Haziran Direnişi ve muhalif gazeteler: Bir medya analizi denemesi Önder Özdemir

Transkript

1 Haziran Direnişi ve muhalif gazeteler: Bir medya analizi denemesi Önder Özdemir Hiç kuşkusuz bundan böyle yapılacak tüm toplumsal ve politik analizlerde Haziran Direnişini milat olarak alacağız. Özellikle medyayı konuşurken Haziran Direnişi önemli bir dönüm noktasını ifade edecek. Medyanın direniş boyunca günler süren suskunluğu, penguen belgeseli, direnişle ilgili olarak gazete ve TV kanallarından istifa eden ve görevlerine son verilen gazeteciler, medya kurumlarının önünde günlerce süren eylemler Endüstriyel medyanın kendi meşruiyetini tüketişi ve halkın bilincinde bütün bir güvenilirliğini yitirmesinin ortaya çıkartacağı sonuçlar da hep Haziran direnişini milat alarak tartışılacak Bu yazının konusu da medya. Ancak bu yazı Haziran Direnişi boyunca endüstriyel medyanın durduğu noktayı, Haziran Direnişinin endüstriyel medyanın ne olduğuna ilişkin ortaya serdiklerini ya da bundan böyle medya-toplum ilişkisinin nasıl bir hal alacağını tartışmayı amaçlamıyor. Diğer yandan bu yazı İnternet ve yeni iletişim teknolojileri çağındayız, gazeteler ve yazılı basının dönemi bitti sonucuna varmayı da amaçlamıyor. Elbette bunların tamamına zorunlu olarak değiniyor, ama bu yazı asıl olarak endüstriyel medya ile aynı kulvarda muhalif bir etkinlik göstermeye çalışan sol ve muhalif gazeteleri Haziran Direnişinin açığa çıkardığı ipuçları ışığında değerlendirmeye, geleceğe dair bir tartışmanın başlıklarını oluşturmaya çalışıyor. Medya ve siyaset Basın, çoğulcu liberal düşünce içerisinde yasama, yürütme ve yargının yanından dördüncü güç olarak nitelenir. Bu niteleme temsili demokrasilerde denetim sürecinin nasıl işleyeceğine de yanıt oluşturur. Temsili demokrasinin sadece seçim dönemleri ile sınırlı kalmaması ve seçilenlerin seçmenlerine olan sorumluluklarından uzaklaşmamaları ve denetim dışı kalmaları sorununa karşı, basın watch dog (bekçi köpeği) rolünü üstlenen bir yapı olarak konumlandırılır ve hükümet uygulamalarını toplum adına denetlemek ve seçmenleri olup bitenden haberdar etmekle işlevlendirilir. Basının kendisine yüklenen bu işlevi yerine getirmesi tamamen nesnel olmasına bağlıdır. Bu nesnellik ise, profesyonel gazetecilerin meslek ilkeleri arasında nesnelliğin en önemli ilke kabul edilmesi ile garanti altına alınır.

2 Öte yandan gazetecilikte nesnellik statükodan taraftır tezi, iletişim alanındaki eleştirel yaklaşımların temelinde yer alır. Nesnellik gazetecilerin, statükoya, siyasi yöneticilere ve elitlere bağımlılığını teşvik ettiği için doğası gereği muhafazakar[1] olarak tanımlanır. Bu çerçeve içerisinde basın-siyaset ilişkisi de basitçe basının dördüncü güç olduğu ve toplum adına siyasi alanı denetlediği tezinden uzaklaşır. Özellikle de basının medya halini alması, giderek endüstrileşmesi ve stratejik bir sermaye birikim alanına dönüşmesinin ardından basın-siyaset ya da medya siyaset ilişkisinin giderek karmaşıklaştığını söylemek mümkündür. Bu ilişkinin bir boyutunu tarihsel olarak hep varsayılan ve önüne geçilmeye çalışılan siyasetin medyayı belirlemeye çalışması biçimi oluşturur. Siyasetin, daha doğru bir deyişle hükümetlerin medyayı denetim altına alması ve sansürlemesi, temsili demokrasi açısından önemli bir tehlike olarak görülmüş ve buna karşı hep önlem alınmaya çalışılmıştır. Ancak 2010 da İngiltere de açığa çıkan News of the World skandalı bu ilişkinin bir başka biçimini de tartışılır hale getirmiştir. 1 Rupert Murdoch un 1 Sansasyonel haberleri ile tanınan haftalık İngiliz gazetesi News of the World, 2005 yılından itibaren toplumun yakından izlediği bazı kişilerin cep telefonu sesli mesaj kutularına girmekle suçlanıyordu yılında Prens William'ın yardımcılarına bıraktığı mesajlara ulaşıldığı kanıtlanmış ve gazetenin eski kraliyet editörü Clive Goodman dört ay ve gazete için çalışan özel dedektif Glenn Mulcaire ise altı ay hapis cezası almıştı. Gazete olayın tamamen bu iki kişinin bireysel inisiyatifleri ile gerçekleştiğini ve genel bir uygulama olmadığını iddia etmişti Yine de gazetenin o sıradaki genel yayın yönetmeni Andy Coulson, olaydan haberdar olmadığını vurgulamakla birlikte, görevinden istifa etmişti sonrasında yaklaşık 4000 kişinin cep telefonu mesajlarına ulaşıldığı ve gazetenin bunlardan bazılarına mahkemeye başvurmamaları karşılığında büyük miktarlarda ödemeler yaptığı iddialarına karşın herhangi bir soruşturma başlatılmadı yılının Temmuz ayında, Guardian gazetesi News of the World adına çalışan kişilerin, 2002'de öldürülen Milly Dowler adlı 13 yaşındaki bir kız çocuğunun telefonunu da dinlediklerini ortaya döktü. Bu gelişmeyi, Londra'da 7 Temmuz saldırıları kurbanlarının, ayrıca Irak ve Afganistan'da ölen askerlerin yakınlarının da dinlendiği haberleri takip etti. Cep telefonu sesli mesajlarına girilenler bu kez yıldızlar ya da kraliyet ailesi mensupları değildi. Suç ya da saldırı mağduru ve kurbanı olan kişilerin, ölen askerlerin yakınlarının da cep telefonlarına girildiğinin anlaşılması kamuoyunun büyük tepkisini çekti. Olayların odağında olan News of the World isimli haftalık gazete, Rupert Murdoch'a ait ABD merkezli News Corp'un İngiltere yazılı basınındaki News International kolu altında faaliyet gösteriyordu. News International, dört büyük İngiliz gazetesi Times, Sunday Times, Sun ve News of the World'u yayınlıyordu. News International'ın yönetim kurulu başkanı Rebekah Brooks, aynı zamanda News of the World gazetesinin eski genel yayın yönetmeni. Ancak bu dört gazete, İngiliz yazılı basınında önemli bir paya sahip olsa da, Murdoch grubunun küresel ağı içinde nispeten küçük bir bölüm oluşturuyor. 31 milyar doları bulan yıllık gelir ve 60 milyar doları bulan öz sermayesi ile Rupert Murdoch'ın News Corp şirketi dünyanın en büyük medya holdinglerinden biri. 80 yaşındaki Avustralyalı Rupert Murdoch da, dünyanın en güçlü kişilerinden biri kabul ediliyor. 1979'da kurulan News Corp, hâlihazırda ABD, Avrupa, Avustralya, Asya ve Latin Amerika'da, film, televizyon, uydu ve kablolu yayın hizmetleri ile basın-yayın alanında pek çok şirketi bünyesinde topluyor. Bu süreçte 2007 yılında ortaya çıkan ve münferit olduğu iddia edilen ilk skandal sonrasında görevinden istifa eden o zamanki genel yayın yönetmeni Andy Coulson'un David Cameron'un basın danışmanlığını yürütmüş ve Guardian'ın haberinden birkaç ay önce istifa etmiş olmasının özellikle altı çizildi. Ayrıca Murdoch ailesinin ve News Corp ve News International şirketlerinin yöneticilerinin İngiliz politikacılarla yakın ilişkileri yeniden gündeme taşındı. News of the World gazetesi News Corp'un kararıyla kapatılırken bu skandal bir yandan

3 dünya çapında tesis ettiği devasa medya tekeli ile İngiltere gibi bir ülkede bile siyaset alanını şekillendiriyor olduğu bu skandal ile görünür bir hale gelirken, bu durumun başka ülkelerde nasıl yaşanıyor olabileceğine dair kaygılar da açıkça ifade edilmeye başlanmıştır. Medya ile siyaset arasındaki bu zaman zaman farklı biçimler alan belirleme ilişkisi tabii ki tartışmanın sadece görünür tarafıdır. Medya-siyaset ilişkisinin varsayılan biçimleri de, açığa çıkan biçimleri de medya ile toplum arasında önemli bir ilişkisellik olduğu, toplumsal alanda bir etki yaratmanın en önemli aracının medya olduğu görüşünü güçlendirmektedir. Siyasi alandaki etkinliğin ölçütü, medyada ne kadar görünür olunduğu ile eşitlenmektedir. Bu durum son yıllarda muhalefet yapmanın en önemli ve zaman zaman da yegane biçiminin basın açıklamaları yapmaktan ibaret olmasında kendisini açıkça göstermektedir. Aynı zamanda da siyasi alanda etkinlik göstermek için bir gazete ya da TV kanalı sahibi olmak ön koşulmuş gibi algılanmaktadır. Türkiye deki sol muhalefet de aynı algı içerisindedir. Elbette ki siyasi alanda etkinlik göstermek, toplumsal iletişim alanındaki etkinlikle son derece ilişkilidir. Ancak iletişim alanında etkinlik göstermenin günümüzdeki en önemli yolunun günlük bir gazete çıkarmak ve TV kanalı kurmak olmadığı üzerinde düşünülmeye değer bir iddiadır. Haziran direnişi de bu iddiayı değerlendirebilmeyi sağlayacak önemli veriler sunmaktadır. Türkiye de gazeteler ve habercilik Bugün Türkiye de 38 adet ulusal düzeyde dağıtılan günlük gazete yayınlanmaktadır. Bu gazeteler 2 ayrı gazete dağıtım şirketinin kurduğu çarktan geçerek okuyucuya ulaşmaya çalışırlar. Bu dağıtım şirketlerinin işlevi oldukça kritiktir. Dağıtım medya sektöründe pazarın kontrolünün en önemli bileşenidir. Bu iki şirketin denetiminde olan dağıtım pazarında, Zaman gazetesi ilan edilen tirajının neredeyse hepsini abonelere dağıtması ile bir istisna oluşturur, diğerleri ise dağıtım şirketlerinin koyduğu kurallarla yayın hayatını sürdürmek zorundadırlar. gazetecilik etiğiyle ilgili bir tartışmayı başlattı. Ama diğer yandan tüm dünyada basından televizyona ve yeni medyaya dek çok geniş bir iletişim ağını kontrol eden bir medya imparatorluğunun aynı zamanda önemli bir siyasi güç kazandığını, gazeteciliğin, emniyet teşkilatının ve hükümetleri yozlaştırdığını ve dolayısıyla demokrasinin krizini yoğunlaştırdığına ilişkin somut delillerin açığa çıkmasına neden oldu. Medya şirketlerinin dev holdinglere dönüşmesinin ve kolaylıkla kötüye kullanılabilecek muazzam bir güç elde etmesinin tehlikeleri bu skandal ile açığa çıktı. Tüm bu açığa çıkanlar 1980'lerden itibaren uygulamaya koyulan neoliberal politikalarla serbestleştirilen ve kuralsızlaştırılan medya alanında yeniden bir düzenlemeye gidilmesinin tartışılmaya başlanmasını sağladı. Daha geniş bir tartışma için: Douglas Kellner, The Murdoch Media Empire and the Spectacle of Scandal

4 Dağıtım şirketleri gazetelerin satışından çok büyük oranda pay alır ve geri ödemesini aylar sonra yaparlar. Ulusal dağıtıma giren bir gazete yaklaşık 40 bin tirajına erişemediği durumda tüm potansiyel okuyucularına ulaşabilecek etkin bir dağıtım sağlayamaz. Bu nedenle de eğer 40 bin tirajına erişemiyorsa, zarar etmemek için az sayıda bayiye dağıtılmayı ve satış aralığında kalmayı tercih etmek zorundadır. Bir de büyük sermaye gruplarının reklam verilebilir kategorisinde değilse, bu durumda satış ve Basın İlan Kurumu ndan alınan para ile birlikte ayakta kalmaya çalışır. Yani bir gazetenin büyük sermaye gruplarından birisine ait olmadığı sürece, belli bir tiraj ya da okuyucu (Televizyon için ise izleyici) eşiğini aşamayacağı bir düzen kurulmuş durumdadır. Türkiye de muhalif günlük gazeteler yıllardır bu düzen içerisinde yayınlarını sürdürmeye çalışmaktadır. Bu zorlu yayın yaşamı içerisinde sık sık baskılara maruz kalmaktadırlar. Hiçbir zaman kitleselleşmemelerine rağmen, büyük bir emek ve özveri ile yayınlarını sürdürmeye çalışmaları günlük gazete çıkarmanın siyaseten önemli olduğuna ve günün birinde tüm kısıtlılıkları aşıp toplumsal rollerini hakkıyla yerine getirebileceklerine duydukları inançtan kaynaklanıyor olsa gerektir. Haziran direnişinin tam da böyle bir an olduğu söylenebilir. Direniş süresince içişleri bakanlığının resmi rakamlarına göre 2.5 milyon kişi sokağa çıkmış, sokaktaki milyonları görmeyen ana akım medyaya hem sokağa çıkanların, hem de sokakta olup biteni öğrenmek isteyenlerin tepkisi giderek büyümüş ve doğrudan ana akım medya kuruluşlarına dönük tepki eylemleri gerçekleşmiştir Ana akım medya milyonların gözünde güvenilirliğini kaybetmiştir. Bu koşullar artık muhalif gazetelerin başrol almasını gerektiren koşullar olmalıdır. Nitekim muhalif günlük gazeteler de hem içerik itibariyle üzerlerine düşeni yaptılar, hem de basılan ve dağıtılan sayıyı artırarak daha fazla okuyucuya erişmeye çalıştılar. Rakamlarla Haziran öncesi ve sonrası tirajlar Aşağıda ana akım medyayı temsil eden Hürriyet ve Radikal ile Sözcü, Aydınlık, Yurt, Birgün, Evrensel ve Cumhuriyet gazetelerini esas alan bir tiraj karşılaştırması bulunmaktadır. Karşılaştırma Haziran direnişinden 2 hafta öncesinden başlatıp, direnişin sıcak etkisinin azaldığı 14 Temmuz haftası aralığında 9 haftalık dilimlerde gerçekleştirilmiştir. Ayrıca dönemsel mevsim normali değişimleri olup olmadığını anlamak için 2012 yılından da bazı verilerin olduğu tablo oluşturulmuştur.

5 Tarih Aralığı Hürriyet Sözcü Birgün Radikal Sol Evrensel Yurt Cumhuriyet Aydınlık Kaynak Medyatava.com Bu tablodan çıkarılacak ilk sonuç Sözcü gazetesi dışında var olan artışların çok düşük sayılarda olduğudur. Tablodaki artışlar muhalefet hareketinin büyüklüğü ile karşılaştırıldığında yok denecek kadar azdır[2]. Tablodaki gazeteleri tek tek incelendiğinde ise aşağıdaki sonuçlara ulaşılabilir: Hürriyet gazetesinin mayıs ayında 441 bin olan tirajı direniş başlamadan mayıs 2012 haftasında 390 bine düşmüştür. Gazetenin tirajı direnişin en yoğun olduğu 3-9 Haziran döneminde 397 bin olmuştur. Bir yıl önce 4-10 Haziran 2012 tarihinde 418 bin tirajı olduğu düşünüldüğünde haziran direnişinde bir kısmi tiraj düşüşünden bahsedilebilir. Bu kısmi düşüş ana akım medyaya duyulan tepki ile açıklanabilir. Hürriyet gazetesinin tirajı Temmuz ayına gelindiğinde Mayıs ayına göre %10 daha azalmıştır. Radikal gazetesinin tirajında neredeyse hiç değişiklik olmamıştır. Bu iki gazetenin durumuna bakarak, ana akım medyaya duyulan çok açık tepki, kısmi olarak tiraja yansımıştır diyebiliriz. Sözcü oransal olarak %20 den fazla artışa ulaşmıştır. Bu oranın 80 binden fazla yeni okuyucuya karşılık geldiği düşünülürse Sözcü bu süreçten başarı ile çıkan

6 gazetelerdendir. Aydınlık %25 civarında artış sağlayarak 3-9 haziranda 74 binlere çıkmıştır. Sonraki haftalarda bu sayı 68 binlere düşmüştür. Aydınlık, Temmuz ayında, Mayıs ayına göre okuyucu sayısını 10 bin arttırmıştır. Sol gazetesi, gazetenin çıktığı günden bu yana sürdürdüğü kampanyalarla bir ara 30 binli sayılara yaklaşmışsa da, Haziran direnişi öncesinde 15 binli rakamlardadır. 3-9 haziran periyodunda 19 binlere tırmanmış, temmuz ortasına kadar 18 binlerde kalmıştır. Bu verinin ne kadarının yeni okur ne kadarının örgütsel seferberlik ürünü olduğunu tespit etmek oldukça zordur. Ancak her koşulda bu gazete için hem oransal hem de gerçek okuyucu sayısı artışının az olduğu söylenebilir. Yurt Gazetesi mayıs ayındaki 53 binlerden 3-9 haziranda 61 binlere çıkmış daha sonra da tırmanışı sürdürmüş ve temmuz ortasında 65 binlere çıkmıştır. Yükselip inişe geçmeyen tek örneğimiz olan Yurt Gazetesi süreç içinde mevcut okuruna 12 bin yeni okur eklemiştir. Cumhuriyet Gazetesi Haziran direnişi öncesi 51 binlerde başladığı yolculuğa 3-9 Haziran zirvesinde 63 binlere ulaşmış ve temmuz ortasında ise 56 binlerde sürdürmüştür. Bu gazete için de artış çok düşüktür. Evrensel gazetesi Haziran direnişi öncesinde olan tirajı 3-9 Haziran haftasında 7 binlere ulaşmıştır. Ama Temmuz sonunda başladığı noktanın gerisine düşerek 5 bin 620 tirajı ile yayınını sürdürmüştür. Evrensel, Haziran direnişinde oransal olarak %50 sayısal olarak sadece 1600 adet yeni okuyucu artışı alan ve temmuz ayında kalıcı okuyucu ekleyememesi hatta tiraj kaybetmesi ile özel bir örnek oluşturmaktadır. Bu listede yer alan Birgün gazetesi oldukça önemli bir örnektir. Birgün Gazetesi son aylarda ana akım medyadan atılan yıldız muhalif gazetecilerin çalışmaya başlaması ile tiraj artışı sürecinde olan bir gazete idi. Uzun süre 5-6 binlerde olan tirajını mayıs ortasında 8 binlere ulaştırmıştı. Haziran direnişi sürecine kadro olarak oldukça hazırlıklı giren ve yaptığı yayınlarla takdir toplayan bu gazetenin süreç içerisindeki oransal tiraj artışı yüksekken gerçek okur sayısı artışının düşük olduğu görülmektedir. Haziran direnişi öncesinde 8 binlerde olan tirajı 3-9 haziran zirvesinde yeni %60 oranında tiraj artışı ile 5 bin okuyucu eklemiş ve 13 binlere yükselmiş sonra da 11 binlere düşmüştür. Birgün gazetesi Temmuz ortasından itibaren ise süreç öncesine göre %30 oranındaki artışı ile 3 bin yeni okuyucu ile yayınını sürdürmektedir. Peki neden bu sonuç ortaya çıkmıştır?

7 Yukarıda ele aldığımız Hürriyet dışındaki gazeteler, Haziran direnişi süresince direnişin haber ve bilgisini iletme noktasında önemli bir görev üstlenmiştir. Hatta Birgün gazetesi, Haziran direnişinin mizahını ve yaratıcılığını yansıtan manşetleriyle önemli bir başarıyı gerçekleştirmiştir. Direniş boyunca milyonlar ana akım medyaya dair adeta bir bilinç sıçraması yaşamışken, muhalif gazeteler, özellikle de sol muhalefetin gazeteleri üzerine düşenleri hakkıyla yerine getirmişken, neden direniş süresince ve sonrasında az miktarda okur arttırmıştır? Bu sorunun yanıtı ilk elden, direnişin haberleri için sosyal medya ya da alternatif kanallarının tercih edildiği biçiminde verilebilir. Gerçekten de bu süreç içerisinde twitter ve facebook gibi sosyal medya kanalları ile güvenilir internet siteleri tercih edilmiştir. Yine bu ilk elden yanıta zemin oluşturması açısından, gazetelerin haber açısından gelişmelerin hızına yetişemediğini, gazeteler basıldığında haberlerin çoktan eskimiş olduğunu söylemek mümkündür. Oysa twitter ve internet siteleri direnişin bilgi ve haberini anında paylaşmaktadır. Bu yanıtı doğru kabul ettiğimizde gazetelerin haber iletme açısından işlevlerini yeniden değerlendirmeleri gereği açığa çıkmaktadır. The Economist dergisi 7 Temmuz 2011 tarihli sayısında haberin geleceği üzerine hazırladığı dosyada bu konuya dair ilgi çekici bir tartışma yürütmüştür[3]. Kahvehanelere Dönüş başlığının öne çıktığı bu dosyanın en dikkat çekici iddialarından birisi haberin kitle iletişiminin konusu haline gelmeden önceki biçimine yeniden dönülüyor olduğudur. Bu geri dönüş Economist in dosyasında kahvehaneler-kitle gazeteleri ikiliği içerisinde ele alınmakta ve kahvehaneler insanların haberleri konuştuğu, anlamlandırdığı ve haberin içeriğini kendi anlam dünyalarına dahil ettikleri, haberin çift yönlü iletişimin konusu olduğu yerler olarak tanımlanmaktadır de ilk kitle gazetesi olarak çıkmaya başlayan The New York Sun bu sürecin değişiminin ve haberin tek yönlü bir iletişimin konusu haline gelmesinin başlangıcı olarak ele alınmaktadır. Reklam desteğiyle büyük tirajlara ulaşan kitle gazeteleri, Radyo ve TV ile birlikte artık az sayıda firmanın denetimindeki yeni bir haber ortamını, doğru deyişle medyayı yaratmış ve medya kahvehanelerin yerini almıştır. The Economist son 10 yılda gelişmiş ülkelerde habere erişimin mecrasının basılı gazeteler ve TV kanalları olmaktan çıktığını iddia ederken, sıradan insanların sosyal medya araçları ile kendi haberlerini derleyerek, paylaşarak filtreleyerek, tartışarak dağıtmaya başladıklarını belirtmektedir. Economist in dosyasında yer alan yazarlara göre, bu haber alanının köklü değişimini ve haberin yeniden kahvehanelerde olduğu gibi iki yönlü ve etkileşimli bir üretim ve iletim sürecinin içerisine yerleşmesini ifade etmektedir.

8 Yürüttüğümüz tartışma çerçevesinde Haziran direnişi döneminde twitter kullanımına ilişkin rakamlar, habere erişim konusunda böylesi bir değişimin yaşandığı iddialarını destekler niteliktedir. #DirenGezi: Rakamlarla Twitter Oldukça geniş olan sosyal medya ailesinin en popülerlerinin Twitter ve facebook olduğu açıktır. Haziran direnişi sürecinde de twitter başrolü oynadı. Gezi süreci başlamadan önce Türkiye de 1.8 milyon olan twitter kullanıcı sayısı gezi süreci bittiğinde 10 milyon sayısına ulaştı. Bu tablo Gezi yi görmeyen ana akım medyaya tepki olarak, hiç twitter ile tanışmayan milyonların twitter kullanmaya başladığını gösteriyor. Haziran direnişi süresince etiketli ya da etiketsiz 60 milyondan fazla tekil mesaj paylaşıldı.

9 Günlük aktif Twitter kullanıcı sayıları (Kaynak: geziparkikitabi.com) #occupygezi, #direngeziparki, #direnankara, #direnizmir, #direntaksim, #duranadam, #tayyipistifa gibi 20 etiketi inceleyen bir araştırmaya göre, süreç boyunca bu 20 etiket üzerinden 24 milyon adet mesaj paylaşıldı. Bu 20 etiketle gönderilen Twitter mesajları 31 mayıs ve 1 Haziran tarihlerinde tepe noktasına erişmiş durumda. 31 Mayısta paylaşılan mesaj sayısı 4 milyon 110 bin, 1 Haziran da ise 5 milyon 390 bin mesaj gönderilmiş. 2 Medyatava.com sitesindeki bir habere göre Türkiye de kullanıcılar günde toplam 8 milyon tweet atıyor yılında günlük ortalama tweet sayısı 1.7 milyonken 2013 ün ilk 6 ayında günlük ortalama tweet sayısı 8 milyona yükseldi.[4] Tekil mesajlar yanında, muhalif haber kaynaklarının twitter takipçi sayılarının Haziran direnişi süresince gösterdiği artış da aşağıdaki tabloda görülebilir. 2 Bu konudaki daha ayrıntılı verileri ve analizleri geziparkikitabi.com sayfasından erişilebilen elektronik kitaptan okuyabilirsiniz. Bu verilerin yanında, Haziran direnişinde twitter in önemli bir mecra olarak kullanıldığını gösteren başka veriler de bulunmaktadır.

10 Muhalif haber kaynaklarının twitter takipçi sayılarını, bir yıl önceki rakamlarla karşılaştırdığımızda ise aşağıdaki tablo oluşmaktadır: Bu tablodan yola çıkarak, örneğin Birgün gazetesinin Haziran direnişinde 100 binlere ulaşan twitter takipçisinin ve manşetlerinin Twiter ortamında binlerce kez paylaşılmasının tiraja yansımaması, ya da sol gazetesinin 133 binlerde olan takipçi sayısının tiraja yansımaması, okurların gazete tercihlerinden ziyade habere erişimde kullanılan araç ya da başka bir deyişle bir mecra tercihini gösteriyor diyebiliriz. Diğer taraftan Haziran direnişi sürecinde internet gazetelerinde, haber sitelerinde okuma tıklanma sayıları da bariz bir şekilde artmıştır. Editöryal yazılarda yapılan açıklamalardan da anlaşılacağı üzere, son günlerde farklı gazetelerden atılan gazetecileri bünyesine katarak dikkatleri ve tartışmaları üzerine çeken T24.com.tr önemli bir okuyucu sayısına erişmiştir. Teknolojinin sağladığı olanaklar sayesinde, internet gazeteleri okuyucu sayılarının ayrıntılı bilgisine sahiptir. Ama bu bilgiler site sahipleri tarafından herkesle paylaşılmaz. Analizini yaptığımız gazetelerin internet sitelerindeki izleyici değişiminin bu tablolarda yer almaması bu yazının önemli bir eksiği.

11 Sadece sendika.org verilerine erişebildiğim için bu yazıda, Haziran direnişi sürecinde önemli bir haber kaynağına dönüşmüş olan sendika.org sitesinin okuyucu değişimini ele almak durumundayız.. Aşağıdaki tablodan da görüleceği gibi Haziran direnişi süresince sendika.org sitesinin hem tekil ziyaretçi ve ziyaret sayıları, hem de görüntülenen sayfa sayıları önemli oranda artmıştır. Sendika.Org sitesine gelen ziyaretçilerin büyük oranlarla facebook ve twitter paylaşımlarını takip ederek geldikleri ise raporlardan görülmektedir. Başka güvenilir haber sitelerinin de önemli oranda okunma sayılarına eriştiği rahatlıkla tahmin edilebilir. İnternet in bir haber mecrası olarak gördüğü ilginin, günlük basılı gazetelere yönelmemesi bir gerçekliktir ve üzerinde durulması gereken bir konudur. Sonuç Haziran direnişi süresince haber erişiminin günlük basılı gazeteler yerine, internet ve sosyal medyadan sağlanmış olması, ana akım medya dışında kalan ve bu yazıda sol ya da muhalif olarak nitelediğimiz basılı gazetelerin süreç içerisinde tirajlarını kayda değer bir biçimde arttıramamış olmaları üzerinde düşünülmesi gereken bir durumdur. Elbette ki basılı yayınlar toplumsal iletişimin hala önemli bir bileşenidir. Ancak ana akım medya ile aynı kulvarda basılı günlük gazete çıkarmak için harcanan emek ve maliyetin karşılığında alınan sonuçları masaya koyup; bu yazıda bir yönüyle tartıştığımız verilerle birlikte tekrar tekrar o ünlü soruyu Ne Yapmalı? sorusunu sormak iyi bir başlangıç olabilir. Muhalif günlük gazete çıkaran, çıkarmayı düşünen dostlarımız için zaten son derece kısıtlı olan kaynaklarını en doğru değerlendirebilecekleri gerçekçi alternatifleri oluşturmaları ve bir dönüşüm içine girmeleri hala önemli bir gereksinimdir.

12 [1] AÜ İletişim Fakültesindeki Yüksek Lisans derslerini ilgiyle takip ettiğim sevgili hocam Ayşe İnal ın Temuçin yayınlarından 1996 yılında çıkan Haberi Okumak kitabından yararlandım [2] Hatta artışların bir kısmının Haziran direnişinin yarattığı tiraj artışı beklentisi ile baskı ve dağıtım sayısını artırma stratejisinden oluşma ihtimali de söz konusudur. Başka bir zamanda da yapılacak baskı sayısı artışı tirajı yine artırabilirdi. [3] The future of news: Back to the coffee house [4]