmıştır. Ayrıca; açık ortamda çalışılmasından dolayı havanın atmosferik 15

22 yutuşundan kaynaklanan ses basınç düzeyindeki azalma da göz önünde bulundurulabilir. Ancak en kötü durum düşünülerek hesaplamalar yapıldığından, atmosferik yutuş nedeniyle ses basınç düzeyinde oluşacak azalma hesaba katılmamıştır tarih ve sayılı (değişik; tarih ve sayılı) Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği ne göre şantiye alanı için gündüz çevresel gürültü sınır değeri 65 db olarak belirlenmiştir. Söz konusu proje ile yönetmelik sınır değerinin altına indiği mesafe 50 metre olarak hesaplanmıştır. 0 metreden 3000 metreye kadar olan Lgündüz değerleri yukarıdaki formüle göre ayrı ayrı hesaplanmış ve aşağıda, tablo şeklinde ve grafikle verilmiştir. Tablo- 5. Proje Kapsamında Oluşacak Ses Gücü Seviyeleri Mesafe Lgündüz(dB) Şekil 5 - Gürültü Dağılım Grafiği Ancak tarih ve sayılı Resmi Gazetede Yayınlanan ÇEVRESEL GÜRÜLTÜNÜN DEĞERLENDİRİLMESİ VE YÖNETİMİ YÖNETMELİĞİ hükümlerine riayet edilecektir. Proje kapsamında kullanılacak makine ve ekipmanların Hz arasında dört oktav bandındaki toplam ses gücü düzeylerinin hesaplaması için; Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından hazırlanan ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Tarafından Oluşturulan Çevredeki Gürültü Emisyonu ile İlgili Yönetmelik (2000/14/AT) in müsaade edilen ses gücü seviyeleri, gürültü işaretlemesi ve standartlar başlıklı 5. Maddesinde verilen formüller kullanılmıştır. Gaz Emisyonu Projenin işletme aşamasında kullanılacak yakıt sadece kullanılacak makineler için gerekli olup, ısınma vb. amaçlı yakıt tüketimi olmayacaktır. Makinelerde yakıt olarak motorin kullanılacaktır. Motorinin genel özellikleri aşağıda verilmiştir. Tablo 6 - Motorinin Özellikleri 16

23 ÖZELLİKLER MOTORİN ÖZELLİKLER MOTORİN Kıvam Çok akıcı Karbon Artıkları (%) Eser Tip Damıtılmış Kükürt (%) 0,4-7 Renk Amber Oksijen-Azot (%) 0,2 Yoğunluk (150C) 0,8654 Hidrojen (%) 12,7 Viskozite (38oC) 2,68 Karbon (%) 86,4 Akma Noktası (00C) -18 Su ve Çökelti (%) Eser Atomizasyon sıcaklığı (00C) Atmoserik Kül (%) Eser Pompalama Sıcaklığı (00C) Atmosferik Isı Değeri (Kcal/lt) 9,387 Kullanılacak iş makinelerinin yakıt tüketimi yaklaşık miktarı aşağıdaki gibi olacaktır. Hesaplamalar maksimum yakıt tüketimleri dikkate alınıp yapılmıştır. Sahada çalışacak iş makineleri için gerekli motorin ihtiyacının yaklaşık; Günlük harcanacak yakıt miktarı = 200 lt/gün Saatlik harcanacak yakıt miktarı = 200 lt/gün / 24 saat/gün = 8,3 lt/saat Sahada iş makinelerinin çalışması sonucu emisyon oluşumu söz konusu olacaktır. Araçlardan oluşacak kirlenmenin birim değerleri aşağıda verilmiştir. Tablo.7 - Dizel Araçlardan Yayılan Kirlenmenin Yayın Faktörleri (gr/lt) KİRLETİCİ DİESEL(gr/lt) Karbonmonoksit 9,7 Hidrokarbonlar 29,0 Azot Oksitler 36,0 Kükürt Oksitler 6,5 Toz 18,0 Kaynak: Hava Kirliliğinin ve Kontrolünün Esasları, Buna göre iş makinelerden kaynaklanacak kirletici değerleri aşağıda verilmiştir. Tablo.8- Proje Kapsamında Kullanılacak Makinelerin Yakıtlarından Kaynaklı Kirletici Değerler KİRLETİCİ Karbonmonoksit Hidrokarbonlar Azot Oksitler Kükürt Oksitler Toz DİESEL(gr/lt) 9,70 gr/lt x 8,3 lt/saat x 0,8654 (gr/cm 3 )/1000= 0,07 kg/saat 29,0 gr/lt x 8,3 lt/saat x 0,8654 (gr/cm 3 )/1000=0,21 kg/saat 36,0 gr/lt x 8,3 lt/saat x 0,8654 (gr/cm 3 )/1000= 0,26 kg/saat 6,50 gr/lt x 8,3 lt/saat x 0,8654 (gr/cm 3 )/1000= 0,05 kg/saat 18,00gr/lt x 8,3 lt/saat x 0,8654 (gr/cm 3 )/1000= 0,13 kg/saat 20 Aralık 2014 tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren "Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliğinde değişiklik yapılmasına dair yönetmelik" EK-2 Tablo 2.1' de belirtilen emisyon miktarı sınır değerinin altında 17

24 olduğundan hava kirlenmesine katkı değeri ve toplam kirlenme değerinin hesaplanmasına gerek olmadığı sonucuna varılmıştır. Tablo.9 - Kütlesel Debiler EMİSYONLAR Toz Karbon Monoksit Kükürt Dioksit Azot Dioksit [NO x (NO 2 cinsinden) NORMAL İŞLETME ŞARTLARINDA VE HAFTALIK İŞ GÜNLERİNDEKİ İSLETME SAATLERİ İÇİN KÜTLESEL DEBİLER (KG/SAAT) Bacadan Baca Dışındaki Yerlerden Bu konuda aracın yakıt sistemleri sürekli kontrol edilerek, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü ile Benzin ve Motorin Kalitesi Yönetmeliği kapsamında proje alanında çalışacak motorlu araçların emisyon ölçümleri; yönetmelikle belirlenmiş periyotlarda ve uygun şekilde yapılacak ve yönetmeliğin ilgili maddelerine göre gerekli tedbirler alınacaktır. Sahada kullanılacak araçların bakım, onarım, yağ ve filtre değişimleri İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlı benzin istasyonlarında yapılacaktır. Toz Emisyonu Arama Projesi kapsamında (sondaj işlemleri), ulaşım yolları ve nakliye sırasında kullanılacak stabilize yolda mevsim şartlarına göre sulama vb. gerekli tedbirler alınacaktır. Arama Projesi yapılacak alanlar üzerinde bulunan bitkisel toprak, çalışmalar öncesinde sıyrılarak saha alanı içerisindeki uygun bir alanda muhafaza edilecek ve rehabilitasyon çalışmalarında kullanılacaktır. Planlanan sondaj çalışmaları için hazırlanacak sondaj makinesi platformu için 5 m 3 hafriyat toprağı uygun bir alanda muhafaza edilerek, bütün işlemler tamamlandıktan sonra, sondaj çamur havuzu bu hafriyatla kapatılacaktır. Sondaj çamur havuzunun açılması sırasında oluşacak toz miktarı ise kontrollü bir şekilde kazı yapılarak ve mevsim şartlarına göre gerektiğinde belirli periyotlarda sulama yapılarak minimize edilmeye çalışılacaktır. d) Kullanılan Teknoloji ve Malzemelerden Kaynaklanabilecek Kaza Riski Sondaj faaliyeti sırasında makine-ekipmanlar ve bunlardan kaynaklanacak kaza riskleri sırasıyla aşağıda verilmiştir: Sondaj faaliyetleri sırasında meydana gelebilecek kaza risklerinin başında iş makinalarının kullanımı sırasında dikkatsizlik ve ihmal yüzünden kaynaklanacak iş kazaları gelmektedir. Ayrıca faaliyet sahasında, çıkabilecek herhangi bir yangına karşı yeterli sayıda yangın söndürme cihazı (kazma, kürek, balta, su kovası vs.) bulundurulacak. Yangın 18

25 konusunda hassas davranılacak olup; sahada ateş yakılmayacak, çalışan işçiler sürekli kontrol edilecek ve uyarılacaktır. Sahada kullanılacak makinelerin periyodik bakımları belirlenecek işletme bakım talimatına göre yapılacaktır. Makinalar sadece ilgili operatör tarafından ve kullanım talimatına uygun olarak çalıştırılacaktır. Çalışan işçiler periyodik olarak eğitilecektir. Faaliyet sırsında çalışması sırasında insan sağlığını ve güvenliğini riske sokabilecek olası iş kazalarına engel olmak amacıyla T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı nın İş ve İşçi Güvenliği Tüzüğü ndeki hükümlere uyulacaktır. Proje alanında uyarıcı tabelalar yerleştirilerek sivillerin alana girmesi ve muhtemel kazalar önlenmeye çalışılacaktır. Sondaj çalışması öncesi çalıştırılacak personele MTA Genel Müdürlüğü teknik personeli tarafından iş güvenliği ve işçi sağlığı hususlarında bilgilendirme eğitim verilecek ve T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı nın İş ve İşçi Güvenliği Tüzüğü ndeki hükümler bildirilecektir. Ayrıca çalıştırılacak işçilerin kullanacağı koruyucu kıyafet, maske, baret vb. melbusatlar verilecektir. Sondaj çalışması sonrasında kuyu geliştirme çalışmaları kapsamında yapılması planlanan asitleme çalışması esnasında sondaj mahallinde MTA Genel Müdürlüğü teknik elemanları, kadrolu ve gerekli eğitim verilmiş mahalli işçi dışında personel bulunmayacak, ilgili personel aside dayanıklı koruyucu melbusat ve maskelerle işlem yapacak, sondaj mahallinde tam donanımlı 1 ambulans, 1 sağlık ekibi, 1 itfaiye aracı hazır bulundurulacaktır. Asitleme esnasında çalışma yapan personelin sağlık problemi oluşması durumunda; ilk müdahale sondaj mahallinde bulunan Sağlık Bakanlığına bağlı tam donanımlı ambulans içerisinde sağlık ekibi yapacak olup ayrıca sondaj mahallinde hazır bulunan 3 adet 4x2 pikup ve 1 adet minibüs gerektiğinde malzeme ve personel lojistiği amacıyla sondaj mahallinde hazır bulundurulacaktır. Bunun yanı sıra, tam teşekküllü bir itfaiye aracı ve yeter sayıda aside dayanıklı melbusat ve maskeli personel herhangi bir taşma durumunda olaya müdahale etmek üzere sondaj mahallinde hazır bulunacaktır. Asitleme çalışması öncesi sondaj mahalli ve etrafında ve çamur havuzlarında gerekli kontroller ve önlemler alınacaktır. Ayrıca tarih ve sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanuna, 19 Eylül 2013 tarih ve sayılı resmi gazetede yayımlanan Maden İşyerlerinde İş Sağlığı Ve Güvenliği Yönetmeliği ne ve hükümlerine uygun olarak çalışılacaktır. 2) PROJENİN YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ a) Mevcut Arazi Kullanımı ve Kalitesi (Tarım Alanı, Orman Alanı, Planlı Alan, Su Yüzeyi vb.) MTA Genel Müdürlüğü tarafından Adana İlinde 10 nolu ruhsatta şahsa ait tapulu tarım arazilerine 1 adet 750 m ve 1 adet 1200 metre derinlikte toplam 2 adet jeotermal kaynak arama amaçlı sondaj çalışması yapılacaktır. Sondaj çalışmalarının yapılacağı alanlar tapulu şahıs arazileri olup hali hazırda tarımsal faaliyetlerde kullanılmaktadır. Proje sahası ve etki alanında çığ, heyelan, kaya düşmesi, v.b. doğal afet olayları gözlenmemiştir. Bunun yanı sıra zeminde akma, oturma, kabarma gibi deformasyonlar olmamıştır. Ayrıca tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. Proje sahası ve etki alanında nüfus yoğunluklu alan (yerleşim merkezi, okul, hastane, yurt, kreş, otel vb. hassas yerleşimler) bulunmamaktadır. 19

26 b) EK-V deki Duyarlı Yöreler Listesi Dikkate Alınarak Korunması Gereken Alanlar Jeotermal kaynak arama sondaj çalışmasının yapılacağı lokasyonlar Adana İli dahilinde bulunmaktadır. Bölge ve çevresi Ek-V deki duyarlı yöreler listesi dikkate alınarak aşağıdaki gibi değerlendirilmiştir. 1. Ülkemiz mevzuatı uyarınca korunması gerekli alanlar a) tarihli ve 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu nun 2. maddesinde tanımlanan ve bu Kanunun 3 üncü maddesi uyarınca belirlenen Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtları ve Tabiat Koruma Alanları bulunmamaktadır. b) tarihli 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu uyarınca belirlenen Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları bulunmamaktadır. c) tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun 3. maddesinin birinci fıkrasının Tanımlar başlıklı (a) bendinin 1, 2, 3 ve 5 inci alt bentlerinde Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanı olarak tanımlanan ve aynı Kanun ile tarihli ve 3386 sayılı Kanunun (2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddelerin Eklenmesi Hakkında Kanun) ilgili maddeleri uyarınca tespiti ve tescili yapılan alanlar bulunmamaktadır. ç) tarihli ve 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu kapsamında olan Su Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahaları bulunmamaktadır. d) 31/12/2004 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği nin 17, 18, 19 ve 20 nci maddelerinde tanımlanan alanlar bulunmamaktadır. e) 02/11/1986 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği nin 49. maddesinde tanımlanan Hassas Kirlenme Bölgeleri bulunmamaktadır. f) tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanunu nun 9. maddesi uyarınca Bakanlar Kurulu tarafından Özel Çevre Koruma Bölgeleri olarak tespit ve ilan edilen alanlar bulunmamaktadır. g) tarihli ve 2960 sayılı Boğaziçi Kanunu na göre koruma altına alınan alanlar bulunmamaktadır. ğ) tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanunu gereğince orman alanı sayılan yerler bulunmamaktadır. h) tarihli ve 3621 sayılı Kıyı Kanunu gereğince yapı yasağı getirilen alanlar bulunmamaktadır. ı) tarihli ve 3573 sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanun da belirtilen alanlar bulunmamaktadır. i) tarihli ve 4342 sayılı Mera Kanunu nda belirtilen alanlar bulunmamaktadır. j) tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği nde belirtilen alanlar bulunmamaktadır. 20

27 2. Ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler uyarınca korunması gerekli alanlar a) 20/02/1984 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (BERN Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlardan Önemli Deniz Kaplumbağası Üreme Alanları nda belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri, Akdeniz Foku Yaşama ve Üreme Alanları bulunmamaktadır. b) 12/06/1981 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Akdeniz in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi (Barselona Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınan alanlar bulunmamaktadır. 1-23/10/1988 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Akdeniz de Özel Koruma Alanlarına İlişkin Protokol gereği ülkemizde Özel Koruma Alanı olarak belirlenmiş alanlar bulunmamaktadır. 2-13/09/1985 tarihli Cenova Bildirgesi gereği seçilmiş ve Birleşmiş Milletler Çevre Programı tarafından yayımlanmış olan Akdeniz de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit listesinde yer alan alanlar bulunmamaktadır. 3- Cenova Deklerasyonu nun 17. maddesinde yer alan Akdeniz e Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin yaşama ve beslenme ortamı olan kıyısal alanlar bulunmamaktadır. c) 14/02/1983 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi nin 1. ve 2. maddeleri gereğince Kültür Bakanlığı tarafından koruma altına alınan Kültürel Miras ve Doğal Miras statüsü verilen kültürel, tarihi ve doğal alanlar bulunmamaktadır. ç) 17/05/1994 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi (RAMSAR Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlar bulunmamaktadır. d) 27/7/2003 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Avrupa Peyzaj Sözleşmesi kapsamındaki alanlar bulunmamaktadır. 3. Korunması gereken alanlar a) Onaylı çevre düzeni planlarında, mevcut özellikleri korunacak alan olarak tespit edilen ve yapılaşma yasağı getirilen alanlar (Tabii karakteri korunacak alan, biogenetik rezerv alanları, jeotermal alanlar v.b.) bulunmamaktadır. b) Tarım Alanları: Tarımsal kalkınma alanları, sulanan, sulanması mümkün ve arazi kullanma kabiliyet sınıfları I, II, III ve IV olan alanlar, yağışa bağlı tarımda kullanılan I. ve II. sınıf ile özel mahsul plantasyon alanlarının tamamı; Proje sahası 1/ ölçekli çevre düzeni planında tarımsal arazi kullanımı sulama alanı olarak yer almaktadır. c) Sulak Alanlar: Yaban hayatın yaşama ortamı olan, doğal veya yapay, devamlı veya geçici, suları durgun veya akıntılı, tatlı, acı veya tuzlu, denizlerin gel-git hareketlerinin çekilme devresinde derinliği 6 metreyi geçmeyen sular, bataklık sazlık ve turbalıklar ile bu alanların kıyı kenar çizgisinden itibaren kara tarafına doğru ekolojik açıdan sulak alan kalan yerler bulunmamaktadır. d) Göller, akarsular, yeraltı suyu işletme sahaları bulunmamaktadır. 21

28 e) Bilimsel araştırmalar için önem taşıyan ve/veya nesli tehlikeye düşmüş veya düşebilir türler ve ülkemiz için endemik olan türlerin yaşama ortamı olan alanlar, biyosfer rezervi, biyotoplar, biyogenetik rezerv alanları, benzersiz özelliklerdeki jeolojik ve jeomorfolojik oluşumların bulunduğu alanlar bulunmamaktadır. 3) PROJENİN İNŞAAT VE İŞLETME AŞAMASINDA ÇEVRESEL ETKİLER VE ALINACAK ÖNLEMLER Kuruluşumuz 2804 sayılı kanun ile "Memleketimizde işletmeye elverişli maden ve taşocağı sahaları bulunup bulunmadığını ve işletilen maden ve taşocaklarının daha faydalı surette işletilmelerinin nelere mütevakkıf olduğunu araştırmak ve buna muktazi veya müteferri bulunan arama ameliyatı, fenni ve jeolojik tetkikat, kimyevi tahlil ve fenni tecrübeler yapmak, harita almak, plan, mürtesem, maktalar resmetmek, proje ve fenni raporlar, rantabilite hesapları tanzim etmek gibi bütün teknik ve ilmi işleri görmek ve memleketin madenlerinde ve maden sanayiinde çalışacak Türk mühendis, fen memuru, ustabaşı ve mütehassıs işçi yetiştirmek" görevini üstlenmiş bulunmaktadır. Bu itibar ile Ülkemiz de uygulanan Kalkınma Planları çerçevesinde Türkiye' de madencilik sektörünün GSYH içerisindeki payını artırabilmek için Yatırım Programı kapsamında arama ve araştırma projeleri yürütmektedir. sırasında atık sondaj çamuru vidanjör ile sahadan uzaklaştırılacak ve en yakın atıksu arıtma tesisinde bertarafı sağlanacaktır. Arazi hazırlama, inşaat ve sondaj aşamalarında insan sağlığı ve çevre açısından riskli ve tehlikeli işlemler ve bu işlemlere bağlı riskleri ve tehlike potansiyelini azaltmak için Acil Eylem Planı hazırlanmış ve EK-12 sunulmuştur. Mevcut arama ve araştırma projeleri kapsamında oluşan; Evsel Sıvı Atıklar Jeotermal kaynak arama sondajı açılmasında çalışacak 23 personelden oluşacak toplam 3,45 m 3 /gün lük evsel nitelikli atık sular çalışma alanında kurulacak seyyar fosseptikte biriktirilecektir. Fosseptik dolduğunda biriktirilen evsel nitelikli atık sular Belediye tarafından vidanjör yardımı ile alınarak sonu kanalizasyon sistemi ile sonlanan kanalizasyon sistemine deşarj edilecektir. Projenin tüm aşamalarında tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği ve değişikliklerine uyulacaktır. Endüstriyel Sıvı Atıklar Jeotermal kaynak arama sondajı açılmasında sondaj suyuna takviye olarak kullanılacak su ve toprak yollarda spreyleme yöntemi ile sulama yapılması için kullanılacak 10 m 3 sudan atık su oluşmayacaktır. Projenin tüm aşamalarında tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği ve değişikliklerine uyulacaktır. Sondaj Sıvısı (Sondaj Faaliyetinden Kaynaklanan Atıksu) Proje konusu faaliyetten dolayı sondaj sıvısı olarak bentonit ve su kullanılacaktır. herhangi bir kimyasal atık oluşmayacaktır. Faaliyet sırasında Çevre ve Şehircilik Bakanlığının 2012/15 sayılı genelge kapsamında arama faaliyeti çalışmaları gerçekleştirilecektir. 750 m derinlikte yapılması planlanan jeotermal sondaj kuyusu çalışmalarının her birinde; 2 adet 3,5 x 3 x 1,6 m ebatlarında yan kenar ve tabanı su sızdırmaz membran ile kapatılmış çamur havuzu kullanılacaktır. Her bir çamur havuzu yaklaşık 17 m 3 çamur 22

29 depolama kapasitesine sahip olup toplam depolanabilecek çamur hacmi kapasitesi 34 m 3 tür. Çamur tanklarının 2 adedi sondaj çalışması esnasında sürekli kullanılacaktır.. Çamur havuzlarına yüzey sularının girmemesi için çamur havuzlarının etrafına drenaj kanalları açılacak ve drenaj kanalı atık çamur havuzuna bağlanacaktır. Ayrıca, çamur havuzları ve atık çamur havuzunun taşması ve yüzey sularının havuzlara girişinin engellenmesi amacıyla, havuzların hazırlanması esnasında kazılan toprak kütlesinin bir kısmı set olarak kullanılacaktır. Sondaj çalışması esnasında; m arasında 17 ½ çapta matkap kullanılacak ve kuyunun yeraltı suyundan etkilenmemesi için 13 3/8 boru ile izole edilecektir metre arasında 12 ¼ çapta matkap kullanılacak ve 9 5/8 boru ile izole edilecektir metre arasında 8 ½ çapta matkap kullanılacak ve yapılan kuyu takibi sonucu elde edilen veriler ışığında jeotermal akışkanın olduğu yeraltı seviyeleri delikli diğer seviyeler kapalı olacak şekilde 7 boru ile izole edilecektir. Sondaj kuyusu 1000 metre derinliğe ulaştığında kuyu içerisinde yaklaşık 30 m3 sondaj çamuru olacaktır (hesaplamaya kuyu içerisinde bulunan takım dizisi dahildir) metre derinlikte planlanan sondaj çalışması esnasında kullanılacak çamur, yüzeye yerleştirilecek 2 adet 7,3 x 2,3 x 2,4 m ve bir adet 11,3 x 2,3 x 2,4 m ebatlarında çelik alaşımlı metal saç tankerlerde depolanacaktır. Sondaj çalışması esnasında m arasında 17 ½ çapta matkap kullanılacak ve kuyunun yeraltı suyundan etkilenmemesi için 13 3/8 boru ile izole edilecektir metre arasında 12 ¼ çapta matkap kullanılacak ve 9 5/8 boru ile izole edilecektir metre arasında 8 ½ çapta matkap kullanılacak ve yapılan kuyu takibi sonucu elde edilen veriler ışığında jeotermal akışkanın olduğu yeraltı seviyeleri delikli diğer seviyeler kapalı olacak şekilde 7 boru ile izole edilecektir. Sondaj kuyusu 1200 metre derinliğe ulaştığında kuyu içerisinde yaklaşık 85 m3 sondaj çamuru olacaktır (hesaplamaya kuyu içerisinde bulunan takım dizisi dahildir). Arama sondajlarında matkabın soğutulmasını sağlamak, kayganlığı arttırmak, sondaj esnasında oluşan kırıntıyı yüzeye taşımak gibi sebeplerle sondaj sıvısı olarak 750 metre yapılması planlanan sondaj çalışması için yaklaşık 20 ton bentonit ve 40 m 3 su ve 1200 metre yapılması planlanan sondaj çalışması için yaklaşık 35 ton bentonit ve 70 m 3 su kullanılacak olup, su ve bentonit kullanılarak hazırlanan sondaj çamuru, çamur havuzları ve sondaj kuyusu içerisinde devirdaim ettirilerek kullanılacaktır. 750 metre planlanan sondaj çalışması sonucu oluşan sondaj çamurunun depolanması amacıyla 3,5 x 10 x1,6 m ebatlarında ve 1200 metre planlanan sondaj çalışması sonucu oluşan sondaj çamurunun depolanması amacıyla 5 x 15 x 1,6 m ebatlarında yan kenar ve tabanı su sızdırmaz membran ile kapatılmış ve etrafı çit ile çevrilmiş atık çamur havuzu kullanılacaktır. Atık çamur havuzunda depolanan çamur, Çevre ve Şehircilik Bakanlığının 2012/15 sayılı Sondaj Çamurlarının ve Krom Madeninin Fiziki İşleme tabi Tutulması Sonucu Ortaya Çıkan Atıkların Bertarafına İlişkin Genelgeye uyulacaktır. Buna göre; - Sondaj çamuru doğrudan alıcı ortama deşarj edilmeyecektir. - Yapılacak çamur havuzları, yapılacak sondaj deliklerinin hacminin 2 katından fazla olacaktır. - Genelgenin 5. Maddesinde yer alan Eğer sondaj çamuru temiz su ve kil haricinde herhangi bir kimyasal içeriyorsa, çamur havuzunun tabanında ve üst örtü sisteminde geçirimsizlik; havuz tabanında jeosentetik kil üzerine jeomembran, üst örtü sistemi ise jeosentetik kil veya jeomembran ile sağlanır. Jeosentetik kil yerine doğal kil de kullanılabilir. Geçirimsizlik malzemesi ile ilgili kriterler Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik te belirtildiği 23

30 şekilde uygulanır. Hükmüne uygun çamur havuzları hazırlanacak ve Atık Yönetimi Yönetmeliğe göre sondaj çamurundan numune alınarak tehlikeli olup olmadığının tespit edilmesi amacıyla analizi yaptırılacak ve analiz sonucuna göre, sondaj çamuru tehlikeli madde sınıfında ise en yakın lisanslı atık depolama alanına ilgili mevzuat kapsamında nakledilecektir. Numune analiz sonucu 5 (beş) yıl süreyle saklanacaktır. Oluşan atıklar tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yönetimi Yönetmeliği göre bertaraf edilecektir. Analiz sonucuna göre sondaj çamuru tehlikeli madde sınıfında değil ise, en yakın atık su arıtma tesisinde bertarafı sağlanacaktır. - Sondaj havuzu yapılması aşamasında arazi hazırlanırken bitkisel toprak ve hafriyat toprağı ayrı yerlerde biriktirilecektir. - Çamur havuzlarına yüzey sularının girmemesi için çamur havuzlarının etrafına drenaj kanalları açılacak ve set oluşturulacaktır. - Sondaj çalışmaları sırasında oluşan atık çamur vidanjör ile sahadan uzaklaştırılacak ve en yakın atıksu arıtma tesisinde bertarafı sağlanacaktır. Çalışmanın tamamlanmasından sonra çamur havuzları ayrı depolanan hafriyat toprağı ile doldurulacak ve üzerine ayrı depolanan bitkisel toprak serilecektir. Sondaj çalışmalarının tamamlanmasından sonra kuyu geliştirme çalışmaları kapsamında yapılan asitleme çalışmalarında kullanılan asit yer altında nötrlendiğinden çevreye herhangi bir zarar oluşturmamakta ve atık malzemesi üretmemektedir. Asitleme çalışması kapsamında kullanılan malzemeler ve melbusatlar bir sonraki çalışmada kullanılmak üzere ilgili teknik ekip tarafından götürülmektedir. Tehlikeli Atıklar Jeotermal kaynak arama sondajı açılması sırasında tehlikeli atık oluşması muhtemel değildir. Tesiste tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin ilişkin hükümlerine uyulacaktır. Çalışmalarda tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği nin ilişkin hükümlerine uyulacaktır. Tıbbi Atıklar Jeotermal kaynak arama sondajı açılması sırasında tesis sahası içerisinde revir bulundurma zorunluluğu bulunmamaktadır. Faaliyetler sırasında meydana gelebilecek tıbbi müdahale gerektiren durumlara müdahale için ecza dolabında bulunacak malzemeler ile müdahale edilecektir. Müdahale edilemeyen durumlarda Ancak tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin ilişkin hükümlerine uyulacaktır. Ambalaj Atıkları Jeotermal kaynak arama sondajı açılması sırasında ambalaj atıkları oluşacaktır. Bunlar kağıt, karton ve naylon olarak değerlendirilir. Sondaj çamuru ve atık çamur için hazırlanan havuzların geçirimsizliğini sağlamak için kullanılan kalın naylon branda sondaj çalışması tamamlandığında yerinden çıkarılarak en yakın katı atık depolama alanına götürülecektir. Çalışmalar sırasında tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği nin ilişkin hükümlerine uyulacaktır. 24

31 Atık Yağlar Jeotermal kaynak arama sondajı açılması sırasında sadece sondaj kulesinin ve sahada kullanılacak araçların yağ değişimleri sırasında atık yağ oluşumu söz konusu olacaktır. Çalışmalarda oluşacak atık yağların bertarafında tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği ne ve diğer ilgili çıkan/çıkacak mevzuat hükümlerine uyulacaktır. Atık Pil ve Akümülatör Jeotermal kaynak arama sondajı açılması sırasında atık pil ve akümülatör oluşmayacaktır. Çalışmalar sırasında tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliğinin ilgili hükümlerine uyulacaktır. Hafriyat Atıkları Sondaj çalışmaları sırasında arazinin hazırlanması sırasında çıkacak bitkisel toprak arazi tesviyesi çalışmalarında kullanılacağından hafriyat artığı malzeme oluşmayacaktır. Sondaj havuzu yapılması aşamasında arazi hazırlanmasında bitkisel toprak ve hafriyat toprağı daha sonra havuzun kapatılması işleminde kullanılmak üzere ayrı yerlerde biriktirilecektir. Depolanacak bitkisel toprağa ve hafriyat toprağına ait alan ve koordinatları EK-13 de verilmiştir Sondaj havuzuna yüzeysel suların girmemesi için gerekli önlemler alınacaktır. Arama projesinde yapılacak çalışmalar süresince, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı atıklarının Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine riayet edilecektir. Bitkisel Toprak Sondaj çalışmaları kapsamında açılacak sondaj çamuru havuzu ve sondaj çalışması alanından bitkisel toprak olarak yüzeyden 16 cm derinlikte olacak şekilde 300m 2 x 0,016 m 5 m 3 bitkisel toprak çıkacak ve depolanacaktır. Hafriyat toprağı olarak 2 adet çamur havuzu 2x3,5x3x1,6 34 m 3, atık havuzları 3,5x10x1,6 =56 m 3, 5x15x1,6=120 m 3 olmak üzere 210 m 3 hafriyat toprağı çıkacak ve depolanacaktır. Arama Projesi yapılacak alanlar üzerinde bulunan bitkisel toprak, çalışmalar öncesinde sıyrılarak saha alanı içerisindeki uygun bir alanda muhafaza edilecektir. Depolanacak bitkisel toprağına ait alan ve koordinatları EK-13 de verilmiştir. Bitkisel toprak çalışmalar tamamlandıktan sonra sondaj mahallinin rehabilitasyon çalışmalarında kullanılacaktır. Emisyon Faaliyet sahasında iş makinelerinin çalışması sonucu emisyon oluşumu söz konusu olacaktır. T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yayımlanan 30/11/2013 tarih ve sayılı Egzoz Gazı Emisyon Kontrolü İle Benzin Ve Motorin Kalitesi Yönetmeliği hükümlerine uyulacak olup, araçların düzenli bakımları yaptırılacaktır. Proje kapsamında toz ve toz etkisine karşı; Tarih ve Sayılı Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine riayet edilecektir. Proje kapsamında; 20 Aralık 2014 tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren "Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliğinde değişiklik yapılmasına dair yönetmelik" EK-2 Tablo 2.1' ( ) (Değişiklik: R.G: ) ve tarih ve sayılı Resmi 25

32 Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği (Değişiklik R.G: ) hükümlerine uyulacaktır. Gürültü Jeotermal kaynak arama sondajı açılması sırasında kullanılacak makine ve ekipmanlardan dolayı oluşacak gürültü miktarının yerleşim bölgelerini olumsuz etkilememesi için optimum uzaklıkta seçilmiştir. Adana İli dahilinde, yapılması planlanan sondaj çalışmalarında kullanılacak makine ve ekipmanların en yakın yerleşim alanına uzaklığı kuş uçuşu yaklaşık 850 metre, en yakın meskün mahalle kuş uçuşu yaklaşık 500 metre mesafede olmasından dolayı çıkacak gürültünün az olması ve mesafenin etki alanından uzak olması nedeni ile gürültü hesabı yapılmamış olup, etki beklenmemektedir. Ancak herhangi bir olumsuzluk ve şikayet durumunda sondaj makinesi ve ekipmanlardan kaynaklı gürültünün yerleşim yerlerini etkilememesi amacıyla ses kesici paneller kullanılacaktır. Ekipmanlardan kaynaklanacak gürültünün çalışanları olumsuz yönde etkilemesini önlemek amacıyla Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği ne uyulmakta, bu yönetmelik uyarınca her bir makine ve ekipman ile gürültüye maruz kalan işçiler bazında sorumlu kurum veya kuruluşlarca hazırlanan ilgili mevzuat çerçevesinde getirilen tedbirler alınacaktır. Ayrıca tesiste yapılacak çalışmalar esnasında; 2872 sayılı Çevre Kanunu ve 5491 sayılı Çevre Kanununda değişiklik yapılmasına dair kanun 4857 sayılı İş Kanunu 6831 sayılı Orman Kanunu 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu 4232 sayılı Mera Kanunu 942 sayılı Kamulaştırma Kanunu 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu(3386 sayılı Kanun la değişiklik) 4562 sayılı Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu ve bu kanuna bağlı olarak çıkarılan tüm yönetmeliklere 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu ve Yönetmeliği Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği ( tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği ( tarih ve Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik ( tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. ( tarih ve sayılı değişik) Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği ( tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) 26

33 Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği ( tarih ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) "Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik" ( tarihli sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği ve Yönetmelikte Yapılan Değişiklikler ( tarih ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği ( tarih ve sayılı Resmi Gazete de yürürlüğe girmiştir.) Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği ( tarih ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Atık Yönetimi Yönetmeliği ( tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği ( tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) PoliklorluBifenil ve PoliklorluTerfenillerin Kontrolü Hakkında Yönetmelik ( tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği ( tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ( tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği ( tarih ve Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Egzoz Gazı Emisyon Kontrolü İle Benzin Ve Motorin Kalitesi Yönetmeliği (30/11/2013 tarih ve sayılıresmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği ( tarih ve Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmeliği ( tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik ( tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.) Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik ( tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.) 2006/27 sayılı Dere Yatakları ve Taşkınlar İle İlgili Başbakanlık Genelgesi ( tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) Karayolları Trafik Yönetmeliği ( tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.) İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliğinde değişiklik yapılmasına dair yönetmelik ( tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.) Karayolları Trafik Yönetmeliği ( tarih ve sayılı Resmi Gazete de 27

34 yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.) Madencilik Faaliyetleri ile Bozulan Arazilerin Doğaya Yeniden Kazandırılması Yönetmeliği ( tarih ve sayılı Resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.) Tehlikeli Maddelerin Su ve Çevresinde neden olduğu Kirliliğin Kontrolü Yönetmeliği tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.) hükümlerine uyacak, yukarıda verilen mer i mevzuatla ilgili kurum ve kuruluşlardan gerekli izinleri alacaktır. NOTLAR VE KAYNAKLAR Hava Kirliliği, Kontrol ve Denetim, Kimya Müh. Odası yayını, 1991 Çevre Kirlenmesi ve Kontrolü, Prof. Dr. Mehmet KARPUZCU Türk Çevre Mevzuatı Cilt I-II Müezzinoğlu, A.Hava Kirliği ve Kontrolünün Esasları Dokuz Eylül Yayınları, 2000 Meteoroloji Genel Müdürlüğü Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Gürültü Yönetmeliği İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü 28

35 EKLER EK-1: Taahhütname EK-2: Adana İlinde yapılması planlanan sondajlara ait Yer Bulduru Haritası EK-3: Adana İli Dahilinde MTA Adına Kayıtlı Ruhsat EK-4: 10 Nolu Ruhsat Sınırları ve Narlık-1 Kuyusunu Gösteren 1/25000 Ölçekli Topografik Harita EK-5: 10 Nolu Ruhsatta Yapılması Planlanan Narlık-1, Narlık-2 Sondajına Ait Uydu Görüntüsü EK-6: Çalışma Yapılacak Ruhsatlara Ait 1/ Ölçekli Jeoloji Haritası EK-7: Sondaj Çamuruna Eklenmesi Planlanan Maddelerin Güvenlik Bilgi Formları EK-8: Sondaj Mahalli Yerleşim Planı EK-9:Fosseptik planı EK-10:Sondaj Lokasyonuna Ait Koordinat Bilgileri EK-11:Çevre Ve Şehircilik Bakanlığının Döner Sermaye İşlem Bedeline İlişkin Yazısı EK-12 :Acil Durum Eylem Planı EK-13:1/10000 Ölçekli Hafriyat/Bitkisel Toprak Depolama Alanı EK-14:Narlık-1 Ve Narlık-2 Sondajlarının Yerleşim Yerlerine Olan Mesafesi EK-15:Botaş ve Natopol e Ait Görüşler EK-16: Çevre Düzeni Planı, Lejandı ve Ekleri 29

36 EK 1 30

37 EK-2 : ADANA İLİ DAHİLİNDE YAPILMASI PLANLANAN SONDAJLARA AİT YER BULDURU HARİTASI 31

38 EK-3 : ADANA İLİ DAHİLİNDE MTA ADINA KAYITLI RUHSATLAR 32

39 EK-4 10 NOLU RUHSAT SINIRLARI VE NARLIK-1 KUYUSUNU GÖSTEREN 1/25000 ÖLÇEKLİ TOPOGRAFİK HARİTA 33

40 EK -5 : 10 NOLU RUHSATTA YAPILMASI PLANLANAN NARLIK-1, NARLIK-2 SONDAJINA AİT UYDU GÖRÜNTÜSÜ 34

41 EK-6 :ÇALIŞMA YAPILACAK RUHSATLARA AİT 1/ ÖLÇEKLİ JEOLOJİ HARİTASI 35