Dünyada ve Türkiye'de ALKOL KONTROLÜ POLİTİKALARI 1. BÖLÜM ALKOLLÜ İÇKİLER HAKKINDA GENEL BİLGİLER 2. BÖLÜM ALKOL PİYASASI 3. BÖLÜM ALKOL TÜKETİMİ

Transkript

1 Dünyada ve Türkiye'de ALKOL KONTROLÜ POLİTİKALARI 1. BÖLÜM ALKOLLÜ İÇKİLER HAKKINDA GENEL BİLGİLER 2. BÖLÜM ALKOL PİYASASI 3. BÖLÜM ALKOL TÜKETİMİ 4. BÖLÜM ALKOL KONTROLÜ POLİTİKALARI 1. Alt Bölüm ALKOL KONTROLÜ POLİTİKALARINA GENEL BAKIŞ 2. Alt Bölüm ALKOLLÜ İÇKİLERİN YASAL TANIMLANMASI 3. Alt Bölüm ALKOLLÜ İÇKİLERE FİZİKİ ULAŞILABİLİRLİĞİ DÜZENLEME 4. Alt Bölüm ALKOL KULLANMA ŞARTLARINI BELİRLEME 5. Alt Bölüm ALKOLLÜ ARAÇ KULLANIMINA KARŞI ÖNLEMLER ALMA 6. Alt Bölüm FİYATLANDIRMA VE VERGİLENDİRME 7. Alt Bölüm REKLÂM, PROMOSYON VE SPONSORLUKLARI DÜZENLEME 8. Alt Bölüm EĞİTİM VE İKNA STRATEJİLERİNİ UYGULAMA 9. Alt Bölüm TEDAVİ VE ERKEN MÜDAHALE HİZMETLERİ x

2 10. Alt Bölüm TÜM KAMU VE SOSYAL FAALİYETLERİN ALKOLİZASYONUNU ÖNLEME (ALKOLSÜZ ORTAMLAR OLUŞTURMA) 11. Alt Bölüm GENÇLERİ ALKOL TÜKETİMİNE ALIŞTIRAN İÇECEKLERE İLİŞKİN DÜZENLEME 12. Alt Bölüm DİĞER POLİTİKALAR 5. BÖLÜM ALKOL POLİTİKALARINDA ULUSLARARASI ÇALIŞMALAR 1. Alt Bölüm DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜNÜN ALKOL POLİTİKASI ÇALIŞMALARI 2. Alt Bölüm AVRUPA BİRLİĞİ'NİN ALKOL POLİTİKASI ÇALIŞMALARI 6. BÖLÜM TÜRKİYE'DE ALKOL KONTROLÜ 7. BÖLÜM DEĞERLENDİRME VE SONUÇ EKLER SÖZLÜK Alkol Terimleri Sözlüğü Alkol Kontrolü Terimleri Sözlüğü KAYNAKÇA xi

3 İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM ALKOLLÜ İÇKİLER HAKKINDA GENEL BİLGİLER 1. TERMİNOLOJİ, TARİHÇE Alkolün Tanımı Alkolün Tarihçesi 5 2. ALKOLLÜ İÇKİNİN TANIMI VE ÇEŞİTLERİ Tanım Distile Alkollü İçkiler Rakı Rom Viski Tahıl distilat içkisi (tahıl brendisi) Kanyak Brendi Üzüm cibresi distilat içkisi / Üzüm cibresi Meyve cibresi distilat içkisi Kuru üzüm distilat içkisi / kuru üzüm brendisi Meyve distilat içkisi Cider distilat içkisi/perry distilat içkisi Gentian distilat içkisi Meyve likörü Geleneksel meyve likörü Geleneksel gül likörü Ardıç aromalı distile alkollü içkiler Karavay aromalı distile alkollü içki Anason aromalı distile alkollü içkiler Uzo Bitter distile alkollü içki / bitter Votka Likör Yumurta likörü Yumurtalı likör Spritglögg Tekila Fermente Alkollü İçkiler Bira Şarap 18 xii

4 Şampanya Vermut ALKOLLÜ İÇKİLERDE ALKOL MİKTARLARI ALKOLÜ İÇKİLERİN TÜRK GÜMRÜK TARİFE CETVELİNDE SINIFLANDIRMASI BÖLÜM ALKOL PİYASASI 1. ALKOL PİYASASININ DÜZENLENMESİNİN ÖNEMİ ALKOL PİYASASININ BİLEŞENLERİ Alkollü İçkiler Piyasası Etil Alkol Piyasası Metanol Piyasası ALKOL PİYASASINDA DÜNYA UYGULAMALARI İsviçre - İsviçre Alkol Kurulu (Swiss Alcohol Board) Özet Temel Görevleri Diğer Bilgiler Vergi Sistemi Reklâm ve Satış Kısıtlamaları Tarımsal ve Endüstriyel Kesimlerin Desteklenmesi Ulusal Akredite Test Laboratuarı Bira ve Şarap Sektörlerinin Kurul Düzenlemesinde Olmaması Amerika Birleşik Devletleri Genel Alkol ve Tütün Vergi ve Ticaret Bürosu Görevleri Diğer Bilgiler Teksas Alkollü İçk. Komisyonu (Texas Alcoholic Beverages Com.-TABC) Genel Temel Görevleri Organizasyon Yapısı Uygulama Dairesi Düzenleme Dairesi Kaynak Yönetim Dairesi Hukuk Dairesi Kanada (Ontario Eyaleti) - Ontario İçki ve Kumar Komisyonu Genel Temel Görevleri Diğer Bilgiler AGCO'ın Kurumsal Misyon ve Vizyonu 40 xiii

5 Alkol Sektörüne Yönelik Kurumsal Yapısı Kanada (Saskatchewan Eyaleti) - Saskatchewan İçki ve Kumar Otoritesi Genel Temel Görevleri Diğer Bilgiler SLGA'mn Kurumsal Misyon ve Vizyonu SLGA'mn Çalışma Prensipleri Bazı Avrupa Ülkelerinde Alkollü İçkiler Piyasası Düzenleme Uygulamaları İsveç İsveç Alkol Kurulu (Alkoholinspektionen) İsveç Alkol Monopolü (Systembloget) Görevleri Rusya Federasyonu Alkol ve Alkollü İçkiler Piyasası Düzenlemeleri Geçmişteki Düzenlemeler Güncel Düzenlemeler Alkol Piyasası Dünya Uygulamaları İçin Sonuç TÜRKİYE'DE ALKOL PİYASASI Ülkemizde Alkol Piyasasının Gelişim ve Değişim Süreci Osmanlı İmparatorluğu Dönemi Cumhuriyet Dönemi Serbest Piyasa Düzenine Geçiş ve Küreselleşme Süreci Monopol Dönemi Alkol Piyasasının Yapısı, Dönemin Hukuki Düzenlemeleri Distile Alkollü İçkiler Fermente Alkollü İçkiler Etil Alkol Metanol Alkollü İçki Sektöründe Hukuki Düzenleme Tarihsel Sürecin Özeti Alkol Piyasasında Serbestleşme ve Mevcut Hukuki Yapı Alkol Piyasasının Serbestleşme Süreci Alkollü İçkilerin Perakende Satışının Devletçe Yapılması Etil Alkol Dağıtımının Devlet Monopolünde Olması Etil Alkolün Satışının Bir Devlet Kurumu Üzerinden Yapılması Vergi Bandrolü Uygulaması Ülkemizde Uygulanan Model Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumunun Kurulması Serbestleşme Sonrasında Alkol Piyasasının Hukuki Düzenlemeleri Genel Açıklamalar ve 5996 Sayılı Kanunların Karşılaştırılması Genel Olarak Piyasa Düzenleme Faaliyetleri TAPDK'nın Piyasa Düzenleme Faaliyetleri 71 xiv

6 ALKOL 3. BÖLÜM TÜKETİMİ 1. GİRİŞ ALKOLÜN ELDE EDİLEBİLİRLİĞİ Bira Şarap Distile Alkollü İçkiler ALKOL TÜKETİMİ Hesaplama Metotları, Data Kaynakları ve Data Kalitesi Toplam Alkol Tüketimi İÇME PREVELANSI (YAYGINLIĞI) ALKOL KULLANIMININ NEDEN OLDUĞU SAĞLIK VE SOSYAL SORUNLARI TÜKETİLEN ALKOLLÜ İÇKİ TERCİHLERİ KAYITLI OLMAYAN ALKOL TÜKETİMİ ALKOL TÜKETİM EĞİLİMLERİ VE İÇME İÇME TARZI/ŞEKLİ ALKOLLÜ İÇKİ KULLANMAYAN KİŞİLERE İLİŞKİN VERİLER AĞIR İÇİCİLİK AŞIRI ALKOL TÜKETİMİ ("Binge Drinking" veya"heavy Episodic Drinking) ALKOL SIRADAN BİR TİCARİ MAL DEĞİLDİR AVRUPA'DA ALKOL KULLANIMI TÜRKİYE'DE ALKOL KULLANIMI Giriş Türkiye'de Alkollü Kullanımına İlişkin Veriler Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Verileri Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü(ASAGEM) Verileri Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu (TAPDK) Verileri ALKOL TÜKETİMİNİN SONUÇLARI Alkolün Kişiler Üzerindeki Etkisi Alkolün Avrupa'ya Etkisi Alkol Tüketiminin Zararlı Etkileri Hastalığın Küresel Yükü Alkol Kullanımıyla İlgili Sosyal Sorunlar Alkol Tüketiminin Ekonomik Ve Sosyal Maliyetleri BÖLÜM ALKOL KONTROLÜ POLİTİKALARI 1. Alt Bölüm ALKOL KONTROLÜ POLİTİKALARINA GENEL BAKIŞ 1. GİRİŞ 129 XV

7 2. ALKOL POLİTİKASI KAPSAM NEDEN ALKOL KONTROLÜ? I ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA STRATEJİLERİNİN AMAÇLARI ALKOL POLİTİKASININ TARİHÇESİ VE TANIMI ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMI AZALTMA STRATEJİSİ KILAVUZ İLKELERİ ALKOL POLİTİKALARININ PLANLANMASI VE UYGULANMASI ALKOL POLİTİKALARININ ULUSLARARASI İÇERİĞİ AVRUPA VE KÜRESEL ALKOL POLİTİKALARI POLİTİKA ARENASI ALKOL POLİTİKALARI: BİR TÜKETİCİ REHBERİ ALKOL POLİTİKASINDA EN İYİ UYGULAMALAR ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA KONUSUNDAKİ ZORLUKLAR ALKOL KONTROLÜ POLİTİKALARI Alt Bölüm ALKOLLÜ İÇKİLERİN YASAL TANIMLANMASI 1. GİRİŞ DÜNYADA ALKOLLÜ İÇKİLERİN YASAL TANIMLANMASI TÜRKİYE'DE ALKOLLÜ İÇKİLERİN YASAL TANIMLANMASI Alt Bölüm ALKOLLÜ İÇKİLERE FİZİKİ ULAŞILABİLİRLİĞİ DÜZENLEME 1. GENEL ULAŞILABİLİRLİĞİN KAPSAMI ALKOLLÜ İÇKİLERİN ULAŞILABİLİRLİĞİNDE POLİTİKA SEÇENEKLERİ, MÜDAHALELER ALKOLLÜ İÇKİLERİN ULAŞILABİLİRLİĞİNDEKİ KISITLAMALAR DEVLET TEKELLERİ VE LİSANSLAMA SİSTEMLERİ YERİ DIŞINDA PERAKENDE SATIŞ ÜZERİNDE KISITLAMALAR ALKOLLÜ İÇKİLERİN SATIN ALMA VE TÜKETİMİ İÇİN YAŞ SINIRLAMASI AB İÇİN EN DÜŞÜK SATIN ALMA YAŞI VE ELDE EDİLEBİLİRLİK ÖNERİLERİ ALKOLLÜ İÇKİLERİN İNTERNET, TELEFON,... İLİŞKİN DÜZENLEMELER. 172 xvi

8 9.1. Genel İnternet Üzerinden Alkollü İçki Satışı Neden Düzenlenmeli? Örnek Ülke Uygulaması: ABD TÜRKİYE'DE ALKOLLÜ İÇKİLERİN ULAŞILABİLİRLİĞİ DÜZENLEMELERİ T.C. Anayasası TAPDK Mevzuatı sayılı TAPDK'nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun sayılı İspirto ve İspirtolu İçkiler İnhisarı Kanunu TAPDK Teşkilat, Görev ve Çalışma Esasları Yönetmeliği Tütün Mam. ve Alkollü İçk. Sat. ve Sun. İlişkin Usul Hak. Yön Milli Eğitimle İlgili Düzenlemeler İlköğretim ve Eğitim Kanunu Özel Öğretim Kurumlan Kanunu Milli Eğitim Bakanlığı Özel Öğretim Kurumları Yönetmeliği Um. Açık Yer. İçk. Yer Resm, Özel Öğr. Kur. Ar. Uzak. Belir. Yont Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hak. Yönetmelik İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğünün Teşkilat Kanunu Umumi Hıfzıssıhha Kanunu Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu Turizmi Teşvik Kanunu Dernekler Kanunu Dernekler Yönetmeliği Alt Bölüm ALKOL KULLANMA ŞARTLARINI BELİRLEME 1. GİRİŞ İÇKİ İÇİLEN ORTAMLAR İÇİN ÖNERİLER TÜRKİYE'DE ALKOL KULLANMA ŞARTLARINA İLİŞKİN DÜZENLEMELER Ailenin Korunmasına Dair Kanun Ailenin Korunmasına Dair Kanunun Uygulanması Hakkında Yönetmelik Alt Bölüm ALKOLLÜ ARAÇ KULLANIMINA KARŞI ÖNLEMLER ALMA 1. GİRİŞ ALKOL TESTİ KANDA ALKOL YOĞUNLUĞU 206 xvii

9 4. AB ÜLKELERİNDE TAŞIT VE MOTOSİKLET SÜRÜCÜLERİNİN UYGUNSUZ İÇKİ TÜKETİMİ KONUSUNUN ELE ALINIŞI ALKOLLÜ ARAÇ KULLANMA POLİTİKALARI VE KARŞI ÖNLEMLERİ ALKOL KİLİDİ UYGULAMASI AB İÇİN ALKOLLÜ ARAÇ KULLANIMININ AZALTILMASI ÖNERİLERİ ALKOLÜN SÜRÜCÜLÜK BECERİLERİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ ALKOL İÇEREN İÇKİLER TÜRKİYE'DE ALKOLLÜ ARAÇ KULLANIMI Türkiye'de Yasal Alkol Sınırı Alkol Denetimleri Alkol Etkisi Altında Araç Kullanımının Azaltılması Emniyet Genel Müdürlüğünün Alkollü Araç Kullanımı Verileri Türkiye'de Alkollü Araç Kullanımına İlişkin Düzenlemeler Sayılı Karayolları Trafik Kanunu Türk Ceza Kanunu Karayolları Trafik Yönetmeliği Ticari Araçlarda Reklâm Bulundurulması Hakkında Yönetmelik Sürücü Adayları ve Sürücülerde Aran. Sağlık Şart. Mua. Yön Alt Bölüm FİYATLANDIRMA VE VERGİLENDİRME 1. GENEL FİYATLANDIRMA VE VERGİLENDİRMENİN KAPSAMI POLİTİKA SEÇENEKLERİ VE MÜDAHALELER ALKOLLÜ İÇKİLERİN FİYATI Soft İçeceklere Karşı Bira Fiyatı (Bira-Kola Oranı) Alkollü İçkilerin Nispi Fiyatı Yerel İçkilerin Fiyatı VERGİLENDİRME AB İÇİN SINIR ÖTESİ TİCARET VE VERGİLENDİRME ÖNERİLERİ TÜRKİYE'DE ALKOLLÜ İÇKİLERİN VERGİLENDİRİLMESİ Türkiye'de Alkollü İçkilere Uygulanan Özel Tüketim Vergileri Türkiye'de Alkollü İçkiden Alman Vergilerin Toplam Gelirdeki Payları Alt Bölüm REKLÂM, SPONSORLUK VE PROMOSYONLARI DÜZENLEME 1. GENEL DÜZENLEMELERİN KAPSAMI POLİTİKA SEÇENEKLERİ VE MÜDAHALELER 259 xviii

10 4. ALKOLLÜ İÇKİ REKLÂMLARINDA ÖZDENETİM DÜZENLEMELERİ Genel İdari Kısıtlamalar Özdenetim (Self-Regulatory) Aktiviteleri Radyo ve Televizyon Dışı Reklâmlar Radyo ve Televizyon Reklâmları ALKOLÜN TELEVİZYON REKLÂMINA İLİŞKİN DÜZENLEMELER Avrupa Sınır Ötesi Televizyon Sözleşmesi Ticari İletişimler (Reklâmlar) İçin Öneriler SPONSORLUK ÜZERİNDEKİ KISITLAMALAR REKLÂM VE SPONSORLUK KISITLAMALARININ UYGULANMASI AB-27 ÜLKELERİNDE ALKOLLÜ İÇKİ REKLÂMLARININ TV YASAKLARINA SINIRLAMALARINA GENEL BAKIŞ ALKOLLÜ İÇKİ REKLÂMLARINA İLİŞKİN MEVZUAT DSÖ Mevzuatı AB Mevzuatı ABD Mevzuatı Diğer Ülke Mevzuatları Danimarka Avusturya Estonya Almanya Macaristan İrlanda İtalya Letonya Litvanya Polonya Slovenya İsveç Galler İrlanda Hollanda REKLÂM, PROMOSYON VE SPONSORLUĞA İLİŞKİN ÜLKEMİZ MEVZUATI TAPDK Mevzuatı sayılı TAPDK Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun TAPDK Teşkilat, Görev ve Çalışma Esasları Yönetmeliği sayılı İspirto ve İspirtolu İçkiler İnhisarı Kanunu Tüt. Mam. ve Alk. İçk. Sat. ve Sun. İliş. Usul ve Esas Yönetmelik Ticari Reklâm ve İlanlara İlişkin İlkeler ve Uygulama Yönetmeliği Ticari Araçlarda Reklâm Bulundurulması Hakkında Yönetmelik Radyo ve TV Yayınlarıyla İlgili Düzenlemeler 288 XIX

11 Radyo ve Televizyonların Kuruluş Yayınlan Hakkında Kanun Radyo ve Televizyon Yayınlarının Esas ve Usulleri Hak. Yön Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu Reklâm Yönetmeliği Avrupa Sınır Ötesi TV Sözleşmesi'nin Onaylanması Kararı Gençlik ve Spor Alanındaki Düzenlemeler Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğünün Reklâm Konulması Yön Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü Sponsorluk Yönetmeliği Gıda Mevzuatı sayılı Vet. Hizm, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu Gıdaların Üretimi Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Alt Bölüm EĞİTİM VE İKNA STRATEJİLERİ UYGULAMA 1. GENEL ÖĞRETİM, İLETİŞİM VE HALKIN BİLGİLENDİRİLMESİNİN DESTEKLENMESİ TOPLUMUN EYLEMLERİ Alt Bölüm TEDAVİ VE ERKEN MÜDAHALE HİZMETLERİ 1. GİRİŞ TEDAVİ VE SAĞLIK HİZMETLERİNE İLİŞKİN POLİTİKALAR ALKOLÜN ZARARLI VE TEHLİKELİ TÜKETİMİ İÇİN MÜDAHALELER VE ALKOL BAĞIMLILIĞI İÇİN ÖNERİLER TÜRKİYE'DE ALKOL BAĞIMLILIĞI TEDAVİ MERKEZLERİ Alkol ve Madde Bağımlılığı Arş. Tedavi Eğitim Merkezleri (AMATEM) Ege Üniv. Çocuk ve Ergen Alkol, Madde Bğm. Ar. Uyg. Mrk. (EGEBAM) Alt Bölüm TÜM KAMU VE SOSYAL FAALİYETLERİN ALKOLİZASYONUNU ÖNLEME (ALKOLSÜZ ORTAMLAR OLUŞTURMA) 1. GİRİŞ ALKOLSÜZ ORTAMLARIN SAĞLANMASI Gençler Gençlerin ortamı Yol emniyeti Hamilelik İşyeri 304 XX

12 3. ALKOL TÜKETİMİNİN KISITLANMASI ALKOL TÜKETİMİNİN VE SARHOŞLUĞUN OLUMSUZLUĞUN AZALTMA ALKOL TÜKETİMİNİN VE SARHOŞLUĞUN OLUMSUZ SONUÇLARINI AZALTMAYA DÖNÜK POLİTİKA SEÇENEKLERİ VE MÜDAHALELER TÜRKİYE'DE ALKOLSÜZ ORTAM OLUŞTURMAYA İLİŞKİN MEVZUAT İş Hayatına İlişkin Düzenlemeler sayılı Devlet Memurları Kanunu sayılı İş Kanunu Devlet Memurları Sicil Yönetmeliği Çocuk ve Genç İşçil. Çalıştırılma Us. ve Esasları Hak. Yönetmelik İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik Ailenin korunmasına ilişkin düzenlemeler Ailenin Korunmasına Dair Kanun Ailenin Korunmasına Dair Kanunun Uygulanması Yönetmelik Spor Müsabakalarında Şiddet ve Düzensizliğin Önlenmesine Dair Kanun Umumi Hıfzıssıhha Kanunu Turizmi Teşvik Kanunu Dernekler Yönetmeliği Kabahatler Kanunu Alt Bölüm GENÇLERİ ALKOL TÜKETİMİNE ALIŞTIRAN İÇECEKLERE İLİŞKİN DÜZENLEMELER /. ALKOLL Ü İÇKİ KÖKENLİ KARIŞIM İÇKİLERİ (ALKOPOPLAR) ALKOPOP NEDİR? ALKOPOPLARIN MUHTEMEL ZARARLARI ÜLKELER BAZINDA ALKOPOP TÜKETİMİNİ AZALTMA TEDBİRLERİ Avrupa Birliği Avustralya Norveç İsviçre İngiltere Almanya Fransa Danimarka İrlanda Lüksemburg TÜRKİYE'DE MEVCUT DURUM 321 //. ALKOLLÜ İÇKİ ADIYLA BİRLİKTE ANLLAN ALKOLSÜZ İÇECEKLER Alkolsüz Şarap/ Alkolsüz Bira/ Alkolsüz Şampanya Adı Altında Piyasaya xxi

13 Sunulan İçecekler 325 III. ALKOLLÜ İÇKİLERİN ALKOLSÜZ İÇECEKLERE BENZETİLEREK PİYASA YA SUNULMASI Alt Bölüm DİĞER POLİTİKALAR I. ALKOLLÜ İÇKİLERE SAĞLIK UYARILARININ KONULMASI 1. ALKOL SAĞLIK UYARI ETİKETLERİ HAKKINDA GENEL BİLGİ Giriş Alkol Sağlık Uyarı Etiketlerinin Etkileri Alkollü İçki Kapları Üzerinde Sağlık Uyarı Etiketlerinin Faydaları İdeal Bir Alkol Sağlık Uyarı Etiketi Nasıl Olmalı? ALKOL SAĞLIK UYARI ETİKETLERİNDE DÜNYA UYGULAMALARI Giriş Dünyada Sağlık Uyarı Etiketlerini Uygulayan Ülkeler Amerika Birleşik Devletleri Avrupa Birliği Fransa İngiltere Kanada Japonya Rusya Federasyonu Güney Afrika Tayvan Tayland Meksika Diğer Ülkeler ALKOL SAĞLIK UYARI ETİKETLERİNE İLİŞKİN YAPILAN TAVSİYELER II. ALKOLLÜ İÇKİLERİN YASADIŞI TİCARETİNİ ÖNLEME 1. GİRİŞ POLİTİKA SEÇENEKLERİ VE MÜDAHALELER TÜRKİYE ALKOL PİYASASINDA KAYIT DIŞI FAALİYETLER Genel Açıklamalar Gümrük Kaçakçılığı İzinsiz ve Sahte Üretim Piyasaya Vergisi Ödenmemiş Ürün Arzı 352 xxii

14 III. ALKOL KONTROLÜ POLİTİKALARINDA LİDERLİK, FARKINDALIK VE KARARLILIK 1. GİRİŞ POLİTİKA SEÇENEKLERİ VE MÜDAHALELER 353 IV. ALKOL KONTROLÜ POLİTİKALARINI İZLEME VE DENETLEME 1. GİRİŞ POLİTİKA SEÇENEKLERİ VE MÜDAHALELER TÜRKİYE'DE DENETİM VE YAPTIRIMLARA İLİŞKİN MEVZUAT Giriş Denetim Yaptırımlar ve Yaptırım Sonrası Uygulanacak Diğer Hükümler Yetki Devri BÖLÜM ALKOL POLİTİKALARINDA ULUSLARARASI ÇALIŞMALAR 1. Alt Bölüm DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜNÜN ALKOL POLİTİKASI ÇALIŞMALARI 1. DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ ALKOL POLİTİKASI ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ YAPMA YÖNÜNDEKİ ÇABALAR DSÖ'NÜN ALKOL POLİTİKASI OLUŞTURMA ÇALIŞMALARI Alkol Politikasının Oluşturulmasında Temel Belgeler NOLU KUTU: ALKOL İLE İLGİLİ AVRUPA ŞARTI(Avrupa Alkol Belgesi) NOLU KUTU: GENÇLER VE ALKOL ÜZERİNE BİLDİRGE (Stokholm Deklarasyonu) DSÖ AVRUPA BÖLGESİNDE ALKOL POLİTİKASI ÇERÇEVESİ DSÖ'NÜN ALKOL KONTROLÜNE YÖNELİK DİĞER FAALİYETLERİ Alt Bölüm AVRUPA BİRLİĞİNİN ALKOL POLİTİKASI ÇALIŞMALARI 1. ALKOLE BAĞLI ZARARLARI AZALTMA STRATEJİLERİ 377 xxiii

15 1.1. Özet Tarihçe NOLU KUTU: ÇOCUKLAR VE ERGENLERİN ALKOL TÜKETMESİ NOLU KUTU: Gençlerin, Özellikle Ergen ve Çocukların Alkol Kullanımına İlişkin 5/6/ /458/EC sayılı Konsey Tavsiye Kararı NOLU KUTU: Alkolün Zararlara İlişkin Topluluk Stratejisi (2001/C175/01) AB ÜYESİ DEVLETLERE ALKOLE BAĞLI ZARARI DÜŞÜRMEDE DESTEK İÇİN AB STRATEJİSİ BÖLÜM TÜRKİYE'DE ALKOL KONTROLÜ 1. GİRİŞ TÜRKİYE ALKOL MEVZUATI Giriş Üretim İzinlerine İlişkin Hukuki Düzenlemeler İthalat İzinlerine İlişkin Hukuki Düzenlemeler Piyasaya Arz ve Satış İzinlerine İlişkin Hukuki Düzenlemeler Türk Mevzuatında Alkole İlişkin Yer Alan Düzenlemeler Kanunlar Temel Kanunlar Alkole İlişkin Hüküm Bulunan Kanunlar Yönetmelikler Temel Yönetmelikler Alkole İlişkin Hüküm Bulunan Yönetmelikler Tebliğler Tüzük ve Kararlar TÜRKİYE ALKOLLÜ İÇKİLER SEKTÖRÜ Son Dönem Alkollü İçkiler Sektörü Verileri Perakende Satış Noktalarına İlişkin Veriler TÜRKİYE'DE ALKOL KONTROLÜ ALANINDA FAALİYET GÖSTEREN KURUM VE KURULUŞLAR Kamu Kurumlan Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu (TAPDK) Giriş TAPDK'nın Piyasa Düzenleme Görevleri TAPDK'nın Alkol Kontrolüne İlişkin Görevleri Sağlık Bakanlığı Sivil Toplum Kuruluşları Yeşilay Adsız Alkolikler (AA) 410 xxiv

16 YENİDEN Sağlık ve Eğitim Derneği Madde Bağımlılığı İle Mücadele Derneği (UMUD) Diğer Kuruluşlar ALKOL DÜZENLEMELERİNE AYKIRI FİİLLER VE CEZALARI ALKOL KONTROLÜ POLİTİKALARINA İLİŞKİN KARŞILAŞTIRMALAR Alkollü İçki ve Tütün Mamulleri Kontrol Politikalarının Karşılaştırılması Türkiye'de ve Diğer Ülkelerdeki Alkol Politikalarının Karşılaştırılması Karşılaştırılmalara İlişkin Analizler TÜRKİYE'DE ALKOL KONTROLÜNE İLİŞKİN ANALİZ BÖLÜM DEĞERLENDİRME VE SONUÇ 1. GENEL POLİTİKALARIN DEĞERLENDİRİLMESİ TÜRKİYE İÇİN ALKOL KONTROLÜ POLİTİKASI ÖNERİLERİ Anket Araştırma Yaptırılması ve Toplumsal Bilinç Oluşturulması Kanıta Dayalı Veri Tabanının Oluşturulması Etiketleme ve Tüketicinin Bilgilendirilmesi Yasadışı Alkollü İçkilerin ve Yasal Olmayan Şekilde Piyasaya Arz Edilen Alkollü İçkilerin Halk Sağlığı Üzerindeki Etkilerini Azaltma Alkole Ulaşılabilirliğin Düzenlenmesi Fiyatlandırma ve Vergilendirme Politikaları Alkollü İçkilerin Pazarlanması, Reklâm, Promosyonlarının Düzenlenmesi Öğretim, İletişim, Eğitim ve Halkın Bilgilendirilmesinin Desteklenmesi Alkol Tüketiminin ve Sarhoşluğun Olumsuz Sonuçlarını Azaltma Alkollü Araç Kullanımının Azaltılması Alkolün Zararlı Kullanımıyla Oluşan Sorunların Tedavisinin Sağlanması Genel Öneriler 453 EKLER EK-1 TÜRKİYE'DE YILLARI TÜKETİLEN ALKOLÜN DEĞERLERİ 457 EK-2 TEKEL DÖNEMİ ALKOLLÜ İÇKİLER SATIŞ MİKTARLARI ( ) 461 EK-3 TEKEL DÖNEMİ ALKOLLÜ İÇKİLER ÜRETİM MİKTARLARI ( ) EK-4 ALKOLLÜ İÇKİ SEKTÖRÜNE AİT PİYASA ARZI BİLGİLERİ( ) 464 EK-5 ÜYE DEVLETLERE ALKOLE BAĞLI ZARARI DÜŞÜRMEDE DESTEK İÇİN BİR AB STRATEJİSİ- COM (2006) EK-6 ALKOL VE SAĞLIK HAKKINDA 1 ARALIK 2009 TARİHLİ SONUÇ KARARLARI (2009/C 302/07) 476 XXV

17 EK-7 ALKOLE BAĞLI ZARAR KONUSUNDAKİ AB STRATEJİSİNİN NASIL OLMASI GEREKTİĞİ HAKKINDA 2009/C 318/03 SAYILI ARAŞTIRMACI GÖRÜŞ 480 EK-8 DSÖ AVRUPA BÖLGESİNDE ALKOL POLİTİKASI ÇERÇEVESİ HAKKINDA BÖLGESEL KOMİTE'NİN EUR/RC55/R1 SAYILI KARARI 486 EK-9 DSÖ AVRUPA BÖLGESİNDE ALKOL POLİTİKASI ÇERÇEVESİ 488 EK-10 ALKOLÜN ZARARLI KULLANIMINI AZALTMA STRATEJİLERİ 501 EK-11 DSÖ ALKOL POLİTİKASI DURUM RAPORUNA GÖRE TÜRKİYE'DE ALKOL KONTROLÜ POLİTİKALARININ UYGULANMA DURUMU 503 SÖZLÜK ALKOL TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ ALKOL KONTROLÜ TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ (İngilizce-Türkçe) 521 KAYNAKÇA 539 xxvi