istiklâl Gelir Dağılımı Bozukluğu

Transkript

1 Aylık siyaset, ekonomi, toplum dergisi Allah'ın on pulunu bekleye dursun on kul; Bir kişiye tam dokuz, dokuz kişiye bir pul. Bu taksimi kurt yapmaz kuzulara şah olsa; Yaşasın, kefenimin kefili karaborsa! Necip Fazıl Kısakürek Adaletli kalkınma ortak akıl sayısı Mehmet A. Şekercioğlu M. Esad Aksal Gelir Dağılımı Bozukluğu Mehmet A. Şekercioğlu Agustos , Sayı: 11 Gelir Dağılımı Dengesi, Lorenz Eğrisi, Gini Katsayısı; Gelir Dağılımı Düzeylerinin Ülkelere Göre Değişimi ve Milli Gelir M. Esad Aksal

2 İstiklal Dergisi ne ücretisiz abone olun, her sayı e-posta adresinize gecikmesiz gönderilsin... Abone olmak için; adresindeki formu doldurmanız yeterli olacaktır.

3 Merhaba 3 Gelir Dağılımı Dengesi, Lorenz Eğrisi, Gini Katsayısı; Gelir Dağılımı Düzeylerinin Ülkelere Göre Değişimi ve Milli Gelir Gelir dağılımı toplumsal dokunun göz ardı edilemez bir parçası, en az gelir seviyesi kadar önemli bir sosyolojik parametredir. Bu sebeple devletlerin en ciddi ekonomik görevleri; vergilendirme sistemleri başta olmak üzere, mali yasalarını gelir dağılımını en iyi şekilde düzenleyecek biçimde hazırlamalarıdır. Şüphesiz düşük düzeyli bir gelir Hz. Ömer adaletiyle de dağıtılsa yeterli tatmin düzeyine ulaşılamayacaktır. Fakat gelir dağılımı adaletinin en az gelir seviyesi kadar ciddi sonuçları olduğunu izah etmemiz; sürekli ikinci planda tuttuğumuz, gelir seviyesi artışlarını hükümetlerin ve mali politikalarının başarısı olarak görmemize rağmen, gelir dağılımındaki iyileşmeleri göz ardı ederek mali politikalardan soyutlamamız geleneğini kırma anlamında bir dönüm noktası olabilir. Gelir Dağılımı Bozukluğu Gelir dağılımındaki bozukluk aslında her toplumdaki birçok problemin en temel nedenlerinden biridir. Gelir dağılımındaki bozukluğu bir cümleyle özetleyecek olursak bu durum servetin belirli ellerde toplanması ve birçok insanın ise yaşamak için gerekli ihtiyaçlarını karşılayamamasıdır. Mesela dünyanın hemen her ülkesinde en zengin birkaç yüz aile o ülkedeki milyonlarca insandan daha zengindir. Tabii ki birkaç yüz ailenin milyonlardan daha zengin olmasını kıskanmıyoruz ama açlık ve sefalet içinde yaşayan insanları düşünmek zorundayız. Onların hayatlarını kolaylaştırmanın yollarını araştırmalıyız. Bu insanlığın gereğidir. Mehmet A. Şekercioğlu 8 Mehmet Esad Aksal 4 İstiklalDergisi / Ağustos 2010 Yıl: 2, Sayı: 11 KurumsalE-Posta: iletisim@istiklaldergisi.com Dizgi-Tasarım: Hisar Ajans

4 Ekvator 4 Ekvator Mehmet Esad Aksal meaksal@istiklaldergisi.com Gelir Dağılımı Dengesi, Lorenz Eğrisi, Gini Katsayısı; Gelir Dağılımı Düzeylerinin Ülkelere Göre Değişimi ve Milli Gelir Gelir dağılımı toplumsal dokunun göz ardı edilemez bir parçası, en az gelir seviyesi kadar önemli bir sosyolojik parametredir. Bu sebeple devletlerin en ciddi ekonomik görevleri; vergilendirme sistemleri başta olmak üzere, mali yasalarını gelir dağılımını en iyi şekilde düzenleyecek biçimde hazırlamalarıdır. Şüphesiz düşük düzeyli bir gelir Hz. Ömer adaletiyle de dağıtılsa yeterli tatmin düzeyine ulaşılamayacaktır. Fakat gelir dağılımı adaletinin en az gelir seviyesi kadar ciddi sonuçları olduğunu izah etmemiz; sürekli ikinci planda tuttuğumuz, gelir seviyesi artışlarını hükümetlerin ve mali politikalarının başarısı olarak görmemize rağmen, gelir dağılımındaki iyileşmeleri göz ardı ederek mali politikalardan soyutlamamız geleneğini kırma anlamında bir dönüm noktası olabilir. Gelir dağılımının nesnel olarak incelenebilmesi için tüm dünyada kullanılan, Max Otto Lorenz tarafından geliştirilmiş bir yöntemle; Türkiye nin son yıllardaki gelir dağılımındaki adalet karnesini ve seçilmiş bazı ülkelerin aynı adaleti sağlamadaki başarılarını Türkiye İstatistik Kurumu, Dünya Bankası ve Devlet Planlama Teşkilatı verileriyle incelemek; algılarımızda muhakkak ciddi bir farkındalık oluşturacaktır. Çalışan Geliri (TL) A 1000 B 250 C 1100 D 3000 E 600 F 500 G 1250 H 2000 J 100 K 200 TOPLAM GELİR Tüm gelir gruplarının nüfusa oranları ve gelirlerinin toplam gelire oranları toplanarak eşleştirilirse Lorenz eğrisinin koordinatları elde edilmiş olur. Koordinatlar , Lorenz in geliştirdiği ve Lorenz eğrisi olarak bilinen grafiğin oluşturulması ve yorumlanmasına ilişkin kendi verilerimizle bir örnek gelir dağılımı senaryosu yazıyoruz. Bir işletmede 10 çalışan olduğunu ve çalışanların (A, B, C ) yandaki tabloda verildiği gibi aylık gelirlere sahip olduklarını düşünüyoruz. Bu kabullerle gelir gruplarını oluşturursak aşağıdaki gibi bir tabloyla karşılaşıyoruz. Elde edilen koordinatlarla dağılım izleyen sayfada gösterildiği gibiçizilir. Eğik yazılan satırdaki işlemleri şöyle yorumlayabiliriz: 1000 TL den çok 2000 TL den az gelir elde eden 3 kişi yani %30 luk kesim, 3350 TL lik toplam gelirleriyle tüm gelirden %33,50 lik bir pay alabiliyor. (%30 luk kesime %33,50 gelir.) Gelir Grubu Gruptakiler Kişi Sayısı Kişi Sayısı (%) Grubun Geliri (%) den az B, E, F, J, K , den az A, C, G , den az H , den az D ,00 Toplam ,00

5 Ekvator 5 cun esasen adaletsiz bir dağılımı yansıttığını, varsayımsal olarak ürettiğimiz gelir tablosundaki uçurumlarla bağdaştırabiliriz. Gelir tablosuna tekrar dönerek, Gini katsayısının 0,527 olmasının ne demek olduğunu daha net görebiliriz. Artık grupların gelir dağılımını erkamla ölçebileceğimiz bir sisteme sahibiz, Gini katsayısı Şimdi Türkiye özelinde seçilen bazı ülkelerin gelir düzeylerini ve Gini katsayılarını referans alarak nitelikli kıyaslamalar yapabiliriz. Elde ettiğimiz bu grafikte Lorenz eğrisinin (0,0) ve (100,100) noktalarını birleştiren doğruya ne kadar yakın seyrettiği aslında bize gelir dağılımının ne kadar adil olduğunu, bu doğrudan ne kadar saptığı da dağılımın o kadar adaletsiz olduğunu gösterir. Bu noktada belirtmemiz gereken önemli bir husus da matematiksel olarak tam adil dağılımın örnekteki veriler perspektifinde bakarsak, tüm çalışanlara 1000 TL verilmesi gibi bir durumu kastettiğidir. İşte bu ideal durumu grafikteki ideal dağılım doğrusu (tam adil dağılım doğrusu) betimler. Görüldüğü gibi kendi verilerimizle oluşturduğumuz Lorenz eğrisi bir gruptaki gelir dağılımını özetlemek için yeterince iyi bir tercih. Lorenz eğrisinin yorumlanması temelde ideal doğruya yakınlığıyla tespit edilse de, bu yorumun matematiksel bir modeliyle daha reel varsayımlar çıkarma imkanı kazanacağız. İlk olarak İtalyan istatistikçi Corrado Giri tarafından öne sürülen yöntem; doğru ile eğri arasında kalan alanın üçgen alanına oranı olarak hesaplanan; 0 ile 1 arasında değişmeye mecbur (Oranın 0 çıkması eğriyle doğrunun çakıştığını yani ideal dağılımın gerçekleştiğini, 1 çıkması ise doğruyla eğri arasında kalan alanın üçgen arasındaki alana eşit olması yani eğrinin doğrudan maksimum uzaklıkta yer alması dolayısıyla en kötü gelir dağılımını simgeler.) Gini katsayısının, Lorenz eğrisini mukayesede tek başına yeterli bir sonuç olduğu aşikardır. Ulaştığımız bu sonuç itibariyle bir şehir, bölge, ülke ya da kıtadaki gelir dağılımı; o grup için çıkarılan Lorenz eğrisinden türettiğimiz Gini katsayısıyla nesnel olarak mukayese edilebiliyor. Üçgenin alanı kenarları 100 birim olan dörtgenin yarısı olacağından 5000 birimkare dir. Doğru ile eğri arasında kalan alanın nümerik yöntemlerle tespiti ise şu şekilde mümkün. A alanı: Doğru ile eğri arasında kalan alan. B alanı: eğri altında kalan alan. B alanının, koordinatları bilinen noktaların doğrularla birleştirildiğini kabul ederek hesaplanması (trapez yöntemiyle tespiti); B = 1 / 2 [ ( x 1 - x 0 ) ( y 1 + y 0 ) + ( x 2 - x1)(y2+y1)+ +(xk-xk-1)(yk+yk-1)] Çizdiğimiz Lorenz eğrisinin koordinatlarını kullanarak yukarıdaki formülle B=2365 değeri elde edilir. A+B=5000 denklemiyle de A=2365 sonucuna ulaşılır. Gini Katsayısı = A/(A+B) = 2635 / 5000 = 0,527 Gelirlerini bizim tayin ettiğimiz 10 kişilik bir işletmenin Gini katsayısı 0,527 olarak belirlendi. Bu sonu- Ülke Gini Katsayısı Sweden 25.0 Croatia 29.0 Bulgaria 29.2 Hungary 30.0 Bangladesh 31.0 Slovenia 31.2 Pakistan 31.2 Korea (Republic of) 31.6 Egypt 32.1 Canada 32.6 France 32.7 Kyrgyzstan 32.9 Lithuania 35.8 Italy 36.0 United Kingdom 36.0 Russian Federation 37.5 Jordan 37.7 Yemen 37.7 Viet Nam 37.8 Malaysia 37.9 Iran Islamic Republic 38.3 Sierra Leone 42.5 Saint Lucia 42.6 Uganda 42.6 Ghana 42.8 Nigeria 42.9 Turkey 43.2 (2008) Guinea 43.3 Venezuela 43.4 Bhutan 46.8 Mozambique 47.1 Costa Rica 47.2 Madagascar 47.2 Congo 47.3 Argentina 50.0 Angola 58.6 Haiti 59.5 Botswana 61.0 Comoros 64.3 Namibia Dünya Bankası verileri.

6 Ekvator 6 Sizlere 2001 Yılı Gelir Dağılımının İyileştirilmesi ve Yoksullukla Mücadele Özel İhtisas Komisyonu Raporu ndan bir kesit aktarmak ve böylece gelir dağılımı ve gelir düzeyi ilişkisinin beraber kurulması anlamında bir bakış açısı geliştirmek istiyorum. Yıl Gini Türkiye Gini Katsayıları. OECD ülkeleri içinde Gini eşitsizlik ölçütü en yüksek buna karşın kişi başına GSMH değeri en düşük olan ülke, gerek 1987 ve gerekse 1994 yıllarında Türkiye dir. Gini katsayısı açısından A.B.D., İrlanda, İsviçre ve İtalya yüksek sayılabilecek eşitsizlik oranına sahiptir. Ancak A.B.D. nin kişi başına GSMH değeri Dolar ile OECD ülkeleri içinde en yüksek olandır ve Türkiye nin 1994 yılındaki değerinin yaklaşık olarak 8 katıdır. İrlanda nın kişi başına GSMH değeri Türkiye nin yaklaşık 3 katı; İsviçre nin kişi başına GSMH değeri ise Türkiye nin yaklaşık 7.7 katıdır. İtalya nın Gini katsayısı ile diğer ülkelere göre yüksek olmakla beraber kişi başına GSMH değeri Türkiye değerinin yaklaşık 4 katıdır. Diğer ülkeler içerisinde gerek Gini katsayısı gerekse kişi başına GSMH değeri açısından Türkiye ye en yakın olan ülke Malezya dır. Bu ülkelerden sadece Kolombiya, Venezuella, Brezilya ve Meksika nın Gini katsayıları Türkiye den yüksektir, ancak Venezuella, Brezilya ve Meksika nın kişi başına GSMH değerleri de Türkiye den oldukça yüksektir. Örneğin Meksika nın Gini katsayısı tür ancak kişi başına GSMH değeri (3470 Dolar), Türkiye nin 1.6 katıdır. Bu ülkelerden sadece Kolombiya nın kişi başına GSMH değeri Türkiye den düşüktür. Polonya nın Gini katsayısı Tür-

7 Ekvator 7 Derece Ülke Gelir (Milyon $) 1 United States 14,260,000 2 Japan 5,068,000 3 People's Republic of China 4,909,000 4 Germany 3,353,000 5 France 2,676,000 6 United Kingdom 2,184,000 7 Italy 2,118,000 8 Brazil 1,574,000 9 Spain 1,464, Canada 1,336, Russia 1,255, India 1,236, Mexico 1,017, Australia 997,2 15 South Korea 832,5 16 Netherlands 794,8 17 Turkey 615,3 18 Indonesia 539,4 19 Switzerland 494,6 20 Belgium 470,4 GSMH nin Gini katsayısıyla çarpımıyla elde edilebilecek ülke içinde dağıtımı adil sağlanmış hasıla nın ülke ekonomilerini kıyaslamada çok daha etkin bir parametre olacağını söyleyebiliriz. GSMH kriterlerine göre The World Factbook un belirlediği dünyanın en büyük ilk 20 ekonomisi tabloda verilmiştir. Cumhuriyetin 100. yılında dünyanın ilk 10 ekonomisi arasına girmeyi hedefleyen Türkiye nin durumu ise anlatılmaya çalışılmıştır. Yararlı olması dileğiyle kiye den oldukça düşüktür; bu nedenle gelirin daha eşit paylaşıldığı söylenebilir. Ancak, Türkiye nin kişi başına GSMH değeri, Polonya dan 283 Dolar daha yüksektir. Ancak bu ülkelerde verilerin ait olduğu dönemin oldukça eski olduğu da göz önünde bulundurulmalıdır. Bu ülkelerden örneğin Bangladeş, Hindistan ve Çin in Gini katsayısı Türkiye den oldukça düşüktür. Ancak Türkiye deki kişi başına GSMH değeri, Bangladeş in yaklaşık olarak 10 katı; Hindistan ın 7 katı ve Çin in 5katıdır.Yüzdelik hanehalkı dilimleri açısından inceleme yapıldığında; birinci % 20 lik dilimin aldığı gelir payı en düşük olan ülkelerin % 2 ile Brezilya, % 4 ile Venezuella, Meksika ve Avustralya; en yüksek olduğu ülkelerin ise Bangladeş, Endonezya ve Polonya olduğu görülmektedir ancak bu ülkelerin kişi başına GSMH değerleri Türkiye den oldukça düşüktür. A.B.D., Kanada, Almanya, Fransa, Hollanda gibi gelişmiş ülkelerde birinci % 20 lik dilimin aldığı gelir payı % 5 ile % 7 arasında değişmektedir. Beşinci % 20 lik grubun aldığı gelir payının en yüksek olduğu ülkeler Brezilya, Venezuella, Meksika ve Türkiye dir. Bu ülkelerde en zengin % 20 lik grup, ülkede yaratılan toplam gelirin yarısından fazlasını almaktadır. Gelişmiş ülkelerde kişi başına GSMH değerleri de ile Dolar arasında değişmektedir. Buna karşın Türkiye, Venezuella, Meksika, Brezilya gibi ülkelerde Dolar arasında; kişi başına GSMH nın en düşük olduğu Bangladeş, Endonezya ve Polonya da ise Doların altındadır.

8 Dosya 8 Dosya Mehmet A. Şekercioğlu msekercioglu@istiklaldergisi.com Gelir Dağılımı Bozukluğu Gelir dağılımındaki bozukluk aslında her toplumdaki birçok problemin en temel nedenlerinden biridir. Gelir dağılımındaki bozukluğu bir cümleyle özetleyecek olursak bu durum servetin belirli ellerde toplanması ve birçok insanın ise yaşamak için gerekli ihtiyaçlarını karşılayamamasıdır. Mesela dünyanın hemen her ülkesinde en zengin birkaç yüz aile o ülkedeki milyonlarca insandan daha zengindir. Tabii ki birkaç yüz ailenin milyonlardan daha zengin olmasını kıskanmıyoruz ama açlık ve sefalet içinde yaşayan insanları düşünmek zorundayız. Onların hayatlarını kolaylaştırmanın yollarını araştırmalıyız. Bu insanlığın gereğidir. Gelir dağılımındaki bozukluğun en önemli sonuçlarından biri güvelik sorunudur. Bir ülkede milyonlarca aç insan olunca hırsızlık, gasp vb. gibi asayiş problemleri kaçınılmaz oluyor. Bir diğeri ülkede aile kurumunun zayıflamasıdır. Bugün birçok insanın maddi yetersizlikten dolayı evlenmediği, evlenenlerin maddi kaygılarla çocuk yapmadığı ayrıca birçok evli çiftin de ekonomik problemlerin sebep olduğu geçimsizlik sonucu boşandığı herkesin malumudur. Aile ve evlilik kurumlarının zayıflamasının yol açtığı sosyal ve bireysel problemler ise gerçekten çok ciddidir. Bu sonuçlardan bir başkası da cehalettir. Aç bir kişinin kendisinin ya da çocuklarının eğitimini düşünemeyecek durumda olduğu çok açıktır. Eğitimsizlerin çok olduğu bir ülkede de gelişme yavaş olur. Sorun ise hiç eksik olmaz. Gelir dağılımındaki bozukluğun sebeplerine gelince önce şunu söyleyelim. Bazı insanların diğerlerinden fazla kazanması zeka, çalışkanlık, girişimcilik, şans vb. gibi birçok faktörden dolayı çok doğaldır. Ancak bütün bir ay günde on saat çalışan bir kimsenin de kendisinin ve ailesinin temel ihtiyaçlarını karşılayabilecek kadar para kazanabilmesi de o kimsenin işvereni ya da devleti üzerindeki hakkıdır. Yani gelir dağılımındaki bozukluluğun en temel sebeplerinden biri çalışanların hak ettikleri parayı alamamalarıdır. Mesela asgari ücretle çalışan bir kişi bütün bir ay çalıştığı halde ailesini geçindirecek kadar kazanamıyor. Ancak

9 Dosya 9 çoğu zaman o kimsenin işvereni çalıştırdığı çok sayıda asgari ücretli işçinin aslında hakları olan paraların bir kısmını vermeyerek onların haklarıyla zengin oluyor. Gelir dağılımındaki bozukluğun bir diğer önemli sebebi faizdir. Faiz birkaç şekilde gelir dağılımında bozulmaya sebep olur. Birincisi sermaye sahiplerinin yatırma yönelmesini engelleyip işsizliğe sebep olur. İkincisi yatırımlarda kullanılan faizli krediler enflasyona sebep olur. Enflasyon ise bütün milletin cebindeki paraların değeri azalırken sayılı kişilerin büyük paralar kazanmasıdır. Üçüncüsü ise borçlu zarara uğrarken borç verenin faiz sebebiyle daha fazla kazanmasıdır. Böylece borç verenle alan arasındaki sermaye farkı daha da artar. Kapitalizm aslında gelir dağılımındaki bozukluğun temel sebebidir. Kapitalist düşüncede sermaye birikimi esastır. Mevcut devletlerin neredeyse tamamında ise kapitalist düşünce hakim. Yani bütün dünyadaki bu çarpık servet dağılımı bir tesadüf değil aksine devletlerin teşviki sonucu ortaya çıkmış bir durumdur. Çünkü devletler faizi serbest bırakarak ve işverenlerin işçilerine ödedikleri ücretleri yatırımı teşvik bahanesiyle asgari düzeylere düşürerek ayrıca milyonlarca kişiden topladıkları vergiyi teşvik kredisi gibi adlarla belirli kişilere kullandırarak bu duruma sebep oluyorlar. Yapılması gerekenlere gelince çalışan bir kişinin ailesini geçindirebilecek bir ücret alabilmesi gerekir. Buna yatırımı baltalayacağı zannıyla bazı kimseler soğuk bakıyor olabilir. Ancak yatırımı teşvik etmenin birçok yolu var. Mesela ülkemizde devlet enerji fiyatlarını düşürse (Dünyada en pahalı enerjiyi kullanan ülkelerden biriyiz.) hammadde niteliğindeki malların üzerindeki vergileri hafifletse yatırımcılara daha fazla teşvik sağlamış olur. Zaten devletlerin yatırımı teşvik etmesinin sebebi halklarının yaşam standartlarını yükseltmek olmalıdır. Ayrıca devlet muhtaç durumdaki insanlara topladığı vergilerin bir kısmıyla yardım etmelidir. (Bu arada gücü yetenlerin her şeyi devletten beklemeyip kendilerinin de fakirlere yardımda bulunması gerekir. İslam daki zekat gerçekten de gelir dağılımındaki bozukluğu önlemede çok önemli bir işleve sahiptir.) Çünkü elinden geleni yapsa da iş bulamayanlar ya da çalışamayacak durumda olanlar var. Muhtaç durumdaki kişilere verilen para ise anında harcanacağı için hemen piyasaya dönecek, ekonomiyi canlandıracaktır. Son olarak da devletler orta vadede faizi düşürerek uzun vadede ise sıfırlayarak gelir dağılımdaki bozukluğu önleme yolunda önemli bir adım atabilirler.

10 hisarsoft Hisar bilgi teknolojileri ve iletişim hizmetleri hisarsoft.com

11 Of Direnişi Haşim Albayrak BABIALİ Yayınları l. Dünya Savaşı sırasında Doğu Karadeniz de yapılan Türk-Rus Savaşları, savaşın genel akışı içerisinde çok etkili görünmemesine rağmen, Doğu Karadeniz de yaşayan halkın üzerinde çok çeşitli etkileri olmuştur. Bu savaşların devam ettiği tarihlerde, bölgede az sayıdaki Türk askerinin yanısıra, Of halkı ve civar kazalardan gelenlerin oluşturduğu milis kuvvetlerinin, düzenli Rus ordularına karşı yaptıkları amansız bir savunma savaşı vardır. Bu savaşta Ruslar 21 gün oyalanmış, bu oyalama sayesinde Doğu Karadeniz halkı bölgeyi terk etme (muhacirlik) fırsatı bularak Ruslara esir düşmekten kurtulmuştur. Rusların Of a gelene kadar ve ilerlemeye devam ederken yaptıkları savaşta verdikleri kayıplara bakıldığında, Of ta 21 gün süren muharebede verdikleri kaybı bölgede kaldıkları süre boyunca hiçbir muharebede vermemişlerdir. Bu kitapta Of ta az sayıda asker ve bölge halkı tarafından oluşturulan milis kuvvetlerinin, güçlü ve teçhizatlı Rus birliklerine karşı verdikleri mücadelenin detaylarını ve savaş sırasında ortaya çıkan muhacirlik ve buna bağlı olayların yol açtığı sorunları detaylarıyla okuyacaksınız.

12 ... Eşin var âşiyanın var, baharın var ki beklerdin. Kıyametler koparmak neydi ey bülbül, nedir derdin? O zümrüt tahta kondun, bir semavi saltanat kurdun, Cihanın yurdu hep çiğnense, çiğnenmez senin yurdun!... Mehmet Akif Ersoy