RİSK DEĞERLENDİRME BÜLTENİ

Transkript

1 2016 RİSK DEĞERLENDİRME BÜLTENİ Hasar servisi ve underwriterlar için mühendislik branşı risk ve hasar değerlendirmeleri VİNÇLER Sayı: 2016/06 Temmuz 2016 Risk ve Mühendislik Grubu Bülteni

2 YAPI İŞYERLERİNDE KULLANILAN VİNÇLERLE YAPILAN ÇALIŞMALARDA ALINMASI GEREKEN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ ÖNLEMLERİ GİRİŞ Çalışma hayatı içerisinde gerek çalışanlar gerekse devletler açısından en önemli sorunlardan biri meydana gelen iş kazaları ve ortaya çıkan meslek hastalıklarıdır. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) nun tahminlerine göre dünya genelinde her yıl ortalama 270 milyon iş kazası gerçekleşmekte, 160 milyon insanda çalışmadan kaynaklı hastalık meydana gelmektedir. Gelişmiş ülkelerdeki iş kazaları sayısının gelişmemiş veya gelişmekte olan ülkelere nazaran daha az olduğu görülmektedir. Ülkemizde de ölümlü iş kazası oranı oldukça yüksektir. İşyerleri için iş sağlığı ve güvenliği açısından farklı tehlike sınıfları mevcuttur. Yapı işyerleri iş kazalarının meydana gelmesi açısından en riskli olan işyerleri arasındadır. Bu nedenle bu sınıflandırmada çok tehlikeliler arasında yer almaktadır. Yapı işyerlerinde her geçen gün ölümle ya da ağır yaralanmayla sonuçlanan pek çok iş kazası meydana gelmektedir. Yapı işyerlerindeki kazalar ülkemizdeki bütün iş kazalarının yaklaşık %10 unu, ölümlü iş kazaları ise meydana gelen ölümlü iş kazalarının yaklaşık % 30 unu oluşturmaktadır. Yapı işyerlerinde meydana gelen iş kazalarının pek çok nedeni bulunmaktadır. Bunlar arasında başlıca insan düşmesi, malzeme düşmesi, kazı kenarlarının çökmesi, elektrik çarpması, kullanılan ekipmanlar (vinç, el aletleri vb.) ve uzuv kaptırma ve sıkıştırma gibi nedenleri söylemek mümkündür. Bu çalışmada yapı işyerlerinde meydana gelen kazaların başlıca nedenleri arasında olan vinçler ve bu vinçlerle yapılan çalışmalarda iş sağlığı ve güvenliği açısından hangi hususlara dikkat edilmesi gerektiği üzerinde durulmuştur. Ayrıca örnek hasarlar incelenerek frekansı yüksek olan hasar nedenlerinin tespit edilmesi ve alınması gereken önlemlerin belirlenmesi amaçlanmıştır. 4

3 Sigorta Sektörü & Vinçler Sigorta sektörü açısından vinçler yeteri kadar detaylı irdelenmemektedir. Vinç sektörü sürekli değişen günün koşullarına göre kendisine özgün bir yapı içinde yol alır. Kullanıldığı alanlar, coğrafya, ülke dinamikleri, sektör dinamikleri, arz talep gereklilikleri gibi birçok etki unsuru vardır. Vinçler tamamen ihtiyaca göre tasarlanan butik makine grubudur. Standart seri üretimleri çok uzun süreli olmaz. Belli iş kolları haricindeki vinçlerde sürekli tasarım değişimi yaşanır. Bu denli dinamiği yüksek ve butik makine gruplarında riskler çok değişkendir. Hasar türleri de buna paralel değişmekte olup küresel ölçekte sahip olunan bilgiler ile süreç yönetilebilir. Aksi halde yerel bilgiler vinç sektöründe risk ve hasar yönetimi için yeterli değildir. Vinç üreticileri Pazar taleplerine göre tasarıma giderken kullanıcı geri dönüşlerine göre iş planı yapmaktadır. Özellikle yedek parça stokları çok yüksek miktarlarda olamaz. Yedek parça maliyetleri yüksek olduğundan üreticiler stoklamayı tercih etmemektedir. Bu durumda ortaya çıkan iş durmasını önlemek için Pazar kendi içindeki dinamikler ile alternatif çözümleri hemen yaratmaktadır. Özellikle onarım, hasar giderme ve 2. El satış pazarları tamamı ile küresel bir ölçekte yaşanmaktadır. Gerek duyulan bir parça veya donanım, ihtiyaç duyulan 2. El bir makine Endenozya dan Kanada ya, Rusya dan Afrika ya tüm pazarda eş zamanlı aranmakta ve bulunabilmektedir. Bu konudaki network çok gelişmiş durumdadır. Diğer taraftan; yan sanayii ve muadil üretim merkezleri bilinmekte olup tüm endüstriyel imalatlar içinde en yüksek kaliteye vinç sektöründe rastlamak olağandır. Dolayısıyla aynı makine için bir rayiç değer araştırmasında küresel pazardan doğrudan destek alındığından kullanılmış, 2. El bir makineyi Euro ya almak olanaklı işken aynı makineyi Euro bedel ödemekte olağandır. Aynı fiyat ölçeği yedek parçalar içinde geçerli olup optimum çözümü sağlayan en önemli etken iyi bir Network ve Bilgidir. Vinç üreticileri proje esaslı üretim yapabildikleri gibi küresel pazarı hedefleyen vinçler de imal ettiklerinden sigortaya konu vinçlerde sigortalı adayının vinç parkı, çeşitlilik, hitap ettiği sektör v.b hususları özellikle dikkate alınmalıdır. Kule vinçler için bambaşka bir risk ve hasar yönetimi gerekir iken Ray üstü vinçler için her şey değişir. Ortadoğu da yüksek yapılar için tasarlanan vinç grupları ile maden sektörünü ayrı incelemek gerekir. Boru hatları için üretin makineler bir başka sektörde kullanılmayacaktır. Bu ve benzer kendine özgün yapısı ile vinç sektörünü tamamen ayrı değerlendirmek mutlak gereklidir. Aksi halde sigorta sektörü için son derece karlı olan bir sektör aynı ölçekte zarar vericide olabilmektedir. Sigorta sektörünün portföyünde yer alan vinçlerin tümüyle profesyonel hizmete tabii olduğunu dikkate almak gerek. Bu durum risk yönetimi için önemli iken hasar yönetiminde sonuçlara doğrudan etki etmektedir. 5

4 1. VİNÇLER VE VİNÇLERİN SINIFLANDIRILMASI 1.1. Vinçler (Krenler) Sözlük anlamı, sandık ve balya gibi yükleri kaldırmaya yarayan araçlar olan vinçler (krenler), bir taşıma elemanına asılı olan yükü kaldırmaya ve çeşitli yönlerde hareket ettirmeye yarayan kaldırma ve taşıma makinalarıdır. Esasında vinçler yükleri kaldırıp sadece tek bir yöne ileten basit makinalar; krenler ise öteleme ve dönme hareketi de yapabilecek şekilde yükleri istenilen her yöne taşıyabilen kaldırma makinalarıdır. Ancak genel olarak krenler de vinç olarak ifade edilmektedir. Vinçler ilk defa M.Ö. 5. yüzyılda kullanılmıştır. Bununla birlikte ilk vinç resmi Romalı mimar Vitruvius'un M.Ö. 10 yıllarında yazdığı bir kitapta görülmektedir. Bu vinç tepesinde makara bulunan ve halatlarla sabitlenen bir direkten oluşmaktadır. Yükler makaradan geçen başka bir halata bağlanarak kölelerin çevirdiği ayak değirmeniyle kaldırılmıştır. Daha sonra 15. yüzyılda İtalya'da palangalı vinç adı verilen daha kullanışlı bir vinç tasarlanmıştır. Buhar gücüyle çalışan ilk vinci ise 19. yüzyılda İskoçyalı John Rennie ( ) yapmıştır. Vinçler düşey ve yatay yönde hareket edebildikleri için her türlü yükü iletebilme özelliğini taşırlar. Standart bir vinç uzunluğu metre arasında olup standart bir vinç kapasitesi ton arasındadır. Vincin önüne ve arkasına ilave edilen destek ayaklarla çok daha ağır yükler de kaldırılabilir. Bazı vinçler sabit olup bazıları büyük araçlara kurulmuş seyyar vinç şeklindedir. Bazıları ise raylar üzerinde hareket etmektedir Vinçlerin Sınıflandırılması Vinçler genel olarak hareket kabiliyetlerine ve kaldırma kabiliyetlerine göre sınıflandırılır. Bununla birlikte, kullanıldıkları, monte edildikleri ve çalıştıkları yerlere göre, yapılarına ve yapacakları işlere göre, bom yapılarına göre ve enerji kaynaklarına göre de sınıflandırılabilir. 6

5 Hareket Kabiliyetlerine Göre Sabit vinç Lastik tekerlekli vinç Paletli vinç Ray üzerinde hareketli vinç Köprülü vinçler Kule vinçler Kaldırma Kabiliyetlerine Göre Hidrolik - halatlı vinçler Teleskopik bomlu vinçler Kurtarıcılar Halatlı vinçler Açık kafesli vinçler Sabit vinçler Fabrika tipi vinçler Hareket Kabiliyetlerine Göre Vinçler Sabit Vinç Sabit vinçler fabrika, liman, garaj gibi sabit tesislerde, kaldırma, taşıma, depolama işlerinde kullanılmaktadır. Sabit vinçlerde ulaşım bumu ile yatay eksen arasında 20 ile 75 derecelik açı olup düşey eksen etrafında her iki yöne 180 derece dönebilirler. Sabit vinçlerin bum uzunluğu metre arasında kaldırabilecekleri yük miktarı da 2-10 ton arasında değişmektedir Lastik Tekerlekli Vinçler Bu tip vinçler genellikle bir kamyon üzerine monte edildiklerinden, nakil kolaylığı sağlamaktadır. Bu özellikleri nedeniyle kullanım alanları geniştir. Bu vinçlerin bir işyerinden diğerine kolaylıkla nakledilmeleri, özel römork ve çekiciye ihtiyaç duymamaları, çeşitli aparat kullanarak ayrıca çekici özelliği taşımaları ve hareket halindeyken yürüdüğü yolu bozmamaları gibi avantajları mevcuttur. 7

6 Yumuşak arazide çalışamamaları, çok ağır ve devamlı işlerde kullanılamamaları ve maliyetlerinin yüksek olması ise dezavantajlı özellikleridir. Lastik Tekerlekli Vinç Paletli Vinçler Bu tür vinçlerin manevra ve yürüyüşleri bir palet gurubu tarafından sağlanır. Çalışma dönüşleri 360 derece olup yumuşak arazilerde lastik tekerlekli vinçlere göre daha verimlidirler. Bununla birlikte çok ağır ve devamlı işlerde çalışabilirler. Bu avantajlarının yanında hızlarının düşük olması, uzun mesafelere gitmeleri gerektiğinde başka bir araçla nakledilme zorunluluğu ve hareket esnasında yol yapısını bozmaları gibi olumsuz özellikleri mevcuttur. Paletli Vinç 8

7 Ray Üzerinde Hareketli Vinçler Bu tür vinçler bir ray sistemi üzerinde bulunan taşıyıcılar vasıtasıyla hareket etmektedir. Bu vinçlere ayrıca portal vinçler de denir. Köprülü vinçler ve kule vinçler olarak çeşitleri bulunmaktadır Köprülü Vinçler Köprülü vinçler, yükseğe yerleştirilmiş iki kren yolu arasında bulunan bir köprü konstrüksiyondan oluşur. Bu vinçler genel olarak fabrikalar, atölyeler, limanlar ve maden ocaklarında kullanılırlar. Vinçlerin kontrolü, basit bir operatör kabininden olabileceği gibi seyyar operatör kabininden, yerden veya uzaktan da olabilir. Kaldırma kapasiteleri (güçleri) 1 ton ile 40 ton arasında olup bum uzunlukları 20 metre civarındadır. Tek kirişli ve çift kirişli olmak üzere çeşitleri bulunmaktadır. Özellikle çift kirişli gezer köprülü vinçler, yüksek kaldırma kapasitesine sahip oldukları ve ağır kullanım şartlarına dayanaklı oldukları için oldukça tercih edilmektedir. Çift kirişli gezer köprülü vinçlerin bazıları 100 tona kadar taşıma kapasitesine sahiptir. Tek Kirişli Köprülü Vinç Çift Kirişli Köprülü Vinç Kule Vinçler Bu vinçlerin çalışma sahaları özellikle yüksekliği fazla olan yerlerdir. Genel olarak yapı işyerlerinde kullanılmaktadır. Kule yükseklikleri metre arasında olup bum uzunlukları 6 metre ile 30 metre arasındadır. Kaldırma kapasiteleri 0,3 ton ile 10 ton arasındadır. 9

8 Kule vinçlerin güvenli bir şekilde çalışmalarını sağlamak için rüzgâr, ivme ve çalışma yükseklikleri göz önünde tutulmalıdır. Bununla birlikte kule bomunun boyu da uygun şekilde tayin edilmelidir. Bom mümkün olduğunca dik çalıştırılmalıdır. Lastik tekerlekli kule vinçler, raylı kule vinçler gibi çeşitleri bulunmaktadır Kaldırma Kabiliyetlerine Göre Vinçler Hidrolik Halatlı Vinçler Teleskopik Bomlu Vinçler Bu vinçler iç içe girip çıkarak uzayıp kısalan bumlardan oluşmaktadır. Yaklaşık olarak 15 ile 55 ton arasında kapasiteleri vardır. Bu tip vinçler, genellikle bir kamyon üzerine monte edildiklerinden nakil kolaylığı nedeniyle çeşitli işlerde kullanılma özelliğine sahiptir Kurtarıcılar Lastik tekerlekli olup bumu şasi ortasına monte edilmiş, taşıyıcı özelliği olan bir vinç türüdür Halatlı Vinçler Bu vinçler baraj, geniş nehir yatakları, bataklık gibi çok yumuşak arazilerde ve köprü inşaatlarında kaldırma, taşıma, temizleme ve kurtarma gibi işlemlerde kullanılır. 6

9 Çalışmaları, kafes kirişlerinden iki kule arasına gerilmiş halatlar üzerinde hareket eden palangalar aracılığıyla sağlanır. Halatlı vinçlerin taşıyacakları yük 0,3 ton ile 15 ton arasında değişir. Halatlı vinçlerin açık kafesli, sabit ve fabrika tipi vinçler olmak üzere üç çeşidi bulunmaktadır. 2. YAPI İŞYERLERİNDE KULLANILAN VİNÇLER VE BU VİNÇLERLE YAPILAN ÇALIŞMALARDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ ÖNLEMLERİ 2.1. Yapı İşyerlerinde Kullanılan Vinçler Vinçler fabrikalar, tersaneler, limanlar, inşaatlar gibi pek çok alanda kullanılmaktadır. Vinçler yapı işyerlerinin vazgeçilmez bileşenlerini oluşturmaktadır. Büyük ölçekli inşaat projelerinde çok fazla sayıda vinç kullanılabilmektedir. Örneğin Boston Tüneli nde 150 kadar vinç kullanılmıştır. İnşaatlarda kullanılan vinçler genel olarak mobil vinçler, kule vinçler ve gırgır vinçlerdir Mobil Vinçler Bu vinçlerin de pek çok çeşidi bulunmaktadır. Teleskopik bomlu vinçler, kafes bomlu vinçler, lastik tekerlekli vinçler ve paletli vinçler mobil vinç çeşitlerindendir. Kafes bomlu vinçler yaklaşık 150 metre kadar yüksekliğe sahip olabilmektedir. Bu vinçler motor tahrikli davullar üzerine sarılı kablolar aracılığıyla kontrol edilmektedir. Kafes Bomlu Vinç 7

10 Teleskopik bomlu vinçler hidrolik bir silindir tarafından uzayıp kısalan iç içe girmiş kapalı tüp şeklinde parçalardan oluşur. Bu vinçlerin yüksek kapasiteye sahip olanları 1000 ton yük kaldırabilmekte ve yükseklikleri ise 180 metreye kadar çıkabilmektedir. Teleskopik Bomlu Vinç Kule Vinçler Kule vinçler inşaat halindeki bir yapının iç veya dış bölümüne konumlandırılırlar. Yapı yükseldikçe destek yapıları üzerinde yükselebilirler. Kule vinçler 0,5 ton ile 22 ton arasında yük taşıyabilirler. Bununla birlikte, 15 metre ile 75 metre arasında değişen yüksekliklere sahiptirler. Kule vinçler kule yapılarına, vinç kollarına ve üzerinde bulundukları zemin yapılarının özeliklerine göre çeşitlendirilirler Kule Yapılarına Göre Kule Vinçler Bazı vinçler sabit kule yapısına sabit olup bazıları dönebilen kule yapısına sahiptir. Sabit kuleli vinçte, dönen halka kulenin tepesinde veya yakınında bulunup vinç kolu kule ile düşey açılı bir pozisyonda dönme hareketi yapmaktadır. Dönebilen kuleli vinçlerde ise dönen halka kulenin alt tarafında bulunur. Kule ile vinç kolu vincin üzerinde bulunduğu destek etrafında hareket etmektedir. Kule yapılarına göre kule vinçler tek kuleli, iç ve dış kuleliler ve teleskopik kuleliler olmak üzere sınıflandırılırlar. Tek kuleli vinçlerde vinç kolu sabit veya dönebilen özellikte olan tek bir kule tarafından taşınmaktadır. İç ve dış kuleli vinçlerde vinç kolu dışta bulunan bir kule tarafından desteklenen bir iç kule aracılığıyla taşınır. Bu iç kulenin sabit kalma veya dönebilme özelliği mevcuttur. Teleskopik kuleli vinçlerde ise kuleyi oluşturan yapı iç içe geçebilen iki veya daha fazla alt yapıdan oluşmaktadır. 8

11 Kule Yapısına Göre Kule Vinçler Vinç Kollarına Göre Kule Vinçler Farkı vinç kolu yapılarına sahip kule vinçleri bulunmaktadır. Bazı vinçlerin vinç kolları yatay sabit pozisyonda hareket ederken bazı vinçlerde orsa vinç kolları yanı kule ile aralarında farklı açılar olacak şekilde dikey yönde de hareket edebilen vinç kolları mevcuttur. Bazı kule vinçlerin vinç kolları ise eklemli yapıya sahiptir. 9

12 Sabit Vinç Kollu Kule Vinç Orsa Vinç Kollu Kule Vinç Eklemli Vinç Kollu Kule Vinç Üzerinde Bulundukları Zemin Yapılarına Göre Kule Vinçler Kule vinçler, üzerinde bulundukları zemin yapılarına göre sabit tabanlı, raya monte edilmiş ve mobil üniteler üzerine monte edilmiş kule vinçler olarak sınıflandırılırlar. Sabit tabanlı kule vinçler ayrıca kendi arasında yerinde tabanlı, kendi tabanı üzerinde bulunan ve yükselen tabanlı kule vinçler olarak sınıflandırılır. Yerinde tabanlı kule vinçler, özel olarak yapılmış çerçeveler üzerine veya bir beton kütlesi içerisinde bulunan ve daha sonra kullanılmayacak bir kule parçasına monte edilirler. Kendi tabanı üzerinde bulunan vinçler, beton bir zemin üzerinde bulunan tekerleksiz ve kulenin kendisine ait olan bir tabana monte edilirler. 10

13 Yükselen tabanlı vinçler ise tırmanma çerçeveleri ve takozları kullanılarak inşaat halindeki yapı tarafından desteklenirler. Bu yolla yapı yükseldikçe kule vincin yüksekliğinin de artması sağlanır. Sabit Tabanlı Kule Vinçler Raya monte edilmiş kule vinçler, ray tekerlekleri tarafından desteklenen bir çerçeve üzerine monte edilirler. Tekerlekler genellikle çift flanşlı olur. Mobil üniteler üzerine monte edilmiş kule vinçler kendi aralarında kamyon-monteli, tekerlek-monteli ve palet-monteli kule vinçler olarak sınıflandırılır. Kamyon-monteli kule vinçler taşıyıcı bir kamyona monte edilmek suretiyle oluşturulur. Tekerlek- monteli kule vinçler kendinden hareketli olmamakla birlikte bir araç vasıtasıyla çekilerek hareket eder. 11

14 Palet-monteli kule vinçleri iki çeşit olmakla birlikte, birincisi çift-paletli olup iki adet palet üzerinde bulunmaktadır. Bir diğeri ise dört adet geniş palet üzerinde bulunur. Mobil Üniteler Üzerine Monte Edilmiş Kule Vinçler Gırgır Vinçler Gırgır vinçler mobil vinçlere ve kule vinçlere göre daha az ağırlıktaki yükleri kaldırmak için kullanılırlar. Askılı olan gırgır vinçler ve yerden kumandalı gırgır vinçler şeklinde gruplandırılırlar. Yüksek kapasiteli gırgır vinçler yardımıyla yaklaşık 400 kilograma kadar olan yükler taşınabilmektedir. 12

15 Askılı Gırgır Vinç Yerden Kumandalı Gırgır Vinç 2.2. Yapı İşyerlerinde Kullanılan Vinçlerle Yapılan Çalışmalarda İş Sağlığı ve Güvenliği Önlemleri Yapı işyerlerinde kullanılan vinçlerle yapılan çalışmalar esnasında sağlık ve güvenlik yönünden yerine getirilmesi gereken bir takım hususlar mevcuttur. Bu hususları; İmalat esnasında dikkat edilmesi gereken hususlar, Kullanım esnasında dikkat edilmesi gereken hususlar, Yapılası gereken bakım ve periyodik kontroller şeklinde sıralayabiliriz İmalat Esnasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Vinçlerin üretiminde pek çok standart kullanılmaktadır. Bunlar arasında genel olarak FEM, DIN ve ISO standartlarını örnek vermek mümkündür. Vinçlerle ilgili olarak FEM standardı yayınlanmadan önce DIN 120, Türkiye de vinçlerin statik hesaplarının yapılmasında ve üretilmesinde kullanılan başlıca standart olmuştur. Vinçler imal edilirken öncelikle üretilecek vincin işletme sınıfı belirlenir. İşletme sınıfı belirlendikten sonra işletme sınıfına uygun olarak vincin tüm hesap ve projeleri FEM veya DIN normlarına göre yapılır. Hesap ve proje işlemleri bitip vinç üretilmeye başlandığı esnada dikkat edilmesi gereken bir takım hususlar mevcuttur. Bunların başında zincir, kanca, kanca makaraları, tambur, elektrik kabloları gibi vinci oluşturan elemanların uygun seçilmesi söylenebilir. Seçilen bu elemanlar imalata girmeden önce kalite kontrolünden geçirilmelidir. Kalite kontrolünden geçen elemanların mekanik montajlarının yapıldığı esnada da gerekli olan emniyet tedbirleri alınmalıdır. 13

16 Bu montaj kaynak aracılığıyla gerçekleşiyorsa malzemeye göre uygun kaynak ağzı açılmalı ve uygun parça sıcaklığı sağlanmalıdır. Bununla birlikte, uygun elektrot ve uygun kaynak makinası kullanılmalıdır. Vinç üretiminde dikkat edilmesi gereken bir diğer önemli nokta kullanılacak olan halat, zincir ve kanca gibi elemanların sertifikalarının olması veya daha önceden test edilmiş olmalarıdır. İmalatçı firma, tüketiciye vincin emniyetli çalışmasını sağlayacak bakım, işletme kılavuzu, kullanılan komponentlerin marka tip ve miktarlarını gösteren malzeme listelerini vermelidir. Kurulum aşamasında meydana gelen riskler de inceleme konusu olmalıdır. Özellikle kule vinçlerin kurulumları sırasında yeterli sabitlemelerin yapılamaması yıkıcı sonuçlar doğurabilir yılında tarafımızca incelenen ve aşağıda detaylarından bahsedilen hadise durumu örneklemektedir. Kurulumu devam eden kule vincin sabitleme hatası nedeni ile devrilmesi sonucu sigortaya konu mobil vincin bomu kırılmış, ayrıca devrilen kule vincin altında kalan 3 işçi de hayatını kaybetmiştir. 14

17 Kullanım Esnasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Vinç Kullanımında Görevli Kişiler ve Bu Kişilerin Sorumlulukları Vincin kullanımı esnasında görev yapan kişiler başlıca vinç operatörü, sapancı ve manevracıdır (işaretçi). Operatör vincin doğru ve güvenli bir şekilde kullanan kişidir. Sapancı yükün vince bağlanmasını veya yükün vinçten çıkarılmasını yapan kişidir. İşaretçi ise sapancıdan aldığı sinyalleri değişik el kol hareketleriyle operatöre ileten kişidir. Bir bakıma operatör ile sapancı arasındaki koordinasyonu sağlar. Vinç operatörü olarak çalışacak kişinin; 18 yaşını tamamlamış olması, Operatör sertifikasının bulunması(aşağıdaki tabloda örnek sertifika isimleri yer almaktadır), Bedensel ve ruhsal yönden uygun olması, Koordinasyonun sağlanması açısından işaretçinin kullandığı el işaretlerini bilmesi gerekmektedir. 15

18 Manevracıların kullandığı ve operatörler ile manevracılar arasındaki koordinasyonu sağlayan işaretler aşağıdaki tabloda gösterilmektedir. Manevracının Kullandığı İşaretler 16

19 Operatör, Sapancı ve İşaretçinin Sorumlulukları Vinç ile çalışan operatörün vinç ile güvenli şekilde çalışılmasının sağlanması için dikkat etmeleri gereken bir takım hususlar mevcuttur. Öncelikle, operatörün çalışmaya başlamadan önce vincin fren sistemlerini ve emniyet tertibatlarını kontrol etmesi gerekir. Her hangi bir eksiklik mevcut ise durumu kontrol amirlerine ve operatör değişimi esnasında görevi devralana bildirmelidir. Operatörün dikkat etmesi gereken bir diğer nokta, tehlike oluşturabilecek bir durumda tehlike giderilinceye kadar vinci çalıştırmamasıdır. Bununla birlikte, yer değiştirerek çalışan ve her defasında sökülüp monte edilen vinçlerde, operatör bulunan eksiklikleri kontrol defterine yazmalıdır. Operatör ayrıca rüzgârlı havalarda rüzgâra karşı gerekli emniyet tedbirlerini almalıdır. Rüzgârdan dolayı bomun iskeleye veya inşa halindeki yapıya çarpma riski söz konusu ise, işverenin belirlemiş olduğu tedbirleri yerine getirmelidir. Kule vinçlerde operatör, kumanda mahallini terk etmeden önce kancayı yukarı çekmeli, kule döndürme sistemini açık bırakmalı ve bomu en uzak konuma getirmelidir. Mobil vinçlerde ise bomu ilk pozisyona getirmelidir. Yük vinçte asılı olduğu sürece operatör kumanda ekipmanlarını kontrolü altında bulundurmalı ve bomu hareket ettiren vites kutusunu boşa alarak mekanik değiştirme yapmamalıdır. Rüzgar Etkisinin Değerlendirilmesi ve Aynı Yükseklikte Çalışan Vinçler: Birçok inşaat sahasında çok sayıda vinç aynı yükseklikte çalışabilmektedir. Bu durum özellikle şiddetli rüzgar ve fırtınalı havalarda belirgin bir risk unsuru meydana getirmektedir. Çalışma esnasında çarpışma hadiselerinin meydana gelmesini engellemek amacıyla vinçlerin konumları dikkatle değerlendirilmelidir. Fakat yeterli alana sahip olmayan sahalarda, çalışma esnasında vinçleri kullanan operatörlerin diğer vince dikkat etmeleri koşuluyla aynı yükseklikte vinç kurulumları yapılabilmektedir. Geniş çalışma alanı bulunan sahalarda ise sonradan kurulan vincin ilk kurulan vince göre konumlandırılması gerekmektedir. 17

20 Poliçe teminatları ve hasar açısından da ciddi öneme sahip olan rüzgar şiddeti yüksekte çalışan vinçler için Meteoroloji Genel Müdürlüğü nden alınan verilere istinaden tespit edilemez. MGM den alınan rüzgar hızı verileri yerden 10 metre yükseklikte ölçülen rüzgar hızlarıdır. Yükseklik arttıkça rüzgarın şiddeti artacağından yer seviyesinde normal bir rüzgar olarak nitelendirilen rüzgar hızı vinçlerin çalıştığı yüksekliklerde fırtına olarak nitelendirilebilir. Bu hususun tespiti için aşağıdaki yol izlenmelidir; Belirli bir yükseklikteki rüzgar hızı (Vr / Va) = (Zr / Za)^p formülü ile hesaplanan logaritmik bir eğridir. Formüldeki ifadeler; Vr : Hesaplanacak rüzgar hızı Va : Anamometrenin ölçtüğü rüzgar hızı Zr : Rüzgar hızı hesaplanacak yükseklik Za : Anamometrenin ölçüm yaptığı yüksek p : 1/9, 1/7, 1/5, 1/3,1 gibi yüzey pürüzlülük uzunluğu ve atmosferik kararlılık derecesine bağlı olarak belirlenen bir katsayıyı ifade etmektedir. Aşırı rüzgarlı hava şartlarında vinçlerin çalışması sağlıklı değildir. Bu nedenle rüzgarlı havalarda operatörler çalışmayı durdurarak vinci boş konuma almalıdırlar. Bu noktada yapılan hatalardan bir diğeri de vinçlerin rüzgarlı havalarda çalışmadığı sırada kilitli olarak bırakılmasıdır. Kilitlenen vinçler üzerine etkiyen yayılı yüke dayanamayarak devrilebilmektedir. Yukarıdaki kapsama uygun incelediğimiz hasar örneklerinde ; inşaat alanında aynı yükseklikte kurulan iki vinç hava şartları nedeniyle durdurulduktan sonra çalışmadığı esnada rüzgar etkisi ile birbirlerine çarpmıştır. 18

21 Tarafımızca rüzgar hızının tespit edilmesi amacıyla Meteoroloji Genel Müdürlüğü nden bilgi talebinde bulunulmuş ve yerden 10 metre yükseklikte ölçülen rüzgar hızının hadisenin gerçekleştiği saatlerde 13,3 m/s olduğu bilgisi alınmıştır. Ancak çarpışma 108 metre yükseklikte gerçekleştiğinden yukarıda açıklanan formülasyon kullanılarak bu yükseklikteki rüzgar hızının 21,788 m/s olduğu tesit edilmiştir. Bofor skalasına göre yapılan değerlendirme sonucu hadisenin fırtına etkisi ile gerçekleştiği kanaatine varılmıştır. 19

22 Çarpışma etkisi ile fly boom mastlarında onarılamayacak durumda hasar meydana gelmiştir. Bununla birlikte, yükün asılı bulunduğu sürece operatör, vincin başından ayrılmamalıdır. Vinç operatörü, hiç bir kimsenin yük üzerine binmesine veya boş halat ve kancalara asılmasına izin vermemelidir. Operatör vincin çalışması esnasında bağlayıcı, sapancı veya diğer görevlilerden yalnız birinden işaret almalı ve her kim tarafından verilirse verilsin, her dur işaretinde vincin hareketini durdurmalıdır. Vincin veya kaldırılan yükün hareketi esnasında çalışanları uyarmak için operatör, sesli ikaz sistemleri ile işaret vermeli ve bunlar hareket halinde devamlı olarak çalmalıdır. Operatörün kaldırılan yükün özelliğine dikkat etmesi ve ona göre taşıma işlemini gerçekleştirmesi gerekir. Özellikle tehlikeli yükleri, çalışanlar üzerinden geçirmemelidir. Bu gibi yüklerin taşınması esnasında, operatör sesli bir sinyal vermeli ve çalışanlar tehlikeli bölgeden ayrılıncaya kadar, kaldırma ve taşıma işlemini durdurmalıdır. Bununla birlikte, elektrik akımının kesildiği hallerde, bütün kumanda sistemini stop durumuna getirmeli ve bu durumu, akım tekrar verilinceye kadar değiştirmemelidir. Vinçlerle çalışmalarda, operatörler gibi işaretçi ve sapancıların da dikkat etmesi gereken hususlar bulunmaktadır. Bunlardan biri, işaretçinin operatör tarafından kolayca görülebilecek bir yerde durmasıdır. Bir diğer husus, işaretçinin indirilen bir yükün altından sapan halatının çekilmesi için kumanda vermeden önce, çalışanların güvenliğini sağlamasıdır. Vinçlerin yüksüz hareket ettirilmeleri gerektiğinde, sapancılar, işaretçiye hareket işaretini vermeden önce, sapan halatlarını kancalara uygun bir şekilde takmalıdır. Yüklerin vinçlerle asılı olarak taşınması esnasında, görevlendirilen işaretçiler, yüklerinin önünde giderek ray makaslarını kontrol etmeli ve yüklerin bir kimseye veya herhangi bir engele çarpmayacak bir yükseklikte taşınmasını sağlamalıdır Yüklerin Kaldırılması ve İletilmesi Esnasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Yapı işyerlerinde vinçler aracılığıyla yükler kaldırılırken, indirilirken ve bir yerden başka bir yere iletilirken dikkat edilmesi gereken hususları aşağıdaki gibi sıralayabiliriz: Vinçler ve yardımcı elemanlarının üzerlerine azami yük değerleri açıkça görülecek şekilde yazılmalıdır. Vinçler ve aksesuarları belirlenen amacı dışında kullanılmamalıdır. 20

23 Vinçler ile bağlantıları, sabitleme ve destekleme elemanları da dâhil bütün yardımcı kısımları, doğru şekilde kurulmalı ve kullanılmalı ve her zaman iyi çalışabilir durumda olmalıdır. Kullanılan her vinç için yapılacak olan çalışmayı anlatan genel çalışma prosedürlerini ve acil durumlarda yapılması gerekenleri içeren onaylı dokümanlar hazırlanmalı ve bu dokümanlar ışığında hareket edilmelidir. Çalışmalar esnasında olası tehlikeler analiz edilmelidir. Bu analiz yapılırken kullanılan ekipmanlar, yapılacak olan iş ve kaldırılıp iletilecek olan yük gibi unsurlar dikkate alınmalıdır. Yükleme işleminin güvenli bir şekilde yapılmasını sağlayan yük grafikleri mümkünse vinç üzerinde bir yerde, bu mümkün değilse operatörlerin kolaylıkla ulaşılabilecekleri bir yerde muhafaza edilmelidir. Vincin kapasitesinden fazla ağırlığa sahip yükler ile vinç yüklenmemelidir. Malzeme yerleştirilirken, vincin hareketli kısımları ile malzeme arasında 0,5 metre emniyet mesafesi bırakılmalıdır. Birden fazla vincin aynı çalışma sahası içinde beraber çalışması durumunda yetkili bir kişi tarafından iş akışı düzenlenerek operatörlerin birbirleri ile mutabık olmaları sağlanmalıdır. Bir yükün birden fazla vinç tarafından kaldırılması durumunda, yetkili bir kişi tarafından iş akışı tespit edilerek çalışma bir gözcü tarafından idare edilmelidir. Vinçlerle insan nakli yapılmamalıdır. Fakat sepet ve benzeri gibi özel insan taşıma aparatları ile gerekli olan emniyet tedbirleri alındıktan sonra insan nakli yapılabilir. Vinçler sağlam ve düz zeminlerde çalıştırılmalıdır. Yükler kaldırılmadan önce avara demirlerinin tamamen uzatıldıklarından ve zemin üzerinde dengeli bir şekilde bulunduklarından emin olunmalıdır. Yükler yerde sürüklenerek hareket ettirilmemelidir. Vinç kolunun uzunluğu vincin güvenli bir işletme yarıçapı içinde çalışmasını 21

24 sağlayacak şekilde ayarlanmalıdır. Vinç yokuş yukarı tırmanırken veya yokuş aşağı inerken vinç kolu açısı güvenli çalışmayı sağlayacak şekilde ayarlanmalıdır. Tarafımızca 2015 yılında incelenen ve aşağıda detayları verilen hasar özellikle bomların tam açık konumda olduğu esnada ani hareketlerinin yıkıcı olabildiğini göstermektedir. Hasara konu makine 1997 model LIEBHERR LTM 1120 / 1 mobil vinçtir. Vincin yüksek hızlı tren garı inşaatında çalıştığı esnada operatörün makine bomunu tam açık konumdayken fazla yatırıp silkelemesi nedeniyle makineyi arka tarafına doğru devirdiği tespit edilmiştir. 22

25 Devrilme hadisesi sonrası tarafımızca yapılan incelemelerde dik duran makinenin bütün ağırlığının arka denge ayakları üzerinde olduğu, sağ ve sol arka denge ayakları makine ağırlığının doğrudan üzerine binmesinden dolayı eğilmiş şekilde olduğu, makinenin arka tarafında bulunan arka sandık, arka şase, tampon ve far grubu makinenin ağırlığı ile ezilmiş olduğu tespit edilmiştir. Yapılan çalışmalar neticesinde gerekli onarımlar yaklaşık EUR luk maliyet ile gerçekleştirilmiştir. Vincin çalışması esnasında güvenli yük göstergesinin kurulu olmasından emin olunmalıdır. Yüklerin iletilmesi esnasında herhangi bir nesneye çarpmamaları sağlanmalı, altlarında çalışan birinin olmamasına dikkat edilmelidir. Yükün güvenli bir şekilde iletilmesi için, yük mümkün olduğu kadar yavaş taşınmalıdır. Vinçlerin elektrik iletim hatlarına, herhangi bir nesneye ve insana çarpmamaları için uygun bir iletme rotası belirlenmelidir. Vinç çalışırken yapı bariyerleriyle vinç arasında minimum 0,6 metre güvenlik mesafesi olmalıdır. Rüzgârlı havalarda yükün ağırlığı azaltılmalı gerekirse çalışma durdurulmalıdır. 23

26 Gevşek olan yükler paketlenmeli veya uygun bir konteyner aracılığıyla taşınmalıdır. Bununla birlikte, konteynerler Güvenli Çalışma Yükü (SWL) ile işaretlenmelidir. Yükün ağırlık merkezinin kancanın uzantısıyla çakışmasına dikkat edilmelidir. Tarafımızca da ağırlık merkezinin kaydırılması nedeniyle meydana gelen çok sayıda hasar inceleme konusu olmaktadır yılında Bolu / Gerede arasında yapılan tünel inşaatı projesinde kullanılmak üzere tünel içerisine montajı sürmekte olan portal vincin parçalarının montaj sırasında düşmesi sonucunda meydana gelen ve tarafımızca incelenen hasar durumu örneklemektedir. 24

27 Yapılan inceleme ve görüşmelerde montaja konu ekipmanın sigortalı montaj ekibi personelince kullanılan tavan vinci yardımı ile ihtiyaç duyulan yüksekliğe kaldırılması sırasında personelin tavan vinç mekanizmasındaki yönlendirme hatasından mütevellit kaldırılmakta olan malzeme ağırlık merkezinin değişmesi ve malzeme üzerinden 2 adet kedi ünitesinin zemine düşmesi sonucu gerçekleştiği saptanmıştır. Keskin kenarlı yükler için halatlarla yüklerin bağlantı yerlerinde köşe yastıkları kullanılmalıdır. Eğimli arazilerle avara demirleri vinci yatay eksende düz tutturacak şekilde ayarlanmalıdır. Vinç kabinleri dış etkilere dayanıklı malzemeden yapılmış olmalıdır. Buna ek olarak, kabinler operatörün bütün manevra alanını kolaylıkla görmesini sağlamalı ve manevra için tehlikesizce dışarıya sarkabileceği şekilde yapılmış olmalıdır. Vinçlerin gece çalışmaları durumunda farları ve arkalarında stop lambaları yakılmalı ve kabinler uygun şekilde aydınlatılmalıdır. Vinçlerde meydana gelen herhangi bir aksaklık halinde, yükleri bulundukları durumda tutabilecek güçte frenler bulunmalıdır. 25

28 Vinçlerle yük kaldırılırken veya vinç yer değiştirirken sesli ve ışıklı uyarma yapılmalıdır. Üreticinin yazılı izni olmadan vincin kapasitesini arttırıcı modifikasyonlar veya eklemeler yapılmamalıdır. Enerji hatları yakınında yapılan çalışmalarda hat ile vinç arasında uygun güvenlik mesafesi bulunmalıdır. Hat ile vinç arasındaki güvenlik mesafesi hattaki enerjinin boyutuna göre değişmektedir. Hattaki Enerji Boyutuna Göre Güvenlik Mesafeleri Enerji Hattı Voltajı (kw) Minimum Güvenlik Mesafesi (Adım Sayısı) 50 ve daha az Güvenlik mesafelerine riayet edilmemesi sonucu ciddi hasarlarla karşılaşılabilmektedir. Tarafımızca da çok sayıda benzer hadise ile karşılaşılmıştır. 03/2016 tarihinde meydana gelen hasar örnek olarak incelenmiştir. Hasara konu makine 2000 model LIEBHERR LTM1300 / 1 mobil vinçtir. Hadise sırasında makineyi kullanan operatörün beyanı aşağıdaki gibidir: tarihinde sabah da iş başı yaptım. Makinayla aşağıda bulunan montaj ekibinin oksijen grup tüplerini çıkardım. Tekrar aynı bölgeye boru montajı için yöneldiğimde makinaya dönüş vermediğim halde makinenin sol tarafa aktığını hissettim. Makinenin ayağının battığını zannettim sol tarafa bakınca ayağın batmadığını gördüm. Aynı anda dönüş frenine bastığım halde makine durmayınca yüksek gerilimin beni çektiğini anladım. Ve elektriğin bomu yakaladığını gördüm. Ardından patlama oldu. Yüksek akım makinenin tekerini patlatarak toprağa aktı. Hiç kimse zarar görmedi kazayı maddi hasarlı olarak ucuz atlattık. 26

29 Tarafımızca yapılan ekspertiz çalışmaları sırasında firma yetkilileri ile yapılan görüşmelere istinaden vincin çalışacağı alanda kurulum öncesi keşif çalışmalarının yapıldığı, keşif çalışmaları sırasında enerji nakil hattı çalışanlarından hat yüksekliğinin 60 metre olduğu bilgisinin alındığı, bu nedenle ölçüm yapmadan şifahi bilgiye istinaden çalışmaya başlayan vincin 30 metre boom yüksekliğine ulaştığı esnada yüksek gerilim hattına çarptığı tespit edilmiştir. Makinenin şantiye alanında çalıştığı sırada açık durumda olan bomunun şantiyenin üzerinden geçen havai enerji nakil hattına temas etmesi ile zaten toprak üzerinde duran makineden toprağa elektrik akımı aktığı saptanmıştır. Tarafımızca yapılan incelemelerde makine bomunun enerji nakil hattına temas ettiği bölgenin yüzeyinde oluşan deformasyon ve makine üzerinden geçen elektrik akımının toprağa aktarıldığı lastik incelenmiştir. Bom yüzeyinde deformasyon oluştuğu görülmüş, makine lastiğinin elektrik akımını toprak zemine aktardığı sırada oluşan enerji sebebi ile patladığı anlaşılmaktadır. Mevcut bulgular ile makine üzerinden elektrik akımı geçtiği kesin olarak tespit edilebilmiştir. 27

30 Hasara konu vinç 300 ton kaldırma kapasiteli büyük bir vinçtir. Vincin büyüklüğü ve kaldıracağı yükün ağırlığı sebebi ile vinç üzerinde gelişmiş bir kontrol sistemi mevcuttur. Operatör paneli üzerinde makinenin kontrolünü sağlayan bilgisayar sistemi kuruludur. Bilgisayar sistemini imalatçı Liebherr firması Liccon olarak adlandırmaktadır. Liccon olarak adlandırılan bilgisayar ana switch, pedal dönüştürücüsü, güç besleme ünitesi, çıkartılabilir devre kartı, ana ünite, giriş bordları, endüktif sensörler, yaklaşım sensörü, açı vericisi, güç kablosu, şaft okuyucusu, hidrolik ve yakıt tankı sensörleri, halat uzunluk algılayıcısı gibi bütün elektronik parçaların birbirleri ile iletişimini sağlamaktadır. Bütün elektronik sistemlerden alınan bilgiler ve datalar Liccon bilgisayar tarafından değerlendirilmektedir. Operatör tarafından verilen komutlar da Liccon bilgisayar tarafından sistem elemanlarına aktarılmaktadır. Makine bomunun enerjili havai hatta dokunması ile makine üzerinden elektrik akımı toprağa akmıştır. Havai hatta temas sırasında akım şiddetini sınırlayan husus makinenin kendisidir. Bu da çok düşük bir dirençtir. Direncin düşük olması da akımın yüksek olmasına sebep olmaktadır. 28

31 Makine bomunun havai enerji hattına temas ettiğinde makinede oluşacak hasar hava enerji hattının gücü ile alakalıdır. Yani havai hat ne kadar güçlü ise makine üzerinden o kadar fazla enerji geçecektir. Makine üzerinden geçen akım çelik malzemeden yapılan makine üzerinde çalışan bütün elektrik / elektronik parçalarda hasara yol açmıştır Vinç Kaldırma Ekipmanlarında Güvenlik Kancalar ve Kancalarda Güvenlik Kancalar basit yük tutma elemanlarından olup, kancanın şekline göre isimlendirilirler. Vinçlerde kullanılan kancalar; Basit kancalar, çift ağızlı kancalar, lamelli kancalar olarak sınıflandırılırlar Basit Kancalar Basit kancalar, yükün kolayca asılmasına imkân veren kancalardır. Halat ucuna bağlıyken kendi eksenleri etrafında dönebilme özelliğine sahiptirler. Kancalar kalıpta veya serbest olarak dövülerek, DIN normunda belirtilen malzemelerden üretilir. DIN normunda kanca malzemeleri M, P, S, T, V harfleri ile sembolize edilmektedir. Kanca yapımında kullanılan çelikler ise DIN ve DIN normunda tanımlanmıştır. Tabloda kanca malzemelerinin sınıflandırılması görülmektedir. 29

32 Basit kanca şekilde görüldüğü gibi şaft kısmı ile eğrisel kanca kısmından oluşur. Şaft kısmında çoğunlukla yuvarlak veya metrik vida bulunur. Kanca bloğunda kancalar bir traverse kanca somunu aracılığıyla asılırlar. Kancalarda yükün taşınması esnasında yükün kancadan ayrılmaması için emniyet mandalı bulunmalıdır. Mandal yayının kırık olup olmamasına dikkat edilmelidir. Aşağıdaki şekilde kancada güvenlik açısından dikkat edilmesi gereken diğer bölgeler belirtilmektedir. 1. bölgede aşınma veya yıpranma olup olmadığına; 2. bölgede bükülme ve çatlak olup olmadığına; 3.bölgede ise aşınma ve çatlak olup olmadığına dikkat edilmelidir. Yüklerin güvenli bir şekilde taşınması için kancaların devamlı olarak dikey pozisyonda olması gerekir. Aksi halde güvenli çalışma yükü azaltılmış olur. Kanca Konumuna Göre Güvenli Çalışma Yükü Oranları 30

33 Çift Ağızlı Kancalar Çift ağızlı kancalar büyük yük değerleri için kullanılır. Çift ağızlı kancalar ile 0,5-500 ton arasındaki yükler kaldırılır. DIN normuna göre olan çift ağızlı kanca şekilde gösterilmiştir. Çift Ağızlı Kanca Zincirler ve Zincirlerde Güvenlik Vinçlerle yüklerin kaldırılmasında kullanılan zincirler halkalı ve levhalı zincirler olarak iki çeşittir. Levhalı zincirlere GALL zincirleri de denilir. Zincirler kullanılacakları işin çeşidine ve kaldıracakları yükün ağırlığına göre seçilirler. Halkalı Zincir Levhalı Zincir 31

34 Vinçlerde kullanılan zincirlerde güvenli çalışmanın sağlanması için aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir: Zincirlerde ezilme, aşınma veya çatlaklık varsa zincir değiştirilmelidir. Zincirlerdeki Hasarlar Bir zincirin sağlamlığı, en zayıf zincir baklasının sağlamlığı kadardır. Bundan dolayı zayıf zincir baklasının bulunduğu zincir kullanılmamalıdır. Zincirler kullanılmadan önce mutlaka gözle muayeneye tabi tutulmalıdır. Tamburlara sarılan veya kasnaklar üzerinden geçen zincirler, belirli devrelerde yağlanmalıdır. Ancak, dökümhanelerde veya yağ ve greslerin zincirler üzerinde toplanabileceği yerlerde kullanılan zincirler yağlanmamalıdır. Sert ve kesici köşeli yükler kaldırılırken, köşelerle zincirler arası, uygun yastıklarla beslenmelidir. Kaldırma ve bağlama zincirleri, kullanılmadıkları zaman, uygun kancalara asılarak ezilmelere ve korozif maddelerin etkilerine karşı korunmalıdır. Zincir uzunluğunu kısaltmak için cıvata veya düğüm kullanılmamalıdır. Deforme olmuş zincir baklalarını düzeltmek için çekiç kullanılmamalıdır. 32

35 Halatlar ve Halatlarda Güvenlik Tel Halatlar ve Tel Halatlarda Güvenlik Tel halatlar, vinçlerde çekme ve kaldırma elemanı olarak geniş kullanım alanına sahiptir. Tel halatlar yüksek mukavemetli (genellikle N/mm2) çelik tellerden oluşur. Tel çapları 0,-2 ila 2,4 mm olan ince tellerin, bir çekirdek tel etrafında bir veya bir birkaç katlı olmak üzere helis şeklinde sarılmasıyla kordonlar, kordonların bir öz etrafında yine helis şeklinde sarılmasıyla halat meydana gelir. Kordonların iç düzenleri dikkate alındığında halatlar paralel ve çapraz sarımlı olarak ikiye ayrılır. Tel Halatı Oluşturan Elemanlar Halatların mukavemet hesapları çekme gerilmesine göre yapılır. Halatın teorik (deney) kopma kuvveti (Ft), halatın metalik kesit alanı ile mukavemet değerinin çarpımına eşittir. Ft = Am * σb * [N] Halatın en küçük kopma kuvveti (Fmin) ; halatın teorik kopma kuvveti ile yapım katsayısının çarpımına eşittir. Fmin = Ft * k [N] Aşağıdaki şekilde, halatta aşınma, yorulma, daralma, korozyon ve bükülme gibi oluşabilecek bir takım fiziki olumsuzluklar görülmektedir. Bu gibi olumsuz hasarlara sahip halatlar kullanılmamalıdır. 33

36 Halat Çapının Azalması Halatlarda Meydana Gelen Bazı Hasarlar Gözle görülebilen kopmuş tel sayısı belli bir değere ulaştığında ve kordonlardan birinin kopması halinde halat kullanılmamalıdır. Tabloda DIN standardına göre bir tel halatı servisten almak için kopmuş tellerin sınır sayıları görülmektedir. Tel Halatların Servisten Alınma Sınırları 34

37 Halatlar kullanılırken uçları açık durumda bırakılmamalıdır. Bunu önlemek için açık olan uç taşıyıcı kısma tespit edilir. Bu işlem için tespit cıvataları kullanılmaktadır. Aşağıdaki şekilde tespit cıvatalarının doğru ve yanlış uygulama örnekleri görülmektedir. Tespit Cıvataları ile Halat Ucu Tespiti İki ayrı halatın birbirine bağlanması durumunda öncelikle halat ucu tespitleri yapılmalı daha sonra halatların bağlantısı yapılmalıdır. Halatların Birbirine Bağlanması 35

38 Halatlarla yapılan çalışmalarda ayrıca; Tel halatın yapılan işe ve kaldırılacak yüke uygun olmasına, Keskin kenarlı yük köşelerinde özel tedbirlerin alınmasına, Belirli periyotlarla uygun yağ ile yağlanmalarına, Kaynak alev ve ısılarına maruz bırakılmamalarına dikkat edilmelidir. Halatların vardiya değişimlerinde ve aylık ve yıllık periyotlarla kontrolleri yapılmalıdır. Vardiya değişimlerinde ve aylık yapılan kontrollerde; Halatların dönme dayanımlarına, Vinç kolunu kaldırmak için kullanılan halatlardaki bükülmelere, Flanş noktaları, çaprazlama noktaları ve tamburlardaki tekrarlayan toplama noktalarında bulunan halatlara, Uç noktada bulunan ve ya uç noktaya yakın bulunan halatlara özellikle dikkat edilmelidir. Yıllık kontrollerde; Vardiya değişimlerinde ve aylık yapılan kontrollerde bakılmayan noktalara, Ters bükülmüş halatlara, Kasnakların üzerinden geçen halatlara dikkat edilmelidir. Halatın nominal çapının % 5 inden daha fazla olan oranda azalma söz konusu ise halat kullanılmamalıdır İp Halatlar ve İp Halatlarda Güvenlik İp halatların çelik (tel) halatlara nazaran yük kaldırma kabiliyetleri ve ömürleri daha azdır. Buna karşın yükün kolay bağlanabilmesi ve çözülebilmesi açısından tel halatlara göre kullanımları daha pratiktir. İp halatlarla güvenli bir şekilde çalışılması için iyi cins malzemeden yapılmasına, halatın yapılacak işe ve yüke uygun olmasına, her kullanımdan önce kontrol edilmesine, demir askılara asılmamasına dikkat edilmelidir. Bununla birlikte, yıpranmaması açısından halatlar, aşındırıcı maddelerin veya yıpratıcı kimyasal maddelerin bulunduğu yerlerde kullanılmamalı ve saklanmamalıdır. Ayrıca, ip halatlar ıslak olduklarında kurutulmalı, kirli olduklarında yıkanmalı ve kuru olarak saklanmalıdır. 36

39 Tamburlar ve Tamburlarda Güvenlik Tambur, yükün kaldırılması sırasında halatın sarılmasına yarayan silindirik yapıdaki kaldırma elemanıdır. Yivsiz (düz) veya yivli olmak üzere iki çeşit halat tamburu bulunmaktadır. Tamburlar kır döküm, çelik döküm veya kaynaklı olarak çelik saçlardan imal edilirler. Halat Tamburu Halatın gerektiğinde kolayca değiştirilebilmesi için halat tambura cıvatalanan bir kama ile veya konik bir kama aracılığıyla bağlanır. Tambur cidarının yeterli kalınlıkta olması tamburda oluşacak zorlanmalar açısından önemlidir. Bu zorlanmalar genel olarak dönme momentinin yarattığı burulma, boşalan halatın çekmesiyle oluşan eğilme ve halat sarımı sonucunda tamburun daralmasıyla oluşan eğilmedir. Halat tamburunun her iki tarafına yüksekliği en üst halat katından 1,5* (halat çapı) kadar fazla flanş konulur. Böylece halatın tambur dışına kayması önlenmiş olur. Vinçlerle yapılan çalışmalarda, çelik halat uçlarının tambur içine sağlam bir şekilde bağlanmasına dikkat edilmelidir. Bununla birlikte, halat üzerindeki kaldırma kancaları en aşağı seviyede olduklarında, tambur üzerine en az iki tam devir yapacak boyda halat sarılmalıdır. Halatın tambur üzerinde iyi şekilde sarılmasının sağlanması ve halatın zarar görmemesi için tambur yivleri ile kullanılan halat çapı birbiri ile orantılı olmalıdır. Elektrikle çalışan kaldırma araçlarında belirtilen alt ve üst noktaların geçilmesi durumunda, elektrik akımını otomatik olarak kesen ve tamburun hareketini durduran bir tertibat bulunmalıdır. Vinçlere bağlanan taşıma elemanları kadar taşınan malzemenin taşıma elemanlarının mukavemeti de hasar oluşumunda etken rol oynamaktadır yılında tarafımızca incelenen bir hadisede hasara konu mobil vincin şantiye sahasında çalışması sırasında kaldırdığı beton kirişin üzerine monteli kaldırma halka kancalarının kopması sebebiyle beton kirişin makine üzerine düşerek hasara yol açtığı saptanmıştır. 37

40 Tarafımızca yapılan ilk incelemelerde otoban şantiyesinde çalışan Liebherr LTM 1160, 2000 model mobil vincin üzerine şantiye içerisinde bulunan otoyol ayakları üzerine yerleştirilen yaklaşık 40 metre uzunluğunda, 90 Ton ağırlığındaki kirişin bağlantı çelik demir kaldırma noktasının kopması sonucu düştüğü anlaşılmıştır. Vincin beton kirişi kaldırabilmesi için beton kirişin sağ ve sol taraflarının uç kısımlarında birer noktada 3 demet telden oluşan kaldırma kancası bulunduğu, İkinci beton kirişin de kaldırma kancaları vasıtası ile kirişin sağ ve sol tarafından aynı anda iki adet mobil vincin beton kirişi kaldırarak köprü ayakları üzerine monte edilmekte olduğu, Montaj sırasında vincin halatının bağlandığı beton kirişin sağ ve sol tarafında mevcut kaldırma kancalarının kopması ile beton kirişin hasara konu vinç üzerine düşerek vinçte hasara yol açtığı anlaşılmıştır. 38

41 Yapılan incelemelerde beton kiriş üzerinde kirişin monte edilmesi sırasında kirişin kaldırılması için beton dökümü sırasında monte edilen her biri 7 adet telin birleşmesi ile oluşmuş toplamda 3 adet kaldırma kancasının mevcut olduğu görülmüştür. Mevcut hadise beton kirişin sağ ve sol taraflarına monteli her iki kaldırma kancasının kopması sonucunda meydana gelmiştir. Her iki makinenin de bomları incelenmiş bomların üzerinde çarpma ve benzeri bir iz darbe görülmemiştir. Aynı zamanda beton kiriş ve monte edildiği beton direklerde çarpma ve benzeri bir iz görülmemiştir. Fotoğraflarda da beton kirişin taşıyıcı üzerinden kaldırıldığı, monte edileceği beton direklere henüz yaklaşamadan mevcut hadisenin meydana geldiği anlaşılmıştır. Bu durum montaj sırasında operatör hatası olmadığını beton kirişin hiçbir yere temas etmeden havadayken düştüğünü göstermiştir. 39

42 Hasarın oluş biçimi ile ilgili olarak İnşaat Mühendisleri Odasından bilirkişi incelemesi talep edilmiş, beton kirişi taşıyan kaldırma kancalarının kopma hadiseleri ile ilgili Bilirkişi Raporu tanzim edilmesi istenmiştir. Bilirkişi Raporu sonucuna istinaden; otoyol şantiyesindeki yapılan inceleme ve tespitler sonucunda bir köprü kirişinin montajı sırasında kaldırma kancalarının kopması dolayısıyla yere düştüğü, kaldırma kancalarının kirişe belirli bir standartta yerleştirilmemiş olduğu, bu nedenle kaldırma kancalarının kopma gerilmelerini aştığı görüş ve kanaatinde olduğumuzu bilgilerinize sunarız. hasarın beton kiriş imalatçısına rücu edilmesi görüşüne varılmıştır Vinçlerin Bakım ve Periyodik Kontrolleri Vinçlerin kullanıldıkları sürece gerekli bakım ve periyodik kontrollerinin yapılması gerekir. Bu bakım ve kontrolleri, gözle (fiziki) muayene, teknik şartnameye uygunluk ve yük kaldırma yeterliliği başlıkları altında incelemek mümkündür Vinçlerin Gözle (Fiziki) Muayenesi Gözle muayene kapsamında vinçlerin genel olarak mekanik donanımı, elektrik ekipmanları ve taşıma elemanları kontrol edilir. Mekanik donanım kapsamında, vincin ayakları, kirişleri, kolları ve bunların bağlantıları, merdivenleri, koruyucu mahfazaları (parmaklıklar, ara kollar, çember mahfazalar, ayak mahfazaları), tehlikeli bölgeleri belirten bilgi etiketleri ve panoları, yürüyüş rayları, kren konstrüksiyonu (köprü, portal, kol, kule) kaplinleri, tamburları, makaraları, pimli dengeleme makaraları, dişli çarklar, sonsuz vidalar, mekanik ikaz tertibatları, frenleri, kayışları, yağlama sistemleri ve yağlama noktaları kontrol edilir. Elektrik ekipmanların kontrolü kapsamında, vincin kumanda tertibatı, vinç anahtarı, kontrol dişlileri, kontaktörleri, aşırı akım koruma tertibatı, sınırlama anahtarları, seyyar bağlantı hatları, tevzi kablo hatları, izolatörleri, aydınlatma ve sinyal sistemleri, yük kaldırma mıknatısları ve enerji tüketen diğer kaldırma elemanları kontrol edilir. Taşıma elemanlarının kontrolünde ise halatlar, zincirler, kancalar ve diğer yük taşıma elemanlarına bakılır. 40

43 Vinçlerin fiziki kontrolleri haftalık, aylık ve üç aylık periyotlar halinde yapılabilmektedir. Vinçlerin fiziki muayeneleri ile ilgili olarak vinç operatörüne de görev düşmektedir. Operatör, her çalışmadan önce, vincin muayenesini yapmalıdır. Bu muayene esnasında, üretici tarafından kullanıcıya verilen kılavuzda yer alan ve çalışmadan önce kontrol edilmesi gereken kısımları, işletme ve acil durum kontrol ekipmanlarını, fren sistemlerini, emniyet anahtarlarını ve kilitlerini, halatların tamburlara doğru bir şekilde sarılıp sarılmadığını öğrenmek için halatları kontrol etmelidir. Kontrol sonuçları seyir defterine geçirilip vinçte görünür bir yerde muhafaza edilmelidir Vinçlerin Teknik Şartnameye Uygunluk Kontrolü Bu kontrol vincin teknik şartnamelerde belirtilen esaslara uygun olup olmadığını belirlemek için yapılır. Bu kontrol kapsamında vincin kütlesine, yük kaldırma yüksekliğine, kanca yanaşmalarına, yük kaldırma hızına, hassas yük kaldırma ve indirme hızına, yürüme hızına, dönme hızına, bom yatırma ve kaldırma hızına, teleskopik bomun çıkma süresine, limit sistemlerinin işlerliğine ve tahrik sistemlerinin verimine bakılır Vinçlerin Yük Kaldırma Yeterliliği Kontrollü Vinçlerin yük kaldırma yeterliliği kontrollü statik yük deneyi, dinamik yük deneyi ve kararlılık deneyi yöntemleriyle yapılmaktadır Statik Yük Deneyi Bu deney vincin ve vinci oluşturan elemanların yapı yeterliliğini kontrol etmek amacıyla yapılır. Deney kapsamında vinçte herhangi bir çatlağın olup olmadığı, kalıcı bir biçim değişikliğinin varlığı, boya kalkması, vincin güvenli çalışmasını etkileyecek bir durum olup olmadığı ve bağlantılarında gevşeme veya hasar olup olmadığı kontrol edilir. Deney olarak kullanılan yük, yerden 100 ile 200 milimetre arasında kaldırılarak 10 dakikadan az olmamak şartıyla gereken süre kadar asılı bırakılır. Statik deney yükü, 1,25 * P dir. P yükü, mobil vinçler için ekipman ve aksesuarlar da dahil olmak üzere vincin kendi ağırlığı ile kaldırma mekanizması üzerindeki yük ağırlığının toplamıdır. Diğer vinçler için ise tasarım kaldırma kapasitesidir. Tasarım kaldırma kapasitesi vincin işletme sırasındaki sabit kaldırma ekipmanlarını kapsamamaktadır. 41

44 Dinamik Yük Deneyi Bu deney vinç mekanizmalarının ve fren sistemlerinin güvenli bir şeklide çalışmalarını kontrol etme amacıyla yapılmaktadır. Dinamik yük deneyi vincin her hareketi için ana elemanlarına en fazla yük geldiği durumlarda uygulanır. Deney vincin hareketlerinin tüm sınırları boyunca defalarca durdurulup çalıştırılması şeklinde tekrar edilir ve bu işlem en az 1 saat süre ile yapılır. Dinamik yük deneyi, yük havada asılı iken yapılır ve bu esnada yükün geri kaçmaması kontrol edilir. Dinamik deney yükü 1,1 * P dir Kararlılık Deneyi Kararlılık deneyi vincin kararlılığını kontrol etmek amacıyla, belirlenmiş çalışma alanlarında ve kararlılığın en az olduğu konumlarda yapılmaktadır. Vincin kancası statik olarak yüklendiğinde vincin devrilip devrilmediği kontrol edilir. Mobil vinçler dışındaki vinçler için özel kararlılık deneyleri gerekmeyebilir. Mobil vinçler için kararlılık deney yükü 1,25 * P + 0,1 * Fi dir. Fi, ana bomun ağırlığı G veya uzantı bomun ağırlığı g nin indirgenmiş ağırlığıdır. Ana Bom ve Uzantı Bom L ve l: ana bom ve uzantı bom uzunlukları j ve k: ana bom ve uzantı bomunun düşey eksen etrafındaki yarıçapları m ve n: ana bom ve uzantı bomunun ağırlık merkezlerinin düşey eksen etrafındaki yarıçaplarıdır. 42

45 Fi aşağıdaki formülle hesaplanır. Vinçlerin muayenesi hasar riskinin minimize edilmesi açısından en yüksek öneme sahip husustur. Diğer hasar türleri genel olarak ani ve beklenmedik biçimde gerçekleşip önlem alınması çok daha zor hadiselerdir. Ancak bakım ve kontrol faaliyetlerinin düzenli yapılması sonucu yorulma vb. hadiseler kaynaklı hasar oluşumu kolaylıkla önlenebilir. Aksi takdirde ciddi kayıpların meydana gelmesi kaçınılmazdır yılında tarafımızca ekspertiz çalışmaları tamamlanan aşağıda detayından bahsedilen yorulma hadisesi kaynaklı hasar Potain 360 A Kule Vincin tam zaiyatı ile sonuçlanmıştır. Tarafımızca yapılan incelemeler sonucunda söz konusu hadisenin kule vincin mutad kullanım ve malzeme yorulmasına bağlı olarak gergi ünitesinin kırılması sonucu vincin devrilmesi ile meydana geldiği tespit edilmiştir. 43

46 44

47 Çevresel ve Bölgesel Etkiler Vinçlerin çalıştığı lokasyonlara özgü çevresel ve bölgesel riskler de hasar beklentisi açısından dikkate alınmalıdır. Aşırı kar ve yağmur yağışları, deprem, fırtına gibi katastrofik riskler ve terör gibi bölgesel riskler ayrıca değerlendirilmelidir yılında Dubai, Al Sharjah Bölgesindeki Al Wahda köprü yapımında tarafımızca incelenen ve dünya basınına da yansıyan hadisede aşırı yağışa bağlı olarak köprü altında biriken sel suyu Liebherr LTM mobil vincin hasar görmesine neden olmuştur. 45

48 Yapılan ekspertiz çalışmaları sonucunda hasara konu vincin köprü inşaatında çalıştığı sırada 2010 yılında meydana gelen aşırı yağışa bağlı olarak köprü altında biriken sel suyu içerisinde kaldığı, hadise nedeniyle tam zayi olduğu tespit edilmiştir. 46

49 Tarafımızca ekspertiz çalışmaları tamamlanan, 2015 yılında Irak ta Baiji Electiric Power Plant projesinde çalışmakta iken, terör örgütü İŞİD tarafından bölgenin istila edilmesinden sonra, IŞID terör örgütü tarafından vinçle birlikte şantiyenin tamamen ele geçirildiği hasar terör riskini örneklemektedir. İŞİD terör örgütünün istilası sonrası makinenin akıbeti tespit edilememiş olup tam zayi değerlendirmesi yapılmıştır. Terör riskleri Bölgesel olarak dikkate alınmalıdır. 47

50 3. SONUÇLAR VE DEĞERLENDİRME İnşaat sektöründe meydana gelen iş kazaları, gerek sayısal çoğunluk bakımından gerekse kazaların sonuçları bakımından bütün iş kolları arasında ilk sıralarda yer almaktadır. İnşaatlarda meydana gelen kazaları da kendi aralarında sınıflandırmak mümkündür. Tabloda SGK verilerine göre 5239 iş kazasının meydana geliş biçimleri görülmektedir. Bu kazalar içerisinde yer alan 529 adet malzeme düşmesi kaynaklı kazanın 76 sı gırgır vinçlerle çalışma esnasında, 8 i vinçle malzeme iletimi sırasında ve 29 u ise mobil vinç ve kule vinç gibi ağır makinaların devrilmesi sonucu gerçekleşmiştir. Bununla birlikte, meydana gelen ve elektrik çarpması kaynaklı olan 373 iş kazasının 52 si gırgır vinçlerden kaynaklı elektrik çarpmaları neticesinde gerçekleşmiştir. kazalardır iş kazasının 303 ü ise vinçleri de kapsayan yapı makinalarından kaynaklı İncelenen 5239 İş Kazasının Kaza Tipleri ne Göre Dağılımı Ana Gruplar Ölüm Yaralanma Toplam Kaza Tipi Sayı % Sayı % Sayı % İnsan Düşmesi , , ,4 Malzeme Düşmesi , , ,1 Malzeme Sıçraması 10 0, , ,2 Kazı Kenarının Göçmesi 138 5,8 53 1, ,6 Yapı Kısmının Çökmesi 167 7,0 73 2, ,6 Elektrik Çarpması ,2 80 2, ,1 Patlayıcı Madde Kazaları 50 0,2 82 2, ,5 Yapı Makinası Kazaları 206 8,6 97 3, ,8 Uzuv Kaptırma 1 0, , ,5 Uzuv Sıkışması 1 0, , ,8 El Aleti ile Ele Vurma 0 0,0 42 1,5 42 0,8 Sivri Uçlu Keskin Ken Cis. Yar. 0 0,0 75 2,6 75 1,4 Şantye içi Trafik Kazaları 168 7,0 38 1, ,9 Diğer 85 3,5 74 2, ,0 Toplam , , ,0 Yapı işyerlerinde meydana gelen vinç kaynaklı iş kazalarının da vinçlerle ilgili farklı etkenlerden kaynaklandıkları görülmektedir. 48

51 1996 yılında OSHA tarafından vinç kaynaklı ve ölümlü olan 502 adet iş kazası ile ilgili yapılan çalışma sonucu, kazaların % 39 unun elektrik çarpması nedeniyle, % 12 sinin vincin kurulumu ve sökümü esnasında, % 8 inin vinç kolunun kırılması veya yıkılması nedeniyle, % 7 sinin vinçlerin devrilmesi nedeniyle, % 7 sinin donanım yetersizliğinden, % 4 ünün aşırı yüklemeden ve % 3 ünün de taşınan yükün çarpmasından dolayı meydana geldiği ortaya çıkmıştır. OSHA tarafından yapılan bu çalışma ayrıca, inşaatlarda kullanılan makinalardan kaynaklanan elektrik çarpmalarının % 38 inin vinç kaynaklı elektrik çarpmaları olduğunu göstermektedir. Elektrik hatları yakınında yapılan çalışmalar neticesinde meydana gelen iş kazaları bu kazaların çoğunluğunu teşkil etmektedir. Vinçlerin kurulumu ve sökümü esnasında meydana gelen kazaların % 93 ü mobil vinçlerin kurulumu esnasında meydana gelirken, % 7 si kule vinçlerin kurulumu ve sökümü esnasında meydana gelmektedir. İnşaatlarda kullanılan vinçlerle yapılan çalışmalarda meydana gelen kazaların nedenleri genel olarak aşırı yükleme, avara demirlerinde kırılma, kancaların çarpması, vinç kolunun kırılması, vincin devrilmesi, vincin elektrik akım telleriyle teması, vincin kurulumu ve sökümünün uygun olmaması, kaldırma ekipmanlarındaki donanım yetersizliği, yükün veya vincin çalışanlara çarpması ve kötü hava koşulları şeklinde sıralanmaktadır. Sonuç olarak, çalışma neticesinde, yapı işyerlerinde meydana gelen kazaların toplam iş kazalarının büyük bir kısmını oluşturduğu gözlemlenmiştir. Bununla birlikte, yapı işyerlerindeki kazaların farklı nedenlere bağlı olarak gerçekleştiği ve bu kazaların büyük bir kısmının vinçlerle çalışırken gerekli iş güvenliği önlemlerinin alınmaması neticesinde oluştuğu görülmüştür. Vinçlerin karıştığı iş kazalarının önlenmesi açısından, üretimleri aşamasında kullanılmak üzere bir takım standartlar ortaya koyulmakta, kullanılmaları esnasında da uygulanmak üzere ilgili kurum ve kuruluşlar tarafından güvenli çalışmayı sağlayacak bir takım yasal düzenlemeler yapılmaktadır. Gerek üreticilerin gerekse işveren ve çalışanların bu düzenlemelere uymaları, iş kazalarının ve bu kazaların ortaya çıkaracağı maddi ve manevi kayıpların önlenmesinde büyük önem arz etmektedir. 49

52 KAYNAKÇA 1. Urul, Harun, Yapı İşyerlerinde Kullanılan Vinçlerle Yapılan Çalışmalarda Alınması Gereken İş Sağlığı Ve Güvenliği Önlemleri, Çoktu, Kaan, ve Seçil Ceylan, Kaldırma Araçlarında İş Sağlığı ve Güvenliği, (Çevrimiçi), pdf, Elektrikli Vinç İmalatçıları Birliği Derneği, Vinç Tarihçesi, (Çevrimiçi), Gerdemeli, İsmail, Optimum Güvenirlik Şartlarının Belirlenmesi, Transport Tekniğinde İleri Konular Ders Notları. 5. İmrak, C.Erdem ve M. Cüneyt Fetvacı, Krenlerin (Vinçlerin) Periyodik Koruyucu Bakım Esasları, Mühendis ve Makina Dergisi, C: 45, S: 538, s Karadeniz, Oğuz, Dünya da ve Türkiye de İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları ve Sosyal Koruma Yetersizliği, Çalışma ve Toplum, 2012/3, s Müngen, M. Uğur, İnşaat Sektörümüzdeki Başlıca İş Kazası Tipleri, Türkiye Mühendislik Haberleri (TMH), S:469, 2011, s N. C. Department of Labor (NCDOL), Hazard Alert, Tower and Mobile Crane Safety, (Çevrimiçi), Neitzel, Richard L., Noah S. Seixas, ve Kyle K. Ren, A Review of Crane Safety in the Construction Industry, Applied Occupational and Environmental Hygiene, S: 16, s Occupational Safe and Health Branch Labour Department, Code of Practice For Safe Use of Tower Cranes, 2011, s Occupational Safety and Health Admnistration (OSHA), Small Entity Compliance Guide for the Final Rule for Cranes and Derricks in Construction, 2011, (Çevrimiçi), Occupational Safety and Health Council, Safe Lifting, Hong Kong, Office of Safety and Mission Quality- National Aeronautics and Space Administration (NASA), Safety Standard for Lifting Devices and Equipment, Washington,1991,(Çevrimiçi), /1740_9.pdf, Oregon OSHA s guide to key requirements in Subdivision CC: the cranes and derricks Standard, Cranes and derricks in construction. 50

53 15. Safe Work Australia, Draft Code of Practise Cranes, 2012, (Çevrimiçi), uments/fourth-set-codes-of-practice/draft-cop-4th-set/cranes.doc, Suner, Faruk, Transport Tekniği Kaldırma ve İletme Makinaları, C:3, S:34, İstanbul, T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Yapı İşyerleri İş Sağlığı ve Güvenliği El Kitabı, Yayın No: T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, Ulaştırma Hizmetleri - Forkliftler, Transpaletler ve Vinçler, Ankara, T.C. Sosyal Güvenlik Kurumu. 20. TS 10116, Kaldırma ve Tasıma Makinaları-Vinçler-Muayene ve Deney Metotları. 21. Resmi Gazete: /25325, Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği. EKOL EKSPERTİZ MÜHENDİSLİK GRUBU Ayşe Nazlıer Efetürk Eksper Mühendislik / Yangın / Kredi Finans Efe Eroğlu Ali Ömer Yıldır Ayça Şener Hüseyin Kaycı Zühre Tamer Erdim Dalkılıç Risk ve Hasar Yönetmeni Uzman/Makine Mühendisi Risk ve Hasar Yönetmeni Uzman / Otomotiv Öğretmeni Eksper Mühendislik / Kimya Yüksek Mühendisi Eksper Mühendislik / Tarım Makinaları Mühendisi Risk ve Hasar Yönetmeni Hasar Uzmanı Risk ve Hasar Yönetmeni Uzman / Makine Mühendisi ***Bu bülten, konuyla ilgili çeşitli kaynaklardan derlenen bilgiler ile hasar ve risk alanındaki tecrübelerimiz çerçevesinde hazırlanmış olup, kendi görüşlerimizi içermektedir. 48