ÖZEL ATA KOLEJĠ EĞĠTĠM-ÖĞRETĠM YILI FEN VE TEKNOLOJĠ DERSĠ 7. SINIF YILLIK PLANI

Transkript

1 30.09/ ÖĞRENME ALANI: CANLILAR VE HAYAT ÜNĠTE I: VÜCUDUMUZDAKĠ SĠSTEMLER ARA DĠSĠPLĠNLER 1.Sindirim sistemi ile ilgili olarak 1.1. Sindirim sistemini oluşturan yapı ve organları; model, levha ve/veya şema üzerinde gösterir (FTTÇ-). 1.. Besinlerin vücuda yararlı hâle gelmesi için değişime uğraması gerektiğini tahmin eder Besinlerin kana geçebilmesi için fiziksel (mekanik) ve kimyasal sindirime uğraması gerektiğini belirtir. 1.. Enzimin kimyasal sindirimdeki işlevini açıklar Karaciğer ve pankreasın sindirimdeki görevlerini ifade eder. On bilgilerin yoklanması ve hatırlanması amacıyla oğrencilerden besinler ile enerji arasında iliski kurmaları istenir. Besin - enerji iliskisi sınıfta tartısılır. Sonra oğrenciler sindirim, karbonhidrat, protein, yağ, vitamin, su, mineral ve dis kelimelerini cumle icinde kullanırlar. Bu cumleler sınıfta okunur. Oğrenciler sırasıyla sindirimde gorevli yapı ve organları model, levha ve/veya sema uzerinde gosterir. Oğretmen bu on bilgileri, varsa kavram yanılgılarını ders islenisinde dikkate alır. Midedeki Asitlerin Besinlere Etkisi (1.; 1.3),(BSB-1,, 31). Yediğim Besinlere -eler Oluyor? (1.-1.5). Sindirim Sistemi Simulasyonu (1.-1.6), (BSB-1,, 3, 17, 8, 30, 31). [!] Kimyasal madde muhafazası ve kullanımına dikkat edilmelidir. 1., 1.3 Kimyasal ve fiziksel (mekanik) sindirim tanımları verilir, kimyasal sindirim denklemlerine girilmez.??? 1.3 Öğrenciler sindirimin sadece midede gerçekleştiğini düşünebilirler. 1. Sindirimde görevli sindirim enzimlerinin isimleri verilmez. _ Bosluk Doldurma _ Tanılayıcı Dallanmıs Ağac sınıf Vücudumuz Bilmecesini Çözelim ünitesindeki Besinlerin Sindirimi ve Besin İçerikleri ve Görevleri konularıyla 1.6. Sindirime uğrayan besinlerin bağırsaklardan kana geçişini açıklar Sindirim sistemi sağlığını olumlu-olumsuz etkileyecek etkenleri özetler ve tartışır (BSB-5, 7, 3)..BoĢaltım sistemi ile ilgili olarak.1. Boşaltım sistemini oluşturan yapı ve organları; model, levha ve/veya şema üzerinde gösterir (FTTÇ-). Oğrenciler on bilgilerin yoklanması ve hatırlanması amacıyla bosaltımda gorevli yapı ve organları uygun malzemeleri kullanarak kartona cizilmis bos insan modeli uzerine yerlestirir ve boylece bosaltım sistemi seması/ levhası olusturur (.1), (BSB-17, 8). 1.6 Villusun sindirimdeki önemi vurgulanır, yapısı anlatılmadan şekil olarak verilir. [!] 1.7 Sindirim sistemi sağlığını olumlu etkileyen etkenlerden lifli besinler, dengeli beslenme; olumsuz olarak etkileyen etkenlerden stres, dengesiz ve yetersiz beslenme vb. örnek olarak verilebilir. 1.7 kazanımı, Türkçe dersi Okuma temel dil becerisi ile.boģaltım sistemi ile ilgili olarak.. Boşaltım sisteminde böbreklerin görevini ve önemini açıklar..3. Boşaltım sistemi sağlığının korunması için alınabilecek önlemlerin farkına varır... Bazı böbrek rahatsızlıklarının tedavisinde kullanılan teknolojik gelişmelere örnekler verir (FTTÇ-5, 17, 9, 30, 3). Misafirimiz Var(.3). Oğrenciler Bobreklerim benim icin onemlidir. Cunku, ile baslayan bir paragraf yazarlar. Yazılan paragraflar okunduktan sonra bobrek sağlığının korunması icin gerekenler listelenir (.;.3).. Nefronun boşaltımdaki önemi vurgulanır, yapısı anlatılmadan şekil olarak verilir. [!]. Boşaltımda deri, akciğer ve karaciğerin görevleri de vurgulanır. [!]. Böbrek yetmezliği, böbrek taşı, böbrek nakli, diyaliz, yüksek frekanslı ses dalgaları ve lazer gibi teşhis/tedavi yöntemleri vurgulanır. _ Coktan secmeli soru.1 ve. kazanımları 5.sınıf Vücudumuz Bilmecesini Çözelim ünitesi Zararlı Maddelerin Boşaltımı konusu ile. kazanımı, Sosyal Bilgiler dersi 6.sınıf Bilim, Teknoloji ve Toplum öğrenme alanı, Elektronik Yüzyıl ünitesi 3.kazanım ile 1

2 / Denetleyici ve düzenleyici sistem ile ilgili olarak 3.1. Denetleyici ve düzenleyici sistemin vücudumuzdaki sistemlerin düzenli ve birbiriyle eş güdümlü çalışmasını sağladığını belirtir. 3.. Sinir sisteminin bölümlerini; model, levha ve/veya şema üzerinde gösterir (FTTÇ-) Sinir sisteminin bölümlerinin görevlerini açıklar. 3.. Refleksi gözlemleyecek bir deney tasarlar (BSB-16) İç salgı bezlerini; model, levha ve/veya şema üzerinde göstererek görevlerini açıklar (FTTÇ-). Mesajınız Var (3.3), (BSB-31). Refleks (3.). Kim Daha Hızlı?(3.), (BSB- 1, 3,, 7, 31). Hormonlar(3.5), (BSB-17, 8). [!] 3.1 Denetleyici ve düzenleyici sistemleri olumsuz etkileyen etmenler ( uyuşturucu, alkol ve sigara) ile ilgili örnekler verilir. 3. Sinir sisteminin bölümleri; merkezî (beyin, omurilik, beyincik, omurilik soğanı) ve çevresel sinir sistemi olarak verilir, yapılarına girilmez. Beynin bölümlerinden olan beyincik ve omurilik soğanının yapısına girilmeden görevleri verilir İç salgı bezleri olarak hipofiz, pankreas, tiroit, böbrek üstü bezleri ve eşeysel bezler verilir, yapılarına girilmez. Erkek ve dişi salgı bezleri ayrı ayrı şekiller üzerinde verilir Hormonlara örnek olarak günlük hayattan bilinen hormonlar (tiroksin, büyüme hormonu, insülin, glukagon, adrenalin vb.) verilir EKİM 013 KURBAN BAYRAMI TATİLİ Yapılandırılmış Grid ARA DĠSĠPLĠNLER 3.Duyu organları ile ilgili olarak.1. Çevremizdeki uyarıları algılamamızda duyu organlarının rolünü fark eder... Duyu organlarının yapılarını şekil ve/veya model üzerinde açıklar (FTTÇ-)..3. Duyu organlarının hangi tür uyarıları aldığını ve bunlara nasıl cevap verildiğini açıklar... Koku alma ve tat alma arasındaki ilişkiyi deneyle gösterir (BSB-1)..5. Duyu organlarındaki aksaklıklara ve teknolojinin bu aksaklıkların giderilmesinde kullanımına örnekler verir. (FTTÇ 31,3) Oğretmen oğrencilerin on bilgilerini belirlemek amacıyla duyu organları ile ilgili bildiklerini iceren bir paragraf yazmalarını ister ve yazılanlar okunarak urun secki dosyasında saklanır. Oğretmen konu bitiminde oğrencilerden duyu organları ile ilgili bir paragraf daha yazmalarını ister. Oğrenciler bu iki yazıyı karsılastırarak neler oğrendiklerini tartısırlar (.1). Duyu Organlarım Olmasa(.1), (BSB- 1, 3, 6, 7, 31). Dokunma (.3), (BSB- 1, 31). Tek Goz Yanılır (.3), (BSB- 1, 31). Nasıl Tat Alırız? (.3), (BSB- 1, 31). Bil Bakalım (.3), (BSB- 1,, 6, 7, 31). Burnumuz Olmasaydı(.), (BSB- 1, 7, 31)..3 Duyu organlarında bulunan özel almaçların (duyu reseptörleri) deride sıcaklık, dokunma, acı, basınç; gözde ışık; burunda koku; dilde tat; kulakta ses uyarılarını aldığı vurgulanır. Tüm duyu organlarındaki duyu almaçlarının uyarıları, duyu-sinir yolu ile beyindeki özel merkezlere ilettiği ve yanıt verdiği düşünülerek tek bir duyu organı örneği üzerinden uyarı alımı-cevap verme süreci açıklanır. Diğerlerinin açıklaması öğrenciden beklenir. [!].3 Kulağın vücudumuzun dengesinin sağlanmasına yardımcı olduğu belirtilir..5 Aksaklıklar tanım düzeyinde verilir. Teknolojik örnek olarak lens, gözlük, işitme cihazı, kornea nakli vb. belirtilir. [!].5 Rehberlik Araştırma Merkezi ve Okul Rehberlik Servisi ile iş birliği sağlanarak Göz Tarama Testi yapılabilir. Bulmaca

3 ARA DĠSĠPLĠNLER.6. Duyu organlarının sağlığını korumak amacı ile alınabilecek önlemlere günlük hayatından örnekler verir..7. Kendini, görme veya işitme engelli kişilerin yerine koyarak onları anlamaya çalışır (TD-3). Misafirimiz Var (.6). Bana Neler Oldu? (.7), (BSB- 1, 7, 31, 3). 1.KAZANIM SINAVI 0-08 KASIM 013 İnsan Hakları ve Vatandaşlık (.7 9) 5.Vücudumuzdaki sistemlerle ilgili olarak 5.1. Vücudumuzdaki tüm sistemlerin birlikte ve eş güdümlü çalıştığına örnekler verir. 5.. Bağımlılığa sebep olan maddelerin sistemlere etkisini araştırır ve sunar (BSB-5, 7, 3; FTTÇ-8, 9, 3) Organ bağışının önemini vurgular. 5.. Sağlık sorunlarıyla birlikte toplumda görevlerini devam ettiren bireyleri takdir eder ve anlayışlı olur (TD-3). Hayal Et, Dusun, Bul (5.1). Sistemlerim Beraber Calısır (5.1). Misafirimiz Var (5.). Dikkat! (5.), (BSB-5, 7, 31, 3). Poster Hazırlama(5.3), (BSB- 5, 7, 3). _ Genc Gazeteci (5.3), (BSB- 5, 7, 3). Ben de Olabilirdim (5.), (BSB- 5, 7, 3). [!] 5. Rehberlik Araştırma Merkezi, Okul Rehberlik Servisi ve Yeşilay Kulübü ile iletişim kurularak bağımlılığa sebep olan maddeler ve zararları ile ilgili broşürler istenerek dağıtılabilir. [!] 5.3 Organ bağışı konusunda Atatürk ün millî birlik ve beraberlik ile toplumsal dayanışmaya verdiği önem örneklerle vurgulanır. _ Acık Uclu Soru _ Kavram Haritası 5. Bağımlılığa sebep olan maddeler 5. sınıf Vucudumuz Bilmecesini Cozelim unitesindeki Sigara ve Alkol ile iliskilendirilir. 5. kazanımı, Türkçe dersi Okuma, Konuşma ve Yazma temel dil becerisi ile Rehberlik ve Psikolojik Danışma (5. 9,10) Sağlık Kültürü Eğitimi (5.-7; 5.3-3) İnsan Hakları ve Vatandaşlık (5. 9) 3

4 ÖĞRENME ALANI: FĠZĠKSEL OLAYLAR ÜNĠTE : KUVVET VE HAREKET 1. Sarmal yayların özellikleri ile ilgili olarak 1.1. Yayların esneklik özelliği gösterdiğini gözlemler (BSB-1). 1.. Bir yayı sıkıştıran veya geren cisme, yayın eşit büyüklükte ve zıt yönde bir kuvvet uyguladığını belirtir Bir yayı geren veya sıkıştıran kuvvetin artması durumunda yayın uyguladığı kuvvetin de arttığını fark eder (BSB-1). Yaylarla Oynayalım (1.1,1.,1.3). [!] Öğrenciler sıkıştırılan veya gerilen yayların eski hâllerine geri dönerken kendileri ve çevredekiler için tehlike oluşturacak tarzda hareket edebilecekleri konusunda uyarılmalıdır. _ Kavramları Bulup Yerlestirelim 1.. Bir yayın esneklik özelliğini kaybedebileceğini keşfeder (BSB-16,18) Yayların özelliklerini kullanarak bir dinamometre tasarlar ve yapar (BSB-16,, 3,, 7, FTTÇ-9; TD-3). Yaylar Esneklik Ozelliğini Kaybedebilir (1.). Basit Bir Dinamometre Yapalım (1.5). 1. Yayların esneklik özelliklerinin farklı olabileceği vurgulanmalı; fakat yay sabiti ve geri çağırıcı kuvvet kavramları kullanılmamalı ve bunlarla ilgili matematiksel bağıntılara girilmemelidir.. Kuvvet, iģ ve enerji ile ilgili olarak.1. Kuvvet, iş ve enerji arasındaki ilişkiyi araştırır... Fiziksel anlamda işi tanımlar ve birimini belirtir. Hangi Durumda En Fazla İş Yaparız? (.;.3). Kutle, Kinetik Enerjinin Buyukluğunu Değistirir (.5;.6). [!] İş birimi joule (jul) olarak verilir.. İşin fiziksel olarak ne anlama geldiği tanımsal düzeyde verilmeli ve bir cisme etki eden kuvvetin hangi durumda iş yaptığı örneklerle sezdirilmeli, iş ile ilgili hesaplamalara (W=F.x) girilmemelidir. _ Hangi Kuvvet Đs Yapar? _ Hangi Durumda Daha Kolay Yukarı Cıkarırız?.3. Bir cisme hareket doğrultusuna dik olarak etki eden kuvvetin, fiziksel anlamda iş yapmadığını ifade eder... Enerjiyi iş yapabilme yeteneği olarak tanımlar..3 Hangi kuvvetlerin fiziksel anlamda iş yapacağı konusunda, sadece hareket doğrultusuna dik olarak etki eden kuvvetin, fiziksel anlamda iş yapmadığı ve bu özel durumun dışında kalan kuvvetlerin iş yapacağı vurgulanmalı, açı yapan kuvvetlerin bileşenleri ile ilgili hesaplamalar yapılmamalıdır. [!]. Öğrenciler iş ve enerji kavramları arasındaki farkı ve ilişkiyi fark edebilmelidir.

5 HAFT A.5. Hareketli cisimlerin kinetik enerjiye sahip olduğunu fark eder (BSB-1,3,8)..6. Kinetik enerjinin sürat ve kütle ile olan ilişkisini keşfeder (BSB-16,19,0,7,3)..7. Cisimlerin konumları nedeniyle çekim potansiyel enerjisine sahip olduğunu belirtir..8. Çekim potansiyel enerjisinin cismin ağırlığına ve yüksekliğine bağlı olduğunu keşfeder (BSB-16, 19, 0, 7, 3)..9. Bazı cisimlerin esneklik özelliği nedeni ile esneklik potansiyel enerjisine sahip olabileceğini belirtir..10. Sıkıştırılmış veya gerilmiş bir yayın esneklik potansiyel enerjisine sahip olduğunu fark eder (BSB-16, 19, 0, 7, 3)..11. Yayın esneklik potansiyel enerjisinin yayın sıkışma (veya,gerilme) miktarı ve yayın esneklik özelliğine bağlı olduğunu keşfeder (BSB-16, 19, 0, 7, 3)..1. Potansiyel ve kinetik enerjilerin birbirine dönüşebileceğini örneklerle açıklar (BSB-5)..13. Enerji dönüşümlerinden hareketle, enerjinin korunduğu sonucunu çıkarır..1. Çeşitli enerji türlerini araştırır ve bunlar arasındaki dönüşümlere örnekler verir (FTTÇ-7, 30, 33, 3; TD-3). Cekim Potansiyel Enerjisi -elere Bağlıdır? (.7). Esneklik Potansiyel Enerjisi -elere Bağlıdır? (.9;.10). Enerjiyi Vardan Yok, Yoktan Var Edemeyiz! (.11;.1;.13)..5 Sadece hareketli cisimlerin kinetik enerjiye sahip olacağından bahsedilmeli, bununla ilgili matematiksel bağıntılara girilmemelidir..7 Burada konumla ilgili olarak öğrenciler bir cismin yerden yüksekliğini dikkate almalıdır..7 Dünya-Ay ve Dünya-Güneş arasındaki çekim potansiyel enerjisine değinilmez..8 Potansiyel enerji kavramı öğrencilere sezdirilmeli; bununla ilgili matematiksel bağıntılar verilmemelidir..9 Öğrenciler kütle (m) ve yer çekimi ivmesinin (g) çekim potansiyel enerjisine etkisini, ayrı ayrı değil onlara tanıdık gelen ve kütle ile yer çekimi ivmesinin çarpımlarının yerine geçen ağırlık olarak incelemelidir. Çünkü öğrenciler yer çekimi ivmesi ile ilgili bilgileri almadan bir cismin ağırlığını dinamometre ile belirleme becerisini 6. sınıfta kazanmıştır. [!].9 Bazı cisimlere örnek olarak balon, lastik, cetvel verilebilir. [!] Enerjinin, harcanması, tüketilmesi ve kullanılması günlük dilde sıkça geçer. Böyle durumlarda enerjinin yok olmadığı, genellikle başka bir enerjiye dönüştüğü vurgulanmalıdır. 6.sınıf Kuvvet ve Hareket ünitesi ile.1 kazanımı, Türkçe dersi Okuma becerisi amaç 6 ile 5

6 Basit makineler ile ilgili olarak 3.1. Bir kuvvetin yönünün nasıl değiştirilebileceği hakkında tahminlerde bulunur ve tahminlerini test eder (BSB-1, 9,16). 3.. Bir kuvvetin yönünü ve/veya büyüklüğünü değiştirmek için kullanılan araçları basit makineler olarak isimlendirir Basit makine kullanarak uygulanan giriş kuvvetinden daha büyük bir çıkış kuvveti elde edilebileceğini fark eder (BSB-1, 16,, 3,, 3). 3.. Bir işi yaparken basit makine kullanmanın enerji tasarrufu sağlamayacağını, sadece iş yapma kolaylığı sağlayacağını belirtir Belirli bir giriş kuvvetini, en az üç basit makineden oluşan bir bileşik makineye uygulayarak çıkış kuvvetinin büyüklüğünü artıracak bir tasarım yapar (BSB-16,, 3,, 7; FTTÇ-8,9) Farklı basit makine çeşitlerini araştırarak basit makinelerin geçmişte ve günümüzde insanlığa sunduğu yararları değerlendirir (FTTÇ-7, 30, 33, 3; TD-3) Tasarladığı bileşik makinenin uzun süre kullanıldığında, en çok hangi kısımlarının ne şekilde aşınacağını tahmin eder (BSB-9; FTTÇ-10). Basit Makineler Đslerimizi Kolaylastırır (3.1;3.;3.3;3.). 3. Basit makine çeşitleri olarak eğik düzlem, kaldıraç, makara ve dişliler verilir. [!] 3.3 Basit makinelerden bahsederken giriş kuvvetleri ve çıkış kuvvetleri terimleri bir sistemi ifade etmesi nedeniyle tercih edilir. Ancak uygun yerlerde uygulanan kuvvet ve doğan kuvvet terimleri de kullanılabilir. [!] Basit makinelerle ilgili matematiksel bağıntılara girilmeden öğrencilerin basit makineleri tanımaları ve bunların sağladığı kolaylıkları fark etmeleri sağlanmalıdır. [!] 3.6 Atatürk ün bilim ve teknoloji konusundaki sözlerine örnekler( Ben, manevî miras olarak hiçbir âyet, hiçbir dogma, hiçbir donmuş ve kalıplaşmış kural bırakmıyorum. Benim manevî mirasım ilim ve akıldır. gibi) örnekler verilmelidir. [!] 3.6 Öğrencilerin, araştırma yoluyla vida, çıkrık, keski, tekerlek vb. basit makineleri tanımaları sağlanır. [!] Basit makinelerin bize fazladan bir enerji sağlamadığı, yani enerji üretmedikleri, aksine sürtünmeden dolayı enerji kaybına yol açtığı vurgulanmalıdır. [!] Fatih Sultan Mehmet in İstanbul u fethederken gemilerin Haliç e nasıl indirildiği ve Arşimet in basit makinelerle ilgili çalışmalarından söz edilebilir..kazanim SINAVI 0-06 ARALIK 013 _ Basit Makineleri Tanıyor muyuz? _ Basit Makinelere Hayatımızdan Ornekler Verelim [!] Atatürkçülük ile ilgili konular (3.6 1) 1- Ataturk un bilim ve teknolojiye verdiği onemi kavrayabilme. 6

7 Sürtünme kuvvetinin enerji kaybına yol açması ile ilgili olarak.1. Sürtünen yüzeylerin ısındığını deneylerle gösterir (BSB-16)... Sürtünme kuvvetinin, kinetik enerjide bir azalmaya sebep olacağını fark eder (BSB-15, 16, 17, 18, 19, 0)..3. Kinetik enerjideki azalmayı enerji dönüşümüyle açıklar... Hava ve su direncinin de kinetik enerjide bir azalmaya neden olacağı genellemesini yapar..5. Sürtünme kuvvetinin az veya çok olmasının gerekli olduğu yerleri araştırır ve sunar (BSB-3). Değerlendirme Sürtünme kuvveti ile ilgili matematiksel bağıntılara girilmemelidir..3 Sürtünmenin etkisiyle kinetik enerjinin ısı, ses ve ışık enerjilerine dönüşümünden bahsedilir. [!] Atmosfere giren meteorların yeryüzüne düşerken kütlelerinin neden değiştiğinden söz edilebilir. _ Neden Daha Az Yol Aldı?.5 kazanımı, Turkce dersi Okuma dil becerisi amac 6, Konusma dil becerisi, Yazma dil becerisi amac 1,,3 ile iliskilendirilir. Ünite toplam ders saati 7

8 ÖĞRENME ALANI: FĠZĠKSEL OLAYLAR ÜNĠTE 3: YAġAMIMIZDAKĠ ELEKTRĠK 1. Elektriklenme ve çeģitleri ile ilgili olarak 1.1. Bazı maddelerin veya cisimlerin birbirlerine temas ettirildiğinde elektriklenebileceğini fark eder. 1.. Aynı yolla elektriklendikten sonra aynı cins iki maddenin birbirlerini dokunmadan ittiğini, farklı cins iki maddenin ise birbirlerini dokunmadan çektiğini deneyerek keşfeder (BSB-8, 9, 30, 31) Deneysel sonuçlara dayanarak iki cins elektrik yükü olduğu sonucuna varır (BSB-31). 1..Elektrik yüklerinin pozitif (+) ve negatif (-) olarak adlandırıldığını belirtir Aynı elektrik yüklerinin birbirini ittiğini, farklı elektrik yüklerinin ise birbirini çektiğini ifade eder. Cisimleri Elektrikleyelim (1,1; 1.; 1.3). Dokundur ve Gor (1.7). Bir Elektroskop Yapalım (1.9). Haydi Yukler Toprağa! (1.10, 1.11). Yıldırımdan Korunalım (1.1).??? Sürtünme, elektriklenmeyi kolaylaştırıcı (etkileşme yüzeyini artıran) bir etkendir. Burada önemli olan temas yüzeyidir. Bu nedenle öğrenciler Elektriklenme sürtünme ile oluşur. kavram yanılgısına düşmemelidir. [!] Elektriklenme ile ilgili etkinlikler nemli ortamlarda sonuç vermediğinden kuru bir ortam tercih edilmelidir. 8

9 Negatif ve pozitif yüklerin birbirine eşit olduğu cisimleri, nötr cisim olarak adlandırır Yüklü bir cismin başka bir cisme dokundurulunca onu aynı tür yükle yükleyebileceğini ve bu cisimlerin daha sonra birbirini itebileceğini deneyerek keşfeder (BSB-8, 9, 30, 31) Elektriklenme olaylarında cisimlerin negatif yük alış-verişi yaptığını ve cisimler üzerinde pozitif veya negatif yük fazlalığı (yük dengesizliği) oluştuğunu ifade eder Elektroskobun ne işe yaradığını, tasarladığı bir araç üzerinde gösterir (BSB-18, FTTÇ-5) Yüklü cisimlerden toprağa, topraktan yüklü cisimlere negatif yük akışını topraklama olarak adlandırır Cisimlerin birbirine dokundurulmadan etki ile elektriklenerek zıt yükle yüklenebileceğini deneyerek keşfeder (BSB-8, 9, 30, 31) Elektriklenmenin teknolojideki ve bazı doğa olaylarındaki uygulamaları hakkında örnekler vererek tartışır (FTTÇ-5). [!]1.8 Negatif yüklerin elektronlar, pozitif yüklerin ise protonlar olduğu. Ünite olan Maddenin Yapısı ve Özellikleri ünitesinde verilecektir. [!] Elektriklenme konusundaki (+), (-) sembolleri matematikteki toplama ve çıkarma işlemleri ile karıştırılmamalıdır. [!] 1.10 Toprağın yani yerkürenin aslında çok büyük bir nötr cisim olduğu hatırlatılmalıdır. [!] 1.11 Cisimleri etki ile yüklemek için topraklama yapılması gerektiği vurgulanmalıdır. _ Tahmin Et-Gozlemle- Acıkla Afetten Korunma ve Güvenli Yaşam (1.1-9) 9

10 / Elektrik devrelerindeki akım, gerilim ve direnç iliģkisi ile ilgili olarak.1. Elektrik akımının bir çeşit enerji aktarımı olduğunun farkına varır... Elektrik enerjisi kaynaklarının, devreye elektrik akımı sağladığını ifade eder..3. Elektrik devrelerinde akımın oluşması için kapalı bir devre olması gerektiğini fark eder... Bir elektrik devresindeki akımın yönünün üretecin pozitif kutbundan, negatif kutbuna doğru kabul edildiğini ifade eder ve devre şeması üzerinde çizerek gösterir..5. Ampermetrenin devreye nasıl bağlanacağını devreyi kurarak gösterir (BSB-17, 18)..6. Basit elektrik devrelerindeki elektrik akımını ölçmek için ampermetre kullanır ve akım biriminin amper olarak adlandırıldığını ifade eder. (BSB-17)..7. Gerilimi, bir iletkenin iki ucu arasında akım oluşmasına neden olabilecek enerji farkının bir göstergesi olarak ifade eder..8. Voltmetrenin devreye nasıl bağlanacağını devreyi kurarak gösterir (BSB-17, 18)..9. Pillerin, akülerin vb. elektrik enerjisi kaynaklarının kutupları arasındaki gerilimi, voltmetre kullanarak ölçer ve gerilim biriminin volt olarak adlandırıldığını ifade eder. (BSB-17)..10. Bir devre elemanının uçları arasındaki gerilim ile üzerinden geçen akım arasındaki ilişkiyi deneyerek keşfeder (BSB-8, 9, 30, 31)..11. Bir devre elemanının uçları arasındaki gerilimin, üzerinden geçen akıma oranının devre elemanının direnci olarak adlandırıldığını ifade eder..1. Volt/Amper değerini, direnç birimi Ohm un eş değeri olarak ifade eder. Elektrik Akımı -edir? (.1;.;.3). Devredeki Akımı ve Gerilimi Olcelim (.6;.7;.8). Direnc-Akım-Gerilim Đliskisi (.10;.11), (BSB-6, 7, 8, 30). [!].1. Öğrencilere, bir devrede elektrik enerjisi kaynağı nedeniyle yüklerin kinetik enerjilerini birbirlerine aktarmaları sonucu elektrik akımının oluştuğu, yüklerin kapalı devre boyunca iletkenin bir ucundan diğer ucuna gitmediği vurgulanmalıdır. [!] Öğretmen su tesisatı modelinin sadece bir benzetme olduğunu ve eksiklerinin bulunduğunu vurgulamalıdır. [!].6-.8 Voltmetrenin iki uç arasındaki gerilimi, ampermetrenin ise iletkenin üzerinden geçen akımı ölçtüğünden farklı bağlandığı vurgulanmalıdır. [!] Öğrencilere, konunun tarihsel gelişimi ile ilgili bir okuma metni verilerek akımın yönünün negatif yüklerin akış yönünün tersi olarak kabul edildiği verilmelidir. [!] Şehir geriliminin ölçümünün tehlikeli olacağı vurgulanmalıdır. _ El El Ustunde 10

11 / Ampullerin (dirençlerin) bağlanma Ģekilleri ile ilgili olarak 3.1. Ampullerin seri ve paralel bağlandığı durumları devre kurarak gösterir (BSB-17). 3.. Ampullerin seri ve paralel bağlanması durumunda devredeki farklılıkları deneyerek keşfeder (BSB-8,9,30,31) Seri ve paralel bağlı ampullerden oluşan bir devrenin şemasını çizer. Ampulleri Seri ve Paralel Bağlayalım (3.1; 3.; 3,3; 3,; 3.5; 3.6; 3,7). Az Direnc, Cok Akım(3.8). [!] 3.1 Etkinlikler ampuller yerine direnç (reosta vb.), pil yerine güç kaynağı kullanılarak yapılabilir. 3. Pillerin paralel bağlanması konusuna bu düzeyde girilmeyecektir. _ Farkları Bul _ Elestir- Değerlendir _ Hangisi Daha Parlak 3.. Ampullerin paralel bağlanmasından oluşan devrelerin avantajlarını ve dezavantajlarını fark eder Seri bağlı devre elemanlarının hepsinin üzerinden aynı akımın geçtiğini fark eder Paralel bağlı devre elemanlarının üzerinden geçen akımların toplamının, ana koldan geçen akıma eşit olduğunu fark eder. 3.KAZANIM SINAVI OCAK Ampullerin seri-paralel bağlandığı durumlardaki parlaklığın farklılığının sebebini direnç ile ilişkilendirir Devrede direnci küçük olan koldan yüksek; direnci büyük olan koldan daha düşük akımın geçeceğinin farkına varır. 3.7 Seri bağlanan dirençlerin eş değer direncinin arttığı, paralel bağlı dirençlerde ise azaldığı, formüllere girilmeden verilecektir. Değerlendirme 11

12 ÖĞRENME ALANI: MADDE VE DEĞĠġĠM ÜNĠTE : MADDENĠN YAPISI VE ÖZELLĠKLERĠ 1.Element ve elementlerin sembolleri ile ilgili olarak 1.1. Model üzerinde, bir elementin bütün atomlarının aynı olduğunu fark eder (BSB 8). 1.. Model ve şekilleri kullanarak farklı elementlerin atomlarının farklı olduğunu sezer (BSB 5,6) Periyodik sistemdeki ilk 0 elementi ve günlük hayatta karşılaştığı yaygın element isimlerini listeler. 1.. Elementleri sembollerle göstermenin bilimsel iletişimi kolaylaştırdığını fark eder (FTTÇ- ) İlk 0 elementin ve yaygın elementlerin sembolleri verildiğinde isimlerini, isimleri verildiğinde sembollerini belirtir. 1.1 Element kavramının ilk tanıtımının, küresel modeller üzerinde ve atomların özdeşliği temelinde sezdirilmesi amaçlanmıştır. Bu kavramın tanımı, fiziksel ve kimyasal olayların tanıtımından sonra kendinden daha basit maddelere ayrışmama esasına göre verilecektir. [!] 1.3 Demir, bakır, altın, gümüş, çinko, kalay, kurşun, civa, iyot ve krom yaygın elementlerin başlıcalarıdır. [!] 1.3 Elementlerin numaralandırılması, atom numarası kavramına bir hazırlıktır. [!] 1.3 Yaygın kullanılan elementlerin isimlerinden sembollerinin türetilmesine örnekler verilir. [!] 1.3 Periyodik cetvel üzerinde ilk 0 element ve en yaygın 10 element gösterilir. [!] 1.3 Burada amaç; elementlerin isimleri ile sembolleri arasında ilişki kurmaktır. Element özellikleri ve keşfi ile ilgili bilgiler asli bilgiler gibi düşünülmemelidir. [!] Element sembollerinin bellekte yerleşimi için bu dönem öğrencilerinin yaşı uygundur. İsim, şehir, bulmaca benzeri oyunlar, bu bağlamda çok yararlıdır. [!] Sembol ve formül kavramları arasındaki fark vurgulanmalıdır. [!] Rusça, Çince, Japonca vb. metinlerde kimyasal sembollerin aynı olduğu metin örnekleriyle gösterilir. Farklı alfabeleri kullananların neden aynı sembolleri seçtiği irdelenir. 1.1 Atom, molekül, element, bileşik, saf madde ve karışım kavramları 6. sınıfta edinilmiş olup bu kazanım, bir hatırlatma olarak düşünülmelidir. 1

13 Atomun yapısı ile ilgili olarak.1. Birbiri ile temas hâlinde olan atomları bağlı atomlar şeklinde niteler... Sürtme ile elektriklenme olayına dayanarak atomun kendinden daha basit öğelerden oluştuğu çıkarımını yapar (BSB-8)..3. Atomun çekirdeğini, çekirdeğin temel parçacıklarını ve elektronları temsili resimler üzerinde gösterir... Elektronu, protonu ve nötronu kütle ve yük açısından karşılaştırır. [!]. Sürtme ile elektriklenmeden hareketle atomdan küçük temel parçacıklar bulunması gerektiği çıkarımına varmak, dolaylı ve öğrencinin çok da tanımadığı bir akıl yürütme süreci gerektirir. Ayrıca negatif yük, pozitif yük, nötral gibi kavramlar da 7. sınıf Elektrik ünitesinde verilmiş olmakla birlikte, henüz tam anlaşılmamış olabilir. Bu konuda sabırlı ve ısrarlı olmak esastır. [!]. Atomun kütlesinin, yaklaşık olarak proton ve nötron kütleleri toplamı olduğu vurgulanır. [!].3;. Proton, elektron ve nötronun kütlesi verilmeyecektir. Sadece Proton ve nötronun kütleleri birbirine çok yakındır. ; Proton ve nötron tartılamayacak kadar küçük taneciklerdir. ; Elektron kütlesi, proton kütlesinin yaklaşık 1/000 i kadardır. ifadeleri yeterlidir. [!].3;.8 Katman kavramı, yörünge kavramına tercih edilmelidir. [!].-.5 Artı yüklü protonların çekirdekte yan yana nasıl durabildiği, bazı öğrencilerde merak oluşturabilir. Çekirdekteki parçacıklar arasında, başka yerde görmediğimiz özel çekim kuvvetleri vardır. doğru ve bu düzey için uygun bir açıklama olacaktır..1 Öğrenci, 6. sınıfta öğrendikleriyle, atomu, yekpare ve içi dolu algılamış olabilir. Modeller üzerinde çalışılırken, Acaba atomlar gerçekten böyle içi dolu küreler şeklinde midir? sorusunu sormak ve bu konuda bir şüphe uyandırmak çok önemlidir.sürtme ile elektriklenme tartışılırken, bağlı atomların veya atom gruplarının değiştokuş edilmesi de gündeme geleceği için, bağ kavramı ile ilgili ilk sezişlerin de irdelenmesi faydalıdır. 7 OCAK -07 ġubat 01 YARIYIL TATĠLĠ 13

14 Nötr atomlarda, proton ve elektron sayıları arasında ilişki kurar (BSB-7; TD-1)..6. Aynı elementin atomlarında, proton sayısının (atom numarası) hep sabit olduğunu, nötron sayısının az da olsa değişebileceğini belirtir..7. Aynı atomda, elektronların çekirdekten farklı uzaklıklarda olabileceğini belirtir..8. Çizilmiş atom modelleri üzerinde elektron katmanlarını gösterir, katmanlardaki elektron sayılarını içten dışa doğru sayar..9. Proton sayısı bilinen hafif atomların (Z 0) elektron dizilim modelini çizer (FTTÇ- ). [!].-.5 Artı yüklü protonların çekirdekte yan yana nasıl durabildiği, bazı öğrencilerde merak oluşturabilir. Çekirdekteki parçacıklar arasında, başka yerde görmediğimiz özel çekim kuvvetleri vardır. doğru ve bu düzey için uygun bir açıklama olacaktır..6 Kütle numarası kavramı bu düzeyde gerekli değildir. [!].6-.9 Atomun gerçekte üç boyutlu olduğu, resim-modellerin aslında bir küreyi gösterdiği, ilgi duyan çocuklar için ek bilgi olarak verilebilir. Bazı öğrenciler, bu durumda katmanların bir çember değil; bir küre yüzeyi olacağı çıkarımını yapabilir. Eğitici filmler veya İnternet ortamı kullanılarak dinamik (hareketli) atom modelleri göstermek, bu bağlamda yararlıdır. [!].7-.9 Güneş sistemiyle atom modeli arasında ilişki kurmak, atomun iki boyutlu olduğunu çağrıştırması bakımından iyi bir benzetme değildir. Ayrıca öğrencilerde henüz yerleşik bir Güneş sistemi kavramı olduğu da kesin değildir. [!].6-.9 Atomun gerçekte üç boyutlu olduğu, resim-modellerin aslında bir küreyi gösterdiği, ilgi duyan çocuklar için ek bilgi olarak verilebilir. Bazı öğrenciler, bu durumda katmanların bir çember değil; bir küre yüzeyi olacağı çıkarımını yapabilir. Eğitici filmler veya İnternet ortamı kullanılarak dinamik (hareketli) atom modelleri göstermek, bu bağlamda yararlıdır. [!].7-.9 Güneş sistemiyle atom modeli arasında ilişki kurmak, atomun iki boyutlu olduğunu çağrıştırması bakımından iyi bir benzetme değildir. Ayrıca öğrencilerde henüz yerleşik bir Güneş sistemi kavramı olduğu da kesin değildir..9 İzotop kavramı ve Atomun özelliklerini belirleyici olan proton sayısıdır. bilgisi bu düzey için erkendir. [!].9 Bu seviyede; s, p, d, f orbitallarine girilmeyecektir. Elektronlar;, 8, 8, 18 düzeninde katmanlara yerleştirilecektir. 1

15 Atom modellerinin tarihsel gelişimini kavrar; elektron bulutu modelinin en gerçekçi algılama olacağını fark eder (FTTÇ-3)..11. Bilimsel modellerin, gözlenen olguları açıkladığı sürece ve açıkladığı ölçekte geçerli olacağını, modellerin gerçeğe birebir uyma iddiası ve gereği olmadığını fark eder (FTTÇ- ). [!] Eski atom modellerinin bugün terk edilmiş olması, o modelleri geliştiren bilim adamlarının iyi düşünmediği anlamına gelmez. Doğru olan, bildiklerinin bugünküne göre çok az olmasıdır. Dalton un zamanında bilinenler hesaba katılınca, o modeli geliştirmenin, Bohr Modeli nden daha basit olmayacağı açıktır. İnsan bilgisinin zamanla genişlediği ve derinleştiği, bugün geçerli bazı modellerin gelecekte terk edilebileceği, ama bugünkü modelin günümüzdeki problemleri çözebildiği sezgi yoluyla da olsa verilmelidir. [!].10 Elektron bulutu modeline dayandırarak atomla ilgili bu düzeyde verilebilir fazla bir olgu yoktur.ancak gerçeğe daha yakın olduğu düşünülen bir modelin varlığının bilinmesi yararlıdır. 15

16 Katman-elektron dizilimi ile kimyasal özellikleri iliģkilendirmek bakımından 3.1. Dış katmanında 8 elektron bulunduran atomların elektron alıpvermeye yatkın olmadığını (kararlı olduğunu) belirtir. 3.. Elektron almaya veya vermeye yatkın atomları belirler Bir atomun, katman-elektron diziliminden çıkarak kaç elektron vereceğini veya alacağını tahmin eder (BSB- 9). 3.. Atomların elektron verdiğinde pozitif (+), elektron aldığında ise negatif (-) yük ile yüklendiği çıkarımını yapar. 3.5.Yüklü atomları iyon olarak adlandırır Pozitif yüklü iyonları katyon, negatif yüklü iyonları ise anyon olarak adlandırır Çok atomlu yaygın iyonların ad ve formüllerini bilir Oktet, dublet, iyon, anyon ve katyon kavramları birbiri ile ilişkili olarak verilecektir. [!] 3.1 Her atomun dış katmanını neden 8 e tamamlamak istediği sorusunu burada ele almak gerekmez. Ancak atomların elektron dizilimlerini soy gazlara benzetme eğiliminden bahsedilebilir. Oktet kuralı aslında bir kural değil, istisnası var olan bir düzenliliktir. Bu seviyede istisnalardan söz etmek gereksizdir Oktet, dublet, iyon, anyon ve katyon kavramları birbiri ile ilişkili olarak verilecektir. 3.7 Çok atomlu iyonlardan karbonat, nitrat, sülfat, fosfat, hidroksit ve amonyum iyonları tanıtılacak, diğer iyonlardan söz edilmeyecektir..kimyasal bağ ile ilgili olarak.1. Atomlar arası yakınlık ile kimyasal bağ kavramını ilişkilendirir... İyonlar arası çekme/itme kuvvetlerini tahmin eder, çekim kuvvetlerini iyonik bağ olarak adlandırır. [!].1 Kimyasal bağ kavramının ilişkilendirilebileceği görsel öge, birbirine yakın duran atomlardır. İki atom, teğet veya kısmen iç içe çizilmiş ise arada bir bağ olacağı fikri hem basit oluşu hem de gerçeği yansıtması bakımından uygundur. [!]. Ünitenin bu bölümünde sadece iyonik bağ tanıtılacak, iyonik bileşikler Bileşikler ve Formülleri başlığı altında incelenirken burada verilenler pekiştirilecektir. [!].-.3 Elektron alış-verişinin hangi hâllerde ve hangi yönde olacağı tartışılırken oktet ve dublet kurallarına sık sık gönderme yapmak yararlıdır. 16

17 Elektron ortaklaşma yolu ile yapılan bağı kovalent bağ olarak adlandırır... Asal gazların neden bağ yapmadığını açıklar..5. Elektron ortaklaşma yoluyla oluşan H, O, N moleküllerinin modelini çizer..6. Molekül yapılı katı element kristal modeli veya modelin resmi üzerinde molekülü ve atomu gösterir (BSB-8)..7. Kovalent bağlar ile moleküller arasında ilişki kurar (TD-1). 5.Öğrenciler, bileģikler ve formülleri ile ilgili olarak; 5.1. Farklı atomların bir araya gelerek yeni maddeler oluşturabileceğini fark eder (BSB- 5). 5.. Her bileşikte en az iki element bulunduğunu fark eder Molekül yapılı bileşiklerin model veya resmi üzerinde atomları ve molekülleri gösterir (BSB-8). 5.. Moleküllerde; her elementin atom sayısının, örgü yapılarda; elementlerin atom sayılarının oranını belirler Günlük hayatta sıkça karşılaştığı basit iyonik ve bazı kovalent bileşiklerin formüllerini yazar (FTTÇ- ) Element ve bileşiklerin hangilerinin moleküllerden oluştuğuna örnekler verir. [!]. Kovalent bağ, bir çift elektron ile iki ayrı atom çekirdeği arasındaki çekim olarak da sunulabilir. Fakat bu düzeyde, elektron ortaklaşma kavramı daha kolay anlaşılır..3 Kovalent bağların polarlık sınıflandırması ve koordinasyon bağları burada verilmeyecektir. [!] 5.1,5. Laboratuvar ortamında, demir ve kükürt elementlerinden hareketle bir bileşik elde etmek, öğrenciler için güzel bir deneyim olabilir. Ancak bu deneyi kendisi yapsa bile öğrenci, bileşik ve element kavramları ile ilgili kalıcı bir sezgi edinememektedir. Modeller, kavramsal sezgiler için daha uygun görsel malzemeler olarak düşünülmüştür. [!] 5. Molekül modelleri ile çalışılırken, her atomu farklı renklerde ve/veya farklı boylarda seçmek ve küreler üzerine element sembollerini okunabilir şekilde yazmak faydalıdır. [!] 5..5 NaCl, CaO gibi basit iyonik ve H O, CO, SO, NH 3, C 6H 1O 6 gibi kovalent bileşiklerin formülleri üzerinde durulur. [!] 5.6 Elementler atomlardan, bileşikler moleküllerden oluşmuştur. genellemesinden kaçınılmalıdır. Çünkü bu kuralın geçerli olduğu durumlar kadar istisnaları da vardır. Polimerler, proteinler karbonhidratlar gibi çok büyük moleküllere bu düzeyde girilmeyecektir..kazanim SINAVI MART 01 6.KarıĢımlar ile ilgili olarak 6.1. Karışımlarda birden çok element veya bileşik bulunduğunu fark eder (BSB-, ). 6.. Heterojen karışım (adi karışım) ile homojen karışım (çözelti) arasındaki farkı açıklar Katı, sıvı ve gaz maddelerin sıvılardaki çözeltilerine örnekler verir. 6.1 Kolloid, emülsiyon, süspansiyon, dispersiyon kavramlarına girilmeyecektir. 17

18 Çözeltilerde, çözücü molekülleri ile çözünen maddenin iyon veya molekülleri arasındaki etkileşimlerini açıklar Sıcaklık yükseldikçe çözünmenin hızlandığını fark eder. [!] 6. Kimi öğrenciler, NaCl deki iyonik bağın su tarafından nasıl koparıldığını sorgulayabilir. Böyle durumlarda, iyonik çekim kuvvetlerinin ortam değişince zayıflayabileceği ve özellikle su ortamında çok zayıfladığı gerçeği, verilebilir en basit açıklamadır. [!] 6. Su ve alkol gibi sıvıların karışımlarının da bir çözelti olduğu özellikle vurgulanmalıdır. Çözeltilerde, miktarı çok olan sıvıya çözücü, miktarı az olana çözünen demek uygundur. Ancak., sulu homojen karışımlarda, miktarı az bile olsa, suyu çözücü kabul etmek yanlış olmaz. 6. Çözünme olayının molekül-iyon temelinde açıklanırken, hidratasyon, solvatasyon, dissosiyasyon, assosiyasyon gibi terimlere ve bağ oluşumuna girilmeyecektir Çözünenin tane boyutu küçüldükçe çözünme hızının artacağını keşfeder Çözeltileri derişik ve seyreltik şeklinde sınıflandırır (BSB-5, 7) Çözeltilerin nasıl seyreltileceğini ve/veya deriştirileceğini deneyle gösterir (BSB-15, 16, 17, 18; TD-3). [!] 6.7 Derişimin sayısal ifadesi burada kapsam dışıdır. [!] Derişik ve seyreltik kavramlarının göreceli anlamlar taşıdığı, aynı çözeltinin, ikinci çözeltiye göre seyreltik, üçüncü çözeltiye göre de derişik olabileceği vurgulanır. [!] 6.7 Piyasadaki tüketim mallarının etiketleri üzerinde, derişik yerine konsantre terimi kullanılmaktadır. Öğrenciye bu terim tanıtılacak, fakat derişik sözcüğü tercih edilecektir. 18

19 Bazı çözeltilerin elektrik enerjisini ilettiğini deneyle gösterir; elektrolit olan ve elektrolit olmayan maddeler arasındaki farkı açıklar (BSB-, 5, 7) Yağmur ve yüzey sularının kısmen iletken olmasının sebebini ve doğurabileceği tehlikeleri açıklar (FTTÇ- 6, 8, 9). 6.9 Kullanılan güç kaynağının ve ampulün tipine ve daldırılmış elektrotlar arasındaki mesafeye bağlı olarak, saf su ve şeker çözeltisiyle yapılan deneylerde ampul, çok sönük de olsa yanabilir. Böyle durumlarda, suyun ve şeker çözeltisini kötü iletken tuz çözeltisini de iyi iletken şeklinde nitelemek, saf suda az da olsa iyonlar bulunduğu konusuna girmemek uygundur. 6.9 Burada esas olan, bazı maddelerin suda iyonlaştığı, bazılarının da molekül hâlinde çözündüğü fikridir. Elektrolit kavramının çağrıştıracağı elektroliz ve zayıf elektrolit, kuvvetli elektrolit gibi kavramlar bu ünitenin tamamen dışında düşünülmelidir. 6.9 HCl, H SO gibi aslında molekül yapılı bazı maddelerin de suda tamamen iyonlaşabileceği göz önüne alınarak Molekül yapılı maddeler suda iyonlaşmaz. şeklinde bir genellemeye gitmemek gerekir. [!] 6.10 Yüzey sularının iyonik maddeler çözmüş olabileceği fikrinin yerleşmesi için, toprağın oluşumu ve yapısı hakkında özet bir bilgi gereklidir. 6. sınıf Yaşamımızdaki Elektrik ünitesi ile ilişkilendirilebilir. Değerlendirme 19

20 / ÖĞRENME ALANI: FĠZĠKSEL OLAYLAR ÜNĠTE 5: IġIK 1. IĢığın soğurulması ile ilgili olarak 1.1. Işığın madde ile etkileşimi sonucunda soğurulabileceğini fark eder. 1.. Işıkla etkileşen maddelerin ısındığını gözlemler Yaptığı gözlemlere dayanarak maddelerin ışığı soğurduğu çıkarımını yapar (BSB-8). 1.. Koyu renkli cisimlerin ışığı, açık renkli cisimlere göre daha çok soğurduğunu keşfeder (BSB-, 6) Teknolojik tasarım döngüsünü kullanarak ışığı soğuran maddelerin ısınmasıyla ilgili projeler üretir (FTTÇ 9) Işığın bir enerji türü olduğunu ifade eder (TD-3) Işık enerjisinin başka bir enerjiye dönüşebileceğini ifade eder (TD-1, ) Güneş enerjisinden yararlanma yollarına örnekler verir (FTTÇ- 8). 5.KAZANIM SINAVI 01-0 NĠSAN 01 5.sınıfın Işık ve Ses ünitesinde ışığın yayılması ve ışığın maddeyle karşılaşması ile ilgili öğrenilenler hatırlatılmalıdır Işığı soğuran maddelerin ısınması, 5. sınıf Madde ve Değişim öğrenme alanı Maddenin Değişimi ve Tanınması ünitesindeki ısı-sıcaklık konusu ile ilişkilendirilmelidir..cisimlerin renkli görünmesiyle ilgili olarak.1. Beyaz ışığın tüm renkleri içerdiğini fark eder (BSB- 1)... İnsan gözünün fark edemeyeceği ışınların da olduğunu ifade eder..3. Cisimlerin siyah, beyaz veya renkli görünmelerini, ışığın yansıması ve soğurulmasıyla açıklar (BSB-8).???.1 Bazı öğrenciler ışığın tüm renkleri birleştirildiğinde siyah renk elde edileceğini düşünebilir.. Renk-dalga boyu ilişkisi, ışığın dalga karakteri bu ünitenin kapsamı dışındadır. Işınların dalga boylarından söz edilmeyecektir. [!]. 5. sınıfın Işık ve Ses ünitesinde ışın kavramı, ışığın izlediği yolu çizimle göstermede kullanılan geometrik şeklin adı, burada ise ışık türü olarak kullanılmıştır. [!]. Dalga boyu kavramına girilmeden, mor ötesi ışık, kızıl ötesi ışık, X-ışını gibi ışın türlerinin bilim ve teknolojideki kullanım alanlarından söz edilmelidir. 0

21 Cisimlerin beyaz ışıkta ve renkli ışıklarda neden farklı renklerde göründüklerini açıklar (BSB-5)..5. Gökyüzünün renkli görünmesini ışığın atmosferde soğurulması ve saçılması ile açıklar.???.5 Bazı öğrenciler gökyüzünün mavi görünmesinin, denizlerin mavi olmasından kaynaklandığını düşünebilir. 3. IĢığın saydam bir ortamdan baģka bir saydam ortama geçmesi ile ilgili olarak 3.1. Işığın belirli bir yayılma hızının olduğunu ifade eder. 3.. Işığın hızının saydam bir ortamdan başka bir saydam ortama geçerken değiştiğini ifade eder Işığın saydam bir ortamdan başka bir saydam ortama geçerken doğrultu değiştirdiğini keşfeder (BSB-, 11,17, 3, 6). 3.. Işık demetlerinin az kırıcı (az yoğun) saydam bir ortamdan çok kırıcı (çok yoğun) saydam bir ortama geçerken normale yaklaştığı, çok kırıcı (çok yoğun) saydam bir ortamdan az kırıcı (az yoğun) saydam bir ortama geçerken ise normalden uzaklaştığı sonucunu çıkarır (BSB-31) Işığın hem kırıldığı hem de yansıdığı durumlara örnekler verir (BSB-; TD-1) Çeşitli ortamlarda kırılma olayını açıklamak için basit ışın diyagramları çizer (BSB-8).??? 3.1 Bazı öğrenciler ışığın hızının asla değişmeyeceğini düşünebilir. [!] Öğrenciler oyuncak lazerin kesinlikle göze tutulmaması konusunda uyarılmalıdır. [!] 3. Yüzeyin Normalinin; ortam değiştiren ışınların gelme ve kırılma açılarını ölçmede referans alınan, ortamları ayıran, sınıra dik, sanal bir doğru parçası olduğu belirtilmeli ve çiziminde öğrencilere yardım edilmelidir. 3. Snell Yasası verilmeyecektir. Işığın madde ile etkileşimiyle ilgili 5 ve 6. sınıfta öğrenilenler hatırlatılmalıdır. 1

22 İki ortam arasında doğrultu değiştiren ışık demetlerini gözlemleyerek ortamların yoğunluklarını karşılaştırır (BSB-6, 8) Işığın her zaman çok kırıcı (çok yoğun) ortamdan az kırıcı (az yoğun) ortama geçemediğini deneyerek keşfeder (BSB-8, 9,30,31) Işığın kırılmasıyla açıklanabilecek olaylara örnekler verir (BSB-; TD-1) Işığın prizmada kırılarak renklere ayrılabileceğini keşfeder (BSB-, 17, 5). Merceklerle ilgili olarak.1. Işığın ince ve kalın kenarlı merceklerde nasıl kırıldığını keşfeder (BSB-, 11, 17)... Paralel ışık demetleri ile ince ve kalın kenarlı merceklerin odak noktalarını bulur (BSB-1)..3. Merceklerin kullanım alanlarına örnekler verir (BSB-1; TD-)... Ormanlık alanlara bırakılan cam atıkların güneşli havalarda yangın riski oluşturabileceğini fark eder (FTTÇ-, 3, 6, 7, 9, 33; TD-5)..5. Mercekler kullanarak gözlem araçları tasarlar (BSB-1, 3, 11, 17; FTTÇ-8, 9, 17)..6. Işığın yansıması ve kırılması olaylarının benzerlik ve farklılıklarını karşılaştırır (BSB-1, 5). [!] 3.8 Sınır açısından bağıntı verilmeden söz edilmelidir. [!]3.8 Genellikle yoğun maddelerin daha kırıcı oldukları belirtilir. [!] 3.9 Tam yansıma olayı ve fiber optik kabloların çalışma prensibinden söz edilebilir. [!] 3.10 Renk tayfında yediden çok daha fazla renk vardır. [!].1 İnce ve kalın kenarlı merceklerin çeşitli şekiller alabileceği vurgulanmalıdır..1 İnce ve kalın kenarlı merceklerde, cismin bulunduğu çeşitli uzaklıklar için görüntünün bulunacağı yer ve büyüklüğü ile ilgili bağıntılar verilmeyecektir..1,.5 Görüntü çizimleri ve merceklerle ilgili geometrik optik konuları üst sınıflarda ele alınacaktır. [!].5 Öğrenciler; çıplak gözle, merceklerle veya mercek sistemleriyle kesinlikle Güneş e bakmamaları konusunda uyarılmalıdır sınıf Canlılar ve Hayat öğrenme alanı, Vücudumuzdaki Sistemler ünitesinin gözün yapısı konusu ile Değerlendirme

23 / ÖĞRENME ALANI: CANLILAR VE HAYAT ÜNĠTE 6 : ĠNSAN VE ÇEVRE 1. Organizmaların yaģadıkları alanlar ve bu alanlara insan etkisi ile ilgili olarak 1.1. Tür, habitat, popülasyon ve ekosistem kavramlarını örneklerle açıklar. 1.. Bir ekosistemdeki canlı organizmaların birbirleriyle ve cansız faktörlerle ilişkilerini açıklar Farklı ekosistemlerde bulunabilecek canlılar hakkında tahminler yapar (BSB 9). [!] Ülkemizin biyolojik çeşitliliği ile ilgili okuma metni verilebilir. [!] 1. Canlıların birbiri ile ilişkilerinde besin zincirleri ve besin ağları verilir. [!]1.3 Göl, deniz, orman vb. ekosistemler verilir. Besin ağlarındaki enerji akışı ve ekosistemde madde döngüleri 8. sınıfta verilecektir. 1.. Ekosistemleri canlı çeşitliliği ve iklim özellikleri açısından karşılaştırır (BSB 5, 6) Ekosistemdeki biyolojik çeşitliliği fark eder ve bunun önemini vurgular Ülkemizde ve dünyada nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan bitki ve hayvanlara örnekler verir (BSB -5; FTTÇ, 3, 6). [!] İlköğretim ve 5. sınıfta kullanılan yaşam alanı yerine habitat kavramı kullanılacaktır. 6.KAZANIM SINAVI MAYIS 01 Afetten Korunma ve Güvenli Yaşam (1.6,1.7,19,1.10,1.11 1,, 3,, 8, 10, 11,1,13,1,15,16 ) 1.7.Ülkemizde ve dünyada nesli tükenme tehlikesinde olan bitki ve hayvanların nasıl korunabileceğine ilişkin öneriler sunar (BSB-3; FTTÇ 1,, 3,, 7) Çevresinde bulunan bitki ve hayvanlara sevgiyle davranır (FTTÇ 7, TD- 5) Ülkemizdeki ve dünyadaki çevre sorunlarından bir tanesi hakkında bilgi toplar, sunar ve sonuçlarını tartışır (BSB 5, 3; FTTÇ 18, 0, 1, 6, 7, 9). [!] 1.9 Ülkemiz çevre sorunlarına örnek olarak orman tahribatı, hava, su ve toprak kirliliği, heyelan, sel vb. verilebilir. [!] 1.9; 1.10 Biyolojik silahlar konusu ile ilgili okuma metni verilebilir. [!] 1.9 Erozyon ve deprem konusu Dünya ve Evren ünitesinde verilecektir. [!] Dünyadaki çevre problemleri için ozon tabakasının delinmesi, sera etkisi, deniz kirliliği, nükleer kirlilik (Çernobil örneği) vb. verilebilir. 1.9, 1.10 ve 1.11 kazanımları, Sosyal Bilgiler dersi Küresel Bağlantılar öğrenme alanı, Ülkeler Arası Köprüler ünitesi kazanım ve 3 ile 1.9 kazanımı, Türkçe dersi Okuma, Konuşma ve Yazma temel dil becerisi ile ilişkilendirilir 3

24 Dünyadaki bir çevre probleminin ülkemizi nasıl etkileyebileceğine ilişkin çıkarımlarda bulunur (BSB- 8; FTTÇ 18,0, 1, 8) Ülkemizdeki ve dünyadaki çevre sorunlarına yönelik iş birliğine dayalı çözümler önerir ve faaliyetlere katılır (FTTÇ 0, 1,, 3,, 6, 7; TD ) Atatürk ün çevre sevgisi ile ilgili uygulamalarına örnekler verir (FTTÇ 3, 7; TD ). [!] 1.9; 1.10 Biyolojik silahlar konusu ile ilgili okuma metni verilebilir. [!] 1.9 Erozyon ve deprem konusu Dünya ve Evren ünitesinde verilecektir. [!] Dünyadaki çevre problemleri için ozon tabakasının delinmesi, sera etkisi, deniz kirliliği, nükleer kirlilik (Çernobil örneği) vb. verilebilir. [!]1.1 Atatürk ün çevreyle ilgili yaptığı çalışmalara örnekler verilerek, Atatürk ün çevre bilincinin geliştirilmesi ile ilgili sözleri değerlendirilecektir. 1.9, 1.10 ve 1.11 kazanımları, Sosyal Bilgiler dersi Küresel Bağlantılar öğrenme alanı, Ülkeler Arası Köprüler ünitesi kazanım ve 3 ile 1.9 kazanımı, Türkçe dersi Okuma, Konuşma ve Yazma temel dil becerisi ile Atatürkçülük ile ilgili konular (1.1-). - Ataturk un cevreye verdiği onemi kavrayabilme İnsan Hakları ve Vatandaşlık (1.10, 1.11, ) Kariyer Bilinci Geliştirme: Biyolog, zoolog, botanikçi, çevre mühendisi ve veterinerlik verilebilir. Değerlendirme

25 ÖĞRENME ALANI: DÜNYA VE EVREN ÜNĠTE 7: GÜNEġ SĠSTEMĠ VE ÖTESĠ: UZAY BĠLMECESĠ 1. Uzayda bulunan gök cisimleri ile ilgili olarak 1.1. Gök cisimlerini çıplak gözle gözleyerek özelliklerini belirler (BSB-1,,, 5, 6, 7). 1.. Uzayda, çıplak gözle gözleyebildiğimizden çok daha fazla gök cismi olduğunu fark eder (BSB-8, 5; FTTÇ-1, 3, 16). 1.3.Bilinen takımyıldızlara örnekler verir. 1.. Kuyruklu yıldızlara örnekler verir. [!]1.1Gökyüzü gözlemleri dışarıda yapılacaksa, bu gözlemin mümkünse şehir ışıklarından uzakta, bir büyüğün eşliğinde, hava şartlarına uygun kıyafetlerle, en az 0 dakikalık bir sürede yapılması gerektiği belirtilir. 1. Uzayda bulunan gök cisimleri ile ilgili olarak nicel ayrıntılara (çap değeri, ortalama sıcaklık vb.) girilmeyecektir. [!] 1. Gezegenlerin ışık kaynağı olmadığı, yıldızların bir ömrü olduğu; ömrü tükenmemiş yıldızların belirli yaşlarda ısı ve ışık yaydıkları belirtilir.??? 1.3; 1. Yıldız denince akla genelde bayrağımızda yer alan şekil gelmektedir. Oysa yıldızların genelde küresel şekilde olduğu belirtilir. [!] 1.3 Takımyıldızı oluşturan yıldızların, ortak özellik veya ilişkileri nedeniyle değil; Dünya dan bakıldığında birlikte sergiledikleri görünüm nedeniyle ortak bir adla anıldığı belirtilir. [!] Kutup Yıldızı nın geceleyin yön bulmakta kullanıldığı ve bulunduğu yönün kuzeyi gösterdiği belirtilir. [!] 1. Kuyruklu Yıldızlar, yıldız adıyla adlandırılmakla birlikte yıldızlardan farklıdır. 5

26 Gözlem yaparken, yıldızlarla gezegenleri birbirinden ayırt eder (BSB-1,, -7) Güneş in de bir yıldız olduğunu ifade eder (BSB-) Yıldızlar arasındaki çok uzak mesafelerin ışık yılı adı verilen bir uzaklık ölçüsü birimiyle ifade edildiğini belirtir Meteor ile gök taşı arasındaki farkı açıklar. 1.6 Güneş in tabakalarının özellikleri, sıcaklık değeri, çapı vb. ayrıntılara girilmez.??? 1.7 Işık yılı nın bir zaman birimi olmadığı; ışığın bir yılda aldığı yol olarak ifade edilen bir uzaklık ölçüsü birimi olduğu belirtilir. [!] 1.8 Gök taşları, gezegenlerin arasında hareket eden ve tümüyle gaz durumuna geçmeden, atmosfere girerek yeryüzüne ulaşabilen meteorlardır. Ayrıca akan yıldız adı verilen doğa olayına, halk arasında yıldız kayması denildiği ve buna da atmosfere yüksek hızla girip yanan bir meteorun sebep olabileceği belirtilir. [!] 1.8 Meteorlar, düştükleri yerlerde ciddi hasarlara yol açabilir, çukurlar oluşturabilir. Oluşan çukurlara meteor çukuru denir; ancak Dünya yüzeyi üzerindeki bir çukurdan söz ediliyorsa buna gök taşı çukuru adı verilir. 1.6 Güneş ile ilgili olarak 5. sınıfta öğrenilenler hatırlatılır. 6

27 GüneĢ sistemi ve uzayla ilgili olarak.1. Güneş sistemindeki gezegenleri Güneş e yakınlıklarına göre sıralar (BSB- )... Güneş sistemindeki gezegenlerin Güneş e olan uzaklıklarının astronomi birimi (AB) adı verilen bir uzaklık ölçüsü birimiyle ifade edildiğini belirtir..3. Güneş sistemindeki gezegenlerin belirli yörüngelerde hareket ettiklerini kavrar... Güneş sistemindeki gezegenleri, belirgin özelliklerine (birbirlerine göre büyüklükleri, doğal uydu sayıları, etraflarında halka olup olmaması) göre karşılaştırır (BSB-, 5)..5. Güneş sistemini temsil eden bir model oluşturur ve sunar (BSB-8, 30, 3; FTTÇ-, 8)..6. Ay ın, Dünya nın uydusu olduğunu gösteren bir model oluşturur ve sunar (BSB-8, 30, 3; FTTÇ-, 8)..7. Gök adalara örnekler vererek özelliklerini kavrar (BSB-5)..8. Dünya dışındaki evren parçasını uzay olarak tanımlar ve Dünya mızın uzaydaki yerini belirtir. 3. Uzay araģtırmaları ile ilgili olarak 3.1. Eski medeniyetlerin gök biliminde nasıl veri topladıkları, kaydettikleri, bunları ne amaçla ve nasıl kullandıkları hakkında bilgi toplayarak bir görüş oluşturur ve sunar (BSB-5, 3; FTTÇ-1,, 3, 3, 35). 3.. Gök bilimcilerin; teleskoplar yardımıyla gök cisimlerinin hareketlerini ve yapısını inceleyen bilim insanları olduklarını belirtir (FTTÇ-11, 1, 3, 35; TD-, 3) Ünlü Türk gök bilimciler ve çalışmaları hakkında örnekler verir (FTTÇ-15; TD-3). [!] Uluslararası Astronomi Birliği (International Astronomical Union; IAU), Ağustos 006 tarihinde Prag'da yaptığı toplantıda Plüton'u gezegen sınıfından çıkararak "Cüce Gezegen" sınıfına dahil etmiştir. İlgili kazanımlar bu değişim doğrultusunda işlenmelidir. [!]. Bir astronomi biriminin (AB) Güneş ile Dünya arasındaki uzaklığa eşit olduğu belirtilir.. Güneş sistemindeki gezegenler, birbirlerine göre nitel özellikleriyle (göreli boyut, etrafında halka olup olmaması, uydu sayısı, yüzey şekilleri) ele alınır; nicel ayrıntılara (çapının büyüklüğü, yoğunluğu vb.) girilmez. [!].6 Gel-Git Olayı nın, Ay ile Dünya arasındaki hareket ilişkisinden kaynaklanan doğa olayı olduğu bir okuma metniyle verilir. [!].7 Galaksi yerine gök ada terimi kullanılır. [!].8 Evren kelimesinin; aradaki boşluklarla birlikte gök cisimlerinin tümü anlamında kullanıldığı belirtilir. Dünya mızın uzaydaki yeri nden kastedilen; bulunduğu gök ada/sistem ve Güneş e yakınlıkta kaçıncı sırada bulunduğudur. [!] 3.1 Gök denilince, içinde gök cisimlerinin hareket ettiği sonsuz boşluk veya uzay anlaşılır. [!] 3.1; 3. Astronomi yerine gök bilimi; astronom yerine gök bilimci terimi kullanılabilir. [!] 3. Ünlü gök bilimcilerin hayat hikâyeleri verilebilir..5 Ay ile ilgili olarak 5. sınıfta öğrenilenler hatırlatılır..5 ve.6 kazanımları, Türkçe dersi Konuşma temel dil becerisi ile 3.1 kazanımı, Türkçe dersi Okuma, Konuşma ve Yazma temel dil becerisi ile 3.3 kazanımı, Sosyal Bilgiler dersi Bilim, Teknoloji ve Toplum öğrenme alanı, Zaman İçinde Bilim ünitesi kazanım 3 ile 7