ÇALIŞAN KADINLARIN VÜCUT ŞEKİLLERİNE GÖRE GİYSİ TERCİHLERİNİN BELİRLENMESİ. Emine ERYAZICI

Transkript

1 ÇALIŞAN KADINLARIN VÜCUT ŞEKİLLERİNE GÖRE GİYSİ TERCİHLERİNİN BELİRLENMESİ Emine ERYAZICI YÜKSEK LİSANS TEZİ GİYİM ENDÜSTRİSİ VE GİYİM SANATLARI EĞİTİMİ ANABİLİM DALI GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ HAZİRAN, 2014 i

2 TELİF HAKKI ve TEZ FOTOKOPİ İZİN FORMU Bu tezin tüm hakları saklıdır. Kaynak göstermek koşuluyla tezin teslim tarihinden itibaren. ( ) ay sonra tezden fotokopi çekilebilir. YAZARIN Adı : Emine Soyadı : ERYAZICI Bölümü : Giyim Endüstrisi ve Giyim Sanatları Eğitimi İmza : Teslim Tarihi : TEZİN Türkçe Adı : Çalışan Kadınların Vücut Şekillerine Göre Giysi Tercihlerinin Belirlenmesi İngilizce Adı : Determination of Working women s Clothing Preferences According to Their Body Shapes i

3 ETİK İLKELERE UYGUNLUK BEYANI Tez yazma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyduğumu, yararlandığım tüm kaynakları kaynak gösterme ilkelerine uygun olarak kaynakçada belirttiğimi ve bu bölümler dışındaki tüm ifadelerin şahsıma ait olduğunu beyan ederim. Yazar Adı Soyadı : Emine ERYAZICI İmza : ii

4 ÜRİ ONAY SAYFASI iii

5 ÖNSÖZ Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimler Enstitüsü, Giyim Endüstrisi ve Giyim Sanatları Eğitimi Ana Bilim Dalında Yüksek Lisans Tezi olarak hazırlanmış bu araştırma da çalışan kadınların vücut şekillerine uygun giysi seçiminin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu araştırma beş bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde; araştırmanın amacı, önemi, varsayımları, sınırlılıkları açıklanmış ve tanımlara yer verilmiştir. İkinci bölümde; insan vücudu, altın kesit oranı, sekizli dağılım kuralı, vücut tipi sınıflandırma çalışmalarının tarihsel sıralaması, vücut şekilleri ve vücut şekillerine göre giyim önerileri, tüketicilerin giyim alışkanlıklarını etkileyen faktörler ve ilgili yayınlara yer verilmiştir. Üçüncü bölümde; araştırmanın yöntemi, modeli, evren ve örneklemi, verilerin toplanması, verilerin analizi hakkında açıklamalar yer almaktadır. Dördüncü bölümde; bulgular ve yorum başlığı altında elde edilen veriler yorumlanmıştır. Beşinci bölümde; bulgular doğrultusunda elde edilen sonuçlar ve geliştirilen öneriler yer almaktadır. Araştırmanın, vücut şekline uygun giysi seçimi konusunda kadınlara yol gösterici olacağı ve bilinç düzeyinin artmasına katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Ayrıca araştırmanın bu konuda yapılacak araştırmalara kaynak oluşturması beklenmektedir. Bu araştırmanın planlanmasından sonuçlandırılmasına kadar her aşamasında beni yönlendiren ve desteğini esirgemeyen değerli tez danışmanım, Sayın Doç. Dr. Esen ÇORUH hocama, bilgi ve birikimini benden esirgemeyen Sayın Yrd. Doç. Dr. İbrahim KISAÇ hocama içtenlikle ve minnettarlıkla teşekkür ederim. Ayrıca eğitim hayatım boyunca sonsuz sabırlarıyla beni maddi ve manevi destekleyen aileme moral ve benden esirgemedikleri destekleri için teşekkür ederim. iv Emine ERYAZICI

6 ÇALIŞAN KADINLARIN VÜCUT ŞEKİLLERİNE GÖRE GİYSİ TERCİHLERİNİN BELİRLENMESİ (Yüksek Lisans Tezi) Emine ERYAZICI GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Haziran 2014 ÖZ Bu araştırmanı amacı; çalışan kadınların vücut şekillerine uygun giysi tercihlerinin belirlenmesidir. Araştırma da tarama modeli kullanılmıştır. Kamu kurum ve kuruluşları ile özel sektör kuruluşlarında yaş arası çalışan kadınların evreni oluşturduğu araştırmanın örneklem grubunu Ankara il merkezinde yaşayan 385 kadın oluşturmaktadır. Örneklem grubu, araştırmaya katılmaya gönüllü olan ve kolay ulaşılabilen çalışan kadınlar arasından rastlantısal olarak seçilmiştir. Araştırmanın verileri çalışan kadınlara görsel ve sözel sorulardan oluşan anket formu uygulanarak elde edilmiştir. Anketin geliştirilmesinde uzman görüşlerinden ve pilot uygulamalarından yararlanılmıştır. Ayrıca ankette çalışan kadınların yaşı, kilosu, boyu, mesleği, öğrenim durumu, aylık giysi harcamaları, vücut şekilleri, üst ve alt beden numaraları, vücut şekilleri ile ilgili problem yaşadıkları giysi türleri, giysilerinde vücutlarında vurgulamak istedikleri bölge, giysi satın alırken dikkat ettikleri özellikler, giysi satın alırken genişlik ve uzunluk ölçüleri ile ilgili karşılaşılan durumlar, etek, elbise, pantolon ve bluz-gömlekte tercih ettikleri giysi boyu, kesimi, rengi ve deseni, bluz-gömlek ve elbisede tercih ettikleri yaka ve kol formu sorgulanmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen verilere ait sayısal değerler ve yüzdelikler, SPSS 21 programı kullanılarak hesaplanmıştır. Araştırmanın sonucunda; araştırmaya katılan çalışan kadınların vücut şekillerinin en yüksek oranla (% 39,5) kum saati vücut şekli olduğu belirlenmiştir. Araştırmaya katılan çalışan kadınların alt ve üst beden numaraları karşılaştırıldığında yaklaşık yarısının alt ve üst bedenleri aynı olmasına rağmen diğer yarısının alt bedenlerinin üst bedene göre bir beden büyük olduğu görülmüştür. v

7 Araştırmaya katılan çalışan kadınların vücut şekillerine göre problem yaşadıkları giysi türü pantolon olarak belirlenmiş, vücutlarında vurgulamak istedikleri bölgelere bakıldığında ise en yüksek oranla bel bölgesini vurgulamak istedikleri görülmüştür. Araştırmaya katılan çalışan kadınların etekte maksi boyu ve çan kesimi; pantolonda klasik boyu ve dar kesimi; elbisede maksi boyu ve klasik kesimi; yuvarlak yakayı, takma kolu; bluz-gömlekte tercih ettikleri boy, normal boy, kesim tarzı klasik kesim; yaka modeli yuvarlak yakayı; takma kolu; renk olarak beyaz, desen olarak düz-desensiz kumaş tercih ettikleri görülmüştür. Etek, pantolon ve elbisede tercih edilen renk en yüksek oranla siyah, bluz-gömlekte beyaz renk, desen olarak da düz-desensiz kumaş tercih etmişlerdir. Son olarak, araştırma sonuçlarından yola çıkılarak çalışan kadınların vücut şekillerine uygun giysi modellerinin belirlenmesine yönelik bazı öneriler geliştirilmiştir. Bilim Kodu : Anahtar Kelimeler : Giyim, kadın, antropometri, kadın vücut şekilleri Sayfa Adedi : 88 Danışman : Doç. Dr. Esen ÇORUH vi

8 DETERMINATION OF WORKING WOMEN S CLOTHING PREFERENCES ACCORDING TO THEIR BODY SHAPES Emine ERYAZICI GAZI UNIVERSITY INSTITUTE OF EDUCATIONAL SCIENCES June 2014 ABSTRACT The aim of this research is to determine working women s clothing preferences according to their body shapes. In this research the sample group consists of 385 working women are between living in the city centre of Ankara and working in private sector, state institutions and organizations. The sample group is randomly selected among working women who are easily accessible and volunteer for participating to the research The research data is obtained by conducting visual and verbal questionnaire to the working women. Expert opinions and pilot schemes are utilized in developing the questionnaire. Also, in the questionnaire followings are questioned: the women s ages, weight and height, profession, educational status, monthly expense on clothing, body shapes, sizes of upper and lower torso, categories of unfitted clothing to their body shapes, selections of emphasis areas of the body, considered features while purchasing clothes, situations encountered on the issue of width and length measurements, preferred length of a skirt, dress, trousers and blouse-shirt, fit style of clothing, colour and pattern design, preferred collar and sleeve styles of a blouse-shirt and dress. The numerical values and percentages regarding obtained data at the end of the research is assessed by using the SPSS 21 programme. As a result of the research, it is determined that the body shape of participant working women the is predominantly (%39,5) hourglass. Comparing the participant females upper and lower sizes, it is identified that, although, approximately half of them s upper and lower torso proportions are the same, the other half s lower torso is larger than the upper one. It becomes evident that unfitted wearing apperal to their body shape is trousers and the most emphasis body part is waist. vii

9 The participants of the research prefer following clothing and styles: maxi length and flared for skirts; regular length and skinny fit for trousers; maxi length and regular cut for dress; round neck collar, tailored sleeve; standard length and regular fit for blouse-shirt; round neck collar style and tailored sleeve; white as preferred colour; pattern less and plain for the fabric pattern design. The most preferred colour for skirt, trouser and dress is black, and white, plain and pattern less fabric is favoured for blouse-shirt. In conclusion, some suggestions are put forward aiming to identify body-shape fitted clothing styles based upon the research results. Science Code : Key Words : Clothing, women, anthropometry, female, body shapes Page Number : 88 Supervisor : Assoc. Prof. Esen ÇORUH viii

10 İÇİNDEKİLER TELİF HAKKI ve TEZ FOTOKOPİ İZİN FORMU... i ETİK İLKELERE UYGUNLUK BEYANI... ii JÜRİ ONAY SAYFASI... iii ÖNSÖZ... iv ÖZ... v ABSTRACT... vii İÇİNDEKİLER... ix TABLOLAR LİSTESİ... xii ŞEKİLLER LİSTESİ... xiii KISALTMALAR LİSTESİ... xiv BÖLÜM I GİRİŞ Problem Amaç Önem Varsayımlar Sınırlılıklar Tanımlar... 5 BÖLÜM II KAVRAMSAL ÇERÇEVE İnsan Vücudu ve Oranları Altınkesit Oranı Vitruvius Adamı Sekizli Dağılım Kuralı Vücut Tipi Sınıflandırma Çalışmalarının Tarihsel Sıralaması Vücut Şekillerine Göre Giysi Modelleri Ters Üçgen Vücut Şekli ve Giysi Modelleri Dikdörtgen Vücut Şekli ve Giysi Modelleri ix

11 Kum Saati Vücut Şekli ve Giysi Modelleri Yuvarlak Kum Saati Vücut Şekli ve Giysi Modelleri Kemikli Kum Saati Vücut Şekli ve Giysi Modelleri Üçgen Vücut Şekli ve Giysi Modelleri Kemikli Üçgen Vücut Şekli ve Giysi Modelleri Kavisli Üçgen Vücut Şekli ve Giysi Modelleri Elmas Vücut Şekli ve Giysi Modelleri Tüketicilerin Giysi Alışkanlıklarını Etkileyen Faktörler Demografik Faktörler Ekonomik Faktörler Sosyolojik Faktörler Diğer Faktörler İlgili Yayınlar BÖLÜM III YÖNTEM Araştırmanın Modeli Evren ve Örneklem Verilerin Toplanması Verilerin Analizi BÖLÜM IV BULGULAR ve YORUM Kişisel Bilgiler Vücut Şekilleri Giysilerde Karşılaşılan Durumlar Giysi Modelleri BÖLÜM V SONUÇ ve ÖNERİLER Sonuç Öneriler x

12 KAYNAKLAR EKLER EK-1. Anket Formu ÖZGEÇMİŞ xi

13 TABLOLAR LİSTESİ Tablo 1. Tarihi Somatoloji Çalışmaları ve Ölçüm Yapıları Tablo 2. Çalışan Kadınların Kişisel Bilgilerine İlişkin Bulgular Tablo 3. Çalışan Kadınların Mesleklerine İlişkin Dağılımlar Tablo 4. Çalışan Kadınların Vücut Şekillerine Göre Dağılımların Değerlendirilmesi Tablo 5. Çalışan Kadınların Kişisel Bilgilerinin Vücut Şekillerine Göre Karşılaştırılması Tablo 6. Çalışan Kadınların Üst ve Alt Bedenlerinin İlişkilendirilmesi Tablo 7. Çalışan Kadınların Problem Yaşadıkları Giysi Türlerinin ve Vücutlarında Vurgulamak İstedikleri Bölgelerin Vücut Şekillerine Göre İlişkilendirilmesi Tablo 8. Çalışan Kadınların Giysilerini Satın Alırken Dikkat Ettikleri Özellikler Tablo 9. Çalışan Kadınların Giysilerini Satın Alırken Genişlik ve Uzunluk Ölçülerinde Karşılaştıkları Durumlar Tablo 10. Çalışan Kadınların Etek Modellerinin Vücut Şekillerine Göre Karşılaştırılması...57 Tablo 11. Çalışan Kadınların Pantolon Modellerinin Vücut Şekillerine Göre İlişkilendirilmesi Tablo 12. Çalışan Kadınların Elbise Modellerinin Vücut Şekillerine Göre Değerlendirilmesi Tablo 13. Çalışan Kadınların Bluz-Gömlek Modellerinin Vücut Şekillerine Göre Karşılaştırılması xii

14 ŞEKİLLER LİSTESİ Şekil 1. Altın Oranın İnsan Vücudu Uygulaması... 9 Şekil 2. Vitruvius Adamı (Leonardo Da Vinci)... 9 Şekil 3. İnsan Vücudunun Sekiz li Dağılımı Şekil 4. Astenik Tipler Şekil 5. Atletik Tipler Şekil 6. Piknik Tipler Şekil 7. Sheldon a Göre Vücut Tipleri Şekil 8. Douty nin Vücut Yapı Skalası Şekil 9. August un Vücut Şekilleri Şekil 10. Simmons un Sınıflandırması Şekil 11. BSAS Vücut Şekilleri Şekil 12. Vücut Şekilleri Şekil 13. Etek ve Elbise Boyu Şekil 14. Pantolon Boyu Şekil 15. Bluz-Gömlek Boyu Şekil 16. Etek Kesim Modeli Şekil 17. Pantolon Kesim Modeli Şekil 18. Elbise Kesim Modeli Şekil 19. Bluz-Gömlek Kesim Modeli Şekil 20. Kol Formları Şekil 21. Yaka Formları xiii

15 KISALTMALAR LİSTESİ ABD BSAS FFIT TÜİK SPSS Amerika Birleşik Devletleri Body Shape Assessment Scale / Vücut Şekli Değerlendirme Ölçeği Female Figure Identification Technique for Apparel / Hazır Giyim İçin Kadın Vücut Tanımlama Tekniği Türkiye İstatistik Kurumu Statistical Package for the Social Sciences xiv

16 BÖLÜM I GİRİŞ Giyim, insan vücudunu dış etmenlerden koruma amacıyla ortaya çıkmış ve gelişen teknoloji ile yere, zamana ve toplumların ihtiyaçlarına göre çeşitlilik göstermiştir. İnsanların güzel görünme, farklı olma gibi değişiklik arama çabaları, iyi giyim deyimini ortaya çıkarmıştır. Giyen kişinin yaşam tarzına, kişiliğine ve fiziksel yapısına, giyme amacına, giyilecek ortama, sağlık koşullarına uygun olan, rahat, ekonomik ve estetik özellikleri bünyesinde taşıyan giyime iyi giyim denilebilir. Giysinin vücuda uyum sağlanmasında ve iyi giyinmede vücut ölçüleri ile giysi ölçüleri arasındaki bağlantının yeterli düzeyde kurulmuş olması önemlidir. Bu durum vücut ölçülerinin standartlaştırılması ve vücut şekillerinin belirlenmesi ihtiyacını doğurmuştur (Ercan, 1994: 2). Ayrıca giysi seçiminde, öncelikli olarak giysinin rengi, modeli, kumaşı etkili gibi görünse de giysinin vücuda uyumlu olması ve hareket serbestliği sağlaması daha önceliklidir (Bozkurt, 1995: 1-2). Giysi üretiminin en önemli aşamalarından biri kalıp hazırlama işlemidir. İyi hazırlanmış giysi kalıpları giysinin vücuda uyum sağlamasında önemli bir faktördür. Bu nedenle giysi kalıbı hazırlama tekniklerinin önemi daha da artmakta ve kalıp hazırlama teknikleri ile ilgili çok çeşitli çalışmalar yapılmaktadır (Kuru ve Soyal, 2004: 115). Ülkemizde kullanılan giysi kalıpları, tecrübe sonucu geliştirilen ölçülerin derlenerek veya yabancı ülkelerdeki ölçü standartları dikkate alınarak hazırlanmaktadır. Bu nedenle giysi üretiminde kullanılan ölçüler işletmelere göre farklılık göstermektedir. Bu ölçü karmaşası içerisinde vücut ölçülerine uygun giysi bulmak oldukça zorlaşmaktadır (Şener, 1995: 2). Vücuda uyumlu bir kalıp hazırlamak için, üç boyutlu vücut formu ile iki boyutlu kalıp şekli arasındaki geometrik prensiplerin iyi bilinmesi ve gözetilmesi gerekir (Ercan, 1994: 2). Bu nedenle giysi kalıbının vücuda uyum sağlamaması durumunda görünüm açısından problem yaşanmaktadır. 1

17 İnsanların boyutsal bir başka ifadeyle antropometrik ölçüleri arasında önemli farklılıklar bulunmaktadır. Bu farklılıklardan dolayı her insanın kullandığı giysinin vücuduna uyum sağlaması için giysi kalıplarını antropometrik ölçülerden yararlanarak hazırlamak gerekmektedir (Kalınlara ve Kayabaşı, 1995: 727). Dünya da ve Türkiye de her geçen yıl çalışan kadın sayısı artış göstermektedir. Özellikle Türkiye de kentli nüfusun ve eğitim düzeyinin artışı, modernleşme ve batılılaşma trendi ile birlikte kadının aile ve toplum içerisindeki rolünü de değiştirmiştir. Türk kadını geleneksel anne, eş ve ev kadını rollerinin yanı sıra, çalışan kadın olarak yeni bir rol yüklenmiştir ( İş yaşamında mesleki profesyonelliğin yanı sıra giyimin de iş kariyerini doğrudan etkilediği bir gerçektir. Çeşitli araştırmalar, çalışan kadınların giysilerini profesyonelce seçmeleri gerektiğini ortaya koymaktadır. Bu nedenle modaya uygun giyinmekten ziyade işyerinin yüklediği sorumluluk ve çalışan kişinin mesleki konumuna uygun giyinmesi önem taşımaktadır (Çağman, 2010: 34-35). Günümüz çalışan kadını, giysilerini mesleki konumu ve kişilik özellikleri doğrultusunda planlarken, giyimi aynı zamanda süslenme ve şık görünme isteğini yerine getiren bir araç olarak da kullanmaktadır. Artık çalışan kadın imajı oldukça değişmiş, ideal kadın simgesi "çağdaş, dinamik ve çalışan kadın" olarak ortaya konulmaya başlanmıştır. Çalışan kadınlar hem ekonomik özgürlükleri olması sebebiyle, hem de cemiyet içindeki zevk ve beğeni etkileşimine daha yoğun olarak maruz kaldıklarından, ev kadınlarına göre modayı daha yakından takip eden bir grup olarak tanımlanmışlardır (Çağman, 2010: 35). İyi giyimin çalışma veya sosyal yaşantıdaki önemi büyüktür. İyi giyimi gerçekleştirebilmek için kişinin kendi vücudunu iyi tanıması gerekmektedir. Vücut yapısı kişiden kişiye farklılık göstermektedir. Bu farklılığa uygun nasıl giyinilmesi gerektiğini bilmek gerekir. Kişi öncelikle vücut şeklini saptamalıdır. Saptarken de vücut kusurları ortaya çıkabilir. Ancak bu kusurlar belirlendiğinde gizleme olanakları da mevcuttur. Bu da vücut şekline göre doğru giyimle mümkün olabilmektedir Problem Bu araştırmanın temel problemi çalışan kadınların vücut şekillerine göre doğru giyinip giyinmedikleri ve vücut şekillerine göre giyimlerinin nasıl olması gerektiğidir. Çalışan kadınların vücut şekillerine göre giyimlerinin belirlendiği bu çalışmada alt problemler aşağıda verilmiştir: 2

18 1) Çalışan kadınların kişisel bilgilerine ilişkin bulgular nelerdir? 2) Çalışan kadınların vücut şekillerine göre dağılımları nasıldır? 3) Çalışan kadınların kişisel bilgilerine göre vücut şekli arasındaki ilişki nasıldır? 4) Çalışan kadınların üst ve alt bedenlerinin uyumu nasıldır? 5) Çalışan kadınların problem yaşadıkları giysi türlerinin vücut şekilleriyle ilişkisi nasıldır? 6) Çalışan kadınların vücut şekilleriyle vücutlarında vurgulamak istedikleri bölgelerin ilişkisi nasıldır? 7) Çalışan kadınların giysi satın alırken dikkat ettikleri özellikler nelerdir? 8) Çalışan kadınların giysi satın alırken genişlik ve uzunluk ölçülerinde karşılaştıkları durumlar nelerdir? 9) Çalışan kadınların etek, pantolon, elbise ve bluz-gömlek modellerinin vücut şekillerine göre ilişkisi nasıldır? 1.2. Amaç Bu çalışmada amaç çalışan kadınların; 1) Yaş, kilo, boy, öğrenim durumu, aylık giysi harcaması ve mesleklerine ilişkin bilgi elde etmek. 2) Vücut şekillerini tespit etmek. 3) Kişisel bilgilerine göre vücut şekillerini karşılaştırmak. 4) Üst ve alt beden numaralarını karşılaştırmak. 5) Problem yaşadıkları giysi türlerinin vücut şekillerini ile olan ilişkisini tespit etmek. 6) Vücutlarında vurgulamak istedikleri bölgeleri vücut şekilleri ile olan ilişkisini belirlemek. 7) Giysi satın alırken dikkat ettikleri özellikleri belirlemek. 8) Giysilerini satın alırken genişlik ve uzunluk ölçülerinde karşılaştıkları durumları tespit etmek. 9) Vücut şekillerine göre etek de tercih ettikleri boy, kesim modeli, renk ve desenleri ortaya koymak. 3

19 10) Vücut şekillerine göre pantolonda boy, kesim modeli, renk ve desen tercihlerini belirlemek. 11) Vücut şekillerine göre elbisede boy, kesim modeli, yaka ve kol formu ile renk ve desen tercihlerini ortaya koymak. 12) Vücut şekillerine göre bluz-gömlekte tercih ettikleri boyu, kesim modeli, yaka ve kol formu ile rengi ve deseni belirlemektir Önem Kadınlar doğası gereği dış görünüme ve estetiğe önem vermektedir. Buna bağlı olarak da giysilerde kadınların aradığı özellikler çeşitlilik göstermektedir. Kadınların giyside aradığı bu özellikler; giyen kişinin fiziksel problemlerini saklaması, giysinin vücut şekline göre olması, giysinin modeli, rengi, deseni ve stilidir. Tarz oluşturma, bir giysinin estetik kalitesi olduğu için ve giysi şekli de tarzın sonucu olduğu için, giyim şekli tüketicilerin giysi seçimi sürecinde çok önemli rol oynar. Bu çalışma; 1) Çalışan kadınların vücudun belli noktalarına vurgu yapılarak vücut kusurlarının gizlenmesi, 2) Çalışan kadınların vücut hatlarının iyi görünmesi, 3) Çalışan kadınların estetik görünmeleri, 4) Çalışan kadınların vücut şekillerine göre giyimin yaygınlaşması açılarından önemli görülmektedir Varsayımlar 1. Araştırmada uygulanan anket, yeterli ve doğru bilgiler toplayacak niteliktedir. 2. Anket formu uygulanan bireylerin verdiği cevaplar gerçeği yansıtmaktadır. 4

20 1.5. Sınırlılıklar 1. Araştırmada, Ankara ilinde yaşayan kamu kurum ve kuruluşları ile özel sektörde çalışan kadınlara uygulanmıştır. 2. Araştırmada, giyim ürünlerinden etek, pantolon, elbise ve bluz-gömlek olarak belirlenmiştir. 3. Araştırma, yaş arası çalışan kadınlarla sınırlandırılmıştır. 4. Araştırma, lisans mezunu ve üzeri eğitim alan kişilere uygulanmıştır Tanımlar Anatomi: Vücudun normal şeklini, yapısını, vücudu oluşturan organları ve bu organlar arasındaki yapısal, görevsel ilişkileri inceleyen bilim dalıdır ( antoloji.com/anatomi/). Antropometri: İnsan vücudunun boyutları ile ilgilenen özel bir bilim dalıdır. Bu boyutlar; uzunluk, genişlik, yükseklik, ağırlık, çevre boyutları gibi farklı teknikleri içerir (Erkan, 2005: 109). Demografi: Dünyada veya bir ülkede bulunan nüfusun yapısını, durumunu, dinamik özelliklerini inceleyen bilim dalıdır (Arıkan, 1997: 17). Ergonomi: İnsanların anatomik özelliklerini, antropometrik karakteristiklerini, fizyolojik kapasite ve toleranslarını göz önünde tutarak, endüstriyel iş ortamındaki tüm faktörlerin etkisiyle oluşabilecek, organik ve psikososyal stresler karşısında, sistem verimliliği ve insan-makine-çevre uyumunun temel yasalarını ortaya koymaya çalışan çok disiplinli bir araştırma ve geliştirme alanıdır (Erkan, 2005: 17). Giyim: Vücudu tabiatın etkilerinden koruyan, medeniyetin ilerlemesiyle değişiklik gösteren, insan vücuduna göre şekil ve form alan giysilerin tümüdür (Gürşahbaz, 2001: 54). Giysi Ergonomisi; Bireyin anatomik, psikolojik ve biyolojik özelliklerini, statik ve dinamik antropometrik verilerini göz önünde bulundurarak daha rahat, kullanışlı, estetik ve fonksiyonel giysiler üretmeye ve geliştirmeye çalışan çok amaçlı bir bilimdir (Ada, 2010: 35). 5

21 Giysi Konforu: Hoşnutsuzluk ya da rahatsızlık hislerinin eksikliği veya hareketsiz bir duruma ilişkin memnuniyetin daha aktif bir durumda olan memnuniyetle karsılaştırılmasıdır (Utkun, 2007: 23). Makroskobik Anatomi: İnsan vücudunun dış şekil ve yapısını inceleyen anatomi biliminin bir dalıdır (Şener, 1995: 21). Somatotip: Hacmi önemsemeyerek, şekil kavramına veya vücut kompozisyonunun dış uygunluğuna dayanan fiziksel sınıflamadır ( com/blg/e91/somatotip). Vücut Şekli: Vücut ölçüleri dikkate alınmadan kişinin dış görüntüsüne bakılarak elde edilen sınıflandırmadır. Vücut Tipi: Vücuttan göğüs, kalça ve bel ölçüleri alınarak elde edilen sınıflandırmadır. 6

22 BÖLÜM II KAVRAMSAL ÇERÇEVE 2.1. İnsan Vücudu ve Oranları İnsanın anatomik yapısı ve bu yapının araştırılması hemen hemen insanın varoluşu ile başlar. İnsan vücudunun yapısı günümüze kadar değişik bilim alanlarında, değişik açılardan ele alınmış ve değerlendirilmiştir. İnsan yapısına ilişkin ölçü ve orantıları bazı kurallarla tanımlamak mümkündür. Bu anatomik kurallar doğal olarak toplumlara göre farklılıklar göstermektedir. İnsanların genetik yapıları, yaşam alanları, beslenme düzeyleri ve diğer sosyoekonomik koşullarının birbirinden farklı olması, doğal olarak vücut ölçülerini de etkiler. Bu açıdan bakılırsa, farklı etkenler altında bulunan insanlardan farklı ölçüm değerlerinin elde edilmesi doğaldır (Ercan, 1994: 3). Anatomik ve antropometrik araştırmaların uygulamada kullanılabilecek en önemli sonuçlarından birisi de beden ölçüleri arasındaki yapısal ilişkinin saptanmasıdır. Bu yapısal ilişkiler sayesinde insanı, birtakım standart gruplara ayırmak olasıdır (Ercan,1994: 2). İnsanın anatomik yapısına ilişkin ölçüler, günümüzde, özellikle gelişmiş ülkelerde, geniş bir şekilde araştırılmaktadır. Bu araştırmalar sonucu elde edilen ortalama ölçüler, başta teknoloji olmak üzere çeşitli konularda değerlendirilmektedir. Fakat çoğu yayında, İnsanın Ortalama Ölçüleri olarak yer alan bu ortalama değerler doğal olarak sadece çalışmanın yapıldığı topluma ilişkin ortalama değerlerdir (Şahmay,1982: 20). İnsan, hayatının başlangıcından sonuna kadar olan süreçte farklı büyüme ve gelişme özellikleri gösterir. Yaşam sürecindeki bu evreler bireyin genetik yapısı ve çevresel etmenlerin etkileşimine bağlı olarak bir düzen içerisinde gerçekleşir. Bu nedenle her bireyin, dolayısıyla toplumun genetik yapısı ve çevresi farklı olduğundan, kendilerine özgü antropometrik boyutları ile fizyolojik, mental ve psikolojik kapasite ve özellikleri vardır (Kaynak, 2005: 24). İnsanların vücutları arasında önemli farklılıklar bulunmaktadır. Uzun, kısa, zayıf, şişman vücut şekillerine bağlı olarak çeşitli vücut bölümleri arasındaki dağılımlar değişebilmektedir. Başın bedene oranı; bacakların genel boy içindeki payı; omuz genişliği, 7

23 göğüs ve bel çevreleri arasındaki oranlar, kalça genişliği, göğüs kafesi, omuz genişliği gibi ölçüler arası oranlar değişik vücut şekillerinin oluşması sonucunu ortaya çıkarmaktadır. Ayrıca giysinin yapısının belirlenmesinde kol, bacak gibi hareketli organların hareket sırasında giysiye etkileri dikkate alındığında eklem biçimleri ve insan vücudunun dinamik özellikleri de önem kazanmaktadır (Gönen, Bayraktar ve Özgen, 1991: 121). Giyim sektöründe vücut ölçülerinin ve vücut şekillerinin belirlenebilmesi için antropometrik ölçümlere ihtiyaç vardır. Antropometri; insan vücudunun boyutları ile ilgilenen özel bir bilim dalıdır. Bu boyutlar; uzunluk, genişlik, yükseklik, ağırlık, çevre boyutları gibi farklı teknikler içerir. İnsan hayatı boyunca çeşitli evreler geçirir ve farklı gelişim özellikleri gösterir. Geçirilen evreler kişinin genetik yapısı ve çevresel etmenlere göre gerçekleşmektedir. Her bireyin ve her toplumun yapısı farklı olduğu için kendine özgü antropometrik özelliklere sahiptirler (Erkan, 2003: 109). Modern antropometrinin, 19.yüzyılın ortalarında antropolojik verilere istatistiksel yaklaşımların getirilmesi ile başlandığı belirtilmektedir. 19. yüzyılın sonlarına doğru ise, antropometri, hem eski insanlara ait kemik ve vücut gelişimini inceleyen, hem de güncel toplumların vücut şekillerine ve oranlarına ait çalışmalar yürüten bilimsel bir disiplin haline dönüşmüştür (Zorba, 2006: 107) Altınkesit Oranı Hem sanatçılar hem de hekimler insan vücudunun bölümleri arasında bir ölçü bulmak için uğraşmışlardır. Bu amaçla el, ayak ve baş gibi organları kullanarak ölçü sistemleri bulmaya çalışmışlardır. Bunlardan birisi M.Ö. 5. yüzyılda yaşamış Yunanlı ressam Polyklet tarafından geliştirilen ve günümüzde hala kullanılan Altın Kesit oranıdır (Şekil 1).Yapılan çalışmalar sonucunda altın kesit oranının vücuda uygulanması sonucunda, vücuttaki anatomik ayırım noktaları ile çakıştığı görülmüştür (Kaynak, 2005: 21). 8

24 Şekil 1. Altın Kesit Oranının İnsan Vücudu Uygulaması ( bonacci. blogcu. com/altin-oran/ ) Vitruvius Adamı Leonardo Da Vinci nin Vitruvius Adamı (1492) insan vücudu oranları ile ilgili oldukça önemli bir örnektir (Şekil 2). Bu dönemden itibaren insan vücudu oranları altın kesit oran ile bağlantılı olarak incelenmeye başlanmıştır (Vuruşkan, 2010: 25). Leonardo da Vinci ye göre ayakta dik duran bir insan, ayaklarını hafif yanlara açar ve kollarını da hafifçe yukarıya kaldırırsa bu insanı bir daire ile sınırlamak mümkündür. Bu dairenin merkezi göbeğe isabet eder; ayaklar arası uzaklık dairenin yarıçapı kadar olmalıdır (Şekil 2). Yine Leonardo da Vinci ye göre kolları iki yana açık olarak ayakta dik duran insanı kare içine almak mümkündür (Gürşahbaz, 2008: 44). Şekil 2. Leonardo Da Vinci nin Vitruvius Adamı (Elliott, 2000: 37) 9

25 Sekizli Dağılım Kuralı Vücut oranlarının ölçümlendirilmesinde en çok kullanılan birim uzunluğu baştır. Rönesans döneminde Leonardo da Vinci, Mikelanj ve Albert Dürer orantı biliminin vücuda uygulanışı üzerine çalışmalar yapmış ve günümüzde de kullanılan sekiz bölmeli dağılımı bulmuşlardır (Kalınkara ve Kayabaşı, 1995: 728). Şekil 3. İnsan Vücudunun Sekiz li Dağılımı (Erdoğan, 1993: 47) Vücut oranlamasında sekizli bölme günümüzde en çok kullanılan ve iyi sonuçlar veren bir sistem olarak görülmektedir (Şekil 3). Bunun anlamı, temel ölçüler belli iken yardımcı ölçülerin bu bölünme oranı ile bulunması ve bulunan ölçü üzerine rahatlık, moda etkisi paylarının verilmesi ile kalıpta kullanılacak ölçülerin elde edilmesi demektir. Ancak bu oranlar yalnız normal vücut ölçülerine sahip olan bireyler için geçerlidir. Vücudun çeşitli yerlerinde normal beden yapılarına göre farklılık gösteren özellikler bulunduğu durumlarda (omuz düşüklüğü, eğimli duruş, oransız boy, geniş kalça, iri veya küçük göğüs, şişmanlık veya zayıflık v.b.) cinsiyet farklılığı ve moda baskısı gibi faktörler orantı biliminin değişmez kurallarında sapmalar yaratabilir (Kaynak, 2005: 23). Görüldüğü gibi insan vücudu oranlarına yönelik bazı çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalara ilk olarak M.Ö. 5. yüzyılda altın kesit orantısı sonrasında Vitruvius Adamı ve son olarak günümüzde kadar gelen sekizli dağılım kuralıdır. Bu çalışmalar birbirlerini destekler şekilde gelişmiş ve günümüzde antropometri alanında yapılan çalışmalara yol gösterici niteliktedir. 10

26 2.2. Vücut Tipi Sınıflandırma Çalışmalarının Tarihsel Sıralaması Kişilerin morfolojik ve fonksiyonel özelliklerinin tümünün ve bunların iç ve dış etkilenmelere gösterdiği reaksiyonların farklılık göstermesi sebebiyle kişi sayısı kadar farklı vücut yapısı vardır. Bu durum benzer özellikler gösteren vücut yapılarının gruplandırılması gereğini ortaya çıkarmıştır (Ercan, 1994: 6). Vücut bölümleri arasındaki oran veya ölçü farklılıkları dikkate alınarak çeşitli vücut tipleri tanımlanmıştır. Vücut tipi gruplandırmasıyla ilgili çalışmalar tarihsel sıralamaya göre şu şekildedir; Tablo 1. Tarihi Somatoloji Çalışmaları ve Ölçüm Yapıları M.Ö. 400 Hipokrat 20.yy. Viola 1921 Kretschmer 1940 Sheldon 1972 Minott 1974 Douty 1981 August 1987 Armstrong 2002 Simmons et al Connell. et al. İnce/Uzun Longitip Astenik Tip Ektomorf Omuz Genişliği İnce A Kum Saati Kum saati Vücut Yapısı Kalın/Kısa Brakitip Atletik Tip Endomorf Kalça Genişliği Narin X Dikdörtgen Alt Kum Saati Vücut Şekli Normotip Piknik Tip Mezomorf Duruş Ortalama V Ters Üçgen Üst Kum Saati Kalça Şekli Tıknaz H Armut Şekil Kaşık Omuz Düşüklüğü Ağır b Dikdörtgen Ön Beden Şekli d Elmas Göğüs Şekli i Oval Kalça Şekli r Üçgen Arka Şekli Ters Üçgen Duruş (Cottle, 2012: 21) M.Ö. 400 yıllarında bir Yunan hekim olan Hipokrat, iki farklı insan tipin olduğunu belirlemiştir. Bu tipler, habitus phthisicus ve habitus apoplecticus tur. Yine Hipokrat a göre habitus phthisicus tipine girenler uzun, ince ve zayıf görünüme sahiptir. Habitus apoplecticus tipinde olanlarınsa kısa, kalın ve şişman görünüme sahip olduğunu öne sürmüştür (Öcal, 2007: 24). Bir İtalyan fizikçisi olan Viola nın yöntemi 20. yy. başlarına kadar kullanılmıştır. Viola nın öncekilerden farklı olarak getirdiği yenilik, ara form kavramını düşünmüş olmasıdır. Viola, ortalamaların her bölgede ayrı ayrı saptanmasını ayrıca, sayısal göstergelerin belirlenmesini gerekli görmüştür (Özbek, 2000: 126). Viola insanları üç sınıfta inceler. Viola nın bu tekniğine göre oluşturulan tipler şu şekildedir: 1. Normotip: Gövde=uzuvlar; karın=göğüs kafesi 11

27 2. Brakitip: Gövde>uzuvlar; karın>göğüs kafesi 3. Longitip: Gövde<uzuvlar; karın<göğüs kafesi Alman tipoloji ekolüne mensup olan Kretschmer, psikosomatik sınıflamalarıyla tanınır. Aynı zamanda psikiyatrist de olan araştırmacı, İtalyan ekolünden farklı olarak psikolojik öğeye daha fazla yer vermiştir. Kretschmer, morfolojik tipleri oluştururken kişilerin psişik eğilimlerini de göz önüne almak gerektiğini savunur. Kretschmer insan vücut tiplerini astenik tip, atletik ve piknik tipler olmak üzere üç grup altında toplamıştır (Özbek, 2000: 127). 1.Astenik Tip: Zayıf vücut yapısı astenik tipin en belirgin özelliğidir. Tüm vücut parçalarının ağırlık ve genişlik değerleri ortalama değerlerin altındadır. Dar omuzlu, ince kol ve bacaklı, ince uzun boyunlu, uzun ve dar göğüs kafesli, yağsız karınlıdırlar (Şekil 4). Şekil 4. Astenik Tipler 2. Atletik Tip: Orta veya büyük yapı, geniş omuzlar, şişkin göğüs çevresi, düz karın, gelişmiş omuz ve kol kasları, kuvvetli boyun bu tipin belirgin özelliklerdir. Atletik kadın tipi atletik erkek tipine benzer yapıdadır, fakat yağ gelişimi daha fazladır (Şekil 5). Şekil 5. Atletik Tipler 3. Piknik Tip: Geniş yapılı, orta büyüklükte, kısa kalın boyunlu, göğüs kafesi çıkıntılı, yağlı karınlı, yüksek omuzlu, boyun ve kafa öne eğiktir. Piknik tipli kadınlarda yağlar daha çok göğüs ve kalçalarda olmak üzere ana vücutta birikir (Şekil 6). 12

28 Şekil 6. Piknik Tipler Sheldon (1940) ise söz konusu üç tipi oluştururken 4000 kolej öğrencisinin çıplak halde ön, yan ve arkadan çekilmiş boy fotoğraflarından yararlanmıştır. Vücut tipinin dış görünüşüne bakılarak yapılan bu sistemde vücut ölçüleri dikkate alınmadan, vücudun önden, yandan ve arkadan görüntüsüne göre üç tip tanımlanmıştır (Özbek, 2000: 127). 1. Ektomorf: İnce, dar göğüs ve karınlı, uzun kollu ve bacaklıdırlar (Ercan, 1994: 5). Bu vücut tipinde vücudun incelik, narinlik ve kibar görünümü göze çarpar. Kemikler küçük ve kaslar incedir. Omuzlar düşük olarak sürekli ektomorfik görülür. Kollar ve bacaklar uzun fakat gövde kısadır. Omuzlar dar ve kasların oranı azdır (Şekil 7). Şekil 7.Sheldon a Göre Vücut Tipleri ( 2. Endomorf: Yuvarlak kafa, göğse kadar şişman göbek, zayıf penguene benzer kol ve ayaklar, kolun ve baldırın üst kısmında yağlar daha çok toplanmış, el ve ayak bilekleri incedir. Bu tipik karakteristik özelliklerinden biri de göğüs ve kalça derinliklerinin, göğüs ve kalça genişliğinden fazla olmasıdır (Şekil 7). 3. Mezomorf: Aşırı mezomorfiler klasik herküllerdir. Kas ve kemikleri belirgindir. Kübik, iri kafalı, geniş omuzlu ve göğüslü, ağır kaslı kollu ve ayaklıdır. Deri altı yağ miktarı minimumdur (Zorba, 2005: ). Minnott (1972,1978) insan vücudunun farklı bölümlerini incelemiştir ve bunun sonucunda omuz ve kalça formlarının farklı olabileceğine işaret etmiştir. Örneğin; omuzlar geniş, dar 13

29 veya ortalama olarak sınıflandırılabilirken buna bağlı olarak, kalça da kalp, elmas veya standart tip olmak üzere adlandırılabilir. Kalp tipi kalça, üst kalça çevresi, kalça düşüklüğü çevresinden daha geniş bir kişinin görüntüsünü belirtir (Aghekyan, 2005: 23). Douty (1968) vücut yapısı olarak beş farklı seçenek ortaya koymaktadır. Bu ölçek, bel, kalça, basen, kol, bacak, göğüs, diyafram ve karında oluşan değişimlerle birlikte vücut yapılarını küçükten büyüğe dereceleyen sıralı bir ölçektir (Şekil 8). Bu noktalar, beden tablosunda önemli referans yerlerine karşılık gelirler. Douty nin Vücut Yapı Ölçeği (Douty s Body Build Scale) adlı kitapta kullanılan hareket noktası, ölçekteki sayısal ifade arttıkça beden ölçüsünde de kademeli olarak artışın gözlenmiştir. Kadın siluetlerinin önden görünüşlerine yer verilmektedir (Sidberry, 2011: 17). Şekil 8. Douty nin Vücut Yapı Skalası Bonnie August (1981) Complete Bonnie August Dress Thin System adlı kitabında, sekiz vücut tipini anlatmıştır ve bu vücut tiplerinin dört tanesini önden diğer dört tanesini yandan ayırt etmeye yönelik bir vücut tipi alfabesi tasarlamıştır. August, dört temel vücut tipi kategorisi tanımlayarak ve bu sınıfları A, X, V ve H tip olarak sınıflara ayırmıştır. A tip bir kişi dar omuzlar ve geniş kalçalarla, X tip orantılı omuz ve kalça görüntüleriyle öne çıkarken, V tip geniş omuzlar ve dar kalçalar ile fark edilirken, H tip neredeyse birbiriyle aynı genişlikte omuzlar, kalça ve bel hattıyla tarif edilmiştir. August, aynı zamanda kişinin yandan görünüşünü de değerlendirmiştir ve bu verilere bağlı hazırladığı sınıflandırmada küçük harfle adlandırdığı b, d, i, ve r tip vücut tiplerinden bahsetmiştir (Şekil 9). b ve d tip kişileri belirgin olarak görünen karın ve arka kısımlarıyla tarif etmiştir. i 14

30 tip bir kişi küçük göğüsler; r tip ise belirgin göğüs hattıyla diğerlerinden ayrılır. August a göre birçok kadın ikiden fazla vücut tipinin birleşiminden oluşan bir vücuda sahiptir (Aghekyan, 2005: 24). Şekil 9. August un Vücut Tipleri Armstrong (1987) kum saati, dikdörtgen, ters üçgen, armut tip olmak üzere dört vücut tipi tanımlamıştır. Bu vücut tipleri, omuz/kalça ilintisine bağlı olarak analiz edilmiştir. Kum saati vücut tipi, birbiriyle hizalı omuz ve kalçalara sahip olan ve bel/ kalça çevresi farkının fazla olduğu vücut tipini tanımlar. Dikdörtgen vücut tipi, omuz ve kalça ölçüleri birbirine yakın olan vücut şeklini tanımlar. Ters üçgen tipiyse, omuz genişliğinin kalça genişliğinden fazla olduğu vücutları tarif eder. Armut tipiyse, daha geniş kalça çevresi ve daha dar omuz genişliğe sahip olan vücutlardır (Aghekyan, 2005: 25). Simmons ve arkadaşları (2002) North Carolina Üniversitesi nde giysi kalıplarının hazırlanmasına temel olacak vücut tipleri sınıflandırmasıyla ilgili bir bilgisayar yazılımı oluşturmuştur. Simmons, araştırmasında vücut tiplerini tanımlamak için göğüs çevresi, bel çevresi, kalça çevresi ve karın çevresi ölçülerinden ve bu ölçülerin arasındaki ilişkilerden yararlanmış, kadın vücut tiplerini dokuz grup altında toplamıştır. Bu grupları aşağıdaki şekilde sıralamak mümkün olmaktadır (Simmons, 2002: 99). 15

31 Kum Saati Alt Kum Saati Üst Kum Saati Kaşık Dikdörtgen Oval Üçgen Elmas Ters Üçgen Şekil 10. Simmons un Vücut Tipi Sınıflandırması Kum Saati vücut tipi, diğer vücut tiplerinin oluşmasında temel oluşturmaktadır. Bu vücut tipine sahip kişilerde göğüs ve kalça çevrelerinin arasındaki fark küçüktür. Kum saati vücut tipine sahip olan kişiler, bel ölçüsüyle, kalça ve göğüs ölçüsünün orantılı olduğu bir görünüme sahiptirler (Şekil 10). Üst kum saati vücut tipi, kum saati vücut tipinin alt kategorisidir. Bu vücut tipindeki bireylerin kalça çevreleri, göğüs çevrelerinden büyüktür (Şekil 10). Alt kum saati vücut tipi, kum saati vücut tipinin bir alt kategorisidir. Bu vücut tipindeki bireylerin göğüs çevresi kalça çevresinden biraz daha büyüktür (Şekil 10). Kaşık vücut tipine sahip kişiler, göğüs ve kalça çevresiyle orantılı bir bel ölçüsüne sahiptirler. Bu bireylerin göğüs ve kalça çevrelerinin arasındaki fark büyüktür (Şekil 10). 16

32 Dikdörtgen vücut tipine sahip kişilerin, göğüs ve kalça ölçüleri neredeyse birbirine eşittir. Göğüs çevresinin bel çevresine oranı ile kalça çevresinin bel çevresine oranı küçüktür Bu kişiler görülebilir bel kavisine sahip değildirler (Şekil 10). Elmas vücut tipindeki kişilerin, karın ve bel ölçülerinin ortalaması, göğüs çevresi ölçüsünden daha geniştir (Şekil 10). Oval vücut tipine sahip kişiler, karın ile göğüs arası silindir şeklindedir ve bu bölge vücudun diğer kısımları ile kıyaslandığında oldukça geniş bir görünüme sahiptir. Bu vücut tipindeki bireylerin, bel ve karın çevresi ölçülerinin ortalaması göğüs çevresi ölçüsünden daha azdır (Şekil 10). Üçgen vücut tipine sahip kişilerin, kalça çevresi göğüs çevresinden daha geniştir. Ayrıca, kalça çevresinin bel çevresine oranı da oldukça küçüktür (Şekil 10). Ters üçgen vücut tipine sahip kişilerin, göğüs çevresinin genişliği kalça çevresinden daha büyüktür (Şekil 10). Ayrıca göğüs çevresinin bel çevresine oranı da oldukça küçüktür (Simmons, 2002: ). Connel ve Arkadaşları (2006) kadın vücut tiplerini değerlendirmeye yönelik bir ölçek geliştirmek için üç boyutlu (3D) vücut taramaları üzerinde çalışmışlardır. Literatürde daha önceden bulunan kadın tüm vücut ve uzuv ölçülerini gösteren 14 adet beden şekil ölçekleri kullanarak yaş arasında 42 kadının vücut taramalarını görsel olarak analiz etmişlerdir. Değişikliğe uğramış olan dokuz ölçek geliştirilerek, sonrasında bu ölçekler Vücut Şekli Değerlendirme Ölçeği (Body Shape Assessment Scale) dâhil edilmiştir. Bu dokuz BSAS ölçek şunlardır: vücut yapısı, vücut şekli, kalça şekli, omuz düşüklüğü, ön beden, göğüs şekli, popo şekli ve duruştur. Kum saati, dikdörtgen, üçgen ve ters üçgen vücut tipleri omuz, bel, kalça genişliklerinin birbirleriyle ilişkilerini bedenin önden görünüşleri üzerinde gösterilerek açıklanmıştır (Şekil 11). Grafik ölçekler, kadın tüm vücut ve uzuv tiplerinin bir beden taraması üzerinden görsel olarak tanılayabilir. BSAS üzerinden geliştirilen bilgisayar yazılımı tarama dosyalarını değerlendirmek için de kullanılabilir (Ross, 2010: 21). 17

33 Kum Saati Dikdörtgen Üçgen Ters Üçgen Omuz ve kalça genişliği Hafif bir bel girintisine Bel oyuntusuyla birlikte Bel oyuntusuyla birlikte birbirine eşit veya çok az sahip, omuz ve kalça omuzlardan çok daha kalçadan çok daha geniş bir bel çukuru arasında aşağı yukarı geniş bir kalça genişliği omuzlar vardır. Genel girintisiyle birlikte görsel eşitlik sağlayan vardır. Genel görünüş, görünüş, bel ve kalçaya göre neredeyse birbirine bedendir. Genel görünüş, bel ve omuza nazaran aşırı geniş omuzlardır. denktir. Genel görünüş, az bir bel belirginliğine oldukça geniş kalçadır. omuz ve kalça hizasına sahip ortalama bir beden göre oldukça dar bir yapısıdır. beldir. Şekil 11. BSAS Vücut Şekilleri (Connell, 2003: 4) 2.3. Vücut Şekillerine Göre Giysi Modelleri Ters Üçgen Vücut Şekli ve Giysi Modelleri Ters üçgen vücut şekli, göğüs çevresi kalça çevresinden daha geniştir. Ters üçgen vücut şeklindeki kadınlar, daha ince veya kaslı kollar ve geniş göğüs çevresine sahiptirler. Çoğunlukla, kollarına ve bacaklarına yönelik vurgulamaları tercih ederlerken; aynı zamanda göğüs bölgelerine de dikkat çekme yollarını da seçerler. Bu vücut şekline sahip kadınlar özellikle de karın bölgelerini saklamanın yollarını ararlar. Ters üçgen vücutlu kadınlar göğüs bölgelerine göre daha dar bel ve kalçaya sahip olduklarından karın bölgelerinin de daha geniş göründüğünü düşünürler ve bu sebepten beğenilen özelliklerini öne çıkartmayı ve sorunlu gördükleri yerleri saklamayı amaçlarlar (Ross, 2010: 73). 18

34 Ters üçgen vücut şekline sahip kadınlar etek ve elbisede giysi boyu olarak diz kapağı üzeri ve diz ortası boy; pantolonda klasik boy; bluz-gömlekte normal boy, etekte kesim modeli olarak, geniş kesim ya da parçalı, volanlı olan etekler, elbisede düz veya kabarık kesim modeller, model özelliği bulunan pantolonlar, bluz-gömlekte, klasik veya düz kesim modeller tercih etmelidirler. V ve U yakalı modeller omuzu ve göğsü dar göstereceğinden elbisede ve bluz-gömlekte tercih edilebilir. Normal düz kol veya dökümlü kısa ya da uzun kol, üst bedende soğuk (mavi-yeşil-mor) ve koyu renkler, alt bedende sıcak (kırmızıturuncu-sarı) ve açık renkler tercih edilmelidir. Düz-desensiz kumaşlar vücuttaki orantısızlığı ön plana çıkartacağından tercih edilmemelidir. Küçük serpme desenler tercih edilebilir Dikdörtgen Vücut Şekli ve Giysi Modelleri Üst beden ve alt beden çevreleri birbirine yakındır. Bel bölgesi kıvrımlı değil düzdür. Bu yüzden göğüs, bel ve kalça görünümü daha düzdür (Devarajan, Istook and Simmons, 2004: 12). Dikdörtgen vücut şekline sahip kadınlar giysi boyu olarak uzun ve dökümlü etekler ya da dikkatleri belden bacaklara taşıyabilecek kısa etek ve elbiseler; pantolonda klasik boy; bluz-gömlekte normal boy; etek ve elbisede kesim modeli olarak volanlı, pilili, parçalı ya da evaze kesim, pantolonda kesim tarzı olarak dar ve V kesim tercih edebilirler. Yaka tarzı olarak kruvaze ile U şeklinde yakalar omuz ve göğsü dar göstereceğinden bluz-gömlek ve elbise de tercih edilmelidir. Kol kesimi olarak manşetli kollar; renk olarak koyu ve mat renkler; desen olarak düz-desensiz ve hafif desenli kumaşlar tercih edilmelidir Kum Saati Vücut Şekli ve Giysi Modelleri Kum saati vücut şeklinin göğüs ve kalça çevresindeki fark küçüktür (Spillane; 1991: 75). Bel bölgesi dar, kalça ve göğüs çevreleri orantılı bir görünüme sahiptir (Istook, Simmons and Devarajan, 2004: 12). Kum saati vücut şeklindeki kadınlar, birbiriyle orantılı göğüs ve kalça genişlikleri, ince ve narin bel ve kıvrımlı kalçalarıyla, vücutlarında en çok iki bölgenin dikkat çekmesine ve iki bölgenin de saklanmasına dikkat ederler. Göğüs ve bel en çok öne çıkan iki bölge olurken kalçalar ve karın en fazla gizlenmek istenen iki bölge olarak sayılabilir. Çünkü bir yandan sahip oldukları özelliklere dikkat çekmek isterken bir 19

35 yandan da geniş olarak algılanabilecek bölgeleri de gizlemek isterler. Bu şekil vücuda sahip kadınların seçtikleri giysiler ile vurgulamayı ve gizlemeyi tercih ettikleri bölgeler yakından alakalıdır. Göğüs bölgesi vurgulanmak için desteklenirken; kalça, basen ve karınlarını düzleştirip, ufaltacak özellikte giysiler tercih ederler (Ross, 2010: 73). Kum saati vücut şekline sahip kadınlar etek ve elbisede diz kapağı üzeri, diz ortası, diz kapağı altı, maxi boy, pantolonda capri ve klasik boy; bluz-gömlekte kısa ve normal boyu tercih etmelidirler. Yüksek belli, düz ve geniş olan etek ve pantolonlar, beli ön plana çıkaran klasik kesim elbiseler, dar kesim ve klasik kesim bluz-gömlekler tercih etmelidirler. Şal yakalı, V yakalı bluz-gömlek ve elbiseler, büzgülü, japone ve takma kol, renk olarak; zıt renkleri, çok koyu ve açık ile sıcak renkleri tercih etmelidirler. Geometrik desenler, puanlı ve düz kumaşlar tercih etmelidirler Yuvarlak Kum Saati Vücut Şekli ve Giysi Modelleri Yuvarlak kum saati vücut şekli, kum saati vücut şeklinin bir alt kategorisidir. Omuz çizgisi yumuşak, bel hattı belirgin, kalça kıvrımlı, alt ve üst beden belirgin fakat çok büyük değil ve kavislidir. Yuvarlak kum saati vücut şekline sahip kadınlar etek ve elbisede maxi boy, pantolonda klasik boy; bluz-gömlekte uzun boy; elbisede ve bluz-gömlekte beden kısmı düz boyuna kesitli modeller; klasik ve düz kesim pantolonlar; klasik ve evaze kesim etekler tercih etmelidirler. Şal yaka, takma ve manşetli kollar tercih etmelidirler. Koyu ve mat renkler tercih etmelidirler. Çiçek, şal desenli ve soyut desenli kumaşlar tercih etmelidirler Kemikli Kum Saati Vücut Şekli ve Giysi Modelleri Kemikli kum saati vücut şeklinde, göğüs ve kalça çevreleri birbirine yakındır. Bel hattı belirgin şekilde incedir. Atletik bir yapıya sahiptir. Kum saati vücut şeklinden farkı kemikli bir yapıya sahip olmasıdır. Kemikli kum saati vücut şekline sahip kadınlar etek ve elbisede diz ortası boy; pantolonda klasik boy; bluz-gömlekte uzun boy; düşük belli, düz ve geniş olan etek ve pantolonlar; beli ön plana çıkaran klasik kesim elbiseler; klasik kesim bluz-gömlekler tercih etmelidirler. Şal yaka, U yaka bluz-gömlek ve elbiseler tercih etmelidirler. Takma ve 20

36 manşetli kol, çok koyu ve açık renkler, geometrik desenler, puanlı ve düz kumaşlar tercih etmelidirler Üçgen Vücut Şekli ve Giysi Modelleri Üçgen vücut şekli, kalça çevresi göğüs çevresinden daha geniştir. Kadınlar en çok küçük omuzlardan ve geniş kalçalarla tanımlanmaktadır ve bu nedenle çok kadınsı olan bir gruptur. Vücutlarının alt kısmı üst kısmına oranla daha geniş olan üçgen vücutlu kadınların diğer vücut şeklindeki kadınlardan farklı olarak göğüs bölgesini daha çok öne çıkarmaları gerekmektedir. Kalça ve basen bölgelerini gizlemeyi uygun görürler. Giysi tercihlerine göre değerlendirmek gerekirse; üçgen vücutlu kadınlar, daha orantılı bir görünüme kavuşmak için en geniş bölgeyi küçülterek, dikkati daha dar bölgelerine çekmelidirler (Ross, 2010: 72). Üçgen vücut şekline sahip kadınlar etek ve elbisede diz ortası, diz kapağı altı boy; pantolonda klasik boy; bluz-gömlekte uzun boy, geniş ya da az geniş olan etekler; ince askılı elbiseler; düşük belli, ince kemer veya kemersiz ve paçaları düz inen veya yarım ispanyol paça pantolonlar, nervürlü, pilili, drapeli bluz-gömlekler kullanmalıdırlar. Omuzu geniş gösterecek kayık yaka ya da büyük takma yakalı elbise ve bluz-gömlekler tercih etmelidirler. Büzgülü ve japone kollar; etek, elbise ve pantolonda koyu renkler, bluzgömlekte açık renkler; etek, elbise ve pantolonda hafif desenli, bluz-gömlekte düzdesensiz kumaşlar kullanmalıdırlar Kemikli Üçgen Vücut Şekli ve Giysi Modelleri Kemikli üçgen vücut şekli dar omuzlara sahiptir ama kıvrımlı değil düzdür. Yan profilden karnı ve kalçası düzdür. Kemikli üçgen vücut şekline sahip kadınlar diz kapağı üzeri etek ve elbiseler; klasik boy pantolonlar, normal boy bluz-gömlekler, pilili, büzgülü etek ve elbiseler, düşük bel klasik kesim pantolonlar, göğüs üzerine yerleştirilmiş cep ve cep kapaklı, nervürlü, pilili bluzgömlekler, yüksek ve sivri uçlu yakalar, kabarık, pilili ve manşetli kol kesimleri, üst bedende açık renkler, alt bedende koyu renkler tercih etmelidirler. Üst bedende enine çizgili ve düz kumaşlar, alt bedende boyuna çizgili ve hafif desenli kumaşlar tercih edilmelidir. 21

37 Kavisli Üçgen Vücut Şekli ve Giysi Modelleri Göğüs ve kalça arasındaki fark büyüktür. Göğüs ve bel oranı düşük, kalça ve bel oranı büyükse bu şekil kavisli üçgen vücut şekli olarak tanımlanır. Kavisli üçgen vücut şeklinin üçgen vücut şekline göre farkı önden ve yandan daha eğimli ve kavisli görünmesidir (Spillane, 1991: 76). Kavisli üçgen vücut şeklinin bir diğer belirgin özelliği zarif bir boyun, orantılı ince kol ve omuzdur. Vücudun en göze çarpan bölgesi beldir ( Kavisli üçgen vücut şekline sahip kadınlar etek ve elbisede midi ve maksi boyu, pantolonda klasik boy, bluz-gömlekte uzun boy; çan ve kabarık etek ve elbiseler, bluzgömlekte kesim özelliği olan (nervürlü, pilili ve drapeli) modeller, U ve şal yaka tercih edilebilirler. Kabarık ve manşetli kollar, üst bedende açık ve parlak renkler, alt bedende koyu ve mat renkler tercih edilmelidir. Çiçek ve şal desenli kumaşlar tercih etmelidirler Elmas Vücut Şekli ve Giysi Modelleri Elmas vücut şekli karın ve bel çevresi göğüs çevresinden daha büyüktür. Göğüs ile karın arasındaki kısım silindir şeklindedir ve bel bölgesi çıkıntılıdır. Karın ile göğüs arasında kalan bölge vücudun geri kalan kısmıyla kıyaslandığında oldukça geniş görünümdedir (Istook, Simmons and Devarajan, 2004: 12). Elmas vücut şekline sahip kadınlar etek ve elbisede diz kapağı üzeri, diz ortası boy; pantolonda klasik boy, bluz-gömlekte normal boy, yüksek belli daire ya da parçalı etekler, vücudu sarmayan klasik ya da düz kesim pantolonlar, düşük belli ve evaze kesim elbiseler, geniş kesim bluz-gömlekler tercih etmelidirler. Geniş yakalar, büzgülü ve japone kollar, koyu ve mat renkler, düz ve boyuna çizgili desenler tercih etmelidirler Tüketicilerin Giyim Alışkanlıklarını Etkileyen Faktörler Kadınların giyim tercihlerini ve satın alma davranışlarını etkileyen faktörler çok çeşitlidir. Kadınlar içinde bulundukları toplumun sosyal, kültürel ve ekonomik yapısından etkilenmektedirler (Akyüz, 2006: 4). Aşağıda demografik faktörler, ekonomik faktörler, sosyolojik faktörler ve diğer faktörler üzerinde durulmuştur. 22

38 Demografik Faktörler Giysi seçimini yaş, cinsiyet, meslek ve öğrenim düzeyi, yaşam tarzı ile yerleşim yeri gibi demografik faktörler etkilemektedir. Bu faktörlere ilişkin bilgiler aşağıda verilmiştir. Yaş: Bireylerde belirgin değerler ve davranış biçimleri satın alma davranışında etkilidir. Her yaş grubunun davranış biçimi ve ihtiyaçları farklılık gösterir. Yaş bireyin hangi tür mallara, hangi model ve stillere yöneleceğinde etkilidir (Akyüz, 2006: 17). Örneğin, yaşında bir genç denim giymeyi, gençliğin dışa yansıması, rahatlık, kolaylık gibi nedenlerle tercih ederken, yaşlarında iş hayatına atıldığında denimi sadece tatil günlerinde giymeyi düşünecek, takım elbise tercihleri ön plana çıkabilecektir (Yükselen, 2003: 99). İnsan gelişimin yaşla bağlantılı olması, giysi seçimini de yaşa bağlantılı olarak değişebilmektedir (Eray ve Aras, 2000: 132). Cinsiyet: Giyim alışverişinde cinsiyet etmeni önemli rol oynar. Kadınlar erkeklerden daha fazla giyim alışverişi yaparlar. Kadınlar daha duygusaldır ve görünüşe daha çok önem verdiklerinden aldatıcı satış tekniklerine kolayca kanarlar, yüksek fiyatlı malın iyi kalitede olduğunu düşünürler, içinde bulunduğu sosyal grubun davranışlarını benimsemekle birlikte onlardan farklı giyinmeye çalışırlar. Dolayısıyla kadın ve erkeklerin satın alma davranışlarında çok farklı yapılara sahip oldukları açıkça gözlenmektedir (Akyüz, 2006: 18). Meslek: Bireylerin yaşam biçimi ve toplumsal rolleri hakkında ipuçları veren bir diğer faktördür. İyi bir mesleğe sahip bireylerin iyi bir eğitim, iyi bir gelir düzeyine sahip oldukları kabul edilir. Bu nedenle iyi bir meslek sahibi kişilerin daha kaliteli ve yüksek fiyatlı ürünlerin alıcısı olabilecekleri varsayılır. Bir kimsenin mesleği de onun tüketim ölçüsünü etkiler (Erdem, 2006: 84). Öğrenim durumu: Tüketicilerin satın alma davranışlarında önemli bir faktördür. Öğrenim durumu tüketicilerin inançlarını, değerlerini ve davranışlarını değiştirir. Öğrenim durumu ile birlikte tüketicinin istek ve gereksinimleri de değişmekte ve sunulan mal ve hizmetlere olan tepkisi de farklılık göstermektedir (Tokgöz, 2007: 18). Medeni durum: Tüketicilerin satın alma davranışlarında etkili diğer bir faktördür. Tüketicilerin medeni durumu ile gelir ve mesleği arasında doğrusal bir ilişki vardır. Aile ile yaşamakta olan, bekâr bir kişinin tercihleri genelde ailesinin kararları doğrultusunda 23

39 belirlenmektedir. Buna karşın birey kendi ailesine sahip olduğunda önceki deneyimleri ve birikimleri doğrultusunda kendi tercihlerini kendisi belirlemektedir (Aydinç, 2001: 22). Yaşam tarzı: Bir kişinin eylemleriyle, ilgilendikleriyle, görüşleriyle açıklanabilen yaşam davranışlarıdır. Yaşam tarzı, kişiyi çevresiyle etkileşimde bir bütün olarak gösterir. Kişinin bireyselliğini yansıtır (Yükselen, 2003: 100). Yaşam tarzı bir kimsenin bütün olarak kendisinin çevresiyle karşılıklı ilişkisini belirler (Erdem, 2006: 84). Aynı alt kültürden, sosyal sınıftan ve meslekten gelen insanlar farklı yaşam tarzlarına sahip olabilirler. Kişinin yaşam tarzı, faaliyetlerini, zevklerini, ilgi duydukları şeyleri ve fikirlerini içerir. Bu durum bir müşteri olarak da satın alma davranışını olumlu ya da olumsuz yönde etkileyebilmektedir (Çivitci, 2004: 73) Ekonomik Faktörler Ekonomik faktörler, bireyin satın alma davranışlarını etkilemektedir. Birey kişisel gereksinimlerini beğeni ve anlayışla birlikte ekonomik koşullara göre de ayarlamak durumundadır. Çünkü artık günümüzde zevk ve beğeniyi ister istemez ekonomik faktörlerin etkisi altınadır. Kişiler ekonomik yetersizliklerden dolayı daha az beğendikleri, kalitesi istediğinden daha düşük bir ürünü almak zorunda kalmaktadır (Sezgin ve Önlü, 1992: 86). Kişinin sahip olduğu harcanabilir geliri, tasarruf olanakları, borçları da ekonomik özellikler olarak satın alma davranışını etkileyecektir. Ürün tercihi ekonomik koşullardan oldukça etkilenmektedir. Harcanabilir gelir, tasarruf ve varlıklar, borç, ödünç alma gücü ve harcama tasarrufa karşı tavırlar, ürün tercihini etkileyen değişkenlerdir (Eser ve Korkmaz, 2011: 114). Kullanılan gelir tüketicilerin satın alma olanaklarını, güçlerini gösterir. Kişi başına kullanılabilir gelir arttıkça tüketici bir ürünü yalnızca sağlayacağı fiziksel tatmin için değil de, onun kendisine sağlayacağı manevi tatmin için satın almaktadır (Çağman, 2010: 16) Sosyolojik Faktörler Tüketicilerin satın alma kararlarını etkileyen sosyal faktörlerin başlıcaları: kültür, alt kültür, sosyal sınıf, danışma grupları ile roller ve ailedir. 24

40 Kültür insan ihtiyaç ve isteklerini belirleyen en önemli faktördür. Kültür bir toplumun sahip olduğu maddi ve manevi unsurlardan meydana gelen, toplumun üyesi fertlerin çoğunda ortaklaşa var olan her çeşit bilgiyi, tavır ve davranış tarzları ile düşünce ve eğilimlerini kapsayan, böylece onu diğer toplumlardan ayırt etmemizi sağlayan ulus niteliğini kazandıran ve nihayet mevcut eğitim ve öğretim sistemi sayesinde gelecek nesillere aktaran sosyal bir sistemdir (Yükselen, 2003: 96). Değişen kültür yapısı tüketicinin davranışlarını olumlu ya da olumsuz yönde etkileyebilir. İnançlar, değer yargıları, adetler toplumdan topluma farlılıklar gösterebilmektedir. Sonuç olarak da tüketimi, kişisel özellikler, toplumlar içinde yaşanılan gruplar kadar yaşanan kültür ve o kültürün özellikleri de etkilemektedir (Eray ve Aras, 2000: 128). Toplumun bölgesel, dinsel, coğrafik kriterlere göre gösterdiği farklılıklar alt kültürü oluşturur (Yükselen, 2003: 97). Her bir kültür, üyelerine daha özellikli bir kimlik ve sosyalleşme olanağı sunan küçük alt kültürden oluşur. Alt kültür, milletleri, bölgeleri, ırkları ve coğrafik bölümleri kapsar ve pazar bölümlemesi yapılmasına imkân tanır (Eser ve Korkmaz, 2011: 109). Tüketicilerin satın alma davranışını etkileyen faktörlerden biri de tüketicinin içinde yaşadığı sosyal sınıftır ( Akyüz, 2006: 23). Her toplumda yüksek, orta-üst, orta ve alt gibi sosyal sınıflar bulunur. Bu sınıflar eğitim, gelir, servet, meslek gibi kriterlere göre belirlenir (Hatipoğlu, 1999: 33). Danışma grupları, kişilerin tutum ve davranışlarını doğrudan ya da dolaylı olarak etkileyen gruplardır ( Yükselen, 2003: 98). 1. Başta aile olmak üzere kişinin yakın çevresi: Kişiyi yüz yüze ilişkilerde etkileyen yakın arkadaşları, akrabaları, komşuları, iş arkadaşları, mesleki ve diğer ilgili kişi ve kuruluşlardır. 2. Kişinin üyesi olmadığı gruplar ve yüz yüze temasta olmadığı kimseler: Ünlü sinema yıldızları, ünlü sporcular vb. bunların değer yargıları, giyinişleri, tutum ve davranış biçimleri yönünden örnek alınan grup ve kimselerdir. Tüketicinin bir malı kullanma deneyimi veya mal hakkında bilgisi yoksa bazılarını örnek almaya daha eğilim gösterir. Hatta çeşitli nedenlerle istemeyerek de olsa çevrenin etkisiyle başkaları gibi olma ortamına girebilmektedir (Mucuk, 1999: 83). Aile, bir danışma grubu olarak kabul edilmekle birlikte satın alma davranışında etkisi, ayrı bir faktör olarak ele alınmalıdır. İnsanlar küçük yaştan itibaren davranışlarını aileden aldıkları özelliklerle şekillendirirler (Yükselen, 2003: 99). Aile bireyleri arasındaki sürekli etkileşim, dolayısı ile ailenin birey üzerindeki grup etkisinin en güçlü kaynağıdır (Oluç, 2006: 744). 25

41 Aile içinde ürün kategorisine ve satın alma süreci basamaklarına göre geleneksel olarak kadın genellikle yiyecek, ev ile ilgili diğer ürünler ve giyeceklerin alınması konusunda karar verici kişidir. Fakat bu durum günümüzde çalışan kadın sayısının artması, evliliklerin daha geç yapılması ve gelişen kültürel normlar çerçevesinde değişmiştir (Eser ve Korkmaz, 2011: 112) Diğer Faktörler Bireyin giysi seçimini moda, marka, kalite ve vücut yapısı gibi faktörler etkilemektedir. Moda, toplumun büyük bir çoğunluğu tarafından geçici olarak benimsenmiş, zamana ve duruma göre toplum açısından uygun olarak algılanan bir davranış biçimidir (Çivitçi, 2004: 5). Giyinmede temel amaç, örtünme olsa da insanlar psikolojik tatminlerini sağlamak için süslenmeye ve farklı olmaya çalışmışlardır. Bu olay moda olgusunun doğmasına neden olmuştur. Bu doğrultuda sürekli değişim gösteren moda, insanların giysi seçiminde önemli etkenlerden biridir. Renkler, kumaşlar, modeller vb. unsurların bileşimi insanın vücut yapısına, yaşına ve kişiliğine uygun seçimi ile tercih sebeplerinde ilk sırayı alacağı düşünülmektedir (Eray ve Aras, 2000: 132). Çalışma hayatına giren ve sosyalleşen kentli kadın, ekonomik özgürlüğünü kazanmasıyla birlikte fiziksel görünümüne ve kıyafetlerine daha çok önem vermeye başlamıştır. Kamu ya da özel sektörde çalışan kadın güzel, şık ve bakımlı görünme arzusu ile daha fazla modanın etkisinde kalmıştır (Tokgöz, 2007: 5). Marka: Birçok pazarlama eylemi satın almayı tekrarlatmayı ve markayı arayıp satın alacak tüketiciler grubunu oluşturmayı amaçlar (Odabaşı ve Barış, 2003: ). Günümüzde çalışan kadın kişisel kimliğini ortaya koyan ve kalitesinden emin olduğu markalı ürünleri kullanmaktadır (Tokgöz, 2007: 5). Kalite: Giysilerin ana malzemesi olan kumaşın dış görünüşü ve fiyatı alıcıyı ilk planda etkileyen faktörler olmakla beraber hatasız oluşu, ütü tutması, dayanıklılığı v.s. gibi kalite ve kullanma performansı ile ilgili özellikler alıcının kararını büyük ölçüde etkilerler (Akyüz, 2006: 30). Vücut yapısı: İnsanın doğumundan başlayarak geçirdiği anatomik ve fizyolojik gelişim düzeyi bir ara duraklama gösterip yaşlılık düzeyinde de geriye dönmektedir. Bu süreçte 26

42 oluşan anatomik farlılıklar boy, kilo, yapısal genişlik vb. etkenler giysi seçimini büyük oranda etkilemektedir (Eray ve Aras, 2000: 132). Kişinin kendine yakışan rengi, deseni ve aksesuarları seçebilmesi için vücut özelliğinin ve vücut şeklinin bilinmesi gerekmektedir. Kumaş, model ve renk seçerken vücudun güzel bölgelerine dikkat çekilerek kusurlu tarafları gizlenmelidir (Akyüz, 2006: 31) 2.5. İlgili Yayınlar Bu bölümde vücuda uyumlu giysi ile ilgili yapılan araştırmalar özetlenmiştir. ÇİLEROĞLU (2010) tarafından yapılan Türk Kadınlarının Vücut Şekilleri Hazır Giyim Açısından çalışmasında Türk kadınlarının beden dağılımlarının belirlenmesi, vücut şekillerinin saptanması ve vücut ölçüleri ile vücut şekli arasındaki ilişkinin hazır giyim açısından incelenmesi amaçlamıştır. Bu amaçla yapılan araştırmada, Türk kadınlarının boy ölçüsünün ortalama 161cm olduğu belirlenmiştir. Araştırmaya katılan Türk kadınlarının %37 sinin kum saati, %31 inin üçgen, %19 unun dikdörtgen ve %13 ünün ters üçgen vücut şekline sahip oldukları belirlenmiştir. Türk kadınlarının vücut şekilleri ile boy ölçülerinin birbirine yakın olduğu fakat göğüs çevresi, bel çevresi ve kalça çevresi ölçülerinde farklılıklar olduğu saptanmıştır. Ters üçgen vücut şekline sahip kadınların göğüs çevresi ölçüsünün diğer üç vücut şeklinden de önemli bir farkla büyük olduğu görülmektedir. Aynı şekilde ters üçgen vücut şekline sahip kadınların bel ve kalça çevresi ölçülerinde de farklılık gözlenmektedir. Üçgen, kum saati ve dikdörtgen vücut şeklinde göğüs ve bel çevresi ölçüleri birbirine yakın iken kalça çevresi ölçülerinde farklılıklar vardır (Çileroğlu, 2010: 130). LEE, ISTOOK, NAM ve PARK (2007) tarafından yapılan Koreli ve ABD li Kadınların Vücut Şekillerinin Karşılaştırılması çalışmasında amaç, ABD li kadınlar ile Koreli kadınların vücut şekillerinin karşılaştırılmasıdır. İki ülkenin vücut şekillerinin dağılım ve oranının analiz edilmesi ve yaşlara göre vücut yapılarındaki farklılıkların kıyaslanması amaçlanmıştır. North Carolina State Üniversitesi nde hazır giyim sistemi için geliştirilen Kadın Bedeni Tanımlama Tekniği (Female Figure Identification Technique for Apparel) kullanılarak ABD ve Koreli kadınların beden ölçü verileri oluşturulmuştur. Örneklemler vücut şekillerine göre belirlendikten sonra yaşa ve ülkeye göre kıyaslamalar için istatistiksel analizler yapılmıştır. Bulgulara göre her iki ülkede de en geniş vücut şekli kategorisinin üçgen olduğu ortaya çıkmıştır ama yine de, her bir kategorinin kendi içindeki 27

43 dağılımında Koreli kadınların ABD li kadınlardan farklı olduğu tespit edilmiştir. ABD li kadınlarda Koreli kadınlara göre daha fazla vücut şekli kategorisi bulunmuştur. Buna ek olarak, ABD li ve Koreli kadınlar kıyaslandığında, çoğu vücut tipi kategorisi farklı vücut orantılarına sahiptir. ABD li kadınlar, daha büyük bel, üst kalça ve kalça yüksekliği ölçülerine sahipken, Koreli kadınların göğüs, bel, üst kalça ve kalça çevresinde daha dar ölçüleri vardır. Bu çalışmadaki ün üzerinde Amerikalı kadın katılımcıdan sadece beşinin tanımlanmış olan yedi vücut şekliyle özdeşleştirilmesinde başarısız olunmuştur. Bu katılımcılar, 127 cm üzerinde kalça çevresine, 102 cm den fazla göğüs çevresi ve 88 cm den fazla bel çevresi ölçüsüne sahiptirler (Lee, Istook, Nam ve Park, 2007: 374). MCROBERTS (2000) tarafından yapılan Minyon Kadınların Giysi Uyumu ve Vücut Şekil Analizi çalışmasına göre sadece az miktarda hazır giyim ürünü iç pazardaki küçük beden ihtiyacını karşılamaktadır ve vücut orantılarına dikkat edilmediğinden dolayı minyon yapılı tüketiciye bu ürünler uymamaktadır. Ayrıca, minyonlara uygun kıyafet bulma zorluğunu etkileyen diğer faktörler arasında PS bağımsız üretim standartlarını oluşturmak üzere 1930 larda toplanan bugünlerde geçerliliğini yitirmiş ölçülendirme sistemine dayalı antropometrik veri ve artan obezite problemiyle birlikte kum saati formuna odaklanmış endüstriye karşı olarak elma tipi kadından çeşitli vücut tiplerine kadar uzanan bir yelpaze olmasıdır. Bu çalışmanın amacı, 162 cm ve altı, yaş arasındaki minyon tipli kadınlar için vücut şekline uygun giysi tasarım çalışmaları yapmaktır. Kişiye özel veri tabanı ve kalıplar geliştirilerek müslin kumaşından kalıplar biçilerek, müslin kalıpların bilirkişi heyeti önünde canlı modellerin üzerine provası değerlendirilmiştir. Böylece biçilmiş kalıpların vücuda oturtulma değerlendirmesi prova mankenleri üzerinde gerçekleştirilmiştir. İstatistiksel analizin sonuçları, bağımsız üretim standardı PS teki 16 numara küçük beden ile literatüre girmiş olan armut tipi siluetle çok benzer bir ortalama örnek dağılım göstermiştir. Bulgular gösteriyor ki minyon bedenler için hazırlanmış prototip kalıp, bağımsız üretim standardına göre hazırlanan kalıba kıyasla, giysinin vücuda uyumunu daha ileri düzeyde sağlamaktadır. Örnekler üzerinden yapılan vücut tipi analizi deneklerin çoğunun, giyim endüstrisinin tanımladığı siluetlerin dışında kaldığını işaret ediyor. Minyon yapılılar için giysi konforsuzluğunun ve bağımsız üretim standardı PS in eksik vücut tipi varyasyonlarının bir göstergesi olarak hiçbir örneklem, endüstride tanımlanan kum saati figüre sahip değildir (Mcroberts, 2000). PAMUK (2009) tarafından yapılan Giysi Moda Eğilimlerini Etkileyen Faktörler ve Bir Model Önerisi çalışmasında amaç, kadın giysi modasında geleceğe dönük tasarımlarda 28

44 doğru adımı atabilmek, geliştirilen yeni bir model içerisinde geçmiş moda akımlarında meydana gelen değişimleri belirlemek, moda değişimlerinde etkin olan gelişmelerin modayı etkileme durumları ve ilişki düzeylerini nitel araştırma yöntemleri ile analiz ederek, geleceğe yönelik öneriler sunmaktır. Araştırma, yılları arasındaki zaman diliminde Batı da kullanılan kadın gündüz giysi moda trendleri ve bu trendleri etkileyen faktörlerden meydana gelmektedir. Araştırmanın yönteminde; kadın gündüz giyim modası ile ilgili olarak basılı yayınlar içerisinden ulaşılabilen görsel malzemeler ve tarihi olayları açıklayan yazılı materyaller kullanılmıştır. Random yöntemi ile seçilen 5737 modelin incelenmesi için giysi parçaları üzerinde ölçme alanlarına göre ölçü tabloları oluşturulmuştur. Ölçü tablolarında Sekiz Baş lık Kanon çizimleri esas alınarak, kadın gömlek/bluz, elbise, ceket, etek ve pantolon modelleri üzerinde belirlenen alanlarda formüle edilmiş ölçümler kullanılmıştır (Pamuk, 2009). OK (2011) tarafından yapılan Hazır Giyim Ürünlerinde Kadınların Alt- Üst Beden Ölçü Farklılıklarından Doğan Uyumsuzlukların Belirlenmesi çalışmasında amaç, alt-üst beden ölçü farklılığına sahip kadınların takım halindeki hazır giyim ürününü satın alırken yaşadıkları sorunları ortaya koymaktır. Araştırmanın örneklemini Ankara ilinde yaşayan 385 kadın oluşturmaktadır. Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre kadınlar genel olarak pantolon boyunun uzun gelmesi, oturuş yüksekliğinin kısa gelmesi, arka ağın gergin olması gibi sorunlarla karşı karşıya gelmektedirler (Ok, 2011). OLARU, MOCENCO, TEODORESCU, NICULESCU ve SALIŞTEAN (2011) tarafından yapılan Romanya daki Bayan Nüfusu İçin Vücut Şekillerine Göre Özel Giysi Tavsiyeleri çalışmasında, geometrik ölçü olarak vücudun en önemli hatlarını belirtmek için antropometrik bilgi sistemine göre istatistik çalışmalar oluşturulmuştur. Her vücut şekli için, sonbahar-kış için giysi tavsiyeleri sunulmuştur (Olaru, Mocenco, Teodorescu, Nıculescu ve Salıştean, 2011: 155). PİSUT ve CONNELL (2006) tarafından yapılan ABD deki Kadın Tüketicilerin Bedene Oturan Giyim Tercihleri adlı çalışma ile ABD deki kadın tüketicilerin bedene oturan giyim tercihlerinin, kendi bedenlerine uygun giysi tercihleri ile vücut kateksleri, giysinin bedene oturma problemleri ve kişisel görünümleri arasındaki ilişkiye dayalı tercihlerini araştırmayı amaçlanmıştır. Anket yaş arası kadınlara uygulanmıştır. Anket tüketicinin şahsi giyim kategorilerinde ( ceket, pantolon, etek, bluz ve denim) deneklerin kişisel görünümleri, beden şekilleri ve vücut kateksine göre bedene oturan giyim 29

45 tercihlerini değerlendirmek için kullanılmıştır. Kadınların demografik özellikleri, alışveriş alışkanlıkları, giyim alışverişi için ne tür mağazalara gittikleri, hangi markaları tercih ettikleri, ürün değiştirme sıklıkları ve giysi uyumu problemleri sorulmuştur. Bulgularda katılımcıların %80 inin vücutlarında iki veya daha fazla bölgede giysinin üzerlerine oturmaması sorunuyla karşılaştıkları saptanmıştır. Katılımcıların üçte biri satın aldıkları hazır giyim ürünlerinin %25 i üzerinde tadilatlar yaptırmaktadırlar. Bedene yarı oturan giysilerin sıklıkla tercih edildiği saptanmıştır. Çalışmanın sonucunda vücut şekillerinin hariç diğer bütün yaş kategorilerinde normal dağılım gösterdiği belirlenmiştir yaş arasındaki kadınların daha çok kum saati vücut şekline sahip olduğu sonucuna varılmıştır. Vücut kateksi ölçeğinde yüksek puan veren kadınlar ile bedene sıkı oturan kıyafetleri seçen kadınlar arasında kayda değer bir ilişki ortaya çıkmıştır. Beden ölçüleri ve vücut şekillerini doğrulamada 3 boyutlu tarama kullanarak daha doğru sonuçlar elde edilebilir (Pisut ve Connell, 2006: 366). ROSS (2010) tarafından yapılan Model Tercihleri ve Vücut Şekli, Yaş ve Beden Numarasına Göre Kişisel Mayo Seçiminde Kadınların Aradıkları Özellikler isimli araştırmanın amacı, yetişkin kadın tüketicilerin mayolarının vücut şekli, yaş ve beden numarası ile mayoda model tercihleri arasındaki muhtemel ilişkileri ortaya çıkartmak ve vücutlarının hangi bölgelerini vurgulamayı veya gizlemeyi tercih ettikleri ile kendilerine yakışan ve onları güzel gösteren mayoyu seçerken ne gibi özellikler aradıklarını öğrenmektir. Veriler yaş aralığında araştırmaya uygun 463 kadından elde edilmiştir. Vücut şekilleri: dikdörtgen, kum saati, ters üçgen, daire ve üçgendir. Müşteriler, tercihler, yaş, beden numarası bilgilerinden oluşan bir de anket cevaplamışlardır. Mayo model seçenekleri bikini, tankini ve tek parça olmak üzere üç tanedir. Mayodan beklentileri kalçayı ve basenleri küçültüp, karın bölgesini düz, göğüsleri daha dolgun, bedeni görsel olarak daha uzun veya daha kısa göstermesi, kalın bacaklarla kolların dikkat çekmemesini sağlaması ve bel hattını vurgulaması olarak sıralanmıştır. Katılımcıların yarısından fazlası, 6-12 beden giyen yaşlarında, dikdörtgen ve kum saati vücut formundaki kadınlardan oluşmuştur. Mayo seçimleri önemli derecede vücut şekli, yaş ve beden ölçüsüyle ilgilidir. Yaş ve elbise beden ölçüsü arttıkça vücudu örtme isteği de artmıştır. Betimsel istatistik katılımcıların çoğunun benzer bölgeleri saklamayı ya da göstermeyi tercih ettiğini ortaya koymuştur. Genel görünüm, kollar, bacaklar, göğüs ve bel en çok dikkati çekilmek istenen bölgeler olarak sayılırken; kalça, basen ve karın ise saklanması istenen bölgeler olmuştur. Deneklerin mayo seçim tercihleri gizlenmek ve 30

46 sergilenmek istenen bölge tercihlerinin her ikisiyle de yakından ilişkilidir. Örnekler karnı düzleştirme (karın bölgesini gizleme) ve göğüsleri büyütme (göğüs bölgesine dikkat çekme) tercihlerinden oluşmaktadır (Ross, 2010). SIMMONS (2002) tarafından yapılan Üç Boyutlu Vücut Tarama Teknolojisi Kullanılarak Vücut Şekli Analizi çalışmasında, katılımcılar ile tüm güncel ve eski ölçü standartlarıyla tanımlanmış olanların arasındaki vücut ölçülerindeki sayısal farklılıkları ortaya çıkartmak için bir bilgisayar programı geliştirilmiştir. Standartların yeterliliğini saptamak için Best Fit yazılımında üç yöntem belirlenmiştir: yüzde farkı, hata/tolerans farkı, ağırlıklı hata/tolerans farkı. Konfeksiyon için FFIT ( Female Figure Identification Technique) olarak da adlandırılan Visual Basic Pro bilgisayar programı üzerinden yeni bir form tanımlama yazılımı geliştirilmiştir. 253 kadının göğüs, bel, kalça, karın ve mide ölçüleri alınmıştır. Dokuz form kategorisi tanımlanmıştır: kum saati, oval, üçgen, ters üçgen, dikdörtgen, kaşık, elmas, alttan kum saati, ve üstten kum saatidir. Her bir formu tarif etmek için göğüs, bel, kalça, mide ve karın çevrelerinin ölçüleri kullanılmıştır. Alttan kum saati şekli en sık saptanan form olurken %40, bunu; Kum saati %21,6, Kaşık %17, dikdörtgen %15,8, Oval %3,6 ve Üçgen %1,8 izlemektedir (Simmons, 2002). SİDBERRY (2011) tarafından yapılan Vücut Şeklinin Vücut Kateksisi ve Kadın Tüketicilerin Giysi Formu Tercihi Üzerindeki Etkileri: Dengeleyici Görünüm Giysi tasarımı vücudun algısal görünümünü ve kişinin vücut kateksi seviyesini düzeltmek için bir araç olarak öne sürülmektedir. Bu çalışmanın amacı, kadın tüketicilerin elbise modeli tercihlerinin vücut şekli ve vücut kateksisi olarak işlevini ortaya çıkartmaktır. 203 üniversite çağındaki öğrenciyle yapılan çevrimiçi anketin sonuçları tüm hipotezleri desteklemektedir: a) mevcut vücut şekli, vücut kateksisi üzerinde önemli bir etkisi vardır, X ve V tip vücutlar A ve H tiplere göre daha yüksek kateksis seviyesi göstermektedirler; b) ideal vücut şekli bu etkiyi hafifletmektedir; c) A ve H tip vücutlar, X ve V formundaki kadınlara göre kare ve dökümlü elbise formları içinde daha rahat ettikleri için satın alma eğilimi göstermektedir; d) X ve V vücut şekline sahip kadınlar A ve H formundaki kadınlara göre evaze kesim, çan ve kum saati formlu giysilerde daha rahat ederler ve bu formda elbiseler satın alırlar; e) vücut kateksi elbise form konforu üzerindeki beden şeklinin etkisini ayarlar (Sidberry, 2011). 31

47 TAMA (2010) tarafından yapılan Giysi Kalıbı Hazırlığına Yönelik Vücut Tiplerinin Belirlenmesi Ve Uygun Kalıp Hazırlama Teknikleriyle İlişkilendirilmesi çalışmasıyla hazır giyim sanayisinde kullanılan vücut tipleri ortaya konmuş ve bu vücut tiplerinin gruplandırılması amaçlanmıştır. Hazır Giyim Sanayisinde kullanılan dört kalıp hazırlama sistemine göre etek kalıpları, Bilgisayar Destekli Tasarım Sistemleri nde hazırlanmıştır. Üç Boyutlu Sanal Giydirme Sistemi nde yedi farklı vücut tipine göre vücut ölçüleri belirlenmiş olan sanal mankenler oluşturulmuştur. Hazırlanan etek kalıpları, oluşturulan bu sanal mankenlere üç boyutlu olarak giydirilmiş ve giysilerin vücuda uyumu değerlendirilmiştir. Değerlendirme, sistemde bulunan basınç ve gerilim haritası fonksiyonu kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Yapılan bu değerlendirmeler sonucunda benzer özellik gösteren vücut tipleri bir araya getirilerek gruplandırılmış ve üç vücut tipi grubu oluşturulmuştur (Tama, 2010). TİGGEMAN ve ANDREW (2012) tarafından yapılan Giyim Seçimleri, Ağırlık ve Kişinin Kendi Bedenini Tanıma Özelliği adlı çalışmada giyim seçimleri ve vücut şekilleri arasındaki ilişkiyi değerlendirmeyi amaçlanmıştır. Tamamı lisans öğrencilerinden oluşan 112 kadın katılımcıya, giysi işlevselliği ölçümü ile birlikte vücut kitle indeksi (BMI), kendi ağırlık sınıfları ve bedenlerini tanımayı içeren bir anket uygulanmıştır. Sonuçlar, vücut kitle endeksi ve kendi ağırlık sınıfları ile kusurları gizlemek için yapılan giysi seçimleri arasında pozitif korelasyon olduğunu göstermektedir. Kişinin kendi bedenini tanıma özelliği, modaya uygun giyim tercihi ile pozitif korelasyon göstermekteyken, öte yandan rahatlığı yakalamak için yapılan giyim tercihleriyle negatif bir korelasyon sağlamaktadır (Tiggeman ve Andrew, 2012: 409). UJEVİÆ, PETRA, HRASTİNSKİ ve MAHNİÆ (2012) tarafından yapılan Giysi Beden Sistemi ve Bilgisayar Destekli Vücut Modellerinin Geliştirilmesi adlı çalışmada Hırvatistan da yürütülmekte olan Hırvat Antropometrik Sistemi (HAS) projesi kapsamında gerçekleştirilen antropometrik ölçüm çalışmalarının sonuçları açıklanmıştır. Sunulmuş olan proje sonuçları, yetişkin bayanlara uygulanmıştır. Kalça çevresi ölçüsü dikkate alınarak yeni oluşturulan kadın vücut tipleri vurgulanmıştır. Çalışmanın deneysel aşamasında proje sonuçlarına dayanılarak tanımlanmış yedi vücut tipi ve tüm bedenler için üç boyutlu vücut modellerinin bilgisayarda modellenmesi gerçekleştirilmiştir. Yeni tanımlanmış vücut tipleri ve her bir vücut tipi için sınırlayıcı değerler açıklanmıştır. Bilgisayar kontrollü giysi simülasyonuna yönelik tasarlanmış CAD sistemlerinde 32

48 uygulanması elverişli olan üç boyutlu vücut tipleri için temel bir prensip meydana getirilmiştir (Ujeviæ, Petra, Hrastinski ve Mahniæ, 2012: 35). VURUŞKAN (2010) tarafından yapılan Vücuda Uygunluk Ve Tasarım Parametreleri Açısından Kişiye Özel Giysiler Üzerine Yeni Bir Yaklaşımın Geliştirilmesi adlı çalışmaya göre kişiye özel üretim ve giysilerdeki kişiselleştirme eğilimi tüm dünyada gittikçe önem kazanan bir konu olarak değerlendirilebilir. Giysilerde yaşanan uyum problemleri ve tüketici talebinin farklılaşması, bu yöndeki eğilimi arttırmaktadır. Bu çalışmanın temel amacı, giyim sektöründeki kişiselleştirme uygulamalarının geliştirilebilmesi için, konu ile ilgili tüketici yaklaşımlarını değerlendirmek, giysilerde tasarım kişiselleştirmesini incelemek, vücuda uygunluk ve vücut şekilleri analizlerini kişiye özel giysiler ile bağlantılı olarak gerçekleştirmektir (Vuruşkan, 2010). YILDIRIM (2011) tarafından yapılan Beden İmajı ve Beden Kateksinin Kadınların Giysi Seçimi ve Beğenisi Üzerindeki Etkileri nin Yapısal Eşitlik Modeli İle Analizi adlı çalışmasında amaç giyimdeki estetik uyum özellikleriyle birlikte kadınların; ideallerindeki görüntü ile var olan görünümleri arasındaki farkı en aza indirebilecekleri, iyi bir imaj ve güçlü özgüven sahibi olmaları giyimin önemli bir olgu olduğunu ortaya çıkarmaktadır.. Beden imajı ve beden kateksi bayanların giysi seçim ve beğenilerini etkileyen kişiye özgü bir özelliktir. Araştırmanın oluşturulması sürecin de beden imajı ve beden kateksinin kadınların giysi seçimi ve beğenisine etkisi var mıdır? sorusu araştırılmış YEM (yapısal eşitlik modeli) modeli esas alınarak değişkenler arası ilişki ve uyum modeli oluşturulmuştur. Araştırmanın evreni yaş arasında Konya il sınırları içerisinde yaşayan 150 kadından oluşmaktadır. Araştırma kapsamına alınan yaş arası kadınlara görsel ve sözel sorulardan oluşan anket formu uygulanmıştır. Kadınların tercihlerini belirtirken sözel tanımlamalarında bazı konu ve düşünceleri ile ilgili ifadelerini kendi algılarına göre değiştirdikleri veya net olarak ifade edemedikleri görülmüştür (Yıldırım, 2011). 33

49 34

50 BÖLÜM III YÖNTEM Bu bölümde, araştırma modeli, evren ve örneklem, verilerin toplanması ve analizi hakkında bilgi verilmiştir Araştırmanın Modeli Çalışan kadınların vücut şekline uygun giyim tercihlerinin incelenmesi amacıyla yapılan bu araştırmada tarama modeli kullanılmıştır. Bir konuya ya da olaya ilişkin katılımcıların görüşlerinin ya da ilgi, beceri, yetenek, tutum vb. özelliklerinin belirlendiği genellikle diğer araştırmalara göre daha büyük örneklemler üzerinde yapılan araştırmalara tarama araştırmaları denir (Büyüköztürk, Kılıç Çakmak, Akgün, Karadeniz ve Demirel, 2012: 177) Evren ve Örneklem Kamu kurum ve kuruluşları ile özel sektör kuruluşlarında yaş arası çalışan kadınların evreni oluşturduğu araştırmanın örneklem grubunu Ankara il merkezinde yaşayan 385 kadın oluşmaktadır. Örneklem grubu, araştırmaya katılmaya gönüllü olan ve kolay ulaşılabilen çalışan kadınlar arasından rastlantısal olarak seçilmiştir. Türkiye İstatistik Kurumu sonuçlarına göre, Türkiye nin toplam nüfusunun % 6,6 lık oranı 4 milyon 890 bin 893 kişi Ankara da yaşamaktadır. Türkiye de toplam nüfusun yüzde 50,2 sini erkekler, yüzde 49,8 ini ise kadınlar oluşturmaktadır. ( Ekonomi/2012/01/27/iste-turkiyenin-son-nufusu/) Bu bağlamda Ankara da yaşayan kadın sayısı 2 milyon 435 bin 664 kişidir. Bu sayı üzerinden standart sapma değeri 0,5 alınarak gerekli işlemler uygulanmıştır. Seçilen örneklem grubu ile evreni doğru temsil edecek şekilde bir kitleye ulaşmak için, Çıngın ın (1994) Farklı sapma miktarları için uygun 35

51 örneklem büyüklükleri tablosu dikkate alınmıştır. Bunun sonucunda örneklem sayısının 385 kişi olduğu görülmüştür Verilerin Toplanması yaş arası çalışan kadınlardan elde edilen verilerin toplanmasında anket tekniğinden yararlanılmıştır. Farklı beden şekillerine sahip çalışan kadınlar hakkında bilgi edinmek amacıyla daha önceden hazırlanmış yerli, yabancı makale ve tezler incelenmiştir. Ankette çalışan kadınların yaşı, kilosu, boyu, mesleği, öğrenim durumu, üst ve alt beden numaraları, aylık giysi harcamaları, vücut şekilleri, vücut şekilleri ile ilgili problem yaşadıkları giysi türleri, giysilerinde vücutlarında ortaya çıkarmak istedikleri bölge, giysi satın alırken dikkat ettikleri özellikler, etek, elbise, pantolon, bluz-gömlekte tercih ettikleri giysi boyu, giysi satın alırken genişlik ve uzunluk ölçüleri ile ilgili karşılaşılan durumlar, etek, pantolon, bluz-gömlek ve elbisede tercih ettikleri model, bluz-gömlek ve elbisede tercih ettikleri yaka ve kol tarzı, etek, pantolon, bluz-gömlek ve elbisede en çok tercih ettikleri renk ve desen sorgulanmıştır. Anketi uygulamaya başlamadan önce iki eğitim uzmanından görüş alınmıştır. Bu süreçten sonra 30 kişiye pilot çalışma uygulaması yapılmıştır. Bunun üzerinden gerekli düzeltmeler yapılarak 8 Ocak 2013 tarihinde anket çalışmasına başlanmış, 8 Mart 2013 tarihinde de uygulama bitirilmiştir. Araştırmada, vücut şekilleri, etek, pantolon, elbise ve bluz-gömlekte tercih ettikleri giysi boy özellikleri, giysi kesimleri, renk ve desen özellikleri, bluz-gömlek ve elbisede tercih ettikleri kol ve yaka formları sorgulanmıştır ve bu bilgiler aşağıda sunulmuştur. 36

52 Ters üçgen Dikdörtgen Kum saati Yuvarlak kumsaati Kemikli kum saati Üçgen Kemikli üçgen Kavisli üçgen Elmas Şekil 12. Vücut Şekilleri Vücut şekilleri ile ilgili tanımlar aşağıda verilmiştir. Ters üçgen: Üst beden çevresi alt beden çevresinden geniştir. Omuzlar ön plandadır. Dikdörtgen: Göğüs ve kalça çevreleri birbirine yakın, göğüs ve kalça çevresinin bel çevresi arasındaki farkı azdır. Kum Saati: Beden çevresi ile kalça çevreleri eşit bel kısmı incedir. Yuvarlak Kum Saati: Omuz hattı düşük bel hattı belirgin, kalça kıvrımlı, göğüs ve kalça belirgin ve kavislidir. Kemikli Kum Saati: Göğüs ve kalça çevreleri birbirine yakındır. Bel hattı belirgin şekilde incedir. Üçgen: Kalça çevresi göğüs çevresinden daha geniştir. Kemikli Üçgen: Üçgen vücut şekli ile aynı özelliklere sahiptir fakat omuzlar daha dardır. Kavisli Üçgen: Göğüs ve kalça arasındaki fark büyüktür. Elmas: Bel çevresi göğüs ile kalça çevresine göre geniştir. Boy Özellikleri; Araştırmada kullanılan etek, pantolon, elbise ve bluz-gömlekteki giysi boylarına ilişkin bilgiler aşağıda verilmiştir. Etek ve elbise boyları; diz kapağı üzeri, diz ortası, diz kapağı altı, midi ve maksi boy olarak tanımlanmıştır. Pantolon boyları; diz altı, kapri ve klasik boy olarak gösterilmiştir. Bluz-gömlek boyu; kısa, normal ve uzun boy olarak ifade edilmiştir. 37

53 Şekil 13.Etek ve Elbise Boyu Şekil 14.Pantolon Boyu Şekil 15. Bluz-Gömlek Boyu 38

54 Etek Kesimi: Araştırmada eteğe ait kesimler; düz, V, klasik, evaze, çan ve kabarık kesim olarak tanımlanmış ve aşağıdaki şekilde gösterilmiştir. Dar kesim V kesim Klasik kesim Evaze kesim Çan kesim Kabarık kesim Şekil 16. Etek Kesimleri Pantolon Kesimi: Anket formunda kullanılan pantolon kesimleri; dar, V, klasik, düz, yarım ispanyol paça ve ispanyol paça olarak gösterilmiştir. Dar kesim V kesim Klasik kesim Düz kesim Yarım İspanyol paça İspanyol paça Şekil 17.Pantolon Kesimleri Elbise Kesimi: Anket formunda çalışan kadınların tercih ettikleri elbise kesimleri; dar, V, klasik, düz, evaze, ampir, balon ve kabarık kesim olarak gösterilmiştir ve aşağıda sunulmuştur. 39

55 Dar kesim V kesim Klasik kesim Düz kesim Evaze kesim Ampir kesim Balon kesim Kabarık kesim Şekil.18.Elbise Kesimleri Bluz-Gömlek Kesimi: Çalışan kadınların bluz-gömlek kesimleri; dar, V, klasik, düz, evaze, ampir ve balon kesim olarak tanımlanmıştır. Dar kesim V kesim Klasik kesim Düz kesim Evaze kesim Ampir kesim Balon kesim Şekil 19. Bluz-Gömlek Kesim Kol Formu: Kadınların elbise ve bluz-gömlekte tercih ettikleri kol kesim formları; takma, büzgülü, raglan, çift parçalı, japone, alt büzgülü ve manşetli kol olarak tanımlanmış ve aşağıda gösterilmiştir. Takma kol Büzgülü kol Raglan kol Çift parçalı kol Japone kol Alt büzgülü kol Manşetli kol Şekil 20. Kol Formları 40

56 Yaka Formu: Araştırmada bluz-gömlek ve elbiseye ait yaka kesim formları; yuvarlak, V, hâkim, kare, kayık, bebe, şömiziye, gömlek, erkek ve şal yaka olarak tanımlanmıştır. Yuvarlak yaka V yaka Hakim yaka Kare yaka Kayık yaka Bebe yaka Şömiziye yaka Gömlek yaka Erkek yaka Şal yaka Şekil 21. Yaka Formları 3.4. Verilerin Analizi Hazırlanan ölçme aracı araştırma kapsamına alınan bireylere uygulanmıştır. Bu uygulama sonucunda elde edilen verilerin sayı ve yüzde değerleri belirlenerek tablo halinde sunulmuştur. Araştırmada bütün istatistiksel analizler SPSS 21 programı kullanılarak yapılmıştır. 41

57 42

58 BÖLÜM IV BULGULAR VE YORUM Bu bölümde araştırmanın alt problemlerine dayalı olarak hazırlanan bulgulara ve yorumlara yer verilmiştir. Bu araştırmada, çalışan kadınların vücut şekillerine uygun giysi tercihlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amacı belirlemeye ilişkin hazırlanan sorulardan elde edilen bulgular aşağıda yer alan tablolarda sunulmuştur. Tablolar dört kısımda değerlendirilmiştir. Bunlar; kişisel bilgiler, vücut şekilleri, giysilerde karşılaşılan durumlar ve giysi modelleridir Kişisel Bilgiler Bu bölümde kadınların kişisel bilgilerine ilişkin bulgular, mesleklerine ilişkin dağılımlar ve kişisel bilgilerinin vücut şekillerine göre karşılaştırılmasına yönelik tablolara yer verilmiştir. 43

59 Tablo 2. Çalışan Kadınların Kişisel Bilgilerine İlişkin Bulgular Yaş Kilo Boy Öğrenim Durumu Aylık Giysi Harcaması Sayı % yaş , yaş 99 25, yaş 48 12, yaş 46 11,9 37 yaş ve üstü 53 13,8 TOPLAM kg ve altı 27 7, kg , kg , kg 52 13, kg 15 3,9 90 kg ve üstü 7 1,8 TOPLAM cm ve altı 9 2, cm 55 14, cm , cm , cm 63 16,4 175 cm ve üstü 16 4,2 TOPLAM Lisans ,1 Yüksek Lisans 89 23,1 Doktora 7 1,8 TOPLAM TL ve altı 13 2, TL , TL , TL 73 19,0 600 TL ve üstü 12 3,1 TOPLAM Tablo 2 de araştırmaya katılan çalışan kadınların yaşlarına ilişkin dağılımlarına bakıldığında %36,1 inin yaş arasında olduğu, %25,7 sinin yaş arasında olduğu, %13,8 inin 37 yaş ve üstü olduğu, %12,5 inin yaş arasında olduğu, 44

60 %11,9 unun yaş arasında olduğu görülmektedir. Araştırmaya katılan kadınların yaklaşık % 60 ının yaş arasında olduğu saptanmıştır. Araştırmaya katılan kadınların kilo dağılımları incelendiğinde %38,4 ünün kg arasında, %35,3 ünün kg arasında, %13,5 inin kg arasında, % 7 sinin 49 kg ve altında, %3,9 unun kg arasında, %1,8 inin 90 kg ve üstünde olduğu belirlenmiştir. Kadınların % 73,7 sinin kg arasında olduğu sonucuna varılmıştır. Kadınların boylarına ilişkin bulgular incelediğinde %35,1 inin cm arasında, %27,8 inin cm arasında, %16,4 ünün cm arasında, %14,3 ünün cm arasında,% 4,2 sinin 175cm ve üstünde, %2,3 ünün 154 cm ve altında olduğu görülmektedir. Yaklaşık kadınların 1/3 ünün cm arası boy ölçüsüne sahip olduğu belirlenmiştir. Örneklem grubun öğrenim durumları değerlendirildiğinde %75,1 inin lisans mezunu olduğu, %23,1 inin yüksek lisans mezunu olduğu, %1,8 inin doktora mezunu olduğu gözlenmiştir. Araştırmaya katılan kadınların yaklaşık 3/4 ünün lisans mezunu olması iş hayatında profesyonel olduklarını göstermektedir. Mesleklerinde uzmanlaşmak isteyen kadınların ise yüksek lisans mezunu oldukları görülmektedir. Doktora mezunu kadınların ise akademik kariyer yapmış oldukları düşünülmektedir. Aylık giysi harcamaları incelendiğinde kadınların %42,6 sının TL arasında olduğu, %31,9 unun TL arasında olduğu, %19 unun TL arasında olduğu, %3,1 inin 600 TL ve üstünde olduğu, %2,4 ünün 49 TL ve altında olduğu görülmektedir. Aylık giysi harcamalarının çoğunlukta TL arasında olduğu saptanmıştır. 45

61 Tablo 3. Çalışan Kadınların Mesleklerine İlişkin Dağılımlar Sayı % Öğretmen 58 15,1 Öğretim Elemanı 42 10,9 Şehir Plancısı 15 3,9 Veteriner Hekim 5 1,3 Ekonomist 5 1,3 Mühendis 31 8,1 Avukat 18 4,7 Basın-Yayın 25 6,5 Muhasebeci 5 1,3 Öğretim Üyesi 6 1,6 Halkla İlişkiler 12 3,1 Sekreterlik 7 1,8 Danışman 5 1,3 İdareci 13 3,4 Memur 49 12,7 Uzman 11 2,9 Mimar 11 2,9 Eczacı 9 2,3 Bankacı 11 2,9 Sağlık Personeli 38 9,9 Diğer 9 2,3 TOPLAM Tablo 3 de araştırmaya katılan çalışan kadınlarn mesleklerine ilişkin dağılımlar incelendiğinde, %15,1 inin öğretmen olduğu, % 12,7 sinin memur olduğu, %10,9 unun öğretim elemanı (araştırma görevlisi, öğretim görevlisi, okutman) olduğu, % 9,9 unun sağlık personeli çalışanı (kimyager, tıbbi teknolog, diş hekimi, genetik uzmanı, fizik tedavi uzmanı, doktor, estetiysen) olduğu, %8,1 inin mühendis olduğu, %6,5 inin basın-yayın çalışanı (editör, yayıncı, grafikçi, gazeteci, medya, yapım-yayın, kurgu operatörü) olduğu, % 4,7 sinin avukat olduğu, %3,9 unun şehir plancısı olduğu,% 3,4 ünün idareci olduğu, %3,1 inin halkla ilişkiler çalışanı (müşteri hizmetleri, iletişim uzmanı) olduğu, %2,9 unun uzman, mimar ve bankacı olduğu, %2,3 ünün eczacı ve diğer meslek çalışanı (tercüman, sosyolog, psikolog, sosyal hizmet uzmanı ve müfettiş) olduğu, %1,8 inin sekreter olduğu, %1,6 sının öğretim üyesi olduğu, %1,3 ünün muhasebeci, ekonomist ve veteriner hekim olduğu saptanmıştır. 46

62 4.2. Vücut Şekilleri Bu bölümde çalışan kadınların vücut şekillerine göre dağılımlarının değerlendirilmesi, kişisel bilgilerinin vücut şekillerine göre karşılaştırılması tablosuna ile üst ve alt bedenlerinin ilişkilendirilmesine yönelik tabloya yer verilmiştir Tablo 4. Çalışan Kadınların Vücut Şekillerine Göre Dağılımların Değerlendirilmesi Sayı % Ters Üçgen 12 3,1 Dikdörtgen 32 8,3 Kum Saati ,5 Yuvarlak Kum Saati 24 6,2 Kemikli Kum Saati 37 9,6 Üçgen 46 11,9 Kemikli Üçgen 51 13,2 Kavisli Üçgen 19 4,9 Elmas 12 3,1 Toplam Tablo 5 de örneklem grubun vücut şekillerine göre dağılımları incelendiğinde; %39,5 inin kum saati, %13,2 sinin kemikli üçgen, %11,9 unun üçgen, %9,6 sının kemikli kum saati, %8,3 ünün dikdörtgen, %6,2 sinin yuvarlak kum saati, %4,9 unun kavisli üçgen, % 3,1 inin elmas ve ters üçgen vücut şekline sahip olduğu görülmektedir. Araştırmaya katılan çalışan kadınların vücut şekillerinin çoğunlukta kum saati vücut şekli olduğu saptanmıştır. Çileroğlu nun (2010) Türk kadınlarının beden dağılımlarını belirleyerek vücut şekillerini saptadığı araştırmasında, yaş arası 936 kadın üzerinden alınan ölçümler sonucunda araştırmaya katılan Türk kadınlarının %37 sinin kum saati, %31 inin üçgen, %19 unun dikdörtgen ve %13 ünün ters üçgen vücut şekline sahip olduğu belirlenmiştir (Çileroğlu,2010:130). Simmons un 2002 yılında 253 kadının her bir formunu tarif etmek için göğüs, bel, kalça, mide ve karın çevrelerinin ölçüleri kullanılmıştır. Visual Basic Pro programını kullanarak FFIT Tekniği (Female Fıgure Identification Technique For Apperal- Hazır Giyim İçin Kadın Vücut Tanımlama Tekniği) geliştirilmiştir. Bu ölçüler, program yardımıyla değerlendirilerek kum saati, üst kum saati, alt kum saati, kaşık, dikdörtgen, üçgen, ters üçgen oval ve elmas olmak üzere dokuz farklı vücut tipi belirlenmiştir. Alt kum saati vücut tipi %40 oranında en sık saptanan form olurken, bunu; kum saati %21,6 47

63 oranında, kaşık %17 oranında, dikdörtgen %15,8 oranında, oval %3,6 oranında ve üçgen vücut tipi %1,8 oranında izlemektedir (Simmons,2002). Tablo 5 deki veriler incelendiğinde de kadınların en yüksek oranla kum saati vücut şekline sahip olması Çileroğlu nun (2010) araştırma sonuçlarıyla benzerlik göstermektedir. Fakat Simmons un (2002) çalışmasının Amerika daki kadınlara uygulanmış olması vücut şekillerinin Tablo 5 ile arasındaki farklılığı ortaya koymaktadır. Bu farklılığın ülkeler arasındaki beslenme alışkanlıklarıyla ve yaşam stilleriyle alakalı bir durum olduğu düşünülmektedir. 48

64 Tablo 5. Çalışan Kadınların Kişisel Bilgilerinin Vücut Şekillerine Göre Karşılaştırılması Vücut Şekilleri Ters Üçgen Dikdörtgen Kum Saati Yuvarlak Kum Saati Kemikli Kum Saati Üçgen Kemikli Üçgen Kavisli Üçgen Elmas TOPLAM f % f % f % f % F % f % f % f % f % f % yaş 2 0,5 8 2, ,1 8 2,1 11 2,9 16 4,2 19 4,9 3 0,8 6 1, , yaş 4 1,0 9 2, , ,6 12 3,1 13 3,4 5 1,3 3 0, ,7 Yaş yaş 1 0,3 11 2,9 15 3,9 3 0,8 5 1,3 5 1, , yaş 1 0,3 3 0,8 15 3, ,5 12 3,1 8 2, , ,9 37 yaş ve üstü ,3 17 4,4 5 1,3 9 2,3 1 0,3 7 1,8 7 1,8 2 0, ,8 TOPLAM 12 3,1 32 8, ,5 24 6,2 37 9, , ,2 19 4,9 12 3, kg ve altı 2 0,5 3 0,8 18 4, ,8 1 0, Kilo kg 2 0,5 14 3, ,8 15 3,9 16 4,2 18 4,7 2 0,5 1 0, , kg 6 1,6 11 2, ,5 9 2,3 17 4,4 17 4,4 17 4,4 7 1, , kg 1 0, ,1 7 1,8 3 0,8 10 2,6 11 2,9 6 1,6 2 0, , kg 1 0, ,3 2 0,5 2 0,5 3 0,8 2 0,5 1 0,3 3 0,8 15 3,9 90 kg ve üstü , ,5 2 0,5 7 1,8 TOPLAM 12 3,1 32 8, ,5 24 6,2 37 9, , ,2 19 4,9 12 3, cm ve altı 1 0,3 1 0, ,3 1 0,3 1 0, , cm 2 0,5 6 1,6 15 3, ,8 12 3,1 7 1,8 4 1,0 2 0, ,3 Boy cm , ,7 11 2,9 13 3,4 14 3,6 16 4,2 7 1,8 7 1, , cm 1 0,3 6 1, ,2 6 1,6 12 3,1 12 3,1 15 3,9 6 1,6 2, , cm 3 0,8 3 0,8 28 7,3 3 0,8 8 2,1 7 1,8 9 2,3 1 0,3 1 0, ,4 175 cm ve üstü 1 0,3 2 0,5 9 2, , , ,2 TOPLAM 12 3,1 32 8, ,5 24 6,2 37 9, , ,2 19 4,9 12 3,

65 Örneklem grubun vücut şekilleri ile yaş dağılımları karşılaştırıldığında; en yüksek oranla yaş arasındaki kadınların % 17,1 inin kum saati vücut şekline sahip olduğu görülmüştür. Ayrıca yaş arasındaki kadınların %10,1 inin de kum saati vücut şekline sahip olduğu tespit edilmiştir. ABD de yaş arasındaki kadın tüketicilerin bedene oturan giyim tercihlerini araştırmaya yönelik Pisut ve Connell (2007) tarafından yapılan araştırmada, vücut şekillerinin hariç diğer bütün yaş kategorilerinde normal dağılım gösterdiği belirlenmiştir. Bu araştırmada yaş arasındaki kadınların daha çok kum saati vücut şekline sahip olduğu sonucuna varılmıştır. Tablo 4 incelendiğinde de en yüksek oranla yaş arasının kum saati vücut şekline sahip olması Pisut ve Connell in araştırma sonuçlarını destekler niteliktedir. Araştırmaya katılan çalışan kadınların vücut şekilleri ile kilo dağılımları incelendiğinde; en yüksek oranla kg arasındaki kadınların % 20 sinin kum saati vücut şekline sahip olduğu görülmüştür. Ayrıca kg arasındaki kadınların % 12,5 inin de kum saati vücut şekline sahip olduğu belirlenmiştir. Örneklem grubun vücut şekilleri ile boy dağılımları karşılaştırıldığında; en yüksek oranla cm arasındaki kadınların %12,7 sinin kum saati vücut şekline sahip olduğu görülmüştür. Ayrıca kum saati vücut şeklinin %12,2 sinin cm arasında ve %7,3 ünün cm arasında olduğu tespit edilmiştir. 50

66 Tablo 6. Çalışan Kadınların Üst ve Alt Bedenlerinin İlişkilendirilmesi Alt Bedenler Üst Bedenler 34 Beden 36 Beden 38 Beden 40 Beden 42 Beden 44 Beden 46 Beden 48 Beden 50 Beden 52 Beden 54 Beden TOPLAM f % f % f % f % f % F % f % f % f % f % f % f % 34 Beden 5 1,3 5 1, ,6 36 Beden 2 0,5 35 9,1 31 8,1 3 0, ,4 38 Beden 1 0,3 3 0, , , ,8 40 Beden ,4 22 5,7 6 1,6 1 0, ,9 42 Beden ,8 20 5,2 22 5, ,7 44 Beden ,8 10 2, ,4 46 Beden ,3 1 0, ,3 3 0,8 48 Beden ,5 1 0,3 1 0, Beden ,3 1 0,3 TOPLAM 8 2, , , , ,7 38 9,9 6 1,6 3 0,8 1 0,3 1 0,3 2 0,

67 Tablo 6 da araştırmaya katılan çalışan kadınların alt ve üst bedenleri karşılaştırıldığında; üst bedeni 34, 36, 38, 40, 42, 44 ve 48 beden olanların yarısından fazlasının alt beden numaralarının da aynı olduğu saptanmıştır. Fakat kadınların diğer yarısının alt bedeninin üst bedene göre bir beden büyük olduğu tespit edilmiştir. Örneğin Tablo 6 da araştırmaya katılan çalışan kadınların %1,3 ünün üst ve alt bedeninin 34 beden olduğu ve %1,3 ünün üst bedeni 34 olmasına rağmen alt beden 36 beden olarak tespit edilmiştir. Sonuç olarak araştırmaya katılan çalışan kadınların yaklaşık yarısının alt ve üst bedeni aynı olmasına rağmen diğer yarısının alt bedeni üst bedene göre bir beden büyük olduğu görülmüştür. Hazır giyim ürünlerinde kadınların alt-üst beden ölçü farklılıklarından doğan uyumsuzlukların belirlenmesine yönelik Ok (2011) un yaptığı araştırmada yüksek oranla alt ve üst bedenin 38 beden ölçülerine sahip olduğu görülmüştür. Aydın (1989) ın Türk kadınının beden ölçülerini belirlemeye yönelik yaptığı araştırmada elde edilen bulgular bazı ülkelerin standartları ile karşılaştırılarak, Türk kadınının beden gruplarının bu standartlardan farklı olduğu ve beden ölçüsü sabit tutulduğunda kalça ölçüsünün daha fazla olduğu belirlenmiştir. Tablo 6 da görüldüğü gibi bu araştırmada kadınların yaklaşık yarsının alt bedeninin üst bedene oranla daha büyük olması Ok (2011) ve Aydın (1989) tarafından yapılan bu çalışmaları destekler niteliktedir Giysilerde Karşılaşılan Durumlar Bu bölümde çalışan kadınların problem yaşadıkları giysi türlerinin ve vücutlarında vurgulamak istedikleri bölgelerin vücut şekillerine göre ilişkilendirilmesi, giysilerini satın alırken dikkat ettikleri özellikler ile giysilerini satın alırken genişlik ve uzunluk ölçülerinde karşılaştıkları durumlara yer verilmiştir. 52

68 Tablo 7. Çalışan Kadınların Problem Yaşadıkları Giysi Türlerinin ve Vücutlarında Vurgulamak İstedikleri Bölgelerin Vücut Şekillerine Göre İlişkilendirilmesi Vücut Şekilleri Ters Üçgen Dikdörtgen Kum Saati Yuvarlak Kum Saati Kemikli Kum Saati Üçgen Kemikli Üçgen Kavisli Üçgen Elmas TOPLAM Problem Yaşadıkları Giysi Türleri Vücutlarında Vurgulamak İstedikleri Bölge f % f % f % f % f % f % f % f % f % f % Etek 1 0,3 6 1,6 14 3,6 3 0,8 1 0,3 10 2,6 7 1,8 2 0,5 1 0, ,7 Pantolon 2 0,5 7 1, ,1 8 2,1 16 4,2 21 5,5 21 5,5 11 2,9 3 0, ,2 Ceket 2 0,5 2 0,5 26 6,8 1 0,3 5 1,3 1 0, ,5 5 1, ,5 Bluz- Gömlek , ,6 6 1,6 5 1,3 5 1,3 3 0,8 2 0, ,9 Elbise 3 0,8 10 2, ,6 9 2,3 9 2,3 14 3,6 1 0,3 1 0, ,8 TOPLAM 12 3,1 32 8, ,5 24 6,2 37 9, , ,2 19 4,9 12 3, Göğüs 3 0,8 1 0,3 12 3,1 2 0, ,8 2 0, ,1 Bel 6 1,6 13 3, ,5 14 3, ,5 26 6,8 11 2,9 2 0, ,7 Kalça ,3 10 2,6 2 0,5 3 0, , Kol ,5 7 1, , , ,2 Bacak 1 0,3 6 1, ,3 2 0,5 6 1,6 2 0,5 1 0, ,9 Omuz 2 0,5 9 2,3 21 5,5 6 1,6 1 0,3 7 1,8 10 2, , ,1 TOPLAM 12 3,1 32 8, ,5 24 6,2 37 9, , ,2 19 4,9 12 3,

69 Veriler incelendiğinde kadınların %38,2 oranında pantolonda ve %20,8 oranında elbisede problem yaşadıkları görülmektedir. Kadınların problem yaşadıkları giysi türleri vücut şekillerine göre karşılaştırıldığında en yüksek oranla kum saati vücut şekline sahip kadınların %15,1 oranında pantolonda sorun yaşadıkları sonucuna varılmıştır. Ayrıca kum saati vücut şekline sahip kadınların %6,8 inin cekette problem yaşadıkları saptanmıştır. Gençlerin hazır giyimde antropometrik ölçülerle ilgili karşılaştıkları sorunları belirlemeye yönelik Yertutan (2001) ın yaptığı araştırmada örneklem grubun %74,4 ünün pantolonda, %23,2 sinin etekte, % 22,1 inin elbisede, %14 ünün cekette sorun yaşadıkları sonucuna varılmıştır. Yertutan (2001) ın yaptığı bu çalışmanın sonuçlarıyla Tablo 7 birbirini destekler niteliktedir. Örneklem grubun en yüksek %52,7 oranında bel bölgesini vurgulamak istedikleri saptanmıştır. Kadınların vücutlarında vurgulamak istedikleri bölgelerin vücut şekillerine göre ilişkilendirildiğinde en yüksek oranla kum saati vücut şekline sahip kadınların %19,5 inin bel bölgesini vurgulamak istedikleri sonucuna varılmıştır. Ayrıca %7,5 inin üçgen, % 7 sinin kemikli kum saati, % 6,8 inin kemikli üçgen vücut şekillerine sahip kadınların da bel bölgesini vurgulamak istedikleri belirlenmiştir. Tablo 8. Çalışan Kadınların Giysilerini Satın Alırken Dikkat Ettikleri Özellikler Evet Hayır TOPLAM Sayı % Sayı % Sayı % Vücut Şekline Uygun Olmasına , , Fiziksel Problemleri Saklamasına , , Fonksiyonel Olmasına , , Modeline /Kesimine Dikiş Kalitesine , , Rahat Olmasına , , Rengine , , Kumaş Özelliğine , , Desenine , , Stiline Farklı Olmasına , , Modaya Uygun Olmasına 76 19, ,

70 Tablo 8 de araştırmaya katılan çalışan kadınların giysilerini satın alırken dikkat ettikleri özellikler değerlendirildiğinde %78,2 oranında vücut şekline uygun olmasına, %60 oranında modeline/kesimine, %56,4 oranında rahat olmasına, %53 oranında stiline, %51,9 oranında rengine dikkat ettikleri tespit edilmiştir. Tüketicilerin giysi seçimini etkileyen faktörleri belirlemeye yönelik Eray ve Aras (2000) ın yaptıkları çalışmada, araştırma kapsamındaki kişilerin en yüksek oranla vücut problemlerinin saklanmasına sırasıyla model özelliğine, vücut yapısına, kumaş kalitesine, dikim kalitesine, modaya uygun olmasına dikkat ettikleri belirlenmiştir. Eray ve Aras (2001) ın yaptığı bu çalışmanın sonuçlarıyla Tablo 8 in sonuçları benzerlik göstermektedir. Tablo 9. Çalışan Kadınların Giysilerini Satın Alırken Genişlik ve Uzunluk Ölçülerinde Karşılaştıkları Durumlar Uygun bulurum Genişlettiririm Daralttırırım TOPLAM Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Göğüs ,5 28 7,3 28 7, Bel ,2 19 4, , Kalça , ,7 21 5, Baldır ,9 23 6,0 8 2, Diz ,1 5 1,3 10 2, Paça ,0 6 1, , Yaka , , Uygun bulurum Uzattırırım Kısalttırırım TOPLAM Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Etek Boyu ,3 28 7, , Pantolon Boyu ,3 16 4, , Bluz-Gömlek Boyu ,3 13 3,4 9 2, Kol Boyu ,6 22 5, , Tablo 9 da örneklem grubun giysi satın alırken genişlik ölçülerinde karşılaştıkları durumlar yaka genişliğini % 98,4 oranında, diz genişliğini % 96,1 oranında, baldır genişliğini % 91,9 oranında uygun buldukları sonucuna varılmıştır. Ayrıca kalçayı % 11,7 oranında genişlettirdikleri, bel kısmında % 23,9 oranında daraltma yaptırdıkları belirlenmiştir. Araştırmaya katılan çalışan kadınların giysilerini satın alırken uzunluk ölçülerinde karşılaştıkları durumlar incelendiğinde bluz-gömlek boyunu % 94,3 oranında uygun buldukları görülmektedir. Ayrıca etek boyunu % 7,3 oranında uzattırdıkları, pantolon boyunu % 54,5 oranında kısalttırdıkları saptanmıştır. Bu genişlik ve uzunluk ölçülerinde karşılaşılan durumların; kadınların tadilat masrafları ve tadilat sonrası giysinin model özelliğini kaybetmesi gibi sorunlarla karşılaşılabileceğini göstermektedir. 55

71 Gençlerin hazır giyimde antropometrik ölçülerle ilgili karşılaştıkları sorunları belirlemeye yönelik Yertutan (2001) ın yaptığı araştırmada en yüksek oranda bacak boyu uzunluğunda en düşük oranla yaka genişliğinde, göğüs çevresi genişliğinde, omuz genişliğinde ve bacak genişliğinde sorun yaşadıkları, üst beden boyunda da hiç sorun yaşamadıkları tespit edilmiştir. Ok un (2011) hazır giyim ürünlerinde kadınların alt- üst beden ölçü farklılıklarından doğan uyumsuzlukların belirlenmesine yönelik yaptığı araştırma sonuçlarına göre pantolon boyunda en yüksek oranla sorun yaşadıkları görülmektedir. ABD de yaş arasındaki kadın tüketicilerin bedene oturan giyim tercihlerini araştırmaya yönelik Pisut ve Connell (2007) tarafından yapılan araştırma sonuçlarına göre yaşanan giysi uyumu sorunu sayısal olarak ortaya konulmuştur. Katılımcıların %80 inin vücutlarında iki veya daha fazla bölgede giysinin üzerlerine oturmaması sorunuyla karşılaştıkları saptanmıştır. Katılımcıların üçte biri satın aldıkları hazır giyim ürünlerinin % 25 i üzerinde tadilatlar yapmaktadırlar. Bu araştırmada bedene yarı oturan giysilerin sıklıkla tercih edildiği saptanmıştır. Tablo 9 un sonuçlarında görüldüğü gibi kadınların en çok pantolon boyunda sorun yaşamış olmaları Yertutan (2001) ın, Ok (2011) un sonuçlarını destekler niteliktedir Giysi Modelleri Bu bölümde araştırmaya katılan çalışan kadınların tercih ettikleri etek, pantolon, elbise ve bluz-gömlek modellerinin vücut şekillerine göre karşılaştırılmasına ilişkin bulgular verilmiştir. 56

72 Tablo 10. Çalışan Kadınların Etek Modellerinin Vücut Şekillerine Göre Karşılaştırılması Vücut Şekilleri Ters üçgen Dikdörtgen Kum Saati Yuvarlak Kum Saati Kemikli Kum Saati Üçgen Kemikli Üçgen Kavisli Üçgen Elmas TOPLAM Boy Kesim Renk Desen f % f % f % f % f % f % F % f % f % f % Mini ,3 11 2,9 1 0,3 1 0,3 2 0,5 2 0,5 1 0,3 1 0,3 20 5,2 Diz Kapağı Üzeri , ,4 5 1,3 9 2,3 9 2,3 9 2,3 2 0,5 2 0, ,1 Diz Kapağı ,3 30 7, ,8 7 1,8 8 2,1 2 0,5 2 0, ,9 Diz Kapağı Altı 1 0,3 6 1,6 21 5, , ,3 3 0,8 2 0, ,5 Midi 3 0,8 6 1,6 11 2,9 1 0,3 2 0,5 7 1,8 7 1,8 3 0,8 3 0, ,2 Maksi ,3 35 9,1 9 2,3 12 3,1 17 4,4 16 4,2 8 2,1 2 0, ,1 TOPLAM 12 3,1 32 8, ,5 24 6,2 37 9, , ,2 19 4,9 12 3, Dar Kesim 1 0, ,5 2 0, ,1 6 1,6 1 0,3 1 0, ,5 V Kesim ,3 1 0,3 1 0,3 1 0, ,5 1 0, ,8 Klasik Kesim 2 0,5 9 2,3 34 8,8 8 2,1 7 1, ,1 7 1, ,5 Evaze Kesim 2 0,5 13 3,4 31 8, ,3 10 2,6 9 2, ,3 Çan Kesim 5 1,3 7 1, ,9 8 2,1 14 3,6 17 4,4 19 4,9 5 1,3 7 1, ,2 Kabarık Kesim 2 0,5 2 0,5 15 3,9 1 0,3 2 0,5 7 1,8 7 1,8 1 0, ,6 TOPLAM 12 3,1 32 8, ,5 24 6,2 37 9, , ,2 19 4,9 12 3, Siyah 7 1,8 20 5, ,1 14 3, ,1 38 9,9 16 4,2 9 2, ,1 Kahverengi 1 0, ,4 3 0,8 7 1,8 5 1, ,3 38 9,9 Gri ,5 2 0,5 2 0,5 1 0,3 1 0,3 2 0, ,6 Lacivert 2 0,5 5 1,3 14 3, ,8 6 1,6 2 0,5 1 0, ,7 Bordo 1 0,3 1 0,3 6 1,6 1 0, ,3 Mavi 1 0, , ,3 1 0, ,1 Yeşil , ,3 3 0,8 Kırmızı , ,3 Pembe , ,5 Krem , , , ,8 TOPLAM 12 3,1 32 8, ,5 24 6,2 37 9, , ,2 19 4,9 12 3, Düz-Desensiz 11 2,9 28 7, ,2 22 5,7 32 8,3 37 9, ,7 18 4,7 10 2, İnce Çizgili ,8 1 0, ,8 2 0, ,3 Küçük Kareli ,8 1 0,3 2 0, , ,9 Büyük Kareli ,5 3 0, ,3 3 0, , ,6 Çiçek Desenli - 0,3 1 0,3 3 0, , , ,8 Leopar Desenli , ,8 Küçük Puantiyeli ,3 1 0, ,3 1 0, ,5 6 1,6 Büyük Puantiyeli , ,3 Geometrik Desen , , ,8 Soyut Desen , , ,8 Geleneksel Desen , ,3 TOPLAM 12 3,1 32 8, ,5 24 6,2 37 9, , ,2 19 4,9 12 3,

73 Tablo 10 da araştırmaya katılan çalışan kadınların en yüksek %29,1 oranında maksi boyu ve %23,1 oranında diz kapağı üzeri boyu tercih ettikleri saptanmıştır. Çalışan kadınların tercih ettikleri etek boyları vücut şekillerine göre ilişkilendirildiğinde; en yüksek oranla diz kapağı üzeri giyen kadınların %11,4 ünün kum saati vücut şekline sahip olduğu belirlenmiştir. Ayrıca kum saati vücut şekline sahip kadınların % 9,1 inin maksi boy tercih ettikleri görülmüştür. Kum saati vücut şekline sahip kadınların vücut şekline göre etek boyu tercihleri ilişkilendirildiğinde uygun bir tercihte bulundukları saptanmıştır. Bulgular incelendiğinde kadınların en yüksek %32,2 oranında çan kesimi, %22,3 oranında evaze kesimi ve %20,5 oranında klasik kesimi tercih ettikleri görülmektedir. Çalışan kadınların tercih ettikleri etek kesimleri vücut şekillerine göre karşılaştırıldığında; en yüksek oranla çan kesimi tercih edenlerin %10,9 unun kum saati vücut şekline sahip olduğu belirlenmiştir. Ayrıca klasik kesimi tercih edenlerin %8,8 inin ve evaze kesimi tercih edenlerin %8,1 inin kum saati vücut şekline sahip olduğu saptanmıştır. Kum saati vücut şekline sahip kadınların vücut şekline göre tercih ettikleri etek kesimleri değerlendirildiğinde çan, evaze ve klasik kesimi seçtikleri görülmektedir. Aynı zamanda bu etek kesimlerine ek olarak geniş tarz etek giyinmeleri de uygun görülmektedir. Örneklem grubun % 69,1 inin siyah rengi, %11,7 sinin lacivert rengi ve %9,9 unun kahverengi tercih ettikleri tespit edilmiştir. Örneklem grubun tercih ettikleri etek rengi vücut şekillerine göre değerlendirildiğinde; en yüksek %28,1 oranında siyah rengi tercih edenlerin kum saati vücut şekline sahip olduğu görülmektedir. Ayrıca %9,9 oranında kemikli üçgen, % 8,1 oranında üçgen vücut şekline sahip kadınların siyah rengi tercih ettikleri sonucuna varılmıştır. Kum saati vücut şekline sahip kadınların iş ortamına uygunluğu göz önüne alınarak renk olarak sıcak tonlar ve açık renkleri tercih etmeleri önerilebilir. Tablo 10 a baktığımızda araştırmaya katılan çalışan kadınların siyah renk tercih etmeleri uygun görülmemektedir. Üçgen ve kemikli üçgen vücut şekline sahip kadınların etekte renk olarak siyah rengi seçmeleri doğru bir tercihte bulunduklarını göstermektedir. Araştırmaya katılan çalışan kadınların % 86 sının düz-desensiz kumaşı tercih ettikleri saptanmıştır. Kadınların vücut şekillerine göre tercih ettikleri etek deseni ilişkilendirildiğinde; en yüksek oranla düz-desensiz kumaşı tercih edenlerin %33,2 sinin kum saati vücut şekline sahip olduğu görülmektedir. Ayrıca %11,7 oranında kemikli üçgen, % 9,6 oranında üçgen vücut şekline sahip kadınlarında düz-desensiz kumaşı tercih 58

74 ettikleri tespit edilmiştir. Kum saati vücut şekline sahip kadınların etekte kullandıkları desen ilişkilendirildiğinde düz-desensiz kumaşı tercih etmeleri uygun bulunmuştur. Fakat geometrik desenler, düz desenler kullanmaları önerilmektedir. Kemikli üçgen vücut şekli ile üçgen vücut şekline sahip olan çalışan kadınların etek deseninde düz-desensizi tercih etmeleri doğru değildir. Üçgen vücut şeklinde ki kadınlar hafif desenli ve boyuna çizgili kumaşlar kullanmalıdır. 59

75 Tablo 11. Çalışan Kadınların Pantolon Modellerinin Vücut Şekillerine Göre İlişkilendirilmesi Vücut Şekilleri Ters üçgen Dikdörtgen Kum Saati Yuvarlak Kum Saati Kemikli Kum Saati Üçgen Kemikli Üçgen Kavisli Üçgen Elmas TOPLAM Boy Kesim Renk Desen f % f % f % f % f % f % f % f % f % f % Diz altı ,3 1 0, , ,3 Kapri , ,5 1 0,3 1 0, ,6 Klasik 12 3,1 31 8, ,7 24 6,2 35 9, , ,9 12 3, ,1 TOPLAM 12 3,1 32 8, ,5 24 6,2 37 9, , ,2 19 4,9 12 3, Dar Kesim 2 0,5 7 1, ,5 5 1,3 8 2,1 9 2,3 8 2,1 3 0, ,4 V Kesim 1 0,3 2 0,5 5 1,3 2 0,5 2 0, ,3 1 0,3 1 0,3 19 4,9 Klasik Kesim 1 0, ,8 6 1,6 5 1,3 9 2,3 16 4,2 5 1, ,7 Düz Kesim 3 0,8 9 2,3 34 8,8 5 1,3 10 2,6 9 2,3 8 2, ,3 Yarım İspanyol Paça 2 0,5 5 1,3 26 6,8 5 1,3 8 2,1 5 1,3 7 1,8 1 0,3 3 0, ,1 İspanyol Paça 3 0,8 5 1,3 13 3,4 1 0, ,6 11 2,9 5 1, ,5 TOPLAM 12 3,1 32 8, ,5 24 6,2 37 9, , ,2 19 4,9 12 3, Siyah 9 2,3 21 5, ,2 18 4,7 26 6,8 36 9,4 36 9,4 14 3,6 11 2, ,6 Kahverengi ,5 8 2,1 1 0,3 2 0,5 2 0,5 1 0,3 1 0, ,4 Gri ,5 5 1,3 1 0,3 3 0,8 1 0,3 1 0, ,4 Lacivert 2 0, , ,8 3 0,8 8 2,1 3 0,8 1 0, Bordo , ,5 Mavi ,3 11 2, ,5 3 0, , ,7 Yeşil 1 0,3 1 0, , ,8 Kırmızı , ,3 Krem ,3 1 0, , Beyaz , ,3 TOPLAM 12 3,1 32 8, ,5 24 6,2 37 9, , ,2 19 4,9 12 3, Düz-Desensiz 12 3,1 30 7, ,3 19 4,9 34 8, , ,5 19 4,9 10 2, ,9 İnce Çizgili ,5 9 2,3 3 0,8 2 0,5 1 0, ,5 19 4,9 Kalın Çizgili , ,3 Küçük Kareli ,5 1 0,3 1 0,3 2 0,5 1 0, ,8 Büyük Kareli , ,3 Leopar Desenli , , ,5 Küçük Puantiyeli , ,3 Geometrik Desen , , ,5 Soyut Desen , ,3 Geleneksel Desen , ,3 TOPLAM 12 3,1 32 8, ,5 24 6,2 37 9, , ,2 19 4,9 12 3,

76 Tablo 11 de araştırmaya katılan çalışan kadınların pantolonda %96,1 inin klasik boyu tercih ettikleri görülmektedir. Kadınların tercih ettikleri pantolon boyu vücut şekillerine göre ilişkilendirildiğinde; en yüksek oranla klasik boyu tercih eden kadınların %37,7 sinin kum saati vücut şekline sahip olduğu belirlenmiştir. Ayrıca klasik boyu tercih eden kadınların %10,9 unun üçgen, %9,1 inin kemikli kum saati, %8,1 inin dikdörtgen vücut şekline sahip olduğu görülmüştür. Kum saati vücut şekline sahip kadınların pantolonda tercih ettikleri boy değerlendirildiğinde klasik boyu tercih etmeleri doğru bir tercihte bulunduklarını göstermektedir. Aynı zamanda bu vücut şekline sahip olan kadınlara kapri boy da önerilebilir. Üçgen, kemikli kum saati ve dikdörtgen vücut şekillerine sahip kadınların pantolonda tercih ettikleri boy da klasik boyu seçerek doğru bir tercih de bulundukları tespit edilmiştir. Araştırma kapsamındaki kadınların %23,4 ünün dar kesimi ve %22,3 ünün düz kesimi tercih ettikleri tespit edilmiştir. Kadınların tercih ettikleri pantolon kesimleri vücut şekillerine göre karşılaştırıldığında; en yüksek oranla dar kesimi tercih edenlerin %12,5 inin kum saati vücut şekline sahip olduğu saptanmıştır. Ayrıca düz kesimi tercih edenlerin %8,8 inin de kum saati vücut şekline sahip olduğu sonucuna varılmıştır. Kum saati vücut şekline sahip kadınların pantolonda tercih ettikleri kesim modelleri karşılaştırıldığında dar ve düz kesimi tercih etmeleri doğru bir tercihte bulunduklarını göstermektedir. Araştırma bulguları kadınların % 69,6 sının siyah ve %14 ünün lacivert rengi tercih ettikleri belirlenmiştir. Kadınların tercih ettikleri pantolon rengi vücut şekilleriyle değerlendirildiğinde en yüksek oranla siyah rengi tercih edenlerin %25,2 sinin kum saati vücut şekline sahip olduğu görülmektedir. Ayrıca %9,4 oranında kemikli üçgen ve üçgen vücut şekline sahip kadınların da siyah rengi tercih ettikleri tespit edilmiştir. Kum saati vücut şekline sahip kadınların pantolonda tercih ettikleri renk ilişkilendirildiğinde siyah rengi tercih etmeleri doğru bir tercih değildir. Pantolonda açık renkler ve sıcak renkler kullanmaları önerilmektedir. Kemikli üçgen ve üçgen vücut şekline sahip kadınların pantolonda renk olarak siyahı kullanmaları doğru bir tercihtir Araştırmaya katılan çalışan kadınların % 90,9 unun düz-desensiz kumaşı tercih ettikleri görülmüştür. Kadınların tercih ettikleri pantolon desenin vücut şekillerine göre karşılaştırıldığında en yüksek oranla düz-desensiz kumaşı tercih edenlerin %35,3 ünün kum saati vücut şekline sahip olduğu görülmektedir. Ayrıca %12,5 oranında kemikli 61

77 üçgen, %10,9 oranında üçgen vücut şekline sahip kadınların düz-desensiz kumaşı tercih ettikleri belirlenmiştir. Kum saati vücut şekline sahip kadınların pantolonda düz-desensiz kumaşı kullanmaları doğru bir tercihte bulunduklarını göstermektedir. Fakat düz- desensiz kumaştan farklı olarak hafif desenli ve geometrik desenli kumaşlar da tercih edebilirler. 62

78 Tablo 12. Çalışan Kadınların Elbise Modellerinin Vücut Şekillerine Göre Değerlendirilmesi Vücut Şekilleri Ters üçgen Dikdörtgen Kum Saati Yuvarlak Kum Saati Kemikli Kum Saati Üçgen Kemikli Üçgen Kavisli Üçgen Elmas Boy Kesim Yaka Formları Kol Formları Renk Desen TOPLAM f % f % f % f % f % f % f % f % f % f % Mini ,3 9 2,3 1 0,3 2 0,5 2 0,5 2 0, ,3 18 4,7 Diz Kapağı Üzeri 2 0,5 3 0, , ,8 7 1,8 10 2,6 2 0,5 3 0, ,8 Diz Kapağı 1 0, ,3 8 2,1 8 2,1 8 2,1 3 0,8 2 0, ,1 Diz Kapağı Altı 1 0,3 8 2,1 13 3, , ,8 3 0,8 1 0, ,2 Midi 1 0, ,4 1 0,3 3 0,8 5 1,3 6 1,6 3 0,8 2 0, ,9 Maksi 7 1,8 12 3, ,4 9 2,3 11 2,9 20 5,2 18 4,7 8 2,1 3 0, ,2 TOPLAM 12 3,1 32 8, ,5 24 6,2 37 9, , ,2 19 4,9 12 3, Dar Kesim 1 0,3 3 0,8 14 3,6 2 0,5 2 0,5 2 0,5 3 0,8 1 0,3 2 0,5 30 7,8 V Kesim 1 0,3 1 0,3 3 0, , , ,1 Klasik Kesim , ,4 11 2,9 14 3,6 18 4,7 18 4,7 6 1,6 2 0, Düz Kesim 1 0,3 5 1,3 11 2, ,5 3 0,8 6 1,6 2 0,5 2 0,5 36 9,4 Evaze Kesim 3 0,8 11 2,9 25 6,5 3 0,8 6 1,6 6 1,6 8 2,1 2 0,5 3 0, ,4 Ampir Kesim 1 0,3 6 1,6 22 5, ,3 15 3,9 14 3,6 8 2,1 2 0, Balon Kesim , ,3 3 0,8 Kabarık Kesim 1 0, , , , ,6 TOPLAM 12 3,1 32 8, ,5 24 6,2 37 9, , ,2 19 4,9 12 3, Yuvarlak Yaka 2 0,5 10 2, , ,6 9 2,3 18 4,7 12 3,1 3 0, ,8 V Yaka 3 0,8 5 1,3 30 7,8 5 1,3 5 1,3 8 2, ,5 2 0, ,6 Hâkim Yaka 2 0,5 3 0,8 6 1,6 2 0, , , Kare Yaka 1 0, ,3 2 0,5 2 0,5 2 0,5 5 1,3 1 0, ,7 Kayık Yaka 2 0,5 10 2,6 38 9,9 5 1,3 10 2,6 11 2,9 10 2,6 2 0,5 1 0, ,1 Bebe Yaka 1 0,3 1 0,3 19 4,9 2 0,5 3 0,8 5 1,3 7 1,8 1 0,3 3 0, ,9 Şömiziye Yaka , , , ,1 Gömlek Yaka 1 0,3 1 0,3 1 0, , ,3 Erkek Yaka , , , ,3 5 1,3 Şal Yaka ,3 5 1,3 3 0,8 1 0, ,5 16 4,2 TOPLAM 12 3,1 32 8, ,5 24 6,2 37 9, , ,2 19 4,9 12 3, Takma Kol 2 0,5 7 1, ,4 16 4,2 11 2,9 18 4,7 9 2,3 6 1, ,3 Büzgülü Kol 1 0,3 7 1,8 38 9,9 3 0, ,1 10 2,6 3 0,8 3 0, Raglan Kesim 3 0,8 6 1,6 20 5, ,6 11 2,9 7 1,8 2 0,5 2 0, ,8 Çift parçalı Kol , ,5 1 0, ,3 Japone Kol ,1 1 0, ,3 3 0,8 1 0, ,6 Alt Büzgülü Kol ,8 21 5,5 2 0,5 7 1,8 9 2,3 8 2,1 1 0, ,3 Manşetli Kol 2 0,5 5 1,3 13 3,4 1 0,3 2 0,5 5 1,3 5 1,3 3 0,8 1 0,3 37 9,6 TOPLAM 12 3,1 32 8, ,5 24 6,2 37 9, , ,2 19 4,9 12 3, Siyah , ,9 11 2,9 17 4,4 18 4,7 25 6,5 9 2,3 5 1, ,9 Kahverengi 2 0,5 2 0,5 13 3,4 3 0,8 3 0,8 3 0,8 2 0,5 1 0, ,5 Gri 1 0,3 3 0,8 8 2, ,8 8 2,1 2 0,5 1 0,3 26 6,8 Lacivert 1 0,3 6 1,6 17 4,4 5 1,3 3 0,8 5 1,3 7 1,8 2 0,5 2 0, ,5 Mor 1 0,3 1 0, ,3 1 0,3 2 0, , ,9 Bordo 1 0,3 3 0,8 8 2, , , ,3 20 5,2 Mavi 1 0,3 3 0,8 6 1, , , ,9 Yeşil ,3 7 1,8 1 0,3 2 0,5 3 0,8 2 0,5 1 0,3 1 0,3 18 4,7 Kırmızı 1 0,3 1 0,3 12 3,1 1 0,3 2 0,5 2 0,5 2 0,5 1 0,3 2 0,5 24 6,2 Turuncu , ,3 Pembe , ,5 2 0, ,6 Krem ,8 1 0,3 1 0,3 2 0, ,8 Beyaz ,3 1 0, , ,8 TOPLAM 12 3,1 32 8, ,5 24 6,2 37 9, , ,2 19 4,9 12 3, Düz-Desensiz 7 1,8 18 4, ,6 17 4,4 26 6,8 24 6,2 37 9,6 14 3,6 10 2, ,4 İnce Çizgili 1 0,3 1 0, , ,8 Küçük Kareli ,3 7 1,8 1 0,3 2 0,5 1 0, ,3 13 3,4 Büyük Kareli , , ,8 Çiçek Desenli 1 0, ,4 1 0,3 2 0,5 5 1,3 1 0,3 1 0, ,3 Leopar Desenli 1 0, , ,3 1 0, ,1 Küçük Puantiyeli ,5 5 1, ,3 5 1,3 3 0,8 2 0,5 1 0,3 19 4,9 Büyük Puantiyeli ,3 2 0, , , ,3 Geometrik Desen ,3 8 2,1 1 0,3 1 0,3 2 0,5 3 0,8 2 0, ,7 Soyut Desen 1 0, ,8 1 0, ,5 2 0, ,4 Geleneksel Desen 1 0, ,6 2 0, , ,9 TOPLAM 12 3,1 32 8, ,5 24 6,2 37 9, , ,2 19 4,9 12 3,

79 Bulgular incelendiğinde kadınların %33,2 sinin maksi boyu ve %21,8 inin diz kapağı üzeri boyu tercih ettikleri görülmektedir. Kadınların tercih ettikleri elbise boyları vücut şekillerine göre değerlendirildiğinde; en yüksek oranla diz kapağı üzeri giyen kadınların %11,9 unun kum saati vücut şekline sahip olduğu saptanmıştır. Ayrıca maksi boy tercih eden kadınların %10,4 ünün de kum saati vücut şekline sahip olduğu tespit edilmiştir. Kum saati vücut şekline sahip kadınların elbisede diz kapağı üzeri boy kullanmaları doğru bir tercihte bulunduklarını göstermektedir. Fakat diz ortası, diz kapağı altı, maksi boy da tercih etmeleri önerilmektedir. Araştırma kapsamındaki çalışan kadınların %39 u klasik kesimi %21 i ise geniş kesimi tercih ettikleri belirlenmiştir. Kadınların tercih ettikleri elbise kesimleri vücut şekillerine göre ilişkilendirildiğinde en yüksek oranla klasik kesimi tercih edenlerin %18,4 oranında kum saati vücut şekline sahip olduğu görülmektedir. Ayrıca evaze kesimi tercih edenlerin %6,5 ininde kum saati vücut şekline sahip kadınların olduğu sonucuna varılmıştır. Kum saati vücut şekline sahip kadınların elbisede klasik kesimi tercih etmeleri doğru bir tercihte bulunduklarını göstermektedir. Araştırmaya katılan çalışan kadınların % 27,8 inin yuvarlak yakayı ve %23,1 inin kayık yakayı tercih ettikleri tespit edilmiştir. Kadınların elbisede tercih ettikleri yaka formları vücut şekillerine göre karşılaştırıldığında en yüksek oranla yuvarlak yakayı tercih edenlerin %10,1 inin kum saati vücut şekline sahip olduğu görülmektedir. Ayrıca kayık yakayı tercih edenlerin %9,9 unun da kum saati vücut şekline sahip kadınlardan olduğu saptanmıştır. Kum saati vücut şekline sahip kadınların elbisede yuvarlak yakayı kullanmaları doğru bir tercih değildir. Kum saati vücut şekline sahip kadınların elbisede V ve şal yakayı tercih etmeleri önerilmektedir. Örneklem grubun % 34,3 ünün takma kolu ve %20 sinin büzgülü kolu tercih ettikleri tespit edilmiştir. Örneklem grubun elbisede tercih ettikleri kol formları vücut şekillerine göre değerlendirildiğinde; en yüksek oranla takma kol tercih edenlerin %13 oranında kum saati vücut şekline sahip olduğu görülmektedir. Ayrıca büzgülü kolu tercih edenlerin %9,9 unun da kum saati vücut şekline sahip kadınlardan olduğu belirlenmiştir. Kum saati vücut şekline sahip kadınların elbisede takma kolu kullanmaları uygun bir tercihtir. Ayrıca büzgülü ve japone kolu tercih etmeleri önerilmektedir. Araştırmaya katılan çalışan kadınların % 43,9 unun siyah rengi ve %12,5 inin lacivert rengi tercih ettikleri tespit edilmiştir. Kadınların tercih ettikleri elbise rengi vücut 64

80 şekillerine göre ilişkilendirildiğinde; en yüksek oranla siyah rengi tercih edenlerin %17,9 oranında kum saati vücut şekline sahip olduğu görülmektedir. Ayrıca % 6,5 oranında kemikli üçgen vücut şeklinin de siyah rengi tercih ettikleri saptanmıştır. Bu oranlar dikkate alındığında kilo problemi olan kadınların siyah rengi seçerek vücutlarındaki kusurlu veya fazla olan bölgelerini gizlemek istedikleri düşünülmektedir. Çalışan bayanların yüksek oranla siyah rengi seçmek istemelerinde çalışma ortamında ciddiyet, otorite ve sorumluluk sahibi görünmelerini sağlayacağı düşünülmektedir. İş hayatındaki kadınların giysilerinde tercih ettikleri renklere yönelik Kılınçarslan (2011) ın yaptığı araştırmada kadınlar %50,4 oranında siyah rengi tercih etmişlerdir. Koca ve Koç (2008) tarafından yapılan diğer bir araştırmada ise kadınların %71 inin pembe, %61 inin mavi rengi tercih ettikleri görülmüştür. Giysilerde kullanılan renklerin hem erkekler hem kadınlar üzerindeki psikolojik etkilerinin incelendiği diğer bir araştırmada Eray ve Çivitçi (2000) tarafından yapılmış ve bu araştırmaya katılanların %64 ünün giysilerinde mavi rengi tercih ettikleri saptanmıştır. Tablo 12 de görüldüğü gibi bu araştırmada kadınların en çok siyah rengi tercih etmeleri Kılınçarslan ın araştırma sonuçları ile paralellik göstermektedir. Fakat diğer iki araştırmada (Eray ve Çivitçi 2000; Koca ve Koç, 2008) en çok mavi ve pembe rengin tercih edilmesi bu araştırmaların sonuçlarındaki farklılığı göstermektedir. Araştırma verileri incelendiğinde kadınların %63,4 ünün düz-desensiz kumaşı tercih ettikleri belirlenmiştir. Araştırmaya katılan kadınların vücut şekillerine göre elbisede tercih ettikleri desen karşılaştırıldığında; en yüksek oranla düz-desensiz kumaşı tercih edenlerin %23,6 sının kum saati vücut şekline sahip kadınlar olduğu görülmektedir. Ayrıca %9,6 oranında kemikli üçgen, %6,8 oranında kemikli kum saati vücut şeklinin düz-desensiz kumaşı tercih ettikleri tespit edilmiştir. Kum saati vücut şekline sahip kadınların elbisede düz-desensiz kumaşı tercih etmeleri uygun bir tercihtir. Fakat sıcak ve açık renkler tercih etmeleri de önerilmektedir 65

81 Tablo 13. Çalışan Kadınların Bluz-Gömlek Modellerinin Vücut Şekillerine Göre Karşılaştırılması Vücut Şekilleri Ters üçgen Dikdörtgen Kum Saati Yuvarlak Kum Saati Kemikli Kum Saati Üçgen Kemikli Üçgen Kavisli Üçgen Elmas TOPLAM Boy Kesim Yaka Formları Kol Formları Renk Desen f % f % f % f % f % f % f % f % f % f % Kısa ,3 13 3,4 3 0,8 2 0,5 7 1, , ,4 Normal 7 1,8 22 5, ,7 14 3, ,5 28 7,3 11 2,9 9 2, ,8 Uzun 5 1,3 5 1, ,4 7 1,8 12 3,1 10 2,6 19 4,9 6 1,6 3 0, ,8 TOPLAM 12 3,1 32 8, ,5 24 6,2 37 9, , ,2 19 4,9 12 3, Dar Kesim 1 0,3 3 0,8 19 4,9 1 0,3 3 0,8 3 0,8 5 1,3 3 0,8 1 0, ,1 V Kesim 3 0,8 1 0,3 14 3, ,5 3 0,8 2 0, ,5 Klasik Kesim 2 0,5 9 2, ,2 14 3,6 11 2,9 20 5,2 14 3,6 9 2,3 2 0, ,3 Düz Kesim ,6 24 6,2 2 0, ,3 11 2,9 1 0,3 3 0, ,6 Evaze Kesim 2 0,5 8 2, ,6 9 2,3 8 2,1 7 1,8 3 0,8 1 0, ,4 Ampir Kesim ,6 1 0,3 8 2,1 6 1,6 12 3,1 3 0, ,5 Balon Kesim ,3 3 0, , ,3 6 1,6 TOPLAM 12 3,1 32 8, ,5 24 6,2 37 9, , ,2 19 4,9 12 3, Yuvarlak Yaka 5 1,3 6 1,6 28 7,3 6 1,6 9 2,3 17 4,4 15 3,9 6 1,6 3 0, ,7 V Yaka 2 0,5 2 0,5 37 9,6 7 1,8 11 2, ,1 2 0,5 3 0, ,8 Hâkim Yaka 3 0,8 11 2,9 25 6,5 3 0,8 9 2,3 7 1,8 7 1,8 5 1, ,2 Kare Yaka ,3 1 0,3 1 0, ,5 5 1,3 Kayık Yaka ,3 17 4,4 2 0, ,3 3 0, ,3 33 8,6 Bebe Yaka ,5 17 4,4 1 0,3 1 0, ,3 1 0,3 31 8,1 Şömiziye Yaka ,3 3 0,8 1 0, , ,6 Gömlek Yaka 2 0, ,4 2 0,5 3 0,8 6 1,6 6 1, , ,9 Erkek Yaka , ,8 1 0,3 1 0, ,4 Şal Yaka , , ,3 2 0,5 1 0, ,6 TOPLAM 12 3,1 32 8, ,5 24 6,2 37 9, , ,2 19 4,9 12 3, Takma Kol 3 0,8 9 2, ,8 9 2,3 13 3,4 13 3,4 19 4,9 6 1,6 5 1, ,8 Büzgülü Kol ,8 22 5, ,8 9 2,3 6 1,6 1 0,3 1 0, ,8 Raglan Kesim 3 0,8 3 0,8 22 5,7 2 0,5 5 1,3 9 2,3 7 1, , ,8 Çift Parçalı Kol 1 0, , , , ,3 Japone Kol ,3 9 2,3 2 0,5 1 0,3 2 0,5 2 0,5 1 0,3 1 0,3 19 4,9 Alt Büzgülü Kol 3 0,8 5 1,3 16 4,2 3 0,8 2 0,5 5 1, ,5 2 0, ,9 Manşetli Kol 2 0,5 11 2,9 28 7, ,1 8 2,1 13 3,4 8 2,1 1 0, ,6 TOPLAM 12 3,1 32 8, ,5 24 6,2 37 9, , ,2 19 4,9 12 3, Siyah 3 0, ,2 9 2,3 6 1,6 10 2,6 7 1,8 5 1,3 3 0, ,4 Kahverengi ,5 3 0,8 1 0,3 1 0,3 1 0,3 1 0, ,3 Gri ,3 5 1, ,5 3 0,8 1 0, ,1 Lacivert 1 0,3 2 0,5 6 1,6 1 0,3 1 0, ,5 1 0, ,6 Mor 1 0,3 3 0,8 5 1, ,8 1 0,3 1 0, ,6 Bordo 1 0,3 1 0,3 7 1,8 1 0, ,8 3 0, ,2 Mavi 1 0,3 5 1,3 15 3,9 2 0, ,3 7 1,8 2 0, ,2 Yeşil ,3 10 2,6 3 0,8 2 0,5 2 0,5 1 0,3 1 0,3 1 0,3 21 5,5 Kırmızı ,5 2 0,5 2 0,5 3 0,8 2 0,5 1 0,3 16 4,2 Turuncu , ,3 Pembe 1 0,3 3 0,8 8 2, ,8 3 0, , ,9 Krem 1 0,3 2 0, ,3 7 1,8 6 1,6 9 2,3 1 0,3 2 0, ,5 Beyaz 3 0,8 8 2, , ,8 11 2,9 14 3,6 5 1,3 3 0, ,2 TOPLAM 12 3,1 32 8, ,5 24 6,2 37 9, , ,2 19 4,9 12 3, Düz-desensiz 8 2,1 19 4, ,6 16 4,2 20 5,2 32 8, ,6 5 1, ,2 İnce Çizgili 2 0,5 2 0,5 20 5,2 1 0,3 3 0, ,6 2 0,5 2 0, ,9 Kalın Çizgili , ,3 2 0,5 1 0,3 1 0,3 1 0,3 11 2,9 Küçük Kareli ,6 1 0,3 5 1,3 1 0,3 2 0, ,9 Büyük Kareli , , , Çiçek Desenli 1 0,3 3 0,8 15 3,9 3 0,8 2 0,5 3 0, ,5 1 0,3 34 8,8 Leopar Desenli ,5 8 2, ,8 1 0, ,6 Küçük Puantiyeli ,3 2 0,5 1 0,3 1 0,3 2 0,5 3 0, ,3 11 2,9 Büyük Puantiyeli ,3 1 0, ,5 Geometrik Desen 1 0,3 2 0, , ,5 1 0,3 1 0,3 12 3,1 Soyut Desen , , , ,3 10 2,6 Geleneksel Desen , , ,3 2 0, ,6 TOPLAM 12 3,1 32 8, ,5 24 6,2 37 9, , ,2 19 4,9 12 3,

82 Tablo 13 de araştırmaya katılan çalışan kadınların bluz-gömlekte %61,8 inin normal boyu ve %28,8 inin uzun boyu tercih ettikleri görülmektedir. Kadınların tercih ettikleri bluzgömlek boyları vücut şekillerine göre karşılaştırıldığında en yüksek oranla normal boy tercih eden kadınların %24,7 sinin kum saati vücut şekline sahip olduğu saptanmıştır. Ayrıca kum saati vücut şekline sahip kadınların %11,4 ünün uzun boyu tercih ettikleri tespit edilmiştir. Kum saati vücut şekline sahip kadınların bluz-gömlekte normal boyu tercih etmeleri doğru bir tercihte bulunduklarını göstermektedir. Fakat bluz-gömlekte kısa boyu da tercih edebilirler. Araştırma kapsamındaki kadınların %34,3 ünün klasik kesimi ve %18,4 ünün evaze kesimi tercih ettikleri saptanmıştır. Kadınların tercih ettikleri bluz-gömlek kesimi vücut şekillerine göre ilişkilendirildiğinde; en yüksek oranla klasik kesimi kullananların %13,2 oranında kum saati vücut şekline sahip olduğu belirlenmiştir. Ayrıca düz kesimi tercih edenlerin %6,2 sininde kum saati vücut şekline sahip olduğu görülmektedir. Kum saati vücut şekline sahip kadınların bluz-gömlekte klasik kesim tercih etmeleri doğru bir tercihtir. Ayrıca dar kesim de giymeleri önerilmektedir. Bulgular incelendiğinde kadınların % 24,7 sinin yuvarlak yakayı ve %20,8 inin V yakayı tercih ettikleri saptanmıştır. Kadınların bluz-gömlekte tercih ettikleri yaka formları vücut şekillerine göre değerlendirildiğinde; en yüksek %9,6 oranında V yakayı tercih edenlerin kum saati vücut şekline sahip olduğu görülmektedir. Ayrıca yuvarlak yakayı tercih edenlerin %7,3 ününde kum saati vücut şekline sahip olduğu belirlenmiştir. Kum saati vücut şekline sahip kadınların bluz-gömlekte V yaka kullanmaları uygun bir tercihtir. Aynı zamanda şal yaka da tercih etmeleri öngörülmektedir. Araştırmaya katılan çalışan kadınların % 33,8 inin takma kolu, % 21,6 sının manşetli kolu tercih ettikleri belirlenmiştir. Kadınların bluz-gömlekte tercih ettikleri kol formları vücut şekillerine göre karşılaştırıldığında en yüksek oranla takma kol tercih edenlerin %13,8 oranında kum saati vücut şekline sahip olduğu görülmektedir. Ayrıca manşetli kolu tercih edenlerin de %7,3 ününde kum saati vücut şekline sahip olduğu saptanmıştır. Kum saati vücut şekline sahip kadınların bluz-gömlekte takma kol kullanmaları uygun bir tercihtir. Buna ek olarak büzgülü ve japone kol da tercih etmeleri tavsiye edilir. Örneklem grubun % 25,2 sinin beyaz rengi, %18,4 ünün siyah rengi tercih ettikleri tespit edilmiştir. Örneklem grubun tercih ettikleri bluz-gömlek rengi vücut şekillerine göre değerlendirildiğinde; en yüksek oranla beyaz rengi tercih edenlerin %10,9 oranında kum 67

83 saati vücut şekline sahip olduğu görülmektedir. Ayrıca siyah rengi tercih edenlerin %6,2 sininde kum saati vücut şekline sahip olduğu belirlenmiştir. Kum saati vücut şekline sahip kadınların bluz-gömlekte siyah rengi tercih etmeleri uygun bir tercih değildir. Kum saati vücut şekline sahip kadınların açık tonları ve sıcak renkleri tercih etmeleri önerilmektedir. Araştırma verileri incelendiğinde kadınların % 58,2 sinin düz-desensiz kumaşı ve %10,9 unun ince çizgili kumaşı tercih ettikleri saptanmıştır. Kadınların tercih ettikleri bluz-gömlek deseni vücut şekillerine göre ilişkilendirildiğinde; en yüksek oranla düzdesensiz kumaşı tercih edenlerin %22,6 oranında kum saati vücut şekline sahip olduğu görülmektedir. Ayrıca %8,3 oranında üçgen, %7 oranında kemikli üçgen vücut şeklinin düz-desensiz kumaşı tercih ettikleri tespit edilmiştir. Kum saati vücut şekline sahip kadınların bluz-gömlekte düz-desensiz kumaşı kullanmaları uygun bir tercihtir. Ayrıca hafif desenleri ve geometrik desenleri tercih etmelidirler. 68

84 BÖLÜM V SONUÇ VE ÖNERİLER Bu araştırma da, çalışan kadınların vücut şekillerine göre giysi tercihlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu bölümde araştırmada elde edilen sonuçlara ve ilgili önerilere aşağıda yer verilmiştir Sonuç Araştırmada yer alan çalışan kadınların yaş aralığı dır. Çalışan kadınların en yüksek oranla yaş arasında olduğu tespit edilmiştir. Bulgular incelendiğinde kadınların (kilo dağılımları) en yüksek oranla kg arasında olduğu görülmüştür. Araştırmaya dâhil olan çalışan kadınların boy dağılımları en yüksek oranla cm arasında olduğu belirlenmiştir. Örneklem grubun öğrenim durumları lisans düzeyi ve üstü olarak sınırlandırılmıştır. En yüksek oranla öğrenim durumlarının lisans olduğu belirlenmiştir. Araştırma kapsamındaki kişilerin aylık giysi harcamaları en yüksek TL arasında olduğu tespit edilmiştir. Araştırmaya katılan çalışan kadınların meslek gruplarına göre dağılımlarına bakıldığında yirmi ayrı meslek grubuna ulaşılmıştır. Bu meslek gruplarından en yüksek oranla öğretmen olduğu görülmektedir. Araştırmaya dâhil olan çalışan kadınların vücut şekillerine göre dağılımlarına bakıldığında dokuz ayrı vücut şekli üzerinde çalışılmıştır. Bu vücut şekilleri içinde en yüksek oranla kum saati vücut şekli olduğu belirlenmiştir. Araştırmaya katılan çalışan kadınların alt ve üst beden numaraları karşılaştırıldığında yaklaşık yarısının alt ve üst bedeni aynı olmasına rağmen diğer yarısının alt bedeninin üst bedene göre bir beden büyük olduğu görülmüştür. 69

85 Araştırmaya katılan çalışan kadınların vücut şekillerine göre problem yaşadıkları giysi türlerine bakıldığında vücut şekillerinde genel olarak kusurlu bölgelere göre kıyafette sorun yaşama oranları artış göstermektedir. Genel olarak bakıldığında en yüksek oranla pantolonda sorun yaşadıkları belirlenmiştir. Araştırmada yer alan çalışan kadınların vücutlarında vurgulamak istedikleri bölgelere bakıldığında en yüksek oranla bel bölgesini vurgulamak istedikleri görülmektedir. Vücut şekilleri içinden en yüksek oranla kum saati vücut şekline sahip kadınların bel bölgesini ortaya çıkarmak istedikleri belirlenmiştir. Araştırmaya katılan çalışan kadınların giysilerini satın alırken dikkat ettikleri özelliklere bakıldığında; en yüksek oranla vücut şekline uygun olmasını tercih etmişlerdir. Araştırmaya katılan çalışan kadınların giysilerini satın alırken genişlik ölçülerinde karşılaştıkları durumlar; kalça kısmında en yüksek oranla genişletme, bel kısmında en yüksek oranla daraltma yaptırdıkları saptanmıştır. Araştırmaya katılan çalışan kadınların giysilerini satın alırken uzunluk ölçülerinde karşılaştıkları durumlar; en yüksek oranla etek boyunda uzatma, pantolonda en yüksek oranla kısaltma işlemi yaptırdıkları belirlenmiştir. Araştırmaya katılan çalışan kadınların vücut şekillerine göre etek de tercih ettikleri boy, kesim, renk ve desene ilişkin dağılımlar karşılaştırıldığında; en yüksek oranla kum saati vücut şeklinin en yüksek oranla diz kapağı üzeri tercih ettiği görülmektedir. Genel olarak vücut şekilleri değerlendirildiğinde en yüksek kum saati vücut şekline sahip kadınların en yüksek oranla maksi boyu tercih ettikleri belirlenmiştir. Etek kesimi olarak en yüksek oranla kum saati vücut şeklinin çan kesimi tercih ettikleri saptanmıştır. Araştırmaya katılan çalışan kadınların hepsinin en yüksek oranla siyah rengi tercih ettikleri görülmekte, desen tercihleri de en yüksek oranla düz-desensiz kumaşı tercih ettikleri belirlenmiştir. Araştırmaya katılan çalışan kadınların fiziksel yapılarına göre pantolonda tercih ettikleri boy, kesim, renk ve desene ilişkin dağılımlar karşılaştırıldığında pantolon boyunun hepsinde en yüksek oranla klasik boyu tercih etmişlerdir. Pantolon kesimi olarak kum saati vücut şeklinin en yüksek dar kesimi ve genel olarak değerlendirildiğinde de bütün vücut şekillerinde en yüksek oranla da dar kesimin tercih edildiği görülmektedir. Renk olarak en yüksek oranla siyahı, desen olarak en yüksek oranla düz-desensiz kumaşı tercih ettikleri görülmektedir. 70

86 Araştırmaya katılan çalışan kadınların vücut şekillerine göre elbisede tercih ettikleri boy, kesim, yaka formu, kol formu, renk ve desene ilişkin dağılımlar karşılaştırıldığında; kum saati vücut şekline sahip çalışan kadınların en yüksek oranla maksi boyu tercih ettikleri görülmektedir. Genel olarak vücut şekilleri değerlendirildiğinde en yüksek oranla maksi boyu tercih ettikleri belirlenmiştir. Elbise kesimi olarak kum saati vücut şeklinin en yüksek oranla klasik kesimi tercih ettikleri saptanmıştır. Elbisede tercih edilen yaka formu kum saati vücut şeklinin en yüksek oranla yuvarlak yakayı tercih ettikleri görülmektedir. En yüksek oranla kum saati vücut şeklinin tercih ettikleri kol formu en yüksek oranla takma kol olduğu görülmektedir. Renk olarak en yüksek oranla siyahı, desen olarak en yüksek oranla düz-desensiz kumaşı tercih ettikleri görülmektedir. Araştırmaya katılan çalışan kadınların vücut şekillerine göre bluz-gömlekte tercih ettikleri boy, kesim, yaka formu, kol tarzı, renk ve desene ilişkin dağılımlar karşılaştırıldığında; bluz-gömlek boyunun vücut şekillerinin hepsinde en yüksek oranla normal boyu tercih ettikleri görülmektedir. Bluz gömlek kesimi olarak en yüksek oranla klasik kesimi tercih ettikleri, genel olarak bakıldığında da diğer vücut şekillerinin de en yüksek oranla klasik kesimi tercih ettikleri görülmektedir. Bluz-gömlekte tercih edilen yaka formu kum saati vücut şeklinde en yüksek oranla V yaka tercih ettikleri görülmektedir. Bluz-gömlekte tercih edilen kol formu kum saati vücut şeklinde en yüksek oranla takma kolu tercih ettikleri görülmektedir. Bluz-gömlekte tercih edilen renk en yüksek oranla beyaz, siyah rengi desen olarak en yüksek oranla düz-desensiz kumaşı tercih ettikleri saptanmıştır Öneriler Çalışan kadınların vücut şekillerine göre giysi tercihlerinin incelenmesine yönelik olan bu araştırmada ulaşılan sonuçlar doğrultusunda aşağıdaki öneriler geliştirilmiştir. Bu araştırma yaş arası çalışan kadınlara uygulandığından farklı cinsiyet ve yaş gruplarını da dâhil eden giyim ürünlerinde yeni araştırmalar yapılabilir. Bu araştırma yalnızca Ankara ilindeki kadınları kapsamaktadır. Ülke genelinde de uygulanabilir. Araştırma çalışmayan kadınlara da uygulanabilir. 71

87 Kadınların beden ölçüleri alınarak vücut şekilleri tespiti yapılabilir. Çalışan kadınlar çalışma ortamında vücut şekillerine uygun kullandıkları giysilerde daha renkli ve desenli kumaşlar tercih edebilirler. Kadınların vücut şeklini ve vücut oranlarını yansıtan, antropometrik yapısına uygun ölçü standartları geliştirilebilir. Bu standartlara uygun giysi kalıbı hazırlanabilir. Vücut şekline uygun geliştirilen kalıplara göre giysi tasarımı ve üretimi yaygınlaştırılabilir. Bu çalışma zaman ile para israfını önlemesi ve müşteri memnuniyeti sağlaması açısından önemlidir. Bu araştırma etek, pantolon, bluz-gömlek ve elbiseyi kapsamaktadır. Diğer dış giyim ürünlerini de ceket, kaban, mont, yelek ve denim içeren bir uygulama araştırması yapılabilir. Mağaza stantlarındaki giysiler vücut şekillerine göre kategorilere ayrılabilir. Giyim mağazalarında çalışan satış görevlilerini müşterilerin vücut şekillerine uygun giysi satın almaları yönünde bilinç kazandırılabilir. Marka mağazaların giysi kataloglarında veya moda dergilerinde kadınların vücut şekline göre giyimin önemi vurgulanabilir. Basın-yayında vücut şekline göre, giyimin önemi vurgulanacak biçimde haber, yazı, afiş ve çeşitli bilgilendirme çalışmaları yapılabilir. Giysi üretimi yapan firmaların, vücut şekline göre giyim konusunda yapacağı araştırma geliştirme çalışmaları konusunda ilgili kuruluşlardan ve üniversitelerden yardım alınabilir. Hazırlanmış olan bu araştırmanın, gelecekte benzer konularda çalışacak araştırmacılar için yol gösterici olacağı düşünülmektedir. 72

88 KAYNAKÇA Ada, E. (2010). Dağ sporlarında kullanılan giysilerdeki kumaş ve tasarım özelliklerinin ergonomik açıdan incelenmesi. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Aghekyan, M. (2005). The role of body mass ındex and body shape ın perceptıon of body attractıvness: cross-cultural study. A Puplished Postgraduate Thesis, Auburn University, Alabama. Akyüz, N. (2006). Farklı eğitim düzeyindeki kadın tüketicilerin giyim eşyası satın alma davranışları. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Arıkan, Ö. (1997). Moda, kültür ve kimlik (Çev. N. Taş). Yapı Kredi Yayınları. Aydinç, S. (2001). Çalışan kadınların giysi tercihlerinde rol oynayan bazı psiko-sosyal ve ekonomik değişkenler. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Bozkurt, B. (1995). Vücut hareketlerinin giysi özellikleri üzerine etkileri. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir. Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş., Demirel, F. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. (12. Baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık. Connell, J., Ulrich, P., Knox, A., Hutton, G., Bruner, D., Ashdown, S. (2004, June). Body scan analysis for fit models based on body shape and posture analysis. National Textile Center Research Briefs Management Systems Competency, Connell, L., Pisut, G. (2006, March). Fit preferences of female consumers in the USA. Journal of Fashion Marketing and Management,11,

89 Cottle,F.S.(2012). Statistical human body form classification: methodology development and application. A Puplished Doctor of Philosophy, Auburn Universty, Alabama. Çağman, S. (2010). Çalışan kadınların giysi kullanım süreleri ve kullanım sonrası giysileri değerlendirme yöntemleri. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Çileroğlu, B. (2006). İç giyim üretimine yönelik yaşlar arası kadın beden ölçüleri standardizasyonu üzerine bir araştırma. Yayınlanmış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Çivitci, Ş. (2004). Moda pazarlama. (1.Baskı), Ankara: Asil Yayın. Elliott, F.(2000). Leonardo Da Vinci. Köln: Benedikt Taschen Verlag GmbH. Eray, F., Aras, E. (2000). Tüketicilerin giysi seçimini etkileyen faktörler. Konfeksiyon Teknik Dergisi, 9, Eray, F., Çivitçi, Ş. (2001). Giyside kullanılan renklerin insan üzerindeki psikolojik etkileri. Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Dergisi, 2(1), Ercan, E. (1994). Türk bayan vücut ölçülerine dayalı yeni bir giysi kalıp çizim sisteminin geliştirilmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir. Erdoğan, Ç. (1993). Giysi kalıpçılığında vücut ölçüleri. Tekstil ve Konfeksiyon Dergisi, 2, Erkan, N. (2003). Ergonomi, verimlilik, sağlık ve güvenlik için insan faktörü mühendisliği. (Yayın No: 373), Ankara: M.P.M. Yayınları. Erdem, A. (2006). Tüketici odaklı bütünleşik pazarlama iletişimi. (1. Baskı).Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. 74

90 Eser, Z., Korkmaz, S. (2011). Pazarlamaya giriş. (1. Baskı). Ankara: Siyasal Kitabevi Gönen, E., Bayraktar, M., Özgen, Ö.(1991). Hazır giyim üretiminde antropometri. iii. ergonomi kongresi, M.P.M. Yayınları, Yayın No: 441, Ankara. Gürşahbaz, N. (2001). Hazır giyim sektöründe üretilen kadın etek ve ceketinin vücut hareketleri ile uyumunun ergonomik açıdan incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Gürşahbaz, N. (2008). Hazır giyim sektöründe üretim kalitesini arttırmaya yönelik işlem bilgi kartı geliştirme model önerisi (kadın pantolonu örneği). Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimler Enstitüsü, Ankara. Hatipoğlu, Z. (1999). Özet pazarlama. (1. Baskı). İstanbul: Lebib Yalkın Yayınları Kalınkara, V., ve Kayabaşı, N. (1995). Hazır giyim sektöründe boyutsal ölçülerin önemi. 5. Ergonomi Kongresi, M.P.M. Yayınları, Yayın No: 570, Ankara. Kaynak, M. (2005). Büyük beden tüketicisi bayanların büyük beden kıyafetlerden ceket ve pantolonda karşılaştıkları model ve kalıp kaynaklı problemlere ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Kılınçarslan, S. (2011). İş hayatındaki kadının giysi seçiminde renk tercihi: giresun üniversitesi örneği. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Konya. Koca, E., Koç, F. (2008). Çalışan kadınların giysi seçimleri ve renk tercihleri. Elektronik Sosyal Bilimleri Dergisi, 7 (24), Kuru, S.,ve Soyal, N. (2004). Ergonomik açıdan giyside konfor noktaları. 10. Ulusal Ergonomi Kongresi, Bursa. 75

91 Lee J.,Istook C., and Park Y., (2007,May). Comparison of body shape between USA and Korean women. International Journal of Clothing Science and Technology, 19, Mcroberts, L.B. (2000). Petite women: fit and body shape analysis. A Puplished Postgraduate Thesis,Louisiana State University, December. Mucuk, İ. (1999). Pazarlama ilkeleri. (11.baskı). İstanbul: Türkmen Kitabevi. Odabaşı, Y., Barış, G., (2003). Tüketici Davranışı. (2. Baskı). İstanbul: MediaCat Yayınları Ok, E. (2011). Hazır giyim ürünlerinde kadınların alt-üst beden ölçü farklılıklarından doğan uyumsuzlukların belirlenmesi. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimler Enstitüsü, Ankara. Olaru, S., Mocenco, A., Teodorescu., M. Nıculescu., C., Salıştean, A. (2011). Shape categories for the romanian female population and specific clothing recommendations. Industria Textil, 62, Oluç, M. (2006). Temel pazarlama kavramları. (Birinci Baskı).İstanbul: Beta Yayıncılık Öcal, D. (2007). Elit güreşçilerin somatotip özellikleri ile antropometrik oransal ilişkilerinin stiller ve sıkletler arası karşılaştırılması. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Özbek, M. (2000). Dünden bugüne insan. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları Pamuk, B.(2009). Giysi moda eğilimlerini etkileyen faktörler ve bir model önerisi, Yayınlanmış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. 76

92 Ross, S. (2010). Style preference and benefits sought by women for customized swimwear based on body shape, age, and dress size. A Puplished Postgraduate Thesis, Auburn University, Alabama. Sezgin, Ş., Önlü, N. (1992).Tekstilde tasarım olgusu. Tekstil ve Mühendis 6(32), Sidberry, P.A. (2011). Effects of body shape on body cathexis and dress shape preferences of female consumers: a balancing perspective. A Puplished Postgraduate Thesis, Auburn University, Alabama. Simmons, K., Istook, C., Devarajan, P. (2004, Summer). Female figure ıdentification technique (ffıt) for apparel. part ıı: development of shape sorting software. Journal of Textile and Apparel, Technology and Management, 4, Simmons, K. (2002). Body shape analysis using three-dımensional body scanning technology. A Puplished Doctor Of Philosophy North Carolina State University, Raleigh. Spillane, M. (1991). The complete style guide from the color me beautiful organisation. London: Piatkus. Şahmay, S. (1982) Türk Kadınlarına ilişkin bazı vücut ölçümleri. Bilim ve Teknik Dergisi,177(8), Şener, F. (1995). Kadınların vücut özelliklerine uygun kalıp çiziminde bir yöntem geliştirme. Yayınlanmış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Tama, D. (2011). Giysi kalıbı hazırlığına yönelik vücut tiplerinin belirlenmesi ve uygun kalıp hazırlama teknikleriyle ilişkilendirilmesi. Yayınlanmış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir. Tek, Ö.B. (1997). Pazarlama ilkeleri. (Geliştirilmiş 7. Baskı). İzmir: Cem Ofset Yayıncılık. 77

93 Tiggeman, M., Andrew, R. (2012, February).Clothing choices, weight, and trait selfobjectification. Body Image, 9, Tokgöz, N. (2007). Çalışan kadınların hazır giyim ürünlerine yönelik markalı urun tercihleri ve bağlılıklarının belirlenmesi. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Topaloğlu, E. (1995). Türk kadın ölçüleri standardizasyon çalışmaları üzerine bir araştırma. Tekstil ve Konfeksiyon Dergisi, 9 (5-5), Ujeviæ,D., Petrak, S., Hrastinski, M., and Mahniæ,M. (2012, March). Development of the garment size system and computer-based body models. Journal of Textiles and Engineer, 19, Utkun, E. (2007). Farklı model ve dikim özelliklerinin giyim konforuna etkisi. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir. Vuruşkan, A. (2010). Vücuda uygunluk ve tasarım parametreleri açısından kişiye özel giysiler üzerine yeni bir yaklaşımın geliştirilmesi. Yayınlanmış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir. Yertutan, C. (2001). Gençlerin hazır giyimde antropometrik ölçülerle ilgili karşılaştıkları sorunlar. 8. Ergonomi Kongresi, M.P. M. Yayınları, İzmir. Yükselen, C. (2003). Pazarlama, ilkeler, yönetim. (4. Baskı). Ankara: Detay yayıncılık Yıldırım, B. (2011). Beden imajı ve beden kateksinin kadınların giysi seçimi ve beğenisi üzerindeki etkileri nin yapısal eşitlik modeli ile analizi. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Zorba, E. (2005). Vücut yapısı ölçüm yöntemleri ve şişmanlıkla başa çıkma. (1. Baskı). İstanbul: Morpa Kültür Yayınları. 78

94 İnternet Erişimli Kaynaklar Eylül 2013 erişim tarihi Temmuz 2013 erişim tarihi Ekim 2013 erişim tarihli 79

95 80

96 EKLER 81

97 82

98 EK-1. Anket Formu ÇALIŞAN KADINLARIN VÜCUT ŞEKİLLERİNE GÖRE GİYSİ TERCİHLERİNİN BELİRLENMESİNE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA Bu anket formu, yaş arası çalışan kadınların giysi seçiminin vücut şekline uygunluğunun incelenmesi amacıyla hazırlanmıştır. Gösterdiğiniz ilgi ve katkıdan dolayı teşekkür ederim. 1. BÖLÜM: KİŞİSEL BİLGİLER Emine ERYAZICI Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Giyim Endüstrisi ve Giyim Sanatları Eğitimi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Öğrencisi 1. Yaşınız Kilonuz... kg 3. Boyunuz...cm 4. Mesleğiniz Öğrenim durumunuz Aylık giysi harcamanız (Lütfen belirtiniz)..tl 2. BÖLÜM: VÜCUT ŞEKİLLERİ 7. Vücut şekliniz aşağıdakilerden hangisidir? a) Ters üçgen b) Dikdörtgen c) Kum saati d) Yuvarlak e) Kemikli kum f) Üçgen g) Kemikli üçgen h)kavisli üçgen ı) Elmas kum saati saati 8. Üst beden numaranız (38 beden gibi).. 9. Alt beden numaranız (38 beden gibi) 3. BÖLÜM: GİYSİLERDE KARŞILAŞILAN DURUMLAR 10. Vücut şekliniz ile ilgili aşağıdaki giysi türlerinden hangilerinde problem yaşarsınız? a) Etek b) Pantolon c) Ceket d) Bluz-Gömlek e) Elbise 11. Giysilerinizin vücudunuzun hangi bölgesini ortaya çıkarmasından hoşlanırsınız? a) Göğüslerimi c) Kalçalarımı e) Bacaklarımı g) Sırtımı b) Belimi d) Kollarımı f) Omuzlarımı 83