Güncel Çek Kanunu Uygulama Rehberi

Transkript

1 Çek Kanununda yapılan değişiklikler Ticari hayatın yegane ödeme araçlarından birisi çektir sayılı Türk Ticaret Kanununun yanında 5941 sayılı Çek Kanunu ile de düzenlenen çeklerin uygulamadaki yeri hakkında sizlere rehber olmayı amaçlıyoruz. Güncel yasa değişiklikleri ile getirilen yeni düzenlemeler ışığında çekin yaşayan ticaret açısından değişmez yerini sağlamlaştıracağına, mal satan ve çeki kabul eden tacirler açısından eskiden olduğu gibi yine güven duygusunu tesis edeceğine inanıyoruz. Bu açıdan şirket iç organizasyonunda yer alan birimlerin bilgilendirilmesini ve eğitilmesini amaçladığımız Ticaret Hukuku Rehberimizi ilginize sunuyoruz. Güncel Çek Kanunu Uygulama Rehberi Şirket organizasyonu bünyesinde (In-House) vermiş olduğumuz danışmanlık hizmetlerinin de bir parçası olan eğitimler kapsamında değerlendirdiğimiz rehberlerimiz, uygulamada en çok yaşanan sorunlara cevap veren bir bilgi kitapçığıdır. Ticaret Hukuku Rehberimizin bu sayısında çek mevzuatındaki güncel düzenlemelere ilişkin temel sorunlara cevap vereceğiz. ardaaşık Avukatlık Bürosu Ticaret Hukuku Rehberleri

2 çek hangi unsurlardan oluşur? Senet metninde çek kelimesini ve eğer senet Türkçe den başka bir dille yazılmış ise o dilde çek karşılığı olarak kullanılan kelimeyi, Kayıtsız ve şartsız belirli bir bedelin ödenmesi için havaleyi, Ödeyecek kişinin, muhatabın ticaret unvanını, Ödeme yerini, Düzenlenme tarihini ve yerini, Düzenleyenin imzasını, Banka tarafından verilen seri numarasını,* Karekodu,* ödeme yeri, düzenleme yeri ve yabancı çekler için karekod şartları hariç olmak üzere unsurlardan birisinin eksik olması halinde belge çek niteliğini kaybeder 2 I ardaaşık avukatlık bürosu I ticaret hukuku hizmetleri

3 Çekler üzerinde bulunması zorunlu hale getirilen karekodun (QR code) ne işe yarar? Çek alacaklıları, ellerinde bulunan çek ile çek hesabı sahibine ve bu çeki düzenleyenlere ilişkin verilere karekod aracılığıyla erişim sağlayabilir. Karekod ile; a) Çek hesabı sahibinin adı, soyadı veya ticaret unvanı, b) Çek hesabı sahibinin tacir olması halinde, ticaret siciline tescil edilen yetkililerinin adı, soyadı veya ticaret unvanı, c) Çek hesabı sahibinin, çek hesabı bulunan toplam banka sayısı, d) Çek hesabı sahibine ait bankalara ibraz edilmemiş çek adedi ve tutarı, e) Düzenlenerek bankalara teslim edilen çeklerin adedi ve tutarı, f) Son beş yıl içerisinde ibrazında ödenen çeklerin adedi ve tutarı, g) İbraz edilen ilk çekin ibraz tarihi, h) İbraz edilen son çekin ibraz tarihi, ı) İbrazında ödenen son çekin ibraz tarihi, i) Son beş yılda karşılıksızdır işlemi gören ve halen ödenmemiş çeklerin adedi ve tutarları, j) Son beş yılda karşılıksızdır işlemi gören ve sonradan ödenen çeklerin adedi ve tutarı, k) Son beş yılda karşılıksızdır işlemi gören son çekin ibraz tarihi, l) Çek hesabı sahibi hakkında çek hesabı açma yasağı bulunup bulunmadığı, varsa yasaklama kararının tarihi, m) Her bir çek yaprağı ile ilgili olarak tedbir kaydı olup olmadığı, n) Çek hesabı sahibi tacirse, iflasına karar verilip verilmediği, iflasına karar verilmişse kararın tarihi, çek hesabı sahibi ya da cirantanın rızası aranmaksızın üçüncü kişilerin erişimine sunulur. çek bir ödeme aracı olması nedeni ile kural olarak üzerindeki tarih ne olursa olsun bankaya ibraz edildiği tarihte ödenir. ancak, tarihine kadar üzerinde yazılı düzenleme tarihinden önce çekin ödenmek için muhatap bankaya ibrazının geçersiz olduğu düzenlemesine yer verilmiştir. 3 I ardaaşık avukatlık bürosu I ticaret hukuku hizmetleri

4 çekte ibraz süreleri nedir? Bir çek, düzenlendiği yerde ödenecekse on gün; düzenlendiği yerden başka bir yerde ödenecekse bir ay içinde muhataba ibraz edilmelidir. Çeklerin ibraz süreleri, çekte yazılı olan düzenlenme tarihinin ertesi günü başlar. Ödeneceği ülkeden başka bir ülkede düzenlenen çek, düzenlenme yeri ile ödeme yeri aynı kıtada ise bir ay; ayrı kıtalarda ise üç ay içinde muhataba ibraz edilmelidir. Bu bakımdan, bir Avrupa ülkesinde düzenlenip de Akdenize sahili bulunan bir ülkede ödenecek olan ve aynı şekilde Akdenize sahili olan bir ülkede düzenlenip bir Avrupa ülkesinde ödenmesi gereken çekler aynı kıtada düzenlenmiş ve ödenmesi şart kılınmış sayılır. Çekin ibraz edilmesine rağmen ödenmemesi halinde ne yapılabilir? Zamanında ibraz edilmiş olan çekin ödenmemiş olduğu ve ödememe hali; a) Resmi bir belge, protesto ile, b) Muhatap tarafından, ibraz günü de gösterilmek suretiyle, çekin üzerine yazılmış olan tarihli bir beyanla, c) Bir takas odasının, çek zamanında teslim edildiği halde ödenmediğini tespit eden tarihli bir beyanıyla, sabit bulunduğu takdirde hamil; cirantalar, düzenleyen ve diğer çek borçlularına karşı başvurma haklarını kullanabilir. Ticari elektronik iletiler hangi şartlarda gönderilebilir? Hamilin talepte bulunması halinde, karşılıksızdır işlemi; çekin arka yüzüne tahsil için bankaya ibraz edildiği tarih, hesap durumu, bankanın yükümlülüğü çerçevesinde ödediği miktar ve ibraz eden gerçek kişinin adı ve soyadı yazılmak, bu kişinin tüzel kişi adına bedeli tahsil etmesi halinde bu husus belirtilmek ve bu kişi ile birlikte banka yetkilisi tarafından imzalanmak suretiyle yapılır. Banka tarafından ödenen miktar düşüldükten sonra karşılıksız kalan tutar açıkça belirtilir. Hamilin imzalamaktan kaçınması halinde, karşılıksızdır işlemi yapılmaz. 4 I ardaaşık avukatlık bürosu I ticaret hukuku hizmetleri

5 karşılıksız çekin cezası var mıdır? Üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde ibrazında, çekle ilgili olarak karşılıksızdır işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi hakkında, hamilin şikayeti üzerine, her bir çekle ilgili olarak, binbeşyüz güne kadar adli para cezasına hükmolunur. Ancak, hükmedilecek adli para cezası; çek bedelinin karşılıksız kalan miktarı, çekin üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz tarihinden itibaren işleyecek ticari işlerde temerrüt faizi oranı üzerinden hesaplanacak faizi ile takip ve yargılama gideri toplamından az olamaz. Mahkeme ayrıca, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına; bu yasağın bulunması halinde, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının devamına hükmeder. Yargılama sırasında da resen mahkeme tarafından koruma tedbiri olarak çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına karar verilir. Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı, çek hesabı sahibi gerçek veya tüzel kişi, bu tüzel kişi adına çek keşide edenler ve karşılıksız çekin bir sermaye şirketi adına düzenlenmesi durumunda ayrıca yönetim organı ile ticaret siciline tescil edilen şirket yetkilileri hakkında uygulanır. Hesap sahibi hakkında hükmedilen adli para cezasının ödenmemesi halinde; ön ödeme, uzlaşma ve hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına ilişkin hükümler uygulanmaz ve kamuya yararlı bir işte çalıştırma kararı verilmeksizin doğrudan hapis cezasına çevrilir. Adli para cezasının ödenmesi çek karşılığı borcu ortadan kaldırmaz. Ceza sorumluluğu kimlere aittir? çek karşılığını ilgili banka hesabında bulundurmakla yükümlü olan kişi, çek hesabı sahibidir. çek hesabı sahibinin tüzel kişi olması halinde, bu tüzel kişinin mali işlerini yürütmekle görevlendirilen yönetim organının üyesi, böyle bir belirleme yapılmamışsa yönetim organını oluşturan gerçek kişi veya kişiler, çek karşılığını ilgili banka hesabında bulundurmakla yükümlüdür. çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilenler, yasaklılıkları süresince sermaye şirketlerinin yönetim organlarında görev alamazlar. Ancak, hakkında yasaklama kararı verilenlerin mevcut organ üyelikleri görev sürelerinin sonuna kadar devam eder. çek hesabı sahibi gerçek kişi, kendisi adına çek düzenlemek üzere bir başkasını temsilci veya vekil olarak tayin edemez. Gerçek kişinin temsilcisi veya vekili olarak çek düzenlenmesi halinde, bu çekten dolayı hukuki ve cezai sorumluluk çek hesabı sahibine aittir. Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilmiş olan kişi, elindeki bütün çek yapraklarını ait olduğu bankalara iade etmekle yükümlüdür. Bu kişi adına yeni bir çek hesabı açılamaz. Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilmiş olan kişi, kararın kendisine tebliğ edildiği tarihten itibaren on gün içinde, düzenlemiş bulunduğu ve henüz karşılığı tahsil edilmemiş olan çekleri, düzenleme tarihlerini, miktarlarını ve varsa lehtarlarını da göstermek suretiyle, muhatap bankaya liste halinde vermekle yükümlüdür 5 I ardaaşık avukatlık bürosu I ticaret hukuku hizmetleri

6 yargılama aşamasında veya ceza verildikten sonra ödeme yapılması durumunda ne karar verilir? Karşılıksız kalan çek bedelinin, çekin üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz tarihinden itibaren işleyecek temerrüt faiz oranı üzerinden hesaplanacak faizi ile birlikte tamamen ödeyen kişi hakkında, a) Yargılama aşamasında mahkeme tarafından davanın düşmesine, b) Mahkumiyet hükmünün kesinleşmesinden sonra mahkeme tarafından hükmün bütün sonuçlarıyla ortadan kaldırılmasına, karar verilir. Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının kaldırıldığı, MERSİS ile Risk Merkezine bildirilir ve ilan olunur. Alacaklının şikayetinden vazgeçmesi halinde de aynı kararlar verilir. Karşılıksız çıkan çek nedeni ile alacağı bulunan alacaklıya çek bedelinin işleyecek faizi ile birlikte ödenmesi halinde hem borç hem de adli para cezası ortadan kalkacaktır. 6 I ardaaşık avukatlık bürosu I ticaret hukuku hizmetleri

7 Ticaret Hukuku Danışmanlık Kapsamı Hizmetlerimiz ardaaşık Avukatlık Bürosu Türkiye çapında 2000 e yakın gerçek kişi ve 150 ye yakın tüzel kişiye etkin ve zamanında avukatlık hizmeti sunmaktadır. Şirketlerin çalışma hayatı kapsamında hukuki risklerden korunması amacı ile sürekli gelişen ve değişen hukuk uygulamalarına uyum sağlaması gerekmektedir. Bu çerçevede şirketlerin sürekli ve profesyonel destek alması mecbur hale gelmiştir. Ticaret Hukuku nu ilgilendiren konularda ihtiyacınız doğrultusunda yazılı ve sözlü danışmanlık hizmeti verilmektedir. Ticari sözleşmelerinin kurulması ve düzenlenmesi Satım sözleşmelerinin kurulması Ticari ortaklıkların tesis edilmesi İşletme yönetmeliklerinin hazırlanması Genel Kurul ve Yönetim Kurullarının oluşturulması ve işlemlerinin yürütülmesi Ticari düzenlemeler hakkında eğitimler düzenlenmesi Ticari birimlerin denetlenmesi Alacakların yönetilmesi Kurumsal yönetim esaslarının belirlenmesi ve benimsenmesi Şirket içi denetim tesis edilmesi Düzenlenmesi gerekli kayıt ve belgeler Oluşturulması gerekli kurullar Şirket ortaklıkları arasındaki ihtilafların giderilmesi Şirket ortaklıklarının düzenlenmesi Şirket kuruluş ve ticaret sicil işlemlerinin yapılması Taşeronluk ilişkilerinin kurulması Ulusal ve uluslararası nitelikteki sözleşmelerin kurulması Kamu ihale sözleşmelerinin kurulması Kamu ihale sözleşmelerinden kaynaklanan ihtilafların giderilmesi Ticaret mevzuatı konularında şirket avukatlarına mevzuat desteği Ticaret mevzuatı alanındaki değişikliklere ve yeni yasal düzenlemelere uyum konusunda destek Şirket içi eğitimlerin verilmesi 7 I ardaaşık avukatlık bürosu I ticaret hukuku hizmetleri