Doğa ve Kültür Öncelikli Vizyon Planı

Transkript

1 Doğa ve Kültür Öncelikli Vizyon Planı KÜLTÜR ÖNCELİKLİ BÖLGESEL YOL HARİTALARI

2 2012 yılında, Türkiye Belediye Birliği nin desteğiyle ve Tarihi Kentler Birliği adına ÇEKÜL Vakfı tarafından hazırlanan Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları programı kapsamında Altın Üçgen: Aydın, Denizli, Muğla İşbirliği Planı tamamlanmıştır. Muğla Doğa ve Kültür Öncelikli Vizyon Planı, 2012 yılında yapılan bu çalışmanın devamı niteliğinde, Muğla il bütünü için hazırlanmıştır. Kasım 2013

3 Muğla Doğa ve Kültür Öncelikli Vizyon Planı

4 İçindekiler... Giriş 1. Altın Üçgen den Muğla ya I. Muğla nın Kültür Coğrafyaları 8. 4 Kültür Coğrafyası Bodrum Yarımadası ve çevresi Muğla Merkezi ve çevresi Datça Yarımadası ve çevresi Fethiye Körfezi ve çevresi II. Muğla Vizyonu 28. Etkileşim Gelişme Vizyonu 30. Doğa ve Kültür Öncelikli Gelişmenin 3 Bileşeni 24. Etkileşim Odakları: Kıyı ve İç Kesim

5 III. Dört Stratejik Yön ve Öncelikli Eylem Alanları 34. Yaşayan Kırsal Kimlikler 36. Canlanan Kültürel Özgünlük IV. 1 Vizyon Projesi 12 Model Proje 44. Vizyon Projesi 46. Model Projeler V. Bölgesel İşbirliği Zeminleri 72. Altın Üçgen de İşbirliği 72. Ege Bölgesi nde Yeni Yaklaşım 38. Doğa Uyumlu Sektörler 40. İlgi Çeken Bölge

6 ...Giriş Altın Üçgen den Muğla ya

7 Tarihi Kentler Birliği adına ve Türkiye Belediyeler Birliği nin desteğiyle, ÇEKÜL Vakfı tarafından yürütülen Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları programı; doğal ve kültürel miras açısından zengin bölgelerde kalkınma konusunu bu değerler üzerinden yapılandırmayı hedeflemiş ve bu doğrultuda yerele özgün kavramlar ve üst ölçekli stratejiler sunan rehberler üretmiştir programının ikinci çalışması Altın Üçgen: Aydın, Denizli, Muğla İşbirliği Planı da bu yaklaşımla hazırlanmış ve ortak değerleri paylaşan bu üç il için işbirliğine dayalı bir gelecek çerçevesini geliştirmiştir. Katılımcı bir yaklaşımla hazırlanan çalışma, Aydın ve Muğla çalıştayları ile desteklenmiştir. Planın Altın Üçgen coğrafyası için öne sürdüğü bölge vizyonu: Coğrafyanın bereketini kültür ile harmanlayan yeni kalkınma yönetimi dir. vi 1 Muğla Doğa ve Kültür Öncelikli Vizyon Planı

8 Bölgesel vizyona ulaşmak için 4 kavramsal strateji benimsenmiş, bunlar temel hedefler ve adımlarla güçlendirilmiştir. Yol Haritası son olarak, alt proje alanları tanımlayan geniş kapsamlı 8 kavramsal program önermiştir. Bu programlar coğrafyanın öncelikle ele alınması gereken konuları doğrultusunda belirlenmiştir. 4 kavramsal strateji: Bereket Yumağı: Kalkınma Senaryosu Kültürel Coğrafya: Etkileşim Köprüleri Altın Rotalar: Farklılıkların Ekonomisi Etkileşim Yönetimi: İşbirliğinin Gücü 8 kavramsal program: ATLAS - ZİRzVE -YAKA - ROTA - ARKEO - TABULA - GRİD -TOHUM 2013 yılı programında ise Altın Üçgen in önemli bir odağı olarak Muğla il bütünü ele alınmıştır. Bu bağlamda, Muğla da doğa ve kültür potansiyelinin, kıyı ve iç kesimlerin bütünleşmesi gözetilerek, kalkınmaya entegre edileceği yeni bir gelecek kurgusunu oluşturmayı amaçlayan Muğla Doğa ve Kültür Öncelikli Vizyon Planı ÇEKÜL Vakfı ve Muğla Belediyesi nin ortak bir çalışması olarak hazırlanmıştır. Altın Üçgen: Aydın-Denizli-Muğla İşbirliği Planı ÜÇLÜ BAKIŞ: KUCAKLAYAN COĞRAFYA BEK ANALİZİ Sınırsız Sınırlar: Ege Anadolu Buluşması Geçmişten Geleceğe Bakmak: Dün, Bugün, Yarın DÖRT KÜLTÜR COĞRAFYASI Büyük Menderes Havzası Kıyı Bölgesi Dağlık Bölge İç Kesim Ovaları KENTSEL VİZYONDAN BÖLGESEL VİZYONA DOĞRU Coğrafyanın bereketini kültür ile harmanlayan yeni kalkınma yönetimi KAVRAMSAL STRATEJİLER TEMEL ADIMLAR Üst ölçekte bakıldığında tüm Ege coğrafyası için sınırlar ötesi doğa ve kültür öncelikli bir gelişme yaklaşımının benimsenmesi önemlidir. Bu bakımdan, Altın Üçgen İşbirliği Planı na ek olarak, Muğla örneğinde başlanan bu Vizyon Planı bir model olarak incelenip, tüm Ege ye yayılabilecek yeni bir kalkınma hareketinin başlangıcı kabul edilebilir. Ege bölgesindeki yerel yönetimler, üniversiteler, meslek odaları, özel sektör ve sivil toplum arasındaki işbirliklerini güçlendirecek bir altyapının yaratılması çalışmanın uzun vadeli hedefleri arasındadır. BEREKET YUMAĞI: Kalkınma Senaryosu Mavi Yeşil Kalkınma Vizyon Planı ALTIN ROTALAR: Farklılıkların Ekonomisi Altın Rotalar Rehberi KÜLTÜREL COĞRAFYA: Etkileşim Köprüleri Kültürel Coğrafya Etkileşim Ağı ETKİLEŞİM YÖNETİMİ: İşbirliğinin Gücü Altın Üçgen Etkileşim Yönetim Planı Gerek mevcut sektörlerin, gerekse kıyı-iç kesim, kent-kır gibi karşıtlıkların birer denge sistemine dönüştürülmesi ancak yerel değerlerin gücü ile sağlanabilir. Bu nedenle özel olarak doğa ve kültür temelli bir bakış açısıyla Muğla için öne çıkan başlıklar ve proje konularını belirlemek bu çalışmanın öncelikli hedefidir. ÇARPAN ETKİLEŞİM STRATEJİ ÇERÇEVESİ 8 KAVRAMSAL PROGRAM ATLAS ZİRVE YAKA ARKEO TABULA GRID

9 2 3 Muğla Doğa ve Kültür Öncelikli Vizyon Planı

10 Bölüm I Muğla nın Kültür Coğrafyaları 4 Kültür Coğrafyası Kıyı ve İç Kesim Odakları

11 Bugün idari sınırları içerisinde merkez ile birlikte 12 ilçeye sahip Muğla yaklaşık 1200 km.lik sahil şeridi ile Türkiye nin en uzun kıyısına sahip ildir. Hareketli kıyı yapısı ve dağlık karakter bölgede gerek sosyal gerekse coğrafi açıdan farklı özelliklere sahip kesimleri ortaya çıkarmıştır. Altın Üçgen: Aydın, Denizli, Muğla İşbirliği Planı nda üç ilin oluşturduğu bölge 4 kültür coğrafyası üzerinden tanımlanmıştır; Büyük Menderes havzası Kıyı bölgesi Dağlık bölge İç kesim ovaları 4 5 Muğla Doğa ve Kültür Öncelikli Vizyon Planı

12 Altın Üçgen İşbirliği Planı nda tanımlanan kültürel coğrafyalar ve kültürel coğrafya: etkileşim köprüleri kavramsal stratejisine bağlı kalınarak, Muğla il bütününü daha detaylı anlamak ve doğa-kültür öncelikli eylemler çerçevesinde ele alınmak üzere alt ölçekte 4 kültürel coğrafya belirlenmiştir. Bunlar; Bodrum yarımadası ve çevresi, Muğla merkezi ve çevresi, Datça yarımadası ve çevresi, Fethiye körfezi ve çevresidir.

13 6 7 M u ğ l a D o ğ a v e K ü l t ü r Ö n c e l i k l i V i z y o n P l a n ı

14 4 Kültür Coğrafyası 1 Bodrum Yarımadası ve Çevresi Bodrum ve Milas ilçelerini içeren alt-bölge, yarımada çevresinde turizm, iç kesiminde ise tarım kimliğine sahiptir. Bölgede antik dönemin başlıca Karya kentlerinden Halikarnassos, Iassos ve Mylasa ya ek olarak çok sayıda kırsal karaktere sahip küçük ölçekli yerleşmenin de izlerine rastlanır. Kıyı kesimde denizcilik sektörü gelişmiştir. Bölgenin karşısında Kos, İkizce gibi çok sayıda Yunan adası bulunur. Bölgenin temel potansiyellerinin başında yoğun bir arkeolojik miras, yerel ürün çeşitliliği ve doğal yapı gelir. Buna karşın öncelikle ele alınması gereken sorun alanları; kontrolsüz yapılaşma ve kıyı kullanımı, su sıkıntısı, çevre kirliliği, tek tip turizm faaliyetleri ve yönetimler arası eşgüdüm eksikliğidir.

15 8 9 Muğla Doğa ve Kültür Öncelikli Vizyon Planı

16 Künye Karakter: Kıyı & İç Kesim Yerleşimler: Bodrum, Milas Nüfus: Yıllık turist sayısı Ulaşım Havayolu: Milas-Bodrum Havalimanı Denizyolu: Bodrum Limanı, Mantarburnu Limanı, Güllük Limanı, Turgutreis Limanı, Yalıkavak Limanı Karayolu Yatak kapasitesi Konaklama tesislerinde yaklaşık yatak, yat turizminde yatak Ekonomi Kıyı turizmi, inanç ve kültür turizmi, tarım, madencilik (Milas) (Turizm verileri: Muğla İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü)

17 Özgün Değerler Temel Sorunlar Antik kentler: 4 büyük, 9 küçük kent, 2 inanç merkezi Antik yollar: Karyanda-Halikarnassos, Miletus Iasos, Myndos Halikarnassos Kindye Mylasa Labraunda hattı, Mylasa Halikarnassos, Bargasa Keramos Yoğun turizm yapılanmasının yarattığı ekolojik ve dokusal tahribat ile siluet sorunu İkinci konut gelişimi Deniz kirliliği Koruma alanları: Bafa Gölü Tabiat Parkı, Milas Fesleğen Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgesi Kıyı uzunluğu: 324 km Somut miras değerleri: Arkeolojik miras, su altı arkeolojik mirası, Bodrum mimarisi, Milas yörük köyleri özgün mimari dokusu, özgün bacalı tarihi taş evler, Yaşam kültürü mirası: Kıyıyı besleyen köyler ve kırsal alanlarda yörük gelenekleri ve mutfak kültürü, halılar ve kilimler, Keramos ve Milas ta seramikçilik, Bodrum da ahşap tekne üretimi, deri işlemeciliği Tarımsal değerler: Bodrum da ilk çağlardan beri bağcılık, zeytincilik, narenciye üretimi ve süngercilik, balıkçılık (41 adet balık çiftliği) Doğal değerler: Bafa gölü çevresi biyoçeşitliliği (özellikle göçmen kuşlar), Bodrum ormanları ve biyoçeşitliliği, mağaralar Spor faaliyetleri: Trekking, tırmanma, kampçılık, bisiklet, Kocadağ zirvesinde yamaç paraşütü, dalış, rüzgar sörfü Festivaller: 4 sanat festivali, 2 geleneksel yöresel festival, 2 denizcilik festivali ve 1 geleneksel yöresel ürün festivali Atık yönetimi eksikliği Sit alanlarında yönetim eksikliği Geleneksel üretimin gelir getirmemesi Süngerciliğin bitmesi Bodrum da nüfusun %70 inin turizm sektöründe çalışması: tek tip ekonomiye yönelim İç kesimlerde su sıkıntısı Yönetimlerarası eşgüdüm eksikliği Muğla Doğa ve Kültür Öncelikli Vizyon Planı

18 2 Muğla Merkezi ve Çevresi Muğla Merkez, Ula, Yatağan ve Kavaklıdere ilçelerini içeren bölge diğer kesimlere göre dağlık yapısıyla öne çıkar. Özellikle Kavaklıdere civarında taş ocakları ve mermercilik faaliyetleri yoğunlaşmıştır. Doğal yapı ve geleneksel evleri bölgenin temel potansiyellerini oluştururken, maden ocaklarının çoğalması ve çevreye zarar vermesi de başlıca tehdittir. Ayrıca üretilen mermerin işlenmeden pazara sürülmesi katma değeri düşük tutmakta, sonuçta bölgenin taşıdığı kaynak potansiyeli iyi değerlendirilmemektedir. Önemli bir diğer sorun alanı ise Yatağan da yapılması planlanan yeni termik santraldir. Mevcut durumda ilçede çalışan maden ocakları ve eski termik santrale ek olarak yeni bir santralin açılması, bu çevredeki tahribatı arttırmaya devam edecek ve canlı yaşamını tehdit edecektir.

19 12 13 Muğla Doğa ve Kültür Öncelikli Vizyon Planı

20 Künye Karakter: İç Kesim Yerleşimler: Muğla, Yatağan, Kavaklıdere, Ula Nüfus: Ulaşım Karayolu Ekonomi Ormancılık, tarım, hayvancılık, mermercilik (Kavaklıdere, Yatağan ve Muğla), enerji (termik santral)

21 Özgün Değerler Temel Sorunlar Antik kentler: 1 büyük, 7 küçük kent, 4 inanç merkezi Tarihsel yollar: İdyma Lagina üzerinden Alabanda ya uzanan hat, Kral Yolu nun son durağı Yatağan Köyü Somut miras değerleri: Antik kentler, ahşap işçiliği ve bacaları ile özgün tasarımlı, korunmuş Muğla evleri (özellikle Hisar dağı, yılanlı dağı eteklerindeki Düğerek mahallesinde, Karabağlar Mahallesi nde), Ula ahşap evleri, 14 adet kaya mezarı Termik santraller: 3 adet Termik santraller sebepli hava kirliliği Mermercilik ve maden ocakları sebepli ekolojik tahribat (canlıların ölümü) Yaşana nüfusun kirlilik sebebiyle Yatağan ı terk etmesi Kültür turizmi potansiyelinin yeterince değerlendirilememesi Tanıtım eksikliği Tarımsal ürünler: Buğday, arpa, zeytin, ceviz, otlar, mantar türleri Yaşam Mirası Değerleri: Mermer mozaik işlemeciliği, halı ve el sanatları, bakırcılık, kalaycılık, marangozluk, Yatağan bıçakçılığı Doğal değerler: Ula Kanyonu, mağaralar ve yaylalar, Toros lalesi, kardelen, Gökova körfezi biyolojik çeşitliliği Spor faaliyetleri: Trekking, eski Muğla Ula yolunda bisiklet turları, Gökova Körfezi nde yamaç paraşütü, su sörfü (kiteboard), yelken kanat uçuşları Festivaller: 2 sanat, 3 geleneksel yöresel, 1 yöresel ürün, 3 spor festivali Muğla Doğa ve Kültür Öncelikli Vizyon Planı

22 3 Datça Yarımadası ve Çevresi Datça ve Bozburun yarımadaları ile Marmaris ilçe merkezini içeren altbölge Balan Dağı ile ana karadan ayrılmaktadır. Datça Bozburun Özel Çevre Koruma Bölgesi, bu alt-bölgenin büyük kısmını kapsamaktadır. Özellikle Datça Yarımadası genelinde kırsal mimari ve geleneksel yerleşim dokuları Muğla bütününe göre oldukça iyi korunmuştur. Tarım terasları bu yörede kültürel peyzajın önemli öğeleridir. Ne var ki Marmaris çevresi ve Bozburun Yarımadası nda geleneksel dokular, yer yer örnekleri bulunsa da, daha fazla tahrip edilmiştir. Bölgenin temel sorunlarının başında ÖÇK statüsünden kaynaklanan planlama problemleri, kıyı kullanımları, atık kontrolü eksikliği ve kirlilik gelmektedir. Balık çiftlikleri ve orman yangınları da önemli diğer sorun başlıklarıdır.

23 16 17 Muğla Doğa ve Kültür Öncelikli Vizyon Planı

24 Künye Karakter: Kıyı Yerleşimler: Datça, Marmaris Nüfus: Yıllık turist sayısı Ulaşım Deniz yolu: Marmaris Limanı, Bozburun Limanı, Datça Limanı Karayolu Ekonomi Tarım ve turizm (Turizm verileri: Muğla İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü)

25 Özgün Değerler Temel Sorunlar Antik kentler: 1 büyük, 6 küçük kent Tarihsel yollar: Cnidus-Physkos-Kallipolis-Idyma dan iç kesim antik kentlerine uzanan antik yol Marmaris te yoğun turizm yapılanması sebepli ekolojik tahribat ÖÇK da planlama kontrolsüzlüğü ve yapılaşma Koruma alanları: Marmaris Milli Parkı, Datça- Bozburun Özel Çevre Koruma Bölgesi Yarımada uzunluğu: 70 km Datça kıyı uzunluğu: 235 km Somut miras değerleri: Antik kentler, geleneksel Türk taş evleri, kaleler, tarım terasları ve zeytin işlikleri, yeldeğirmenleri Yaşam kültürü mirası: Gulet üretimi, seramik üretimi, ipek böcekçiliği ve iğne oyası Tarımsal ürünler: 3B: Bal - badem - balık, otlar (ısırgan, elmasçık, garağan, sepsuyu..), zeytin, sığla ağacı Doğal değerler: Koylar ve bükler, biyolojik çeşitlilik Turizm odaklı faaliyetler: Datça çevresindeki koylara ve Knidos antik ören yerine karadan ve denizden teknelerle günübirlik turlar Spor faaliyetleri: Sörf, yelken, trekking Festivaller: 4 sanat festivali, 2 denizcililk, 1 yöresel ürün festivali Yoğun yatçılık faaliyetlerinin sebep olduğu kirlilik Atık yönetimi eksikliği Balık çiftliklerinde bilinçsiz avlanma Orman yangınları Usta-çırak ilişkisinin kaybı sebebiyle gulet üretiminin zayıflaması Üzüm teraslarının değerlendirilmemesi ve şarap üretiminin sona ermesi Knidos kentinde başlayan seramik üretiminin bitmesi Muğla Doğa ve Kültür Öncelikli Vizyon Planı

26 4 Fethiye Körfezi ve Çevresi Köyceğiz, Ortaca, Dalaman ve Fethiye ilçe merkezlerini içeren alt-bölge Muğla ilinin güneydoğusundadır. Bu alt-bölgede bulunan Dalaman Havalimanı yakın çevre için önemli bir ulaşım kapısıdır. Datça yarımadası gibi, bu alt bölgede de Köyceğiz- Dalyan ve Fethiye- Göcek olmak üzere iki adet özel çevre koruma alanı bulunmaktadır. Bölgenin başlıca değerleri Kaunos, Telmessos gibi antik Karya yerleşimleri; Dalyan, İztuzu Plajı gibi doğal varlıkları ve geleneksel yaşamın sürdürüldüğü yayla köyleridir. Bunun yanında endemik türler açısından da zengin bir bölgedir. Tüm bu değerler sistemine karşın bölgede izlenen temel sorunlar; kontrolsüz yapılaşma ve turizm faaliyetleri, yerel ürün çeşitliliğinin (sığla ağacı gibi) yok olmaya yüz tutması ve Dalyan özelinde tekne trafiği yoğunluğudur.

27 20 21 M u ğ l a D o ğ a v e K ü l t ü r Ö n c e l i k l i V i z y o n P l a n ı

28 Künye Karakter: Kıyı & İç Kesim Yerleşimler: Fethiye, Dalaman, Ortaca, Köyceğiz Nüfus: Yıllık turist sayısı Ulaşım Havayolu: Dalaman havalimanı, Deniz yolu: Fethiye Limanı, Köyceğiz Doğal Yat Limanı Karayolu Ekonomi Kıyı turizmi (Dalaman, Fethiye), Agroturizm (Köyceğiz), tarım, madencilik (Turizm verileri: Muğla İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü)

29 Özgün Değerler Temel Sorunlar Antik kentler: 4 metropol, 5 küçük kent Dalaman da bağcılığın tehdit altında olması Tarihsel yollar: Caunus-Telmessos tan Eşen Çayı boyunca süren antik yerleşimlere ve doğuda kıyı antik kentlerine bağlantı Koruma alanları: Patara, Köyceğiz-Dalyan, Fethiye- Göcek Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Ölüdeniz-Kıdrak Tabiat Parkı Yaşam mirası değerleri: Halı ve kilimcilik, örgü işleri, testicilik Somut miras değerleri: Kaya mezarları, Sandras eteklerindeki yayla köylerinin dokusu Tarımsal ürünler: Sığla ağacı, bal, narenciye, alabalık Spor faaliyetleri: Dalaman Çayı nda rafting ve trekking Ağla Yaylası nda yayla turizmi, Köyceğiz-Dalyan arasında bisiklet parkuru, Fethiye Körfezi nde su sporları - rafting, paraşüt, Köyceğiz Gölü ve Dalyan kanalında tekne Doğal değerler: Patara Kumsalı, İztuzu Kumsalı (Caretta caretta yumurtlama alanı), Kelebekler Vadisi, Sülüngür Lagün Gölü (kefal yumurtlama alanı), Ölüdeniz, Kabak Koyu, Köyceğiz Gölü, Dalyan Kanalı, kaplıca ve çamur banyoları, Ağla Yaylası, şelaleler, çaylar, termal kaynaklar, kaplıcalar, çamur banyosu, mağaralar Turizm odaklı faaliyetler: Mavi tur kapsamında, Ölüdeniz Kabak Koyu Kelebekler Vadisi Festivaller: 3 sanat festivali, 4 geleneksel yöresel festival, 1 denizcilik, 2 yöresel ürün festivali, 3 spor festivali Dalyan kumsalında fauna tehdit altında: özellikle deniz kaplumbağaları İztuzu kumsalında otel inşaatları, gelen turistlerin bilgilendirilmemesi Köyceğiz Ekincik Koyu nda yol yapımından sonra turizm yapılaşması Parfümeri ve ecza sektöründe fiksatör olarak kullanılan Sığla yağının üretiminde yıllık %95 düşüş Dalyan-İztuzu civarında deniz seviyesinin yükselişiyle Köyceğiz Gölü nün güneyinin su altında kalma riski Dalyan da tekne trafiği yoğunluğu Fethiye de yoğun turizm yapılanması ve atık yönetimi eksikliği sebepli ekolojik tahribat Muğla Doğa ve Kültür Öncelikli Vizyon Planı

30 Etkileşim Odakları: Kıyı ve İç Kesim Muğla il bütünü özellikle kıyı ve iç kesim temaları üzerinden de değerlendirilmeli ve etkileşim kavramı doğrultusunda eylem alanları üretilmelidir. Yerel değerlerin çeşitlendiği, sosyal ve sektörel farklılıkların sıkça gözlendiği kıyı bölgeleri ile iç kesimler arasındaki entegrasyonun sağlanması, doğa ve kültür öncelikli gelişme yaklaşımının temel hedefleri arasında olmalıdır. Turizm faaliyetlerinin yoğunlaştığı kıyı bölgesi ile tarım ve madencilikle geçinen iç kesimin entegrasyonu konusunda temel unsur sektörel bütünleşmenin sağlanmasıdır. Bu nedenle, gerek yukarıda tanımlanan kültür coğrafyalarının birbirlerinden ayrışması, gerekse kendi içlerindeki ayrışmalar dikkate alınmalı, her iki ölçek için de bütünleştirici eylem alanları ve birliktelikler yaratılmalıdır. Kıyı odaklarının temel geçim kaynağı olan turizm sektörünün, iç kesim odaklarından kaynak sağlaması önemli bir eylem alanıdır. Bu şekilde turizm ve tarım sektörleri arasında hizmet akışlarına dayalı bir işbirliği sistemi kurulabilir. Bunun yanında mevcut turizm güzergahı Karya Yolu gibi projelerle yine kıyı ve iç kesimin ilişkileri kuvvetlendirilebilir. Kıyı bölgelerinde hakim olan deniz turizmine alternatif turizm alanlarının desteklenmesi, iç kesimin de tanınması ve kalkınması için önemlidir. Bu

31 konuda özellikle doğa ve kültür turizmi geliştirilmelidir M u ğ l a D o ğ a v e K ü l t ü r Ö n c e l i k l i V i z y o n P l a n ı

32 BEK Analizi Kentsel Strateji tarafından geliştirilen BEK Analizi, bölgelerin kültür öncelikli gelecek planlarına altlık oluşturacak, dinamiklerini canlandıracak ve toplumsal yarar ilkesiyle hayata geçmesini sağlayacak stratejileri tespit etmek amacıyla uygulanır. Diğer bir deyişle, BEK Analizi bölgelerin sahip olduğu birikimle; bunun yerel bir kalkınma modeline dönüşmesini destekleyen ve engelleyen etkenleri inceleme yöntemidir. Birikim Bereket Kültürel Derinlik Arkeolojik Miras Somut Miras Beceri B Büyüme Beklenti Geleneksel Üretim Stratejik Yön Stratejik Temalar Bütüncüllük Sektörel Strateji Kentsel Büyüme Süreklilik Hedef Belirleme Kamu Özel Sivil Yerel

33 Ekoloji Denge Koruma Kaynak ve Proje Üretimi Bilinç Ekonomi Alternatif Ekonomiler Yenilikçi Sektörler Kapasite Finansman E K Yerel Kaynaklar E Edinim me Entegrasyon Toplum Ortak Platform Yerel Odaklar Kamusal Mekan Kaynak Yerel Güç Sektörel Uyum Bölgesel Entegrasyon Kimlik K Kurgu Yerel Pazar Bellek Ortak Bilinç Sahiplenme Yeni Kentsel Kurgu Kaynak: Kentsel Strateji Muğla Doğa ve Kültür Öncelikli Vizyon Planı

34 Bölüm II Muğla Vizyonu Etkileşim Gelişme Vizyonu Doğa ve Kültür Öncelikli Gelişmenin 3 Bileşeni

35 Etkileşim Gelişme Vizyonu Muğla ilinin, gelişme kurgusunu yeniden yapılandıracağı ve doğa-kültür temaları ile güçlendireceği gelecek çerçevesinde, doğru bir vizyon tanımının yapılması önemlidir. Burada esas olarak gözetilmesi gereken gelişme vizyonunun etkileşim ilkesiyle belirlenmesi ve tüm il genelinde benimsenmesidir. Gelişme vizyonunun temel yönleri; Muğla il bütünü için kabul edilmesi, Her koşulda kırsal ve kentsel kesim ile kıyı ve iç kesimin etkileşimi ve bütünleşmesini hedeflemesi, Ekonomik gelişmenin yanında sosyal kalkınma gibi kalkınmanın tüm yönlerini gözetmesi, Doğa ve kültür temalarını kalkınmada ayrılmaz öğeler olarak ele alması ve değerlendirmesidir. Bu doğrultuda Muğla Doğa ve Kültür Öncelikli Vizyon Planı nın bütüncül gelişme vizyonu aşağıdaki gibi belirlenmiştir. Doğa ve kültürün gücüyle yeniden yapılanan etkileşim coğrafyası: Muğla Muğla Doğa ve Kültür Öncelikli Vizyon Planı

36 Doğa ve Kültür Öncelikli Gelişmenin 3 Bileşeni Muğla da doğal ve kültürel değerlerden beslenen yeni ve kapsayıcı bir gelişme kurgusu oluşturabilmek için üç öncelikli bileşenden bahsedilebilir. Bu bileşenler gelecek stratejilerini, hedefleri ve eylem alanlarını yönlendirecek bütünsel bir bakış açısının, birbirleriyle ilişkili yönleri olarak düşünülebilir. YAKLAŞIM YAŞAYAN KIRSAL KİMLİKLER Doğa ve kültür temelli düşünce Dengeli gelişme Koruma kalkınma ilişkisi MODEL Kırsal kalkınma Sektörel dengeler Kıyı-iç kesim / kır-kent bütünleşmesi GELECEK Yerel işbirlikleri (Muğla) Bölgesel işbirlikleri (Ege) Sınır ötesi işbirlikleri (Yunanistan)

37 Yaklaşım Doğa ve kültür öncelikli gelişmenin hayata geçirilmesi için ön koşul gerek yerel yönetimlerde gerekse kamu, özel sektör ve sivil kesimde gelişmeye dair yeni bir bakış açısının benimsenmesidir. Bu nedenle tüm kalkınma eylemleri için öncelikle doğa ve kültür temelli bir düşünce yapısının yaygınlaştırılması gerekir. Bu yeni yaklaşımın bir diğer öğesi ise dengeli gelişmenin hedeflenmesidir. Bu nedenle koruma ve kalkınma ilişkisinin her zaman gözetilmesi ve kaynakların sürdürülerek kalkınmaya entegre edilmesi gerekmektedir. Model Yukarıda açıklanan yeni yaklaşım doğrultusunda Muğla için yeni bir gelişme modeli geliştirilmelidir. Doğa ve kültür öncelikli bir gelişmenin modeli olarak burada öncelikle ele alınması gereken anahtar temalar kırsal kalkınma, sektörel dengeler ve mekânsal bütünleşmedir. Muğla gibi zengin kırsal kimliğiyle öne çıkan bir ilde bu kesimin kalkınmasına dair yeni bir modelin geliştirilmesi gerekir. Bunun yanında tüm ilde sektörel dengeleri sağlayacak eylem alanlarının üretilmesi önemlidir. Turizm, tarım ve madencilik başta olmak üzere Muğla nın temel geçim kaynakları olan ekonomik sektörleri arasındaki çatışmaların giderilmesi yeni gelişme modeli tarafından gerçekleştirilmelidir. Son olarak yeni gelişme modelinde mekânsal bütünleşmenin sağlanmasına yönelik öneriler ve uygulama alanları sunulmalıdır. Bu konuda özellikle kıyı bölgeleri ile iç kesimlerin; kırsal kesim ile kentsel alanların etkileşimi ve bütünleştirilmesi önem kazanır. Gelecek Doğa ve kültür öncelikli bir gelişmeyi sağlayan Muğla nın yeni gelecek çerçevesinin temel konusu işbirlikleridir. Bu konuda öncelikle Muğla il bütününde yerel yönetimler, kamu kurumları, özel kesim, meslek odaları ve sivil toplum kuruluşlarının birlikteliğinden oluşan bir yerel işbirlikleri sistematiği oluşturulmalıdır. Bir üst ölçekte bakıldığında Muğla nın tüm Ege Bölgesi illeriyle kuracağı bölgesel işbirlikleri önem kazanır. Son olarak, sınır ötesinde Yunanistan ile kurulacak ortaklıklar düşünülmelidir Muğla Doğa ve Kültür Öncelikli Vizyon Planı

38 Bölüm III 4 Stratejik Yön ve Öncelikli Eylem Alanları Yaşayan Kırsal Kimlikler Canlanan Kültürel Özgünlük Doğa Uyumlu Sektörler İlgi Çeken Bölge

39 Muğla da etkileşim gelişme vizyonu ve bileşenleri doğrultusunda öne çıkan başlıklar kırsal kimlik, kültürel özgünlük, sektörel yapı ve tanıtımdır. Birer stratejik yön olarak düşünülen bu başlıklarda tanımlanacak temel programlar ise il genelinde doğa ve kültür öncelikli gelişmeye dair öncelikli eylem alanlarıyla ilişkilidir. YÖN YAŞAYAN KIRSAL KİMLİKLER Kırsal mimari: Kırsal Çevre Tasarım Programı Model Proje: Marmaris Kırsal Mimari Projesi Kır yaşamı: Kırsal Yaşam Gelişim Programı Model Proje: Çomakdağ Köyü Kır Yaşamı Projesi Yerel Üretim: Yerel Ürün Destek Zinciri Programı Model Proje: Bodrum- Milas tarım ürün sistemi Projesi Muğla Doğa ve Kültür Öncelikli Vizyon Planı nın stratejik yönler, öncelikli eylem alanları, programlar ve model projelerden oluşan çerçevesi aşağıdaki maddeler doğrultusunda okunmalıdır; Öncelikli eylem alanları ile öneri program başlıkları, ilgili stratejik yön için öncelikle ve özellikle ele alınması gereken konular düşünülerek tanımlanmıştır. Öncelikli eylem alanları için önerilen programlar, ilgili konuda Muğla da geliştirilebilecek, farklı projeleri içeren kapsamlı programlar şeklinde düşünülebilir. Aynı zamanda, her bir eylem alanı ve temel program ikilisi için birer model proje önerilmiş, bunlar bir sonraki bölümde detaylarıyla açıklanmıştır. YÖN CANLANAN KÜLTÜREL ÖZGÜNLÜK YÖN DOĞA UYUMLU SEKTÖRLER YÖN İLGİ ÇEKEN BÖLGE Arkeolojik miras: Muğla ROTA Programı Model Proje: Karia Deniz Yolu Muğlalı olma Bilinci: Muğla GRİD Programı Model Proje: Kültürel ve Doğal Miras Eğitim Projesi Kültürel etkileşim: Muğla YAKA Programı Model Proje: 2 Yaka da 2 Yıl Sanat Alternatif ekonomiler: Turizm Rehberi Model Proje: Bafa 5 Köy 5 Durak Kırsal Turizm Projesi Temiz turizm: Mavi Yeşil Turizm Programı Model Proje: Yeşil Yıldız Projesi Sektörel uyum: Tarım Turizm İşbirliği Programı Model Proje: Asma Projesi Tanıtım: Muğla TABULA Programı Model Proje: Muğla Dijital Rehber Projesi Yaratıcılık: Yaratıcı Kent Programı Model Proje: Muğla Bölge Müzesi Erişilebilirlik: Kültürel Erişilebilirlik Programı Model Proje: Genç Kültür Muğla Doğa ve Kültür Öncelikli Vizyon Planı

40 YÖN YAŞAYAN KIRSAL KİMLİKLER Muğla nın antik dönemden günümüze taşıdığı temel değerlerden biri özgün kırsal yaşam özellikleri ve bunların izleridir. Bu nedenle doğa ve kültür temelli yeni bir kalkınma modelinde kırsal kimlik başlığının irdelenmesi önemlidir. Kırsal kimliklerin yaşatılması ve günümüz ekonomisine entegre edilmesi için öncelikle yerel üretim, mimari ve geleneksel yaşam öğeleri konularında eylemler tanımlanmalıdır. Bu şekilde bütüncül ve değerleri sürdüren bir kırsal kalkınma modeli hayata geçirilebilir. Bu konuda Altın Üçgen: Aydın, Denizli, Muğla İşbirliği Planı nda önerilen ATLAS, ROTA ve TOHUM programları takip edilebilir.

41 Kırsal mimari Muğla daki tarihi kırsal kimliğin günümüze ulaşmış izleri mimaride de izlenmektedir. Malzeme kullanımı, mimari dili, yerleşim düzeni, komşuluk ilişkileri, yapı ustalığı gibi birçok konuda bugüne bilgi aktaran kırsal mimarinin korunması kırsal kesimin yaşatılması için bir ön koşuldur. kır yaşamının projelerle geliştirilmesi ve kıyı alanları iç kesim bütünleşmesinde rol alması gerekir. Örneğin, iç kesimdeki bir kırsal dokunun yeni işlev, eğitim atölyesi veya rota projeleri ile geliştirilmesi, kıyı alanlarındaki turizm ağırlığının bu bölgelerle paylaşılmasını sağlayabilir. Datça Yarımadası, Ula ve yaylalar gibi birçok alanda korunmuş kırsal dokuların yeniden değerlendirilmesi gerekir. Konutlar, dükkanlar, imalathaneler gibi tekil yapıları içeren kırsal dokular aynı zamanda antik dönemin tarım terasları ve köy niteliğindeki yerleşimlerini de barındırır. Kırsal mimari bileşenlerinin, köy pansiyonu, konut, hizmet birimi gibi, yeniden işlevlendirilmesi bu dokuların yaşatılmasını sağlayacaktır. Bu nedenle özgün karakterin gözetildiği yeni işlev programları hazırlanmalı ve yerel projelerle hayata geçirilmelidir. Bu konuda il bütününde Kırsal Çevre Tasarım Programı başlığıyla bir program hazırlanabilir. Ye r e l ü r e t i m M u ğ l a D o ğ a v e Bu nedenle, Kırsal Yaşam Gelişim Programı hazırlanmalı ve bu program kapsamında kırsal kalkınmanın önemli bir bileşeni olarak Yerel üretim başlığı altında tarımsal ürünler, mutfak kültürü, el sanatları, balıkçılık, hayvancılık gibi konular incelenebilir. Bu üretim dallarında markalaşma ve katma değerin arttırılması yerel üretimi güçlendireceği gibi kırsal kimlik için de yeni değer alanları yaratacaktır. Tüm bu başlıklar için geliştirilecek projeler, il bütününde yerel üretimin korunması ve sürdürülmesi amacıyla Yerel Ürün Destek Zinciri Programı kapsamında hayata geçirilebilir. 35 Kırsal alanın geleneksel yaşam öğeleri Muğla nın köyleri ve yaylalarında yoğun şekilde izlenebilir. Örneğin yörük geleneği coğrafyanın özgün yaşam değerlerinden biri olarak günümüze ulaşmıştır. Sosyal gelenekler, mutfak kültürü, el sanatları gibi konularda zenginlik gösteren geleneksel yaşam biçimlerinin sürdürülmesi, aynı zamanda coğrafyanın kimliksizleşmesinin önüne geçecektir. Muğla coğrafyasının sunduğu olanaklar ve kısıtlamalar doğrultusunda şekillenen üretim biçimleri, il genelinde yerele özgü üretim odaklarında kümelenmiştir. Aynı zamanda şarap, zeytin, seramik, dokuma, sığla ve diğer yağlar gibi bu coğrafyanın temel geçim kaynakları arasında olan ancak bugüne dek sürekliliğini sağlayamamış veya zayıflayarak ulaşmış üretim alanları da Muğla nın yerel üretim başlığı için önemli değerlerdir. 34 Kır yaşamı Kırsal kalkınmanın temel bileşenlerinden biri olarak yerel üretim, özgünlüğünü koruduğu ölçüde sürdürülebilir. Aynı zamanda kırsal nüfusun yerinde tutulması ve ekonomik seviyenin iyileştirilmesi de yerel üretimin güçlendirilmesine bağlıdır. K ü l t ü r Ö n c e l i k l i V i z y o n P l a n ı

42 YÖN CANLANAN KÜLTÜREL ÖZGÜNLÜK Yeni gelişme modeli kapsamında Muğla genelindeki özgün kültürel değerlerin yenilikçi projeler ile canlandırılması önemli bir eylem alanıdır. Gerek arkeolojik mirası, gerekse tarihsel üretim desenleriyle kültürel mirasın özgünlüğü il genelinde yüksek seviyede ve kalkınmada değerlendirilebilecek niteliktedir. Bu konuda Altın Üçgen: Aydın, Denizli, Muğla İşbirliği Planı nda önerilen ATLAS, ARKEO, ROTA, GRİD ve YAKA programları takip edilebilir.

43 Arkeolojik miras Muğla nın sahip olduğu yeraltı, yerüstü ve sualtı arkeoloji potansiyelinin ortaya çıkarılması bilimsel verinin arttırılmasına ek olarak, ilin kültür turizmini de güçlendirecektir. Bu nedenle arkeolojik kazıların arttırılması yönünde, finansman sağlanması ve yeni ekiplerin oluşturulması gibi adımlar atılmalıdır. Arkeolojik miras eylem alanını desteklemek için, Altın Üçgen İşbirliği Planı nda da önerilen ROTA programıyla ilişkili olarak, Muğla ROTA Programı hazırlanmalıdır. Antik köyler, inanç merkezleri gibi yeni temalar ile yeni rota projelerinin hayata geçirilmesi, bölge arkeolojisinin bütüncül sunumu için önemlidir. Aynı zamanda kırsal alanla entegre edilebilecek rotaların yerel kalkınmaya da olumlu etkileri olacaktır. Arkeolojik potansiyel ayrıca doğa, deniz gibi turizm kolları için de değerlendirilebilir. Ege coğrafyasında Yunan adalarıyla yoğun şekilde ilişkide bulunan bir il olarak Muğla nın, geçmişinden bugüne taşıdığı bu ilişkiler sistemini güçlendirmesi tarihsel özgünlüğü canlandıracak önemli bir diğer eylem alanıdır. Arkeoloji, tarih gibi konularda ortak araştırma projeleri ile öğrenci ve sanatçı değişimleri ilin karşı yakasıyla kültürel etkileşimini sürdürecek ve zenginleştirecek adımlar olabilir. Ayrıca karşılıklı adalar ziyaret programları da kültürel etkileşim başlığı altında değerlendirilebilir. Bu başlığa yönelik Muğla YAKA Programı geliştirilmeli ve Altın Üçgen İşbirliği Planı nda önerilen YAKA Programı ile entegre edilmelidir. 37 M u ğ l a Yeni gelişme modelinin hayata geçirilmesi öncelikle doğal ve kültürel mirasın sürdürülmesi ve geliştirilmesine bağlıdır. Bu mirasın korunmasının ön koşullarından biri ise anlaşılması ve sahiplenilmesidir. Bu nedenle gerek yerel halkta gerekse yöneticilerde miras temelli bir bilinçlenmenin sağlanması önem kazanır. Kültürel etkileşim 36 Muğlalı olma bilinci Muğla da doğa ve kültür öncelikli gelişmenin gerekliliklerinden biri Muğlalı olma bilincinin yaygınlaştırılmasıdır. Bu nedenle yere ait olma hissiyatını ve doğal ve kültürel varlıkları sahiplenmeyi güçlendirecek eğitimler düzenlenmelidir. D o ğ a v e K ü l t ü r Ö n c e l i k l i V i z y o n P l a n ı

44 YÖN DOĞA UYUMLU SEKTÖRLER Türkiye nin en güçlü turizm odaklarından olan Muğla da doğa ve kültür temellerine dayanan bir geleceğin kurgulanması için turizm başta olmak üzere tüm ekonomik sektörlerin doğa uyumlu şekilde yeniden yapılanması gerekir. TR32 Aydın, Denizli, Muğla Bölgesi Planı na göre Güney Ege bölgesinde turizm odağı ilçelerinin fazlalığıyla (Bodrum, Marmaris, Fethiye, Datça, Dalaman, Ula, Ortaca) öne çıkan il Muğla dır. Fethiye ve Milas tarım, sanayi ve hizmet sektörlerinde ekonomisi çeşitlendirilmiş ilçeler olarak anılmaktadır. Bunun yanında, üretimleri daha çok tarım veya madencilik sektörlerine dayanan, şehir nüfusu düşük Dalaman, Datça, Kavaklıdere, Köyceğiz ve Ula geleneksel ekonomi ilçeleri olarak kabul edilmektedir.

45 Alternatif ekonomiler Muğla da mevcut sektörlere ek olarak kırsal kalkınmayı destekleyecek ve doğa uyumlu sektörel yenilemeye entegre alternatif ekonomiler geliştirilmelidir. Bu amaca yönelik doğal kaynaklar başta olmak üzere bölgenin birikimi özellikle turizm çeşitlenmesinde değerlendirilebilir. Bölgede lokal olarak başlatılan projeler olsa da Muğla bütününde yeni bir alternatif turizm çerçevesinin oluşturulması gerekir. Coğrafyanın taşıdığı potansiyel düşünüldüğünde özellikle kırsal kesimde eko-turizm, yayla turizmi ve doğa sporları güçlendirilmelidir. Yatağan, Ula ve Fethiye nin iç kesimleri gibi kırsal kimliğini sürdüren alanlardaki turizm çeşitlenmesi kıyı ve iç bölge bütünleşmesini de destekleyebilir. Bu başlıkta Turizm Rehberleri Programı hazırlanabilir. Program kapsamında üretilen projeler gerek yerli halkı, gerekse yöneticiler ve yatırımcıları alternatif ekonomiler konusunda yönlendirerek yerinde istihdam ve ekonomik canlılığı sağlayacaktır. Muğla nın sektörel dağılımı incelendiğinde %65 lik pay ile hizmetler sektörü ilk sıradadır. %18 lik pay ile tarım sektörü ikinci, %17 lik pay ile sanayi sektörü ise üçüncü sırada yer alır. Doğa uyumlu sektörel yenilenmeyi sağlamak il genelinde yeni bir gelişme modelinin ön koşullarındandır. Turizm, madencilik, balıkçılık, yatçılık gibi mevcut ve yaygın sektörlerin doğal kaynaklara saygı çerçevesinde işletilmesi ve birbirleri arasında uyum yakalaması gerekmektedir. M u ğ l a D o ğ a Bu nedenle Muğla il bütünü için geçerli olacak bir sektörel uyum ve yenilenme ilkeler çerçevesi oluşturulmalıdır. İlin öncelikli sektörleri düşünüldüğünde, Tarım ve Turizm İşbirliği Programı geliştirilmeli, bu kapsamda yerel ekonomiyi yeni sektörel yapıyla canlandıracak projeler üretilmelidir. 39 Bugün ilin en güçlü sektörü olan turizmin doğal ve kültürel kaynaklardan beslenmesi, aynı zamanda bu mirasın karşısında olan başlıca tehditlerden birini de ortaya çıkarmaktadır. Turizm sektörünün devamlılığı ancak beslendiği kaynakların sürdürülebilmesine bağlı olduğu için, il genelinde başlatılacak bir turizm rehabilitasyonu hareketi önemli hale gelmektedir. Sektörel uyum 38 Temiz turizm Temiz turizm aktivitelerinin geliştirilmesi; sektörel uyumun sağlanması ve alternatif ekonomilerin yaratılması adımlarıyla doğrudan ilişkilidir. Bu nedenle yine eko-turizm, doğa sporları, kültür turizmi gibi bölge mirası ile uyumlu sektörlerin güçlendirilmesi, turizmin çevreye duyarlı hale getirilmesini de sağlayacaktır. Mavi- Yeşil Turizm Programı başlığıyla, bu eylem alanını destekleyecek projeleri kapsayan bir programın geliştirilmesi Muğla için öncelikli adımlardan biridir. v e K ü l t ü r Ö n c e l i k l i V i z y o n P l a n ı

46 YÖN İLGİ ÇEKEN BÖLGE Muğla da doğa ve kültür temelleri üzerinde kurulacak bir gelecek çerçevesinde öne çıkan stratejik yönlerden biri kuşkusuz bölgesel imajdır. İlin genelinde taşıdığı kimlik değerinin güçlendirilmesi, yeni bir gelişme modelinin uygulanabilirliği ve sürdürülebilirliğini de destekler. Muğla da sunumdan tanıtıma, tasarımdan erişilebilirliğe varan geniş bir yelpazede yeni ve yaratıcı bir kimlik çerçevesi oluşturulmalıdır. Bu şekilde Muğla; Fethiye, Bodrum gibi ayrı ayrı cazibe merkezleriyle tanınmaktan ve algılanmaktan öteye geçip, bir bütün olarak ilgi çeken bir bölge haline gelecektir.

47 Ta n ı t ı m Günümüzde doğal ve kültürel miras açısından zengin bölgelerde tanıtım stratejileri yine bu miras öğeleri üzerinden şekillendirilmekte ve yenilikçi teknolojilerle desteklenmektedir. Muğla örneğinde de yeni bir tanıtım çerçevesi özgün değerlerden yola çıkarak oluşturulmalı ve mutlaka bütüncüllük ilkesiyle hazırlanmalıdır. Muğla ya özgü arkeolojik alanlar, tekil yapılar, rotalar, doğal varlıklar, geleneksel yaşam öğeleri gibi alt başlıkların çekici hale getirilmesinde ortak bir sunum ve tanıtım dilinin de yine yaratıcılık ilkesiyle üretilmesi gerekir. Bu şekilde il genelinde yerel kimliği güçlendirecek yeni standartlar ortaya konulabilir. İlin sahip olduğu miras öğelerinin görünebilir ve anlaşılabilir kılınması tanıtım stratejilerinde temel hedeflerden biri olarak benimsenmelidir. Bu konuda yenilikçi teknolojilerin kullanımı tanıtım uygulamalarına entegre edilmelidir. Yerel halkı ve bağımsız ziyaretçileri destekleyen mobil uygulamalar, tarihi alanlarda teknolojik sunum yöntemleri gibi yollarla bölgeye dair yeni bir farkındalık ve tüm kesimler için erişilebilirlik sağlanmalıdır. Yine TABULA programıyla bağlantılı olmak üzere, Yaratıcı Kent Programı başlığı altında müzeler, atölyeler, yönlendirme, kamusal sanat gibi temalar için yaratıcılık esasına dayalı projeler üretilmelidir. M u ğ l a D o ğ a v e Muğla da kentsel ve bölgesel kimliği güçlendirecek eylem alanlarından biri yaratıcılık başlığında düşünülebilir. Bölgedeki her türlü gelişme amaçlı projede yaratıcılığı esas alan yeni bir anlayış benimsenmelidir. Özellikle değerlerin sunumu ve tanıtımında yaratıcı tasarımlar geliştirilmeli, yeni bir tasarım anlayışı yaygınlaştırılmalıdır. Tanıtım ve yaratıcılık eylem alanlarıyla doğrudan ilişkili olan bu eylem alanında Kültürel Erişilebilirlik Programı geliştirilebilir. Özellikle sivil toplumun önemli rollere sahip olabileceği programda katılımcı projeler üretilirken, kültürel bilinç ve sahiplenme seviyesi de arttırılacaktır. 41 Ya r a t ı c ı l ı k Muğla gibi kültürel mirası açısından son derece zengin bir coğrafyada gerek bu mirasa gerekse güncel kültürel etkinliklere erişilebilirliğin sağlanması, kültür öncelikli gelişme senaryosunda önemli bir pratiği temsil eder. Eğitim, sanat, gezi, geleneksel kültür gibi çok sayıda başlıkta, farklı ilgi gruplarına hitap eden projelerin üretilmesi il genelinde kültürel erişilebilirliğin arttırılmasını sağlayacaktır. 40 Bu eylem alanı doğrultusunda Altın Üçgen İşbirliği Planı nın öneri programlarından biri olan TABULA takip edilebilir. Muğla TABULA Programı kapsamında, il bütünü ve alt bölgelerinin bütüncül ve yenilikçi bir anlayışla tanıtımını sağlayacak projeler geliştirilebilir. Kültürel erişilebilirlik K ü l t ü r Ö n c e l i k l i V i z y o n P l a n ı

48 Bölüm IV 1 Vizyon Projesi, 12 Model Proje Vizyon Projesi: Bereket Atölyesi Model Projeler

49 Dört stratejik yön ve öncelikli eylem alanları doğrultusunda, Muğla nın doğa ve kültür öncelikli gelecek kurgusunu destekleyen bir vizyon projesi ve örnek model projeler önerilmiştir. Coğrafyanın doğal ve kültürel değerlerinden beslenen gelişme yaklaşımı, bu öneriler yoluyla hayata geçirilebilir. Proje önerileri geliştirilirken Altın Üçgen: Aydın, Denizli, Muğla İşbirliği Planı nda önerilen strateji çerçevesi ve 8 kavramsal program dikkate alınmıştır. VİZYON Doğa ve kültürün gücüyle yeniden yapılanan Muğla YÖN YAŞAYAN KIRSAL KİMLİKLER VİZYON PROJESİ: BEREKET ATÖLYESİ 1 4 STRATEJİK YÖN ve EYLEM ALANLARI YÖN CANLANAN KÜLTÜREL ÖZGÜNLÜK MARMARİS KIRSAL MİMARİ PROJESİ 2 ÇOMAKDAĞI KIR YAŞAMI PROJESİ 3 BODRUM MİLAS TARIMSAL ÜRÜN SİSTEMİ YÖN DOĞA UYUMLU SEKTÖRLER 1 VİZYON PROJESİ ve 12 MODEL PROJE 4 KARİA DENİZ ROTASI 5 KÜLTÜREL VE DOĞAL MİRAS EĞİTİM PROJESİ 6 2 YAKADA 2 YIL SANAT 7 BAFA DA 5 KÖY 5 DURAK 8 YEŞİL YILDIZ SİSTEMİ 9 ASMA PROJESİ YÖN İLGİ ÇEKEN BÖLGE 10 MUĞLA DİJİTAL REHBER 11 MUĞLA BÖLGE MÜZESİ 12 GENÇ KÜLTÜR PROJESİ Muğla Doğa ve Kültür Öncelikli Vizyon Planı

50 VİZYON PROJESİ: BEREKET ATÖLYESİ anahtar kelimeler: fikir ve proje geliştirme, yerel katılım, işbirliği, tasarım, strateji kim için? kiminle? Muğla halkı, tasarımcılar (mimarlar, şehir plancıları, grafik tasarımcıları...), gençler, öğrenciler, yerel yönetimler ve proje üretmek isteyen tüm kesimler Muğla Belediyesi, sivil toplum kuruluşları, özel sektör amaç neden? Vizyon projesinin amacı Muğla da kamu- özel- sivil işbirliğine dayalı yeni bir proje merkezi kurmak ve bölge ile ilgili fikri olan herkesi bu merkez çatısında birleştirmektir. Atölye aynı zamanda Muğla Vizyon Planı kapsamında önerilen öncelikli eylem alanları ve programlarını hayata geçirecek, yerel işbirlikleri ve katılımcılık ilkesiyle çalışacaktır. Doğa ve kültür temelli yeni bir yaklaşımın geliştirilmesi ve Muğla il bütününde yaygınlaştırılması ancak katılımcı süreçler sonucu üretilen projeler ile mümkün olacaktır. Bu projelerin birbirleriyle tutarlı şekilde ve kamu, yerel, sivil ve özel kesimlerin işbirliğiyle üretilmesi için yenilikçi fikirler geliştiren sağlam bir organizasyon çatısına ihtiyaç vardır. kaynak örnek proje Belediyeler Tasarım Atölyesi Kadıköy (TAK) proje uygulanırsa Yerel ve özel ortaklıklar gelişecektir. İl genelinde yenilikçi projeler üretilecektir. Fikirlerin tartışılacağı bir platforma elde edilecektir. Gençler proje üretme şansı yakalayacaktır. Deneyim birikimi sağlanacaktır.

51 1. Yerel Özel Sivil Ortaklık Muğla Belediyesi, strateji ve tasarım üretme becerisine sahip özel bir şirket ve konu ile ilgili bir sivil toplum kuruluşu arasında ortaklık kurulmalıdır. Bereket Atölyesi ortaklığı, işleyiş sürecinde Kalkınma Ajansı, kent konseyleri, sivil toplum kuruluşları, üniversiteler vb. kurumlardan fikir ve öneriler alabilir. 2. Merkez Muğla Belediyesi nin sağlayacağı bir alanda Bereket Atölyesi merkezi kurulmalıdır. Çalışma sürecinin ilk adımı olarak Atölye, program ve proje başlıklarını belirleyip, tüm kesimlere katılım çağrıları yapmalıdır. nasıl? 3. Proje Belirli program başlıklarında projeler üretilip, uygulanmalıdır. Program başlıklarına örnek olarak: Rota planlama Arkeolojik alan yönetimi Kırsal mimari Eko tasarım Kamusal sanat, iletişim sistemleri tasarımı Harita ve grafik tasarım Eğitim projeleri 4. Yaygınlaşma Bereket Atölyesi Muğla nın tüm ilçelerinde yaygınlaştırılmalı; her ilçede yerel atölyeler kurulmalıdır, Muğla daki merkeze bağlı çalışan Datça Bereket Atölyesi gibi. 5. Deneyim Atölye; yayın, toplantı, sergi, eğitim programları gibi etkinliklerle deneyimlerini paylaşmalıdır Muğla Doğa ve Kültür Öncelikli Vizyon Planı

52 1 MARMARİS KIRSAL MİMARİ PROJESİ stratejik yön:yaşayan Kırsal Kimlikler eylem alanı: Kırsal Mimari anahtar kelimeler: Kırsal mimari, kırsal gelişim, kır yaşamı amaç Projenin amacı Marmaris çevresi turizm alanı köylerinde kırsal mimariyi geliştirmek ve kırsal mimarinin özgün değerlerini korumaktır. kim için? Kırsal kesimde yaşayanlar kiminle? GEKA, MARTAB, mimarlık ofisleri, Muğla Üniversitesi Mimarlık Fakültesi neden? Marmaris köyleri özgün yerleşim dokuları, taş evleri ve tarım terasları ile zengin kırsal mimari değerlere sahiptir. Turizm gelişimi, yeni yapılaşma şartları ve yaşam dinamikleri ekseninde kırsal mimari konusu ele alınmalıdır. kaynak örnek proje GEKA, mülk sahipleri, girişimciler North York Moors, Coast and Hills LEADER Program, İngiltere proje uygulanırsa Daha kaliteli kırsal çevreler elde edilecek ve kırsal yaşam kalitesi artacaktır. Kırsal turizm gelişecektir. Kırsal peyzaj ve kırsal estetik gelişecektir. Enerji verimliliği sağlanacak ve kırsal çevre tahribatı azalacaktır.

53 1. Araştırma Köylerde doku analizleri, yapı envanterleri ve kültür peyzajları çalışmaları tamamlanmalıdır. Örneğin; MARTAB ve GEKA işbirliğinde, Marmaris ve çevresi turizm alanında15 köy için hazırlanan Kırsal Turizm Envanteri Projesi önemli ve kullanılabilir bir altlıktır. 2. Rehber 15 köy için 15 rehber hazırlanmalıdır. Bu kapsamda yapılaşma ilkeleri, mevcut yapıların adaptasyon süreci ve uygulanabilir yenilikçi yaklaşımlar belirlenmelidir. nasıl? 3. Proje Rehber ilkelerine göre kırsal mimariyi korumaya ve geliştirmeye yönelik projeler hazırlanmalıdır. 4. Uygulama Proje uygulamalarına başlanılmalıdır. 5. Takip Proje sonuçları değerlendirilmeli, deneyimler paylaşılmalı ve kırsal mimari rehberi bu doğrultuda revize edilmelidir Muğla Doğa ve Kültür Öncelikli Vizyon Planı

54 2 ÇOMAKDAĞI KIR YAŞAMI PROJESİ stratejik yön:yaşayan Kırsal Kimlikler eylem alanı: Kırsal Yaşamı anahtar kelimeler: Kırsal yaşam, kültürel miras, yerel ekonomi amaç Projenin amacı özgün kültürel değerleri ile öne çıkan Milas ın Çomakdağı Köyü nü yaşatmak ve kırsal yaşam gelişim programı için bu köy örneğinde model bir proje üretmektir. kim için? kiminle? Çomakdağ yaşayanları ve ziyaretçileri Çomakdağı Köyü halkı, ilgili sivil toplum kuruluşları, GEKA neden? Özgün kültürel değerlerinin zenginliğiyle Muğla da öne çıkan Çomakdağ köyünde günümüz müdahalelerine bağlı tahribat ve turizmin yaygınlaşmasına karşı önlem alınmalıdır. İpek dokumacılığı, kırsal mimari, geleneksel yaşam detayları gibi bu köye özgü farklılık yaratan çok sayıda değerin korunması ve gelecek nesillere aktarılması gerekmektedir. kaynak örnek proje Kırsal gelişim fonları, Belediye ve Valilik DEFRA Kırsal Stratejileri, İngiltere 2004 Yaratıcı Kırsal Toplum Stratejileri, İngiltere, ACE/LITTORAL 2004 proje uygulanırsa Köyün yerel ekonomisini canlandıracak, kültürel miras duyarlı projeler üretilecektir. Kırsal gelişim için Muğla geneline uyarlanabilecek model bir proje gerçekleşecektir. Çomakdağ Köyü nün doğal ve kültürel değerleri korunacaktır. Kırsal çevre tahribatı azalacaktır.

55 1. Katılım Projenin her aşamasında yerel halk ile etkileşim sağlanmalıdır. Bunun için Çomakdağı Köyü Forumu kurulabilir. Foruma bir sivil toplum kuruluşunun desteği ile, Yaşayanların, Tarım ve ticaret kesiminin, Köy derneklerinin, Muhtarlığın katılımı sağlanmalıdır. 3. Projeler Belirlenen alt başlıklar doğrultusunda, köyün özgün kır yaşamını koruma düşüncesi temelinde fikir projeleri üretilip uygulanmalıdır. 2. Altbaşlıklar Köy forumu ve proje yürütücüleri ile anahtar konular belirlenmeli ve içeriği doldurulmalıdır. Örnek konular; Dayanıklı ekonomi Özgün değerler Doğa Mimari miras Temiz Enerji, Temiz Tarım, Temiz Turizm Yaratıcılık: Zanaat, arazi sanatı, kırsal sanat gibi alt başlıklar belirlenebilir. 4. Deneyim Gelecek adımları için projelerin sonuçları değerlendirilmeli ve paylaşılmalıdır. Bu deneyimler aynı zamanda Muğla Kırsal Mimari Programı na aktarılmalıdır. nasıl? Muğla Doğa ve Kültür Öncelikli Vizyon Planı

56 3 B O D R U M MİLAS TARIMSAL ÜRÜN SİSTEMİ stratejik yön: Yaşayan Kırsal Kimlikler eylem alanı: Yerel Üretim anahtar kelimeler: Kıyı- iç kesim etkileşimi, yerel ekonomi, tarım ve turizm işbirliği, yerel tarım ürünleri amaç Proje nin amacı Milas ve Bodrum ilçeleri arasında tarım ve turizm sektörleri için servis sağlama ilişkilerini düzenleyen yerel ürün sisteminin uygulamasına yönelik örnek bir proje gerçekleştirmektir. kim için? kiminle? Yerel tarım üreticileri, turizm işletmeleri (Restoranlar, oteller vb.), yerel ürün tüketicileri GEKA, yerel girişimciler, tarım üreticileri, turizm işletmecileri, Bodrum ve Milas belediyeleri neden? Bölgenin turizm merkezlerinden biri olan Bodrum önemli bir kıyı odağıdır. Bereketli toprakları ve zengin kültürel mirası ile Milas ilçesi ise önemli bir iç kesim odağıdır. İki ilçe arasında etkileşimin arttırılması için yerel ürün tüketimini ve dolaşımını destekleyen yerel sistemlerin üretilmesi ve uygulanması gerekmektedir. kaynak örnek proje GEKA İktisadi Kalkınma Mali Destek Programı Oberlin Ohio Projesi, ABD DEFRA Projeleri, İngiltere proje uygulanırsa Yerel iş imkanları artacak ve yerel ekonomi güçlenecektir. İç kesim ve kıyı kesim etkileşimi artacaktır. Taze ve karşılanabilir ürünler turizm pazarında yer alacaktır Lojistik maliyetler azalacaktır. Yerel ürün pazarları, çiftçi marketleri desteklenecektir.

57 1. Pilot Proje Milas ta 3 köy ve Bodrum da 3 turizm işletmesi işbirliğinde aşağıdaki adımlar izlenerek gerçekleştirilmelidir. Pilot uygulamadan sonra elde edilen deneyimler ile Muğla genelinde yerel ürün destek zinciri sistemi programı hayata geçirilebilir. 2. Araştırma Mevcut piyasa dinamikleri ve ürün grupları incelenmelidir. Mahalle ve köy pazarları, sebze ve meyve halleri, toptancılar gibi mevcut ürün sistemleri araştırılmalıdır. (Sebze, meyve, bal, et ürünleri vb.) nasıl? 3. Hedef belirleme Yerel ürün tüketim oranları saptanmalı ve hedefler belirlenmelidir. (Örneğin; A ürünün % 70 oranında yerel pazarlardan karşılanması) 4. Bağlantı kurma meüretici- tüketici bağlantıları sağlanmalı ve ürün sisteminin kurulması için; İletişim: Bir web portalı oluşturulmalı, sosyal medya bağlantıları sağlanmalıdır. Pazar: Yerel pazarlar desteklenmeli, çiftçi pazarları yaygınlaştırılmalıdır. Harita: Üretici ve pazar bilgilerinin yer aldığı interaktif haritalar oluşturulmalı, web portalına bu aktarılmalıdır. 5. Birleşme Bodrum ve Milas köylerinin ve turizm işletmelerinin sisteme katılımı tanıtım ve teşviklerle yaygınlaştırılmalıdır Muğla Doğa ve Kültür Öncelikli Vizyon Planı

58 4 KARİA DENİZ ROTASI stratejik yön:canlanan Kültürel Özgünlük eylem alanı: Arkeolojik Miras anahtar kelimeler: Rota, antik deniz yolları, mavi tur, deniz turizmi amaç Projenin amacı antik deniz yollarını ROTA programı kapsamında ele alarak Türkiye ye örnek olacak bir projeyi hayata geçirmektir. kim için? kiminle? Turistler, tekne- guletyat turizmcileri, tekne ve yat sahipleri Valilik, İlgili belediyeler neden? Yatçılık ve tekne gezileri Ege ve Akdeniz de önemli bir turizm koludur fakat mavi tur gezilerinin kültürel ve arkeolojik miras ile etkileşimi zayıftır. Aynı zamanda özel yatlara sahip yerli ve yabancı turistlere bu kapsamda destek olacak bir yapılanma gereklidir. kaynak örnek proje GEKA, MUTSO, TURSAB Fenike Rotası ( Avrupa Konseyi Projesi ) proje uygulanırsa Alternatif turizm alanları gelişecektir. Deniz turizmi ve kültür turizmi entegrasyonu artacaktır. Tematik deniz rotalarına yönelik örnek bir proje gerçekleştirilecektir. Deniz gezisi programlarının temalar kapsamında ele alınması turizmin bu kolunu güçlendirecektir Yatçılık ve teknecilik gelişecektir.

59 1. Ortaklık Organizasyon, uygulama ve yönetimi sağlayacak birimler bir araya getirilmelidir. 2. Rota Rotaların belirlenmesi için; Araştırmalar yapılmalı, Rotaya dahil edilecek yollar, antik ve doğal limanlar, doğal, kültürel ve güncel değerler tespit edilmeli, haritalama çalışmaları yapılmalıdır. nasıl? 3. Altyapı Rota üzerinde alt yapı hizmetlerinin tamamlanması gereklidir. Alt yapı hizmetlerine örnek olarak; İşaretleme ve iletişim sistemleri Demir atma ve bekleme konumlarında ihtiyaç duyulan elemanlar gösterilebilir. 4. Tanıtım Basın ve sosyal medyada rotanın tanıtımı yapılmalı, Karia Deniz Rotası Time Stops Muğla web portalına ve mavi tur acenteleri gezi güzergâhlarına entegre edilmelidir. 5. Yaygınlaşma Farklı temalarda deniz rotaları oluşturulmalı, Ege Bölgesi başta olmak üzere ülke denizlerinde yaygınlaştırılmalıdır Muğla Doğa ve Kültür Öncelikli Vizyon Planı