TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİODASI ANKARA ŞUBESİ

Transkript

1 TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİODASI ANKARA ŞUBESİ

2 TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası Ankara Şubesi Bülteni Ekidir. TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası Ankara Şubesi Adına Sahibi Selim Tulumtaş Yazı İşleri Müdürü Özgür Topçu Basım Tarihi: Nisan 2017 Yönetim Adresi: Necatibey Caddesi No: 57 Kızılay Ankara Tel: Faks: ankara.imo.org.tr Baskı: Patika Ajans Matbaacılık Ltd. Şti. Adakale Sokak No: 4/B Kızılay ANKARA Tel:

3 GİRİŞ Ülkemizde bugün rejim-sistem değişikliği tartışmaları altında yürüyen anayasa değişikliği teklifinin halkoyuna sunulduğu bir süreç yaşanmaktadır. Teklifi sunanlarca güçlü bir Türkiye için olarak savunulan teklifte parlamenter rejim yerini başkanlık rejimine bırakmaktadır. Ortaya koyulan teklifin hazırlanma sürecinden içeriğine kadar bir çok noktada sorun ve yanlışların bulunması bir yana yüzelli yıla yaklaşan parlamenter bir geleneğe sahip ülkemizde bu sistemdeki aksayan noktalara ilişkin gerekli düzeltmelerin yapılması yerine bu yola girilmesi, bu teklif ile kurulmaya çalışılan düzeneğe ilişkin soru işaretleri yaratmaktadır. Bu anlamda, teklifin içeriğinden bağımsız olarak, parlamenter rejim ve başkanlık rejimi ile yönetilen ülkelerin farklı alanlardaki mevcut durumlarının karşılaştırılması bu rejimler hakkında daha sağlıklı kararlar verilmesini sağlayabilecek niteliktedir. Bu yönde DİSK-AR tarafından hazırlanan ve parlamenter rejimlerle, başkanlık rejimlerinin, sendikal hakların korunma düzeyi, sendikalaşma, toplu pazarlık, çalışma süreleri, iş kazaları, gelir eşitsizliği, insani gelişme ve toplumsal cinsiyet eşitsizliği konularında karşılaştırıldığı raporda; Başkanlık rejimine sahip ülkelerde temel işçi hakları ve sendikal hakların daha yoğun biçimde ihlal edildiği Sendikal hakların en güvencede olduğu ülkelerin yüzde 84 ünün parlamenter rejime sahip ülkeler olduğu. Sendikal hakların en ağır biçimde ihlal edildiği ülkelerin yüzde 71 inin başkanlık ve yarı başkanlık rejimine sahip olduğu. Başkanlık rejiminde sendikalaşma ve toplu sözleşme kapsamının parlamenter rejime göre çok daha düşük olduğu. Parlamenter rejimlerde ortalama sendikalaşma oranı yüzde 29 iken, başkanlık rejimlerinde yüzde 12 düzeyinde bulunduğu. Parlamenter rejimlerde toplu sözleşme kapsamı yüzde 48 iken, başkanlık rejimlerinde yüzde 27 olduğu Başkanlık rejiminde işçilerin daha uzun çalıştığı ve iş kazaları sonucu daha çok öldüğü. Başkanlık rejimlerinde ortalama çalışma süresi 42,5 saat iken, parlamenter rejimlerde 37,6 saat olduğu. Başkanlık rejimlerinde ölümlü iş kazası oranlarının parlamenter rejimlerin iki katından fazla olduğu. Başkanlık rejimlerinde 100 bin işçide ölümlü iş kazası oranı 5,2 iken, parlamentere rejimlerde bu oranın 2,4 e düştüğü. Başkanlık rejimlerinin insani gelişme karnesinin zayıf olduğu. Çok yüksek insani gelişme grubundaki ülke- 3

4 lerin yüzde 82 sinin parlamenter rejime sahip ülkeler olduğu. Düşük insani gelişme grubundaki ülkelerin yüzde 88 inde başkanlık ve yarı başkanlık rejimi bulunduğu Başkanlık rejimlerinde ortalama ömürün daha kısa olduğu. Parlamenter rejimlerde doğuşta ortalama ömür beklentisi 76 iken, başkanlık rejimlerinde 67 bulunduğu Başkanlık rejimleri gelir dağılımı açısından daha eşitsiz olduğu: Başkanlık rejimlerinde en yoksul yüzde 20 ile en zengin yüzde 20 arasındaki fark 10 kat iken, parlamenter rejimlerde bu fark 6,7 kata düştüğü. Başkanlık rejimlerinin toplumsal cinsiyet açısından da daha eşitsiz olduğu. Başkanlık rejimlerinde toplumsal cinsiyet eşitsizliği endeksinin iki kat daha yüksek bulunduğu İfade edilmiştir. Bu noktadan hareketle, Mühendislik ve mühendisler açısından parlamenter rejim ve başkanlık rejimlerinin karşılaştırılması ülkemizin yarınları açısından önemlidir. Bu amaçla bu çalışmada ülkelerin mühendislik kapasite ve güçleri ile rejimleri karşılaştırılmıştır. Ülkelerin mühendislikteki yerlerinin belirlenmesi amacıyla bu çalışmada Royal Academy of Engineering tarafından Eylül 2016 da hazırlanan Engineering and Economic Growth raporunda yer alan farklı ülkelere ait mühendislik endeks değerleri ve bu değerleri oluşturan endeks bileşenleri kullanılmıştır. Bu çalışmada, rejimler parlamenter rejim, başkanlık rejimi, yarı başkanlık rejimi olarak üçe ayrılmış, yarı başkanlık ve başkanlık rejimine sahip ülkeler aynı kategori içinde değerlendirilerek parlamenter ülkelerle karşılaştırılmıştır. Mutlak monarşiler ve teokratik rejimler ile tek parti iktidarına dayalı rejimler çalışmanın kapsamı dışında bırakılmıştır. Anayasal monarşiler (sembolik monarşinin olduğu parlamenter rejim) parlamenter rejim olarak tasnif edilmiştir. Bu tasnif çerçevesinde, RAE raporunda mühendislik endeks değerleri verilen ülkeler tasnif edilmiş ve ülkeler listesi rapor ekinde yer verilmiştir. 4

5 ENDEKSİ VE BİLE- ŞENLERİ RAE tarafından hazırlanan raporda mühendislik endeksinin belirlenmesi amacıyla, mühendislikle ilgili olarak araştırma, mühendisler arasında toplumsal cinsiyet dengesi, mühendislik işlerinde istihdam edilenlerin sayısı, mühendislerin aldıkları ücretler ve aylıklar, mühendislik firma sayısı, mühendislik çalışma alanında mezun sayısı, altyapı kalitesi, dijital altyapı kalitesi mühendislik hizmeti ihracatı bileşenleri kullanılmıştır. Söz konusu veriler Dünya Bankası, UNES- CO, Uluslararası İş Örgütü (ILO), OECD, EUROSTAT ve ilgili ülkenin istatistik kaynaklarından derlenmiştir. Mühendislik endeksi, farklı ağırlıklarla tekil bileşenlerin birleştirilmesi ile elde edilmiştir. RAE tarafından yapılan çalışmada kullanılan verilerin açıklaması ve kaynakları tablo 1 de özetlenmiştir. Tablo 1: Mühendislik Endeks Bileşenleri ve Kaynakları Bileşen Açıklama Format Kaynak Araştırma Cinsiyet Dengesi Mühendislik bölümlerinde ilk 100 de yer alan üniversitelerin mühendislik alanındaki araştırmaları Yüksek öğretimde mühendislik alanından mezun olanlar içerisinde kadınların oranı Sayı Yüzde United Kıngdom Times Higher Education World University Rankings UNESCO İstihdam Mühendislik işlerinde istihdam edilen sayısı Nüfus başına EUROSTAD, ILO, Cebr Analysis Ücretler Mühendisler için ortalama ücret ve aylıklar US Dolars (Satın alma gücü paritesi üzerinden ) EUROSTAD, Ulusal İstatistik Kaynakları İş Yerleri Mühendislik firma sayısı Nüfus başına World Development Indicators, EUROSTAD İnsan Kaynağı Mühendislik çalışma alanında mezun sayısı Nüfus başına World Economic Forum, UNESCO Altyapı Kalitesi Dijital Altyapı Kalitesi Mühendislik İhracatı World Economic Forum, tüm altyapının kalitesi, metric, (1=en iyi, 7= en kötü) Skorun tersi World Economic Forum Bir milyon kişiye düşen internet serveri Sayı World Development Indicators Toplam ihracat içinde mühendislikle ilişkili ürün ihracatı Toplam ihracatın % si World Development Indicators 5

6 RAE tarafından yapılan çalışmada mühendislik endeks değerinin belirlenmesinde kullanılan yöntem kısaca şu şekildedir. Öncelikli olarak her bileşen ayrı ayrı değerlendirilmiş ve o bileşkeye ait olmak üzere ülkelere enterpolasyonla arasında değer verilmiş, daha sonrasında 9 bileşen ağırlıklarına göre değerlendirilmiş ve ülkenin mühendislik gücünü gösteren mühendislik endeksi elde edilmiştir. PARLAMENTER SİSTEM VE DİĞERLERİ Dünyada ülkeler farklı sistem ve rejimlerle yönetilmektedir. Bu çalışmanın konusu parlamenter rejimlerle diğer rejimler arasında mühendislik gücü anlamında bir fark olup olmadığının belirlenmesidir. Mühendisliğin ülkelerin yaşam kalitesi üzerindeki olumlu etkileri de göz önüne alındığında rejim-mühendislik gücü arasındaki ilişki ülkemizde referandum sürecinde bulunan parlamenter-başkanlık tercihleri açısından aydınlatıcı bir veridir. VE EKONOMİK GE- LİŞME RAE tarafından yapılan çalışmanın temel amacı ülkelerin mühendislik gücü ile ekonomik gelişmişliği arasındaki ilişkinin saptanmasıdır. Çalışma nüfus başına düşen milli gelirle mühendislik gücü arasında kuvvetli bir ilişkinin varlığını ortaya koymaktadır. Grafik 1 de RAE mühendislik endeksleri kullanılarak, UNCTAD dan elde edilen 2005 yılı sabit fiyatlarıyla ülkelerin 2014 yılında kişi başına düşen milli gelirleri ve ülkelerin parlamenter ve diğer rejim dağılımları verilmiştir. RAE çalışmasında 99 ülke yer almaktadır. 99 ülkenin 12 si mutlak monarşi veya tek parti hükmü altında olan ülkeler olduğu belirlenmiştir. Bu nedenle söz konusu 12 ülke bu çalışmamızda değerlendirme dışında tutulmuş ve ek 1 de yer alan 87 ülke değerlendirilmiştir. 87 ülkenin 42 si parlamenterdir. Geri kalan 45 ülkenin ise 16 sı yarı başkanlık, 29 u başkanlıktır. Her iki örneklem grubundaki ülke sayıları birbirine yakın olduğundan bulunan değerler herhangi bir istatistiki teste tabi tutulmamıştır. 6

7 Ülkelerin mühendislik gücü ile ekonomik gelişmişliği arasında pozitif bir ilişki vardır. Mühendislik güçleri yüksek ülkelerin ekonomik olarak gelişmişliği de yüksektir. Mühendislik endeks değeri 0.5 ve üstünde olan ülkelerin toplam içerisindeki oranı % 36 dır. Rejimler açısından bakıldığında mühendislik endeks değeri 0.5 ve üzerinde olan ülkelerin % 84 ünü parlamenter rejime sahip ülkeler oluştururken, mühendislik endeks değeri 0.5 in altında ülkelerin % 71 ini diğer rejimlere sahip ülkeler oluşturmaktadır. Ayrıca parlamenter rejime sahip ülkelerin % 62 sinin mühendislik endeks değerleri 0.5 in üstündeyken, bu değer diğer rejimlere sahip ülkeler için % 11 dir. Kişi başı milli geliri $ ve üzerinde olan ülkelerin toplam içerisindeki oranı % 41 dir. Rejimler açısından bakıldığında kişi başı milli geliri $ ve üstünde olan ülkelerin % 78 ini parlamenter rejime sahip ülkeler oluştururken, kişi başı milli geliri $ ın altında olan ülkelerin % 73 ünü diğer rejimlere sahip ülkeler oluşturmaktadır. Ayrıca parlamenter rejime sahip ülkelerin % 67 sinin kişi başı milli gelirleri $ ve üstündeyken, bu değer diğer rejimlere sahip ülkeler için % 18 dir. Kişi başı milli geliri $ ve üstünde ve mühendislik endeks değeri 0.5 ve üstünde olan ülkelerin toplam içerisindeki oranı % 35 dir. Bu durumda olan ülkelerin % 83 ünü parlamenter rejime sahip ülkeler oluştururken, bu durumda olmayan ülkelerin % 70 ini diğer rejimlere sahip ülkeler oluşturmaktadır. Ayrıca parlamenter rejime sahip ülkelerin % 60 ının kişi başı milli geliri $ ve üzerinde ve mühendislik endeks değeri 0.5 ve üzerinde iken bu değer diğer rejimlere sahip ülkeler için % 11 dir. ENDEKSİ- PARLAMENTER REJİM, BAŞKANLIK REJİMİ Çalışmada mühendislik endeksini oluşturan her bileşen ayrı ayrı değerlendirilmiş ve yargılar oluşturulmaya çalışılmıştır. Bu amaçla her bileşende ilk 20 ye giren ülkelerin rejim karşılaştırmaları yapılmış, toplam içerisinde rejimlerine göre ilk 20 ye giren yüzdeler belirlenmiş, ayrıca toplam üzerinde rejimlere göre ortalama sıralama değerleri karşılaştırılmıştır. Araştırma Mühendislik gelişimi bir yanıyla da araştırmaların nitelik ve nicelik olarak kalitesiyle doğru orantılıdır. Bu açıdan bakıldığında ülkelerin bu bileşkedeki sıralamaları önemli bir değerlendirme ölçütü olmaktadır. Karşılaştırılan rejimler açısından dünyada bu alanda ilk 20 ye giren ülkelerin rejimlere göre dağılımı ek 2 de verilmiştir. Bu verilerle üretilen şekil 1 aşağıda yer almaktadır. 7

8 Şekil 1: Araştırma alanında ilk 20 ülkenin rejim karşılaştırması Şekil 2: kadın Mühendis Oranlarında İlk 20 ye giren ülkelerin rejim karşılaştırması Araştırma alanında ilk 20 ye giren ülkelerin % 75 i parlamenter rejime sahip ülkelerdir. Parlamenter rejime sahip ülkelerin % 36 sı ilk 20 içerisinde yer alırken bu değer diğer rejimler için % 11 dir. Bu veriler ışığında mühendislik araştırma alanında parlamenter rejime sahip ülkelerin diğer rejimlere göre daha ileri bir düzeyde olduğunu söylemek mümkündür. Cinsiyet Dengesi Karşılaştırılan rejimler açısından dünyada mühendislik alanında kadın mühendis oranı açısından ilk 20 ye giren ülkelerin rejimlere göre dağılımı ek 3 de verilmiştir. Bu verilerle üretilen şekil 2 aşağıda yer almaktadır. Cinsiyet dağılımı alanında ilk 20 ye giren ülkelerin % 45 i parlamenter, % 55 i diğer rejime sahip ülkelerdir. parlamenter rejime sahip ülkelerin % 21 i ilk 20 içerisinde yer alırken bu değer diğer rejimler için % 24 dür. Toplam üzerinden bakıldığında parlamenter rejime sahip ülkelerin ortalama sıralaması 50,1 çıkarken diğer rejimler için bu değer 49,6 çıkmaktadır. Bu veriler ışığında bu alan da rejimler arasında bir anlamlı bir farklılık bulunmadığını söylemek mümkündür. İstihdam İstihdam, hem mühendislik gelişimi, hem de o ülkede yaşayan mühendislerin yaşamlarını etkileyen önemli bileşenlerden biridir. Karşılaştırılan rejimler açısın- 8

9 dan dünyada mühendislik alanındaki istihdama ilişkin ilk 20 ye giren ülkelerin rejimlere göre dağılımı ek 4 de verilmiştir. Bu verilerle üretilen şekil 3 aşağıda yer almaktadır. Şekil 3: Mühendislik alanında istahdamda İlk 20 ye giren ülkelerin rejim karşılaştırması bir düzeyde olduğunu söylemek mümkündür. Ortalama Mühendis Ücretleri Ortalama mühendis ücretleri, mühendislerin yaşam standartlarının belirlenmesinin yanı sıra, ilgili ülkede mühendise verilen değerin de bir göstergesi olarak değerlendirilebilir. Karşılaştırılan rejimler açısından dünyada ortalama mühendis ücretlerine ilişkin olarak ilk 20 ye giren ülkelerin rejimlere göre dağılımı ek 5 te verilmiştir. Bu verilerle üretilen şekil 4 aşağıda yer almaktadır. Şekil 4: Ortalama mühendis ücretleri alanında ilk 20 ye giren ülkelerin rejim karşılaştırması Mühendislik alanında nüfus başına istihdam açısından ilk 20 ye giren ülkelerin % 75 i parlamenter, % 25 i diğer rejime sahip ülkelerdir. Parlamenter rejime sahip ülkelerin % 35.7 si ilk 20 içerisinde yer alırken bu değer diğer rejimler için % 11.1 dir. Bu alanda toplam üzerinden bakıldığında parlamenter rejime sahip ülkelerin ortalama sıralaması 55.9 iken diğer rejimler için bu değer 40 çıkmaktadır. Bu veriler ışığında ülkelerin nüfus başına düşen mühendislik istihdamının parlamenter rejimlerde diğer rejimlere göre daha yüksek olduğu, ayrıca bu alanda ilk 20 yi oluşturan ülkeler açısından bakıldığında da parlamenter rejimlerin diğer rejimlere göre daha ileri Ortalama mühendis ücretleri açısından ilk 20 ye giren ülkelerin % 75 i parlamenter, % 25 i diğer rejime sahip ülkelerdir. Parlamenter rejime sahip ülkelerin % 35.7 si ilk 20 içerisinde yer alırken bu değer diğer rejimler için % 11.1 dir. 9

10 Bu alanda toplam üzerinden bakıldığında parlamenter rejime sahip ülkelerin ortalama sıralaması 51.2, diğer rejimlerin ortalama sıralaması 37.2 dir. Bu veriler ışığında ortalama mühendis ücretleri açısından parlamenter rejimlerde mühendislerin daha yüksek ortalama ücretlere sahip olduğu görülmektedir. Ayrıca bu alanda ilk 20 yi oluşturan ülkeler açısından bakıldığında da parlamenter rejimlerin diğer rejimlere göre daha ileri bir düzeyde olduğunu söylemek mümkündür. Mühendislikle İlgili İşyeri Sayıları Karşılaştırılan rejimler açısından nüfus başına düşen mühendislikle ilgili iş yeri sayılarında ilk 20 ye giren ülkeler ek 6 da verilmiştir. Bu verilerle üretilen rejimlere göre dağılım şekil 5 aşağıda yer almaktadır. Şekil 5: Mühendislik iş yeri sayıları alanında ilk 20 ye giren ülkelerin rejim karşılaştırması Nüfus başına düşen mühendislik işyeri sayıları açısından ilk 20 ye giren ülkelerin % 85 i parlamenter, % 15 i diğer rejime sahip ülkelerdir. Örneklem içerisinde yer alan parlamenter rejime sahip ülkelerin % 40.5 i ilk 20 içerisinde yer alırken bu değer diğer rejimler için % 6.7 dir. Bu alanda toplam üzerinden bakıldığında parlamenter rejime sahip ülkelerin ortalama sıralaması 48.2, diğer rejimlerin ortalama sıralaması 34.7 dir. Bu veriler ışığında parlamenter rejimlerde nüfus başına düşen mühendislik işyeri sayısı diğer rejimlerin üzerindedir.. Ayrıca bu alanda ilk 20 yi oluşturan ülkeler açısından bakıldığında da parlamenter rejimlerin diğer rejimlere göre daha ileri bir düzeyde olduğunu söylemek mümkündür. İnsan Kaynağı Nüfus başına düşen mühendis sayıları açısından dünyada ilk 20 ye giren ülkeler ek 7 de verilmiştir. Rejimlere göre ilk 20 ye giren ülkelerin dağılımı şekil 6 da yer almaktadır. 10

11 Şekil 6: İnsan Kaynağı alanında ilk 20 ye giren ülkelerin rejim karşılaştırması Şekil 7: Altyapı Kalitesi alanında ilk 20 ye giren ülkelerin rejim karşılaştırması Nüfus başına düşen mühendis sayıları açısından parlamenter ve diğer rejimler arasında anlamlı bir fark bulunmamaktadır. Bununla birlikte ilk 20 ye giren parlamenter rejime sahip ülkelerin toplam parlamenter rejime sahip ülkelerin % 24 ü, diğer rejimler için ise % 22 olması, ayrıca toplam ülkeler açısından parlamenter ülkeler sıralama ortalamasının 52, diğer rejimlerin 45 olması bu alanda da parlamenter rejimin görece yüksek değerlere sahip olduğunu gösterir niteliktedir. Altyapı Kalitesi Ülkelerin altyapı kalitesi aynı zamanda ilgili ülkelerde mühendisliğin etkinliğini gösteren bir veri olarak değerlendirilmelidir. Ülkelerin altyapı kaliteleri açısından dünyada ilk 20 ye giren ülkeler ek 8 de verilmiştir. Rejimlere göre dağılım şekil 7 de yer almaktadır. Altyapı kaliteleri açısından ilk 20 ye giren ülkelerin % 75 i parlamenter, % 25 i diğer rejime sahip ülkelerdir. Örneklem içerisinde yer alan parlamenter rejime sahip ülkelerin % 36 sı ilk 20 içerisinde yer alırken bu değer diğer rejimler için % 11 dir. Bu alanda toplam örneklem üzerinden bakıldığında parlamenter rejime sahip ülkelerin ortalama sıralaması 59.4, diğer rejimlerin ortalama sıralaması 39.5 dir. Parlamenter rejime sahip ülkeler diğer rejimlere göre altyapı kalitesi açısından önemli bir üstünlüğe sahiptir. 11

12 Dijital Altyapı Kalitesi Bu veri de ilgili ülkede mühendisliğin etkinliğinin belirlenmesinde kullanılabilecek bir nitelik taşımaktadır. Bu alanda dünyada ilk 20 ye giren ülkeler ek 9 da verilmiştir. Bu alana ilişkin ülkelerin rejimlerine göre dağılım şekil 8 de yer almaktadır. Şekil 8: Dijital Altyapı Kalitesi alanında ilk 20 ye giren ülkelerin rejim karşılaştırması Parlamenter rejime sahip ülkelerin dijital altyapı kalitesi ve bu anlamda bu ülkelerdeki mühendislik etkinliği diğer rejimlerin üzerindedir. Mühendislik İhracatı Toplam mal ihracatı içerisinde mühendislik ürünlerinin oranı açısından dünyada ilk 20 ye giren ülkeler ek 10 da verilmiştir. Bu alanda ülkelerin rejim dağılımı şekil 9 da yer almaktadır. Dijital altyapı kalitesi açısından dünyada ilk 20 ye giren ülkelerin % 85 i parlamenter, % 15 i ise diğer rejimlere sahip ülkelerdir. Parlamenter rejime sahip ülkelerin % 40 ı ilk 20 içerisinde yer alırken, bu değer diğer rejimler için % 7 dir. Bu alanda parlamenter rejimlerin ortalama sıralaması 59.4 iken diğer rejimlerin ortalama sıralaması 40.7 dir. Bu alanda ilk 20 ye giren ülkelerin % 50 si parlamenter, % 50 si diğer rejime sahip ülkelerdir Parlamenter rejimlerin % 24 ü ilk 20 de yer alırken, diğer rejimlerin % 20 si ilk 20 ye girmiştir. Bu alanda parlamenter rejimlerin ortalama sıralaması 47.6, diğer rejimlerin ortalama sıralaması 45.3 dir. 12

13 Bu alanda parlamenter rejimlerle diğer rejimler arasında anlamlı bir fark olmamakla birlikte, parlamenter rejime sahip ülkelerin görece ileri bir seviyede olduğunu söylemek mümkündür. Mühendislik Endeksi (Ülkelerin mühendislik Gücü) Mühendislik endeksi, ilgili ülkede mühendisliğe ilişkin olarak yukarıda sayılan bileşenlerin farklı ağırlıkta birleştirilmesi ile elde edilmiştir. Ülkeler mühendislik güçleri açısından elde edilen bu endekse göre sıralanmıştır. Mühendislik gücü açısından dünyada ilk 20 içerisinde yer alan ülkeler ek 11 de verilmiştir. Rejimlere göre dağılım şekil 10 da yer almaktadır. Şekil 10: Mühendis Gücü Sıralamasında ilk 20 ye giren ülkelerin rejim karşılaştırması Mühendislik gücü açısından dünyada ilk 20 ye giren ülkelerin % 80 ini parlamenter rejime sahip ülkeler oluşturmaktadır. Parlamenter ülkelerin % 38 i ilk 20 içerisinde yer alırken diğer rejime sahip ülkelerin % 9 u ilk 20 içerisine girebilmiştir. Parlamenter ülkelerin ortalama sıralaması 50.5 olurken, diğer ülkelerin 37.2 dir. Veriler, parlamenter rejime sahip ülkelerin mühendislik gücünün diğer rejime sahip ülkelerden önemli ölçüde yüksek olduğunu göstermektedir. Ortalama sıralamalar açısından bakıldığında parlamenter ülkelerin bu konuda daha homojen bir yapı gösterdiği görülmektedir. SONUÇ Mühendislik bir çok tanımla ifade edilebilir. Geniş anlamı ile mühendislik bilimsel ilkelerin yaratıcı uygulaması dır. Bu tanımdan yola çıkıldığında mühendisliğin, ülkelerin hem ekonomik gelişmesinde hem de ilgili ülkede yaşayan insanların yaşam kalitesinde yadsınamaz büyüklükte bir payı olduğunu söylemek mümkündür. Bu anlamda ülkelerin mühendislik gücü, ilgili ülkenin güç, gelişmişlik ve refah seviyesinin göstergesi olmasının yanı sıra, bunların sürekliliğini ve devamını sağlayan ana bir etmendir. Ülkelerin mühendislik gücünü oluşturan bileşenlere bakıldığında herhangi bir mühendislik alanında yapılan iş miktarının mühendislik gücünü tanımlaya- 13

14 mayacağı açıktır. Çünkü mühendislik, inşaat, çevre, elektrik, elektronik, makine, malzeme, maden, havacılık, bilgisayar, bilişim, tıp, ulaştırma, enerji, tasarım, üretim v.b. alanlarla da sınırlı olmayan geniş bir alanı ifade etmektedir; Dünyada ülkeler farklı rejim ve sistemlerle yönetilmektedir. Literatürde ülkelerin mühendislik gücü ile rejimleri arasındaki ilişkiyi inceleyen bir çalışmaya rastlanmamıştır. Bu anlamda bu çalışma ilk örnek niteliği taşımaktadır. Dünyada bu konuda bir çalışma yapılmamış olması, ülkelerin anayasa değişikliklerinde izledikleri yönteme ilişkin de bir ipucu vermektedir. Anayasa hukukçularınca da ifade edildiği gibi dünyada anayasa değişiklikleri, ilgili ülkenin sahip olduğu rejim içerisinde yapılmaktadır. Bu nedenle rejim değişikliğine gidilmeyen bir durumda böylesi bir çalışma da gereksizdir. Buna karşın 150 yıla yaklaşan parlamenter rejime sahip ülkemiz için ise anayasa değişikliğinin rejim değişikliğini içermesi nedeniyle bu konuda ülkemiz ayrıksı bir örnek oluşturmakta, bu da farklı alanlarda rejim karşılaştırmalarını bir gereklilik durumuna getirmektedir. Bu çalışmada, parlamenter rejime sahip ülkelerle başkanlık (yarı başkanlık + başkanlık) rejimine sahip ülkeler arasında mühendislik gücü açısından anlamlı farklar bulunduğu tespit edilmiştir. Çalışmada elde edilen bulguları kısaca şu şekilde özetlemek mümkündür; Mühendislik alanında cinsiyet dengesi, insan kaynağı ve mühendislik ürünleri ihracatı alanlarında parlamenter rejime sahip ülkelerle başkanlık rejimine sahip ülkeler arasında anlamlı bir fark bulunmamakla birlikte, ortalama sıralamalar açısından bakıldığında parlamenter rejime sahip ülkeler görece olarak daha üst sıralarda yer almaktadır, Araştırma, mühendislik istihdamı, mühendislerin ortalama ücreti, altyapı kalitesi alanlarında dünyada ilk 20 ye giren ülkelerin % 75 i parlamenter rejime sahip ülkelerdir, Araştırma, mühendislik istihdamı, mühendislerin ortalama ücreti, altyapı kalitesi alanlarında ilk 20 de, parlamenter rejime sahip ülkelerin % 36 sı yer alırken bu oran başkanlık rejimine sahip ülkeler için % 11 dir. Mühendislik iş yeri sayıları ve dijital altyapı kalitesi alanlarında dünyada ilk 20 ye giren ülkelerin % 85 i parlamenter rejime sahip ülkelerdir. Mühendislik iş yeri sayıları ve dijital altyapı kalitesi alanlarında ilk 20 de, parlamenter rejime sahip ülkelerin % 40 ı yer alırken bu oran başkanlık rejimine sahip ülkeler için % 7 dir. Mühendislik kapasitesi ve gücünü gösteren mühendislik endeksi açısından dünyada ilk 20 ye giren ülkelerin % 80 i parlamenter rejime sahip ülkelerdir. Mühendislik kapasitesi ve gücünü gösteren mühendislik endeksi açısından ilk 20 de, parlamenter rejime sahip ülkelerin % 38 i yer alırken bu oran başkanlık rejimine sahip ülkeler için % 9 dur. Mühendislik endeks değeri 0.5 in üzerinde olan ülkelerin % 84 ü parlamenter rejime sahip ülke- 14

15 lerken, 0.5 in altında olan ülkelerin % 71 i başkanlık rejimine sahip ülkelerdir. Parlamenter rejime sahip ülkelerin % 62 sinin mühendislik endeks değeri 0.5 in üzerindeyken, bu oran başkanlık rejimine sahip ülkeler için % 11 dir. Kişi başı milli geliri $ ın üzerinde olan ülkelerin % 78 i parlamenter rejime sahip ülkelerken, $ ın altında olan ülkelerin % 73 ü başkanlık rejimine sahip ülkelerdir. Parlamenter rejime sahip ülkelerin % 67 sinin kişi başı milli geliri $ ın üzerindeyken, bu oran başkanlık rejimine sahip ülkeler için % 18 dir. Kişi başı milli geliri $ ın ve mühendislik endeks değeri 0.5 in üzerinde olan ülkelerin % 83 ü parlamenter rejime sahip ülkelerken, kişi başı milli geliri $ ın ve mühendislik endeks değeri 0.5 in altında olan ülkelerin % 70 i başkanlık rejimine sahip ülkelerdir. Mühendisliğin ülkelerin gelişimi ve refah düzeyinin yükselmesinde ve bunların sürekliliğinin ve devamlılığının sağlanmasında oynadığı öncü rol göz önüne alındığında, bu veriler ışığında ülkemizde rejim değişikliğine uzanan anayasa değişiklik teklifini Ülkemizin geleceği açısından anlamlandırmak mümkün görülmemektedir. Köklü bir parlamenter rejim deneyimi bulunan ülkemizde bu rejimin aksayan yönlerine ilişkin toplumsal uzlaşı temelinde gerekli değişikliklerin yapılması yerine rejim değişikliği ile anayasanın bir çok maddesinin yanı sıra, yüzlerce yasanın da değiştirilmesini gerektirecek bir değişiklik Ülkemize istikrar değil, bir avuç çıkar birlikteliğinin fayda sağlayacağı toplamda Ülkemizin kaybedeceği bir süreci beraberinde getirecektir. Konu tekrar mühendislik ve mühendisler açısından ele alındığında elde edilen veriler ışığında ülkemizde rejim değişikliği öngören anayasa değişiklik teklifi kabul edilebilir nitelikte görülmemektedir. Parlamenter rejime sahip ülkelerin % 60 ının kişi başı milli geliri $ ın ve mühendislik endeks değeri 0.5 in üzerinde iken, bu oran başkanlık rejimine sahip ülkeler için % 11 dir. Bu veriler ışığında ülkelerin mühendislik kapasitesi ve gücü ile rejimleri arasında güçlü bir ilişkinin olduğunu söylemek mümkündür. Parlamenter rejime sahip ülkeler, başkanlık rejimine sahip ülkelere göre mühendislik alanında daha yüksek kapasite ve güce sahiptir. 15

16 EK 1: Parlamenter, Yarı Başkanlık, Başkanlık Ayrımına Göre Ülkeler ÜLKELER ÜLKELER ÜLKELER Albania Parlamenter Georgia Yarı Başkanlık Netherlands Parlamenter Algeria Yarı Başkanlık Germany Parlamenter New Zealand Parlamenter Argentina Başkanlık Ghana Başkanlık Nigeria Başkanlık Armenia Yarı Başkanlık Greece Parlamenter Norway Parlamenter Australia Parlamenter Guyana Başkanlık Panama Başkanlık Austria Parlamenter Hong Kong Başkanlık Peru Başkanlık Azerbaijan Yarı Başkanlık Honduras Başkanlık Philippines Başkanlık Bangladesh Parlamenter Hungary Parlamenter Poland Parlamenter Belgium Parlamenter Iceland Parlamenter Portugal Yarı Başkanlık Benin Başkanlık India Parlamenter Romania Yarı Başkanlık Bosnia and Herzegovina Parlamenter Indonesia Başkanlık Russia Yarı Başkanlık Brazil Başkanlık Iran Başkanlık Rwanda Başkanlık Bulgaria Parlamenter Ireland Parlamenter Serbia Parlamenter Burundi Başkanlık Italy Parlamenter Singapore Parlamenter Canada Parlamenter Japan Parlamenter Slovakia Parlamenter Chile Başkanlık Kazakhstan Başkanlık Slovenia Parlamenter Colombia Başkanlık Republic of Korea Başkanlık South Africa Parlamenter Costa Rica Başkanlık Latvia Parlamenter Spain Parlamenter Croatia Parlamenter Lebanon Başkanlık Sri Lanka Yarı Başkanlık Cyprus Başkanlık Lithuania Yarı Başkanlık Sweden Parlamenter Czech Republic Parlamenter Luxembourg Parlamenter Switzerland Parlamenter Denmark Parlamenter Madagascar Yarı Başkanlık Tunisia Yarı Başkanlık Dominican Republic Başkanlık Malaysia Parlamenter Turkey Parlamenter Ecuador Başkanlık Malta Parlamenter Ukraine Yarı Başkanlık Egypt Yarı Başkanlık Mauritius Parlamenter United Kingdom Parlamenter El Salvador Başkanlık Mexico Başkanlık United States Başkanlık Estonia Başkanlık Mongolia Yarı Başkanlık Uruguay Başkanlık Ethiopia Parlamenter Mozambique Yarı Başkanlık Finland Parlamenter Myanmar Parlamenter France Yarı Başkanlık Nepal Parlamenter 16

17 Ek 2: Araştırma Alanında İlk 20 ülke ÜLKELER ENDEKS ARAŞTIRMA TOPLUMSAL CİNSİYET MÜHENDİS İSTİHDAMI AYLIK VE ÜCRETLER FİRMALARI İNSAN KAYNAĞI ALTYAPI DİJİTAL ALTYAPI HİZMET İHRACATI United Kingdom Parlamenter United States Başkanlık Australia Parlamenter Germany Parlamenter Canada Parlamenter Japan Parlamenter Republic of Korea Başkanlık Hong Kong Başkanlık Netherlands Parlamenter Sweden Parlamenter France Yarı Başkanlık Singapore Parlamenter Switzerland Parlamenter Austria Parlamenter Belgium Parlamenter Denmark Parlamenter India Parlamenter Italy Parlamenter Russia Yarı Başkanlık Finland Parlamenter 17

18 EK 3: Cinsiyet Dengesi Alanında İlk 20 ülke ÜLKELER ENDEKS ARAŞTIRMA TOPLUMSAL CİNSİYET MÜHENDİS İSTİHDAMI AYLIK VE ÜCRETLER FİRMALARI İNSAN KAYNAĞI ALTYAPI DİJİTAL ALTYAPI HİZMET İHRACATI Myanmar Parlamenter Honduras Başkanlık Malaysia Parlamenter Italy Parlamenter Romania Yarı Başkanlık Mongolia Yarı Başkanlık Albania Parlamenter Algeria Yarı Başkanlık Tunisia Yarı Başkanlık Panama Başkanlık Bosnia and Herzegovina Parlamenter Poland Parlamenter Dominican Republic Başkanlık Argentina Başkanlık Denmark Parlamenter Germany Parlamenter Serbia Parlamenter Ukraine Yarı Başkanlık Costa Rica Başkanlık Hong Kong Başkanlık 18

19 EK 4: İstihdam Alanında İlk 20 ülke ÜLKELER ENDEKS ARAŞTIRMA TOPLUMSAL CİNSİYET MÜHENDİS İSTİHDAMI AYLIK VE ÜCRETLER FİRMALARI İNSAN KAYNAĞI ALTYAPI DİJİTAL ALTYAPI HİZMET İHRACATI Denmark Parlamenter Japan Parlamenter Luxembourg Parlamenter Netherlands Parlamenter Norway Parlamenter Sweden Parlamenter Switzerland Parlamenter Finland Parlamenter Slovenia Parlamenter Germany Parlamenter Austria Parlamenter Czech Republic Parlamenter Uruguay Başkanlık Belgium Parlamenter France Yarı Başkanlık Estonia Başkanlık Australia Parlamenter Argentina Başkanlık Mexico Başkanlık Iceland Parlamenter 19

20 EK 5: Ortalama mühendis Ücretleri Alanında İlk 20 ülke ÜLKELER ENDEKS ARAŞTIRMA TOPLUMSAL CİNSİYET MÜHENDİS İSTİHDAMI AYLIK VE ÜCRETLER FİRMALARI İNSAN KAYNAĞI ALTYAPI DİJİTAL ALTYAPI HİZMET İHRACATI Australia Parlamenter Norway Parlamenter United States Başkanlık Belgium Parlamenter Argentina Başkanlık Japan Parlamenter Denmark Parlamenter Luxembourg Parlamenter Netherlands Parlamenter Germany Parlamenter South Africa Parlamenter Hong Kong Başkanlık Austria Parlamenter Ireland Parlamenter United Kingdom Parlamenter Italy Parlamenter France Yarı Başkanlık Sweden Parlamenter Cyprus Başkanlık Switzerland Parlamenter 20

21 EK 6: Mühendislik İş Yeri Alanında İlk 20 ülke ÜLKELER ENDEKS ARAŞTIRMA TOPLUMSAL CİNSİYET MÜHENDİS İSTİHDAMI AYLIK VE ÜCRETLER FİRMALARI İNSAN KAYNAĞI ALTYAPI DİJİTAL ALTYAPI HİZMET İHRACATI Greece Parlamenter Sweden Parlamenter Italy Parlamenter Slovenia Parlamenter Czech Republic Parlamenter Japan Parlamenter Hong Kong Başkanlık Netherlands Parlamenter Portugal Yarı Başkanlık Luxembourg Parlamenter Norway Parlamenter Hungary Parlamenter Singapore Parlamenter Belgium Parlamenter Australia Parlamenter Malaysia Parlamenter Spain Parlamenter Austria Parlamenter Russia Yarı Başkanlık Slovakia Parlamenter 21

22 EK 7: İnsan Kaynağı Alanında İlk 20 ülke ÜLKELER ENDEKS ARAŞTIRMA TOPLUMSAL CİNSİYET MÜHENDİS İSTİHDAMI AYLIK VE ÜCRETLER FİRMALARI İNSAN KAYNAĞI ALTYAPI DİJİTAL ALTYAPI HİZMET İHRACATI Iran Başkanlık Republic of Korea Başkanlık Lithuania Yarı Başkanlık Russia Yarı Başkanlık Ukraine Yarı Başkanlık Romania Yarı Başkanlık Finland Parlamenter Malaysia Parlamenter Poland Parlamenter Slovakia Parlamenter Slovenia Parlamenter Portugal Yarı Başkanlık France Yarı Başkanlık Hong Kong Başkanlık Ireland Parlamenter Mongolia Yarı Başkanlık Bulgaria Parlamenter Croatia Parlamenter Sweden Parlamenter Austria Parlamenter 22

23 EK 8: Altyapı Kalitesi Alanında İlk 20 ülke ÜLKELER ENDEKS ARAŞTIRMA TOPLUMSAL CİNSİYET MÜHENDİS İSTİHDAMI AYLIK VE ÜCRETLER FİRMALARI İNSAN KAYNAĞI ALTYAPI DİJİTAL ALTYAPI HİZMET İHRACATI Switzerland Parlamenter Hong Kong Başkanlık Singapore Parlamenter Netherlands Parlamenter Finland Parlamenter Japan Parlamenter Austria Parlamenter Iceland Parlamenter France Yarı Başkanlık Denmark Parlamenter Germany Parlamenter United States Başkanlık Spain Parlamenter Portugal Yarı Başkanlık Luxembourg Parlamenter Malaysia Parlamenter Republic of Korea Başkanlık Sweden Parlamenter Belgium Parlamenter Canada Parlamenter 23

24 EK 9: Dijital Altyapı Kalitesi Alanında İlk 20 ülke ÜLKELER ENDEKS ARAŞTIRMA TOPLUMSAL CİNSİYET MÜHENDİS İSTİHDAMI AYLIK VE ÜCRETLER FİRMALARI İNSAN KAYNAĞI ALTYAPI DİJİTAL ALTYAPI HİZMET İHRACATI Denmark Parlamenter Iceland Parlamenter Republic of Korea Başkanlık Luxembourg Parlamenter Netherlands Parlamenter Norway Parlamenter Switzerland Parlamenter Finland Parlamenter Malta Parlamenter Sweden Parlamenter United States Başkanlık Australia Parlamenter United Kingdom Parlamenter New Zealand Parlamenter Austria Parlamenter Germany Parlamenter Canada Parlamenter Estonia Başkanlık Belgium Parlamenter Ireland Parlamenter 24

25 EK 10: mühendislik İhracatı Alanında İlk 20 ülke ÜLKELER ENDEKS ARAŞTIRMA TOPLUMSAL CİNSİYET MÜHENDİS İSTİHDAMI AYLIK VE ÜCRETLER FİRMALARI İNSAN KAYNAĞI ALTYAPI DİJİTAL ALTYAPI HİZMET İHRACATI Nigeria Başkanlık Belgium Parlamenter Czech Republic Parlamenter Algeria Yarı Başkanlık Kazakhstan Başkanlık Slovenia Parlamenter Mexico Başkanlık Slovakia Parlamenter Azerbaijan Yarı Başkanlık Japan Parlamenter Russia Yarı Başkanlık Malaysia Parlamenter Hungary Parlamenter Mongolia Yarı Başkanlık Colombia Başkanlık Republic of Korea Başkanlık Mozambique Yarı Başkanlık Bosnia and Herzegovina Parlamenter Germany Parlamenter Netherlands Parlamenter 25

26 EK 11: Mühendislik Gücü Sıralamasında İlk 20 ülke ÜLKELER ENDEKS ARAŞTIRMA TOPLUMSAL CİNSİYET MÜHENDİS İSTİHDAMI AYLIK VE ÜCRETLER FİRMALARI İNSAN KAYNAĞI ALTYAPI DİJİTAL ALTYAPI HİZMET İHRACATI Denmark Parlamenter Netherlands Parlamenter Sweden Parlamenter Germany Parlamenter Japan Parlamenter Switzerland Parlamenter Australia Parlamenter Hong Kong Başkanlık Austria Parlamenter Norway Parlamenter Finland Parlamenter Belgium Parlamenter Republic of Korea Başkanlık United Kingdom Parlamenter France Yarı Başkanlık Singapore Parlamenter United States Başkanlık Luxembourg Parlamenter Slovenia Parlamenter Canada Parlamenter 26

27

28 HAYIR