GIDA AMBALAJLAMA. Yrd.Doç. Dr. H. ALĠ GÜLEÇ

Transkript

1 GIDA AMBALAJLAMA Yrd.Doç. Dr. H. ALĠ GÜLEÇ

2 Dersin Kapsamı Ambalaj ve ambalajlamadan beklentiler Gıda bozulmaları Ambalaj malzemesi & Gıda bozulmaları Cam ambalajlar Kağıt, karton ve oluklu mukavva ambalajlar Ahşap ambalajlar Aluminyum ambalajlar Gıda Ambalajlama

3 Dersin Kapsamı Teneke ambalajlar Plastik esaslı ambalajlar Çok katlı ambalaj malzemeleri Gıda sanayinde aseptik ambalajlama Ambalajlamada çizgi bar-kod sistemi Migrasyon (Gıdadan ambalaja; ambalajdan gıdaya madde geçişi) Farklı gıda ürünlerinin ambalajlanmasına örnekler Gıda Ambalajlama

4 İç ambalaj AMBALAJ Dış ambalaj İçine konulan gıdaların, son tüketiciye, en az toplam maliyetle güvenilir bir biçimde ulaştırılmasını ve tanıtılmasını sağlayan bir araç olarak tanımlanabilir. Gıda Ambalajlama

5 GÖREVLERİ Ürünü koruma Ürünün dayanıklılığını artırma Yükleme, boşaltma, stoklama, kullanma kolaylığı sağlama Ürünü tanıtma Tüketiciyi özendirme Gıda Ambalajlama

6 Gıda Ambalajlama

7 Tüketici Ürün, satış noktalarında kolayca tanınabilmelidir (şekli, rengi, logosu). Ürüne ait bilgileri (miktarı, raf ömrü, muhafaza önerileri, fiyatı vb.) kolay okunabilir olmalıdır Kapağı özgün olmalıdır (değişmeyen miktar, kaliteyi koruyucu ürün muhafaza, ellenmeye karşı güvence) Şekli elle kolay tutulabilir, stabil, çarpma ve kırılmalara karşı güvenli ve üst üste süzgün yığın oluşturabilmeye uygun olmalıdır. Kolay açılıp tekrar kapatılabilmelidir. Ambalaj çevreye uygun olmalıdır. Çöp kaplarında az yer kaplamalıdır. Tekrar kullanılabilir veya yeniden değerlendirilebilir olmalıdır.

8 Ticaret Boyutları standartlaştırılmış olmalıdır (paketleme ve yüklemeye uygunluk, az yer kaplama, kolay ve düzgün istiflenebilir). Üründe kalite kaybı olmaksızın depolanabilir olmalıdır. Depoda kolay ayırt edilebilir olmalıdır. İşaretleme mümkün olmalıdır. Yasal kural ve kısıtlamalara uygun olarak kalite kaybı ve fire oluşturmayacak şekilde ürün özelliklerine uygun ambalajlama yapılmalıdır. Ürün özgünlüğünü güvence altına almalı, korumalıdır. Geri almada ya da geri vermede sorun olmamalıdır.

9 Üretici Ambalaj fizyolojik bakımdan tehlikesiz ve kusursuz olmalıdır. Ambalajlanan ürüne ve ambalajlama işlemine özgü özellikler içermelidir. Kesintisiz ve çok hızlı ambalajlama yapabilen makinelere uygun olmalıdır. Açmaya yardımcı elemanlar içermelidir. Fiyat / Verim oranı uygun olmalıdır. Çevreye uyumlu olmalıdır.

10 Gıda Bozulmaları 1. Biyolojik (enzimatik) bozulmalar 2. Mikrobiyolojik bozulmalar 3. Kimyasal bozulmalar 4. Fiziksel bozulmalar Gıda Ambalajlama

11 Gıda Bozulmaları 1. Biyolojik (enzimatik) bozulmalar Meyve ve sebzelerin enzimatik esmerleşmesi Yağların acılaşması vb. Gıda Ambalajlama

12 Gıda Bozulmaları 1. Mikrobiyolojik bozulmalar Bakteri, küf ve mayaların neden oldukları bozulmalardır. Sütün ekşimesi, meyve ve sebzelerin çürümeleri, etin kokuşması, ekmeğin küflenmesi, vb. Gıda Ambalajlama

13 Gıda Bozulmaları 1. Kimyasal bozulmalar Maillard tipi enzimatik olmayan esmerleşme reaksiyonları Yağların oksitlenmesi Gıda Ambalajlama

14 Gıda Bozulmaları 1. Fiziksel bozulmalar Gıdalarda görülen kabarma, kristalleşme, yumuşama, erime, kuruma, ve sertleşme gibi olaylardır. Yağların oksitlenmesi Gıda Ambalajlama

15 SONUÇ; Besin değerinde kayıplar, Renk, aroma, tekstür ve genel görünüş kayıpları, Kabarabilme, jelleşme gibi çeşitli fonksiyonel özelliklerdeki kayıplar, Mikrobiyal bozulmalardır. Gıda Ambalajlama

16 Neme KarĢı Duyarlı Gıdalar ve Ambalaj Alma / Gereğinden fazla alma o Yumuşama / Gevreklik kaybı o Topaklanma / akabilirlik (serpme) kaybı o Erime o Kristallenme o Kimyasal reaksiyonlar o Enzimatik reaksiyonlar o Mikrobiyolojik reaksiyonlar SU BUHARI Verme / Eksik o Kuruma o Sertleşme o Ufalanma o Yağ emülsiyonlarında su kaybı o Derin dondurulmuş ürünlerde don yanığı o Sıvılarda derişim değişiklikleri o Mikrobiyolojik reaksiyonlar Gıda Ambalajlama

17 Oksijene KarĢı Duyarlı Gıdalar ve Ambalaj Alma / Gereğinden fazla alma o Oksidasyon o Aerob mikroorganizma gelişiminin hızlanması o Kimyasal reaksiyonlar / yağ oksidasyonu OKSĠJEN Verme / Eksik o Redox potansiyelinin değişmesi o Aerob mikroorganizma gelişiminin durması / kusurlu olgunlaşma o Ürün dayanıklılığının uzaması o Renk kusurları / et Gıda Ambalajlama

18 IĢığa KarĢı Duyarlı Gıdalar ve Ambalaj Alma / Gereğinden fazla alma Verme / Eksik o Oksidatif tepkimelerin başlaması ve hızlanmasını teşvik o Protein değişiklikleri o Tat kusurları IġIK Gıda Ambalajlama

19 Tat-koku maddeleri ve ambalaj arasındaki iliģkiler Alma / Gereğinden fazla alma o Yabancı kokuları çekme o Enzimatik etkileşimlerle ürüne özgü aromada olumsuz değişiklikler Aromakoku Verme / Eksik o Tipik aromanın kaybı Gıda Ambalajlama

20 Mikroorganizmalar ve ambalaj arasındaki iliģkiler Muhtemel bulaşı kaynakları; Hava, su, kemirgenler ve böcekler, doğrudan insanlar, hammade, üretim araçları, ambalaj malzemesi, ambalajlama makineleri, kapaklar, ambalajlama kusurlarıdır. Gıda Ambalajlama

21 Mikroorganizmalar ve ambalaj arasındaki iliģkiler Kağıt, karton ve oluklu mukavva malzemelerin mikroorganizma yükleri fazladır. Metal, seramik ve cam esaslı ambalajların yüzeylerine depolanmaları esnasında mikroorganizmalar yerleşebilir. Termoplastik malzemelerin üretimlerinde kullanılan yüksek sıcaklık mikroorganizma yüklerini önemli dercelerde azaltır. Ancak plastik kaplarda özellikle sporların bir bölümü canlı kalabilmektedir. Gıda Ambalajlama

22 Steril olmayan gıdalar Su içeren yemeklik yağların konulduğu ambalajların kıvrımlarında ve katlama yerlerinde küf mantarlarının gelişmesi önemli bir sorundur. Su fazının yağ fazında çok küçük damlacıklar halinde emülsifiye edilmesi, oksijen geçirgenliği çok az olan ve mikrobiyal kontaminasyona uğramamış ambalaj kullanımı önerilmektedir. Yoğurt ve fermente süt içeceklerinde benzeri bir sorun söz konusudur. Plastik kap ve şişelerde bu değerler son derece düşüktür. Selüloz esaslı ambalaj malzemelerinin üretiminde ise Bacillus ların ısısal işlemlere dirençli sporları ve saprofit mikrokoklar öldürülememektedir. Et ve baharatlar gibi MO yükleri fazla olan gıdalarda tamamen steril ambalajlara konulma uğraşı gereksizdir. Ancak tereyağı gibi gıdalar için çeşitli sınırlandırmalar getirilmiştir. Gıda Ambalajlama

23 Gıda Ambalajlama Sterilize gıdalar Pastörize meyve suları gibi sterilize gıdalarda uygun hijyenik önlemlerle başlangıç MO yükünün düşük tutulmasında büyük yarar vardır. Ambalaj materyalinde bulunan MO geçişine izin verebilecek her türlü gözenek kontaminasyon nedenidir. Film Gram Bakteriyolojik penetrasyon PE PE PE PE PE PVDC PVDC PVDC + PE

24 Böcekler ve ambalaj arasındaki iliģkiler Böceklenme riskini etkileyen en önemli faktörler: I. Ambalaj materyalinin cinsi II. Kalınlığı, III. Sertliği, IV. Yüzeyin düzgün, pürüzsüz ve parlak olup olmaması, V. Koku geçirgenliğidir. Gıda Ambalajlama Ambalajlamadan sonra uygulanan işlemler; 1. Fumigasyon 2. Gaz geçirgenliği olmayan ambalaj materyali kullanılarak oksijensiz koşullarda ambalajlama 3. Paketlerin ısıtılması (>58C) C nin altında depolama 5. Su oranı düşük ambalajlanmış gıdaların denge neminin %50-60 tan daha düşük olmasının sağlanması 6. Işınlama ( Gy) uygulaması

25 Böcekler ve ambalaj arasındaki iliģkiler FUMĠGASYON En yaygın kullanılan fumigant metil bromid tir. Ayrıca fosfin ve etil formiat da kullanılmaktadır. Gıda Ambalajlama

26 @ Sert, ergime noktası (ısıtılınca yumuşayan) ve kristal yapısı olmayan aşırı soğumuş bir Atomik yapısı Bir oksitin cam oluşturabilmesi için; metal ve oksijen bağının düzensiz bir yapıya olanak sağlayacak bir esneklikte olması, aynı zamanda düzensiz yapıyı koruyacak kadar da sağlam olması Silisyum oksit, bor oksit, fosfor pentaoksit, arsenik pentaoksit vb. CAM Gıda Ambalajlama

27 @ Kum, kalker, dolomit, soda, feldspat ve sodyum sülfat cam üretiminde kullanılan başlıca hammaddelerdir. CAM TÜRLERİ 1) Kireçli ve silisli camlar; pencere, şişe, bardak ve ayna, 2) Potasyumlu camlar; optik aletler, bardak, sürahi, 3) Kurşunlu camlar; optik aletler ve bardak, 4) Borlu camlar; Laboratuvar malzemeleri, özel ilaç ambalajları, 5) Özel camlar; emniyet camları, buzlu camlar, renkli camlar ve fiber glass, CAM Gıda Ambalajlama

28 CAM AMBALAJLAR Isı uygulamasıyla mikroorganizmaların inaktive edilebildiğinin belirlenmesiyle, bu alanda cam ambalaj kullanımı giderek önem kazanmıştır. Bu gelişme vidalı kapakların üretimi ve uygulamaya geçirilmesiyle hızlanmıştır. Cam ambalajların olumlu özellikleri Sert, sağlam ve kimyasal açıdan inert bir malzemedir. İçine konulan gıda ile hiçbir etkileşime girmez; zamanla aşınmaz ve bozulmaz. Renkli olduklarında ürünü belli düzeyde ışık etkisinden korur. Gaz, su buharı, koku ve sıvı geçirgenliği yoktur. İçine konulan ürün görülebilir. Isıl dayanımı yüksektir. Sterilize edilebilir. Biçim değiştirmez. CAM Gıda Ambalajlama

29 Cam ambalajların olumlu özellikleri İç basınç ve düşey yüklere dayanıklıdır. Teneke kutulara göre daha kolay açılabilir. İçindeki ürün tüketildikten sonra başka amaçlarla da kullanılabilir. Çeşitli biçim, büyüklük ve renkte yapılabilir. Vakum dolum ve kapama yönteme uygundur. Makinelerde yüksek dolum kapasitesine ulaşılabilir. CAM Gıda Ambalajlama

30 Cam ambalajların olumsuz özellikleri ʃ ʃ ʃ ʃ Ağırdır; taşımada sorunlara yol açabilir. Kırılgandır; darbe, ısıl şok ve aşırı basınç gibi etkilerle kırılabilir. İçini göstermesi üretici bakımından maliyeti arttırıcı bir etkendir. Camın ışık geçirmesi, içerdiği gıdanın renginin bozulmasına neden olabilir. CAM Gıda Ambalajlama

31 Cam ambalaj tipleri a) Şişeler b) Kavanozlar c) Bardak tipi düz ağızlı kaplar d) Damacanalar e) Ampul veya kapsüller CAM Gıda Ambalajlama

32 CAM AMBALAJLARIN BAZI KALĠTE ÖZELLĠKLERĠ Kimyasal Dayanıklılık Hidroflorik asit dışında hiçbir kimyasal madde camı etkilemez. Su, asit, baz ve tuz çözeltisi etkilerine son derece dayanıklıdır. Dayanıklılık karakteri camın kompozisyonuna bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Örneğin sodanın fazla; kalker, dolomit, ve feldspatın eksik tartılması, kimyasal dayanımı azaltır. Isıl Genleşme, ani sıcaklık değişimine dayanım CAM Isıl genleşme katsayısı camın termik şoka dayanımını belirler. Bu özellik, yıkama, pastörizasyon ve sıcak dolum gibi işlemler için önemli bir kalite faktörüdür. Bu dayanıklılık camın kalınlığı arttıkça azalmaktadır. Isıl şokla kırılmayı önlemede en önemli seçenek, cam kabın iç ve dışındaki sıcaklık derecesi farkını 42C nin altında tutmaktır. Gıda Ambalajlama

33 CAM AMBALAJLARIN BAZI KALĠTE ÖZELLĠKLERĠ Ġç Basınç Dayanımı İç basıncın artmasına neden olan etkenler: a) sıcaklık yükselmesi, b) dondurma ve c) içeceklerin gazlanma işlemidir. Basınç artışından kaynaklanabilecek sakıncaları önlemek amacıyla, cam kapta belli oranda Tepe Boşluğu nun bırakılması gerekir. Sıcaklığın hacim artışı üzerine etkisi, gıdanın bileşimine bağlı olarak farklılık göstermektedir. Tepe BoĢluğu (%) bar basınca yol açan sıcaklık artıģı (C) Tepe boşluğu oranına bağlı olarak aynı basınca ulaşmak için gerekli sıcaklık artışı Gıda Ambalajlama CAM

34 CAM AMBALAJLARIN BAZI KALĠTE ÖZELLĠKLERĠ Ġç Basınç Dayanımı Yiyecek-Ġçecek Tepe BoĢluğu (%) İçme suyu, meyve suyu Alkollü içkiler Karbondioksitli içecekler Konserve (kavanozda) Vakumlu kapatılmış gıdalar e kadar Değişik ürünler için bırakılması önerilen tepe boşluğu oranları CAM DUVAR KALINLIĞI Ġç basınç dayanımı Isı etkisi ve darbe dayanımı Gıda Ambalajlama

35 CAM AMBALAJLARIN BAZI KALĠTE ÖZELLĠKLERĠ Ġç Basınç Dayanımı Biçim (kesit alanı) Yuvarlak Elips Kare (köşeleri yuvarlatılmış) Kare (köşeleri keskin) Cam kapların biçimlerine göre dayanımları Dayanım CAM Gıda Ambalajlama

36 CAM AMBALAJLARIN BAZI KALĠTE ÖZELLĠKLERĠ Darbe Dayanımı Camın mekanik çarpmalara karşı dayanıklılığı da taşıma ve benzeri bakımdan önemli bir kalite faktörü oluşturur. Cam ambalajların darbe dayanımı her bir mm cidar kalınlığı için en az kg olmalıdır. Dikey Eksende Sıkıştırma Dayanımı Kapatma makinelerinde şişeye yüklenen dikey kuvvete dayanım da önemlidir. Dikey sıkıştırma dayanımı, mantar tıpalı şişelerde en az 200 kg; kapsül kapaklı şişelerde ise en az 800 kg olmalıdır. Dikey Eksene Göre Eğrilik Cam kapların dikey eksene göre eğriliği, şişe ağız çapı merkezinin, bu merkezle şişe dip merkezinden geçen dik eksenden 360 çevrimdeki maksimum sapmasıdır. < 120 mm ± 1.5 mm CAM < 120 mm Ft = ± ( H)

37 CAM AMBALAJLARIN BAZI KALĠTE ÖZELLĠKLERĠ Yatay Eksene Göre Eğrilik Cam kapların yatay eksene göre eğrilik veya ağız yüzeyinde 180 deki seviye farkı, kafa çapına göre aşağıda verilen değerlerden fazla olmamalıdır. Dansite Ağız DıĢ Çapı (mm) < < > < > < > < > 60 > 60 Yatay Eksene Göre Eğrilik (mm) CAM Camın dansitesi, birim hacminin kütlesi olarak ifade edilir ve kompozisyonu ile ısıl geçmişinin fonksiyonu olarak belirtilir. Cam kompozisyonunun dansite ile ilişkisi camın kontrolünde en çok kullanılan proses yöntemlerinden biridir.

38 CAM AMBALAJLARIN BAZI KALĠTE ÖZELLĠKLERĠ Renk Cam ambalajlar, içindeki ürünlerin özellikle ultraviyole ışınlardan korunabilmeleri için veya cama estetik bir görünüm vermek amacıyla renklendirilirler. CAM

39 KAĞIT, KARTON VE OLUKLU MUKAVVA AMBLAJLAR Kağıt esaslı ambalaj malzemelerinin ana hammaddesi, birincil odun selülozu ve ikincil atık kağıt elyaflarıdır. Ayrıca kağıdın mekanik özelliklerini iyileştirmek, nem ve yağa direncini arttırmak, yüzey düzgünlüğünü sağlamak amacıyla pek çok yardımcı maddelerden de yararlanılır. Bunlardan; Yapıştırıcı Maddeler: Kağıdın su emme yeteneğini azaltmak ve boya, mürekkep ve benzer maddelerin dağılmasını önlemek amacıyla kullanılırlar. Kazein, alginatlar, kolophonium reçinesi, su camı, vaks veya parafin ve plastik dispersiyonlardan yararlanılır. Gıda Ambalajlama

40 KAĞIT, KARTON VE OLUKLU MUKAVVA AMBLAJLAR Çeşitli tutucu, alıkoyucu maddeler:küçük ince liflerin ve dolgu maddelerinin elekte alıkonmasını kolaylaştırmak ve ayrıca su çıkışını hızlandırmak amacıyla kullanılırlar. Dispersiyon ve Flotasyon (yüzdürme) maddeleri: Elyafların homojen dağılımını sağlamak için kullanılırlar. Köpük Önleyiciler: Kağıtta küçük hava kabarcıklarının kalmasını önleyen maddelerdir. Konserve Edici Maddeler: Çeşitli mikroorganizmaların etkisiyle bozulabilen yardımcı maddeleri korumak amacıyla kullanılırlar. Kullanıldığı ambalajda gıda üzerine etkisi olmamalıdır. Neme Dayanıklılığı Sağlayıcı Maddeler: Özellikle nemli gıdaların ambalajlanmasında büyük önemi bulunan üre formaldehid, melamin formaldehid reçineleri gibi maddelerdir. Ayrıca polietilenimin ve krom stearat kompleksleri de kullanılabilir. Gıda Ambalajlama

41 KAĞITLARIN TAġIMALARI GEREKEN BAZI KĠMYASAL ÖZELLĠKLER Ambalaj malzemesi olarak yararlanılan kağıdın yapısında üretim aşamalarında eklenen metal kalıntıları, organik bileşikler ve korozif maddeler gibi bazı kimyasal maddeler bulunur. Yaş dayanımı arttırılmış sargılık kağıtların gıdaya geçebilecek formaldehit miktarı 5 mg/kg olarak sınırlandırılmış, aynı şekilde bitkisel parşomen için de arsenik, bakır, kurşun, demir ve gliserin sınırları belirtilmiştir. Gıda Ambalajlama

42 KAĞITLARIN TAġIMALARI GEREKEN BAZI FĠZĠKSEL ÖZELLĠKLER Optik Özellikler Renk, matlık, parlaklık ve saydamlık önemlidir. Dayanım Özellikleri Kağıdın koruma ve taşıma kapasitesi bakımından önemlidir. i. Gerilme Gücü: Kağıdın gerilerek kopması için gereken kuvvet miktarıdır. ii. Çekme Dayanımı: Şerit halinde kesilen kağıdın kendi ağırlığı ile koptuğu uzunluk olup, metre ile ifade edilir. iii. Başlangıç Yırtılma Dayanımı: Kesilmiş bir kenardan itibaren yırtılma için gereken güç miktarıdır. iv. İç Yırtılma Dayanımı: Kenarı içe doğru kesilmiş bir parçanın yırtılmaya devam etmesi için gereken kuvvet miktarıdır. v. Patlama Dayanımı: Hidrolik olarak veya havayla yırtılma oluncaya kadar basınç uygulanır. vi. Yaş Dayanımı: Numune belli bir süre su banyosunda tutulduktan sonra kopma yükü veya patlama dayanımı test edilir.

43 KAĞITLARIN TAġIMALARI GEREKEN BAZI FĠZĠKSEL ÖZELLĠKLER

44 KAĞIT ÇEġĠTLERĠ VE KAĞIT ESASLI AMBALAJLAR 1. Kraft kağıdı 2. Taklit kraft kağıdı 3. Sülfit kağıdı 4. Parşomen kağıdı (Pergament) 5. Şeffaf parşomen (Pergamin) 6. Taklit arşomen 7. Hutpak ağıdı 8. Neme dayanıklı kağıtlar 9. İpek kağıtlar 10. Vaks kaplanmış kağıtlar 11. Plastik kaplanmış kağıtlar

45 KAĞIT ÇEġĠTLERĠ VE KAĞIT ESASLI AMBALAJLAR Kraft kağıdı Sülfat selüloz oranı yüksek, dayanıklı bir kağıt çeşidir. Ağartılmamış (açık kahverengi) ve ağartılmış olarak üretilir. imitasyon kraft kağıdı (70-90 g/m 2 )-bakkal ambalaj kağıdı mermerli kraft ( g/m 2 )-bisküvi, şekerleme, yaş meyve ve sebze kutularının imalatı kraft torba kağıdı ( g/m 2 )-hava geçirgenliği yüksek, torba-poşet imalatı, günlük alışverişlerde kraft liner ( (450) g/m 2 )-oluklu mukavva imalatı İğne yapraklı yumuşak ağaçlardan üretilir

46 KAĞIT ÇEġĠTLERĠ VE KAĞIT ESASLI AMBALAJLAR Taklit kraft kağıdı Sülfat kraft hamuru ile artık (kırpıntı) kağıt hamuru karışımından üretilirler. Sülfat selüloz oranı düşük, mukavemeti fazla olmayan bir kağıt çeşidir. Ucuz oldukları için tercih edilirler. Sülfit kağıdı Genellikle yumuşak ve sert ağaç karışımından yapılan, gramajı g/m 2 arasında değişen, sülfit selüloz oranı yüksek, orta mukavemette, ağartılmış bir kağıt çeşitidir. Üzerine mükemmel baskı yapılabilir. Daha çok küçük torba, poşet yapımında, etiket olarak ve folyo laminasyonlarında kullanılır.

47 KAĞIT ÇEġĠTLERĠ VE KAĞIT ESASLI AMBALAJLAR Parşömen (pergament) kağıdı Genellikle g/m 2 arasındadır. Ancak 370 g/m 2 ye kadar üretilebilir. Saf sülfit selüloz kağıdın derişik sülfirik asit veya çinko klorür çözeltisi ile muamele edilmesi ile elde edilir. Kokusuz, tatsız, yağ ve suya dayanıklı saf selüloz kağıtlarıdır. Sıcak su, salamura, asitler, alkaliler ve bunların tuzları bitkisel parşomeni etkilemezler. İçine konulan gıda maddelerinin solunum yapmalarına olanak sağlar. Sargılık kağıt, torba ve benzeri ambalaj olarak kullanılabilir. Üzerine baskı yapılabilir. Yağlı bisküvi ve diğer unlu mamüller, tereyağı, margarin, peynir, taze ve tütsülenmiş veya kızartılmış balık, kırmızı veya beyaz et ambalajlanmasında geniş ölçüde kullanılır. Çay ve kahve ambalajları için de sargı olarak yararlanılır.

48 KAĞIT ÇEġĠTLERĠ VE KAĞIT ESASLI AMBALAJLAR Şeffaf parşömen (pergamin) Pürüzsüz, tam veya yarı saydam bir kağıt türüdür. Yapımı için sülfit, doğal sülfit ve kraft kağıdı pulpları kullanılır. Hem yağlı hem de tat ve kokunun korunması gereken maddelerin ambalajlanmasında başarıyla kullanılırlar. Neme dayanım özelliğinin iyileştirilmesi için yüzeyin mikrokristalin mumlar ile kaplanmasıdır. Mumlanmış transparan mükemmel bir esnekliğe sahiptir.

49 KAĞIT ÇEġĠTLERĠ VE KAĞIT ESASLI AMBALAJLAR Taklit parşömen Yağ geçirmez kağıt da denir. Kağıt hamurunun uzun süre dövülerek ince liflere ayrılıp hidrolize edilmesiyle elde edilir. Parşömen kağıdına kıyasla beyazlık, dayanıklılık ve yağ geçirmezlik açılarından daha düşük kalitededir. Kaynar suya dayanımı yoktur. Gramajları g/m 2 arasında değişir. Et, sosis ve salam gibi yüksek oranda yağ içeren gıdaların; tereyağı ve margarinlerin; koku muhafazasına da olanak verdiğinden kahve, hazır çorba vb. gıdaların; nem geçirmez özelliği olduğundan hem yağ hem de su oranı yüksek gıdaların ambalajlanmasında kullanılırlar. Karton, Al-folyo, kraft kağıdı ve plastik filmlerle de lamine edilerek kullanım alanları genişletilebilir.

50 KAĞIT ÇEġĠTLERĠ VE KAĞIT ESASLI AMBALAJLAR Hutbak kağıdı Düşük gramajlı (20-50 g/m2) ve dayanıklı bir kağıt olup, daha çok meyve-sebzelerin ambalajlanmasında kullanılırlar. Neme dayanıklı kağıtlar Tamamen ıslandıklarında bile, kuru haldeki dayanıklılığının yaklaşık % 30 nu koruyabilen kağıtlardır. Kraft kağıdı pulpuna suda çözünen üre formaldehit veya melamin formaldehit reçinelerinin ilavesiyle elde edilirler. Özellikle balık ve et ambalajı olarak uygundurlar. İpek kağıtlar 20 g/m2 gramajında, kolayca bükülebilen, ve hava geçirgenliği yüksek olan malzemelerdir. Özellikle, limon, portakal gibi ürünler için sargılık olarak kullanılırlar.

51 KAĞIT ÇEġĠTLERĠ VE KAĞIT ESASLI AMBALAJLAR Vaks ile kaplanmış kağıtlar Genelde parafin veya vaks emdirilmiş ya da parafin veya vaks ile kaplanmış kağıtlardır. Su geçirmezler. Su buharı geçirgenlikleri yüksektir. Parafin kaplanmış kağıtların su ve su buharı geçirgenlikleri son derece iyidir. Gıda sanayinde yağ, peynir, et, balık, şekerlemeler, hububat ürünleri, tuz gibi çeşitli gıdaların ambalajlanmasında kullanılırlar. İyi katlanabilirlik ve koku sorununun olmaması gibi olumlu özelliklere sahiptirler. Nem ve kimyasal maddelere karşı duyarlıdırlar. Ayrıca yağa dayanımları da azdır.

52 KAĞIT ÇEġĠTLERĠ VE KAĞIT ESASLI AMBALAJLAR Plastik kaplanmış kağıtlar Kağıda istenilen düzeyde geçirmezlik kazandırmak amaçtır. LDPE, PVDC, değişik oranlarda plastiklerle karıştırılmış mumlar, aliminyum folyo bu amaçla kullanılan önemli materyallerdir. Torba, poşet ve karton kutu ambalajlarda torba halinde iç ambalaj olarak kullanılırlar. Polietilen kaplanmış ipek kağıtlar, nemli ve az yağlı besinlerin ambalajlanmasında başarıyla kullanılmaktadır. Aroma, gaz ve yağ geçirmezliği düşük; su buharı geçirgenlikleri yüksektir. PVDC kaplamlar çok yüksek oranlarda su buharı, yağ ve gaz geçirmez özelliktedirler. Aroma geçirmezlikleri de yüksektir. Su buharına ve oksijene duyarlı, yağlı ve çok keskin kokulu gıdaların ambalajlanmasına son derece uygundurlar.

53 KAĞIT ÇEġĠTLERĠ VE KAĞIT ESASLI AMBALAJLAR Plastik kaplanmış kağıtlar o o o Gıda sanayinde çoğunlukla dış ambalaj olarak kullanılırlar. Katlanabilir veya değil olmak üzere iki grupta incelenirler. Laminasyon ve kaplama tekniklerinin gelişmesi kullanım alanlarını genişletmiştir.

54 KAĞIT ÇEġĠTLERĠ VE KAĞIT ESASLI AMBALAJLAR Karton Türleri o o o Karton türlerinin tanımlanmasında, genelde iki harf ve bir rakamdan oluşan UC 1, UC 2, GC 1 gibi sembollerden yararlanılır. Rakamlar kalite gruplarını gösterir. 1; kartonun üst yüzeyinin daima odunsuz olduğunu ve saf selülozdan üretildiğini gösterir. G: kaplanmış karton U: kaplanmamış karton C: kromo karton ya da taklit kromo karton T: Tripleks karton D: dubleks karton

55 KAĞIT ÇEġĠTLERĠ VE KAĞIT ESASLI AMBALAJLAR Karton Türleri o Z: selüloz karton Kutu yapımında kullanılan kartonlar kaplanmamıģ kartonlar ve kaplanmıģ kartonlar olmak üzere iki ana gruba ayrılırlar.

56 KAĞIT ÇEġĠTLERĠ VE KAĞIT ESASLI AMBALAJLAR Kaplanmamış kartonlar i. Kromo karton taklitleri; bir yüzü beyaz ve pürüzsüzdür. Saf selülozdan üretilir. ii. Genellikle 4 kattan oluşur. Ara katlar odun hamuru ve/veya atık kağıttan yapılır. iii. Arka yüzü sarımsı beyaz veya ağartılmış selülozdan beyaz renkli olabilir. iv. Gramajları g/m2 arasındadır.

57 KAĞIT ÇEġĠTLERĠ VE KAĞIT ESASLI AMBALAJLAR Kaplanmamış kartonlar i. Tripleks karton; bir yüzü düz-pürüzsüz olan üç katlı bir karton çeşididir. ii. Üst yüz selüloz ve/veya atık kağıttandır. iii. Ara katlar atık kağıt hamurundandır. iv. Arka yüzü açık renkli olup odun hamuru ve/veya atık kağıt esaslıdır.

58 KAĞIT ÇEġĠTLERĠ VE KAĞIT ESASLI AMBALAJLAR Kaplanmış kartonlar i. Kromo karton ii. Kromo tripleks karton iii. Kromo dubleks karton Yüzeye hafif pürüzlülük kazandırabilmek ve bu bağlamda kaliteli baskı yapabilmek için bazı özel karışımlarla muamele edilmiş kartonlardır.

59 KAĞIT ÇEġĠTLERĠ VE KAĞIT ESASLI AMBALAJLAR Plastik kaplanmış kartonlar Başta pastörize süt, uzun ömürlü süt ve dondurulmuş gıdalar olmak üzere pek çok gıdanın ambalajlanmasında kullanılırlar. Bu amaçla LDPE, PP ve PET kaplamalardan yararlanılmaktadır.

60 KAĞIT ÇEġĠTLERĠ VE KAĞIT ESASLI AMBALAJLAR Oluklu Mukavva Üretiminde Kullanılan Kağıtlar Kutu ve kasa gibi dış ambalajların üretiminde kullanılan oluklu mukavva; iç ve dış yüzeyleri düz kağıtla kaplı, iç kısmında bir ondüle ve aralarında kağıt bulunan iki ondüleden meydana gelen bir malzemedir. Oluklu mukavva dalgalandırılmış (ondüle) kağıdın iki mukavva arasına yapıştırılmasıyla elde edilir. Dikey kullanımda kolon gibi, yatay kullanımda kemer gibi görev yapan ondüle oluklu mukavvaya sağlamlığını kazandıran özelliktir. Dayanıklılığı yanısıra kolay kesilip katlanıyor olması oluklu mukavvayı ideal bir paketleme malzemesi yapar.

61 KAĞIT ÇEġĠTLERĠ VE KAĞIT ESASLI AMBALAJLAR Çift dalgalı oluklu mukavva Tek dalgalı oluklu mukavva Ondüle mukavva

62 KAĞIT ÇEġĠTLERĠ VE KAĞIT ESASLI AMBALAJLAR

63 AHŞAP AMBALAJLAR En eski ambalaj malzemesi olan ahşap, sertlik ve dayanıklılık özelliklerinden dolayı ağır ve kırılgan ürünlerin; soğuk depolarda hava dolanımı ve ısı geçişine olanak sağladığı için de meyve ve sebzelerin ambalajlanmasında kullanılmaktadır. Yerlerini günümüzde oluklu mukavva ambalajlara bırakmışlardır. Gelişmekte olan ülkelerde hala önemlerini yitirmemişlerdir.

64 AHŞAP AMBALAJLAR Olumlu Özellikleri; Tahta doğal bir hammaddedir. Dayanım / ağırlık oranı bakımından ekonomik bir yapı malzemesidir. Kutu ve sandık yapımı, çok karmaşık makine ve ekipman gerektirmez. Küçük kapasiteli atolyelerde, az bir yatırımla imal edilebilirler. İstiflenebilme özellikleri iyidir.

65 AHŞAP AMBALAJLAR Olumsuz Özellikleri; Ahşap ambalaj üretimi, alternatiflerine göre, otomasyona pek elverişli değildir. İşçilik / malzeme gider oranı yüksektir. Genellikle fazla yer kaplarlar, depolama ve taşımada sorun oluştururlar. Albenisi yetersizdir. Sanayileşmiş ülkelerdeki alıcılar tarafından tercih edilmemektedirler.

66 AHŞAP AMBALAJLAR Ahşap ambalaj yapımında kullanılan ağaçların bazı fiziksel özellikleri 1) Çivi tutma gücü 2) Çatlama özelliği 3) Yoğunluk 4) Nemlilik 5) Asitlik

67 AHŞAP AMBALAJLAR Ahşap ambalaj tipleri Çivili kutu ve sandıklar

68 AHŞAP AMBALAJLAR Ahşap ambalaj tipleri Tel dikiģli sandıklar

69 AHŞAP AMBALAJLAR Ahşap ambalaj tipleri Dikdörtgen kasalar

70 AHŞAP AMBALAJLAR Ahşap ambalaj tipleri Paletler

71 AHŞAP AMBALAJLAR Ahşap ambalaj tipleri Nakliye Ambalajları (Konteynır)