Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 32, Kasım 2016, s

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 32, Kasım 2016, s Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date Ar. Gör. Eda DİNERİ Gaziantep Üniversitesi İİBF İktisat Bölümü egursel@gantep.edu.tr Ar. Gör. İsmail TAŞ Tunceli Üniversitesi İİBF İktisat Bölümü ismailtas@tunceli.edu.tr İKİZ AÇIK HİPOTEZİ: TÜRKİYE DE TEORİK VE AMPİRİK İNCELEME Öz Bu çalışmada dönemine ait yılık veriler kullanılarak Türkiye de cari işlemler açığı ile bütçe açığı arasındaki ilişki irdelenmektedir. Kişi başına gelir, cari açık ve bütçe açığı arasındaki ilişkinin yönünü tespit etmek için Johansen Eş Bütünleşme Testi, VECM Yaklaşımına dayalı Granger Nedensellik testi kullanılmaktadır. Analiz sonuçlarında cari açık ile ekonomik büyüme arasında karşılıklı etkileşimin olduğu tespit edilmektedir. Cari açık değişkeninden bütçe açığı değişkenine doğru tek yönlü nedensellik ilişkisi mevcuttur. Anahtar kelimeler: İkiz açık, Bütçe Dengesi, Cari İşlemler Dengesi, Ekonomik Büyüme

2 THE TWIN DEFICIT HYPOTHESIS: THEORETICAL AND EMPIRICAL EXAMINATION IN TURKEY Abstarct This study aims to investigate relationship between the budget balance and the current account balance in Turkey for the period 1980 between 2015 by using annual data. Johansen Cointegration Test and Granger Causality Test based on VECM are used to determine the direction of the relationship between the current account deficit, budget deficit and per capita income. Results of analysis show that there is interaction between economic growth and current account deficit. Unidirectional causality from current account deficit to budget deficit is found. Keywords; Twin deficit, Budget Balance, Current account balance, economic growth 1. GİRİŞ Cari işlemler dengesizlikleri bir çok araştırmacı tarafından teorik ve ampirik olarak incelenmiş ve bütçe açığı ile cari açık arasında çeşitli bağlantılar bulmuşlardır. İkiz açık kavramı Amerika da 1980 lerde Reagan ın mali disiplin uygulamalarıyla dillendirilmeye başlamıştır. İkiz açık hipotezi bütçe açığında meydana gelen artışın benzer şekilde cari açığa neden olması olarak tanımlanmaktadır (Mukhtar vd.,2007:65). 373 Geleneksel yaklaşım, bütçe açığı ile cari açık arasında çok yakın bir ilişki olduğunu ve bütçe açığından cari açığa doğru bir nedensellik ilişkisinin olduğunu ileri sürmektedir. Keynesyen Yaklaşım olarak da adlandırılan bu hipotezde bütçe açığındaki artış yerel faiz oranlarını dünya faiz oranlarının üzerine çıkarmaktadır Sermaye akışkanlığını ve yerel paranın değerlenmesine neden olmaktadır. Yabancı paranın ucuzlaması sonucu ithalatın artması ve ihracatın azalması ise ticaret açığına neden olmaktadır (Arize ve Malindetros, 2008:4). Diğer yandan kamu harcamalarının artması ya da vergi oranlarının düşürülmesi harcanabilir geliri artırmaktadır. Harcanabilir gelirin artması tüketim harcamalarının artırarak ithalatın ihracattan daha fazla artmasına neden olmaktadır (Akbostancı ve Tunç, 2002:5). Ziets ve Pemberton (1990), Rosensweing ve Talmann(1993) çalışmalarında Keynesyen Yaklaşımı destekleyen bulgular elde etmişlerdir. Baharumshah ve Lau(2006), Pahlavani ve Saleh(2009), Arize ve Malindetros(2008) bütçe açığı ile cari açık arasında çift yönlü ilişkinin olduğu sonuçlar bulmuşlardır. Sadece cari açıktan bütçe açığına doğru tek yönlü nedenselliğin olduğu Anoruo ve Ramchander(1998), Alkswani (2000) çalışmaları da mevcuttur. Cari işlemlerdeki meydana gelen kötüleşme ekonomik büyüme sürecini olumsuz etkilemektedir. Ekonomik büyüme hızının yavaşlaması iç ekonomik dengenin kötüleşmesine bütçe açığının oluşmasına neden olmaktadır (Özdamar,2015:173). Ricardocu Eşdeğerlik Hipotezinde ise tüketiciler mali genişlemenin sürdürülemez olduğunun farkına vardıkları için özel tüketimlerinin azaltacaklardır. Özel tüketim ile mali genişleme arasında ters yönlü bir ilişki mevcut gösterecektir. Bunun nedeni bireyler mali genişlemenin ileri de daha çok vergi artışlarını getireceğini düşünmeleridir (Nickel ve Vansteenkiste, 2008:

3 5). Bütçe açığındaki değişmelerden cari açık, faiz oranı, yatırım ve tüketim etkilenmemektedir. Geleneksel Yaklaşıma göre vergilerin artması bütçe açığını doğrudan azaltacaktır ve özel sektör harcamalarının azalmasına neden olacaktır. Ancak Ricardocu Eşdeğerlik Hipotezine göre hükümet harcamalarının değişmeden vergi artırımı yoluna gitmesi cari açığı etkilemeyecektir (Enders ve Lee,1990:373). Dewald ve Ulan(1990), Haug(1990), Miller ve Russek(1990) Ricardocu Eşdeğerlik Hipotezini destekleyen sonuçlar bulmuşlardır. Sürekli olarak cari açığın genişlemesi yabancılara zenginlik transferine ve muhtemelen gelecek kuşaklarının standart yaşamlarını etkilemesi anlamına gelmektedir (Miller ve Russek,1989). Bu çalışmada Türkiye de 1980 ile 2015 yılları arasında ikiz açık hipotezinin geçerli olup olmadığı hem teorik hem de uygulamalı olarak analiz edilmektedir. Çalışmanın ikinci bölümünde teorik bir çerçeve çizilmektedir. Daha sonra ikiz açıklara dair geniş bir literatür taramasına yer verilmektedir. Yöntem kısmında ise uygulamaya ait veriler ile bulgular yer almaktadır. Çalışmanın sonuç kısmı ise genel bir değerlendirmeyi içermektedir. 2. TEORİK ÇERÇEVE İkiz Açıklar Hipotezinin milli gelir üzerinden şu şekilde hesaplanmaktadır: Gayri safi yurt içi hasıla bir yıl içerisinde üretilen tüm mal ve hizmetlerin nihai değeridir. Y= C+I+G+ X- M 374 C: Tüketim Harcamaları I: Yatırım Harcamaları G: Hükümet Harcamaları X: İhracat M: İthalat Yukarıdaki denklik toplam yurt içi ve yurt dışı harcamaların toplamından oluşmaktadır. Alternatif olarak Y=C+S+T olarak ifade edilebilir. C: Tüketim harcamalarını, S: Tasarrufları, T, vergileri ifade etmektedir. Bu iki eş anlı denklemin sonucunda bu denklik oluşmaktadır: S=G-T+ I+NX (S-I)+(T-G)= NX (Akbostancı ve Tunç, 2002:4). Yukarıdaki denkliğe göre net ihracat, özel tasarruf- yatırım dengesi ve bütçe dengesi toplamına eşittir. Vergiler, kamu harcamalarından büyük ise bütçe açığı oluşmaktadır. (S-I) denkliği tasarruf açığı oluşmaktadır. İkiz açıklar hipotezi şu şekilde de ifade edilebilir: Y= C+I+G+ X- M

4 (X-M)=Y-(C+I+G) Tasarruflar kamu tasarruf ve özel tasarruftan oluşmaktadır. Milli gelirin özel ve kamu kesimi tarafından üretilmeyen kısmını oluşturmaktadır. S=Y- C-G+CA I=Y-C-G Tasarrufların yatırımlara eşit olduğunu varsayarak S=I+CA olarak ifade edilmektedir. S= S pri + S gov Kamu kesimi tasarrufları vergilerden kamu harcamalarının çıkarılmasıdır. Özel kesim tasarrufları, harcanabilir gelirde, vergilerin ve tüketim harcamalarının çıkarılmasından oluşmaktadır. S pri= Y- T-C S g= T- G S pri = I+CA- S gov S pri= I+CA-(T-G) Denklemi düzenlediğimizde; cari işlemler dengesi ile bütçe açığı arasındaki ilişki yatırım ve tasarrufların istikrarlı olduğu varsayımıyla aşağıdaki şekilde formüle edilmektedir. (S pri I )+(T-G)=(X-M) (Şahin, 2015:51; Erdinç, 2008:211;). 3. TÜRKİYE EKONOMİSİ yılında başta ABD olmak üzere ortaya çıkan bütçe açıkları ve cari açıklar sorunu aynı dönemde dışa açık büyüme modelini benimseyen Türkiye de de önemli bir sorun haline gelmiştir. Yüksek dış ticaret açıkları ile karşı karşıya kalan Türkiye de yaşanan finansal krizlerde makroekonomik sorunları daha da derinleştirmiştir. Türkiye de alt yapı yatırımları harcamalarındaki, genel ve yerel seçimlerin popülist harcamaları gibi harcamaları kamu harcamalarını artırmış ve eş anlı olarak yüksek bütçe açıklarına neden olmuştur (Başar ve Aksu, 2009:2) yılında sermaye hareketlerinin serbestleşmesi ile dışa açılma süreci daha da hızlanmıştır. Sermaye hareketlerinin serbestleşmesi ile birlikte büyüyen ve genişleyen mali ve dış dengesizlikler artmıştır. Kamu harcamalarının borçlanma ile finanse edilmesi faiz oranlarının yükselmesine, sermayenin pahalılaşmasına ve özel sektörün dışlanmasına neden olmaktadır (Gürsoy ve Ceylan, 2011:636) ve 2001 yıllarındaki krizlerin en büyük nedenlerinden biri cari işlemler açığı ve bütçe açıkları olarak görülmektedir (Bolat vd., 2011:348). Aşağıdaki tabloda 1980 yılından itibaren Türkiye de cari işlemler açığı ile bütçe açığı arasındaki ilişki gösterilmektedir.

5 Tablo 1: Türkiye de Cari İşlemler Açığı ve Bütçe Açığı Oranları Kaynak: tradingeconomics.com cari işlem açığı bütçe açığı Yukarıdaki tabloya göre cari işlemler açığı ile bütçe açığı arasındaki ilişki yıllar itibari ile eş anlı şekilde seyir izlemektedir yılında sermaye hareketlerinin serbestleştirilmesi ile 1990 yılından itibaren bütçe açıkları artış göstermektedir yılından itibaren cari işlemler açığı sürekli negatif yönde seyir izlerken bütçe açığı 2002 yılından itibaren azalmaya başlamıştır. Rakamsal değerlerle incelendiğinde bütçe açığı artışı ile cari işlem açığının eş anlı bir süreç izlemediği görülmektedir. Cari işlemler açığındaki artışın en önemli nedenlerinden biri enflasyon hedeflemesi çerçevesinde yurt içi faiz oranlarının yükselmesi sermaye girişlerini artırarak TL nin değerlenmesine neden olmaktadır (Üzümcü ve Kanca, 2013:26). TL nin değerlenmesi ithalatı artırarak, ihracatı azaltmaktadır. Bu da cari işlemler açığını artırmaktadır. Geleneksel yaklaşımda bütçe açıkları cari açıklara neden oluyorsa politika yapıcılar bütçe açığını azaltmaya yönelik mali politikalar izlemektedirler (Özdamar,2015:165). Yukarıdaki tabloda görüldüğü gibi cari açıkları azaltmada bütçe politikalarının pek etkili olmayacağı aşikardır LİTERATÜR İNCELEMESİ 4.1. Türkiye Üzerine Yapılmış Çalışmalar Şahin(2015), yılları arasında çeyrek veriler kullanarak ikiz açık hipotezini VAR yöntemi ile analiz etmiştir. Analizde bütçe açıklarından cari açığa doğru ilişkinin olmadığını, ikiz açık hipotezinin geçerli olmadığı sonucuna varmıştır. Azapoğlu ve Direkçi(2015), Türkiye de çeyrek verileri kullanarak cari işlemler açığı ile bütçe açığı arasındaki ilişkiyi irdelemişlerdir. Johansen eşbütünleşme Analizi, Hata Düzeltme Modeli ve Granger Nedensellik Testinin yapıldığı analizde bütçe açığının cari işlemler açığını etkilemediği sonucuna ulaşmışlardır. Altunöz(2014), yılları arasında bütçe açığı ile ikiz açık arasındaki ilişkiyi Sınır Testi Yaklaşımı ile incelemektedir. Çalışmada bütçe açığı, devlet iç borçlanma senetleri ve reel döviz

6 kuru değişkenleri kullanılmıştır. Uzun dönemde bütçe açığı ile cari açık arasında ilişkinin olmadığı kısa dönemde bütçe açığı ile cari açık arasında pozitif ve güçlü bir ilişkinin olduğu tespit edilmiştir. İyidoğan ve Erkam(2013), Türkiye de ikiz açık hipotezini dönemi arasında incelemişlerdir. Üçer aylık verilerin kullanıldığı Granger nedensellik Analiz sonucunda cari açıktaki gelişmelerin bütçe açığı üzerinde etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. İkiz açık hipotezinin geçerli olmadığını tespit etmişlerdir. Üzümcü ve Kanca (2012), yılları arasında Türkiye de ikiz açık hipotezinin geçerliliğini EKK yöntemi, Johansen eşbütünleşme ve Granger Nedensellik Analiz ile test etmişlerdir. Analizde değişkenler arasında uzun dönemde eş bütünleşme ilişkisi görülürken iki değişken arasında nedensellik ilişkisi tespit edilememiştir. Bolat vd.,(2011), çalışmalarında bütçe açığı ile cari işlemler açığı arasındaki ilişkiyi sınır testi yaklaşımı ile incelemişlerdir. 1998:1 2010:4 döneminin verileri kullanılarak yapılan analiz sonucunda uzun dönemde bütçe açığı ile cari işlemler açığı arasında bir ilişki tespit edilmemiş iken, kısa dönemde kuvvetli pozitif bir ilişki tespit edilmiştir. Esen ve Bayrak(2012), Türkiye de ikiz açıklar hipotezini yılları arasındaki verileri kullanarak analiz etmişlerdir. Analiz sonucu Keynesyen yaklaşımı destekleyen bulgular elde edilmiştir. Johansen eşbütünleşme ve hata düzeltme modelinin uygulandığı analizde kısa ve uzun dönemde bütçe açığı ile cari açık arasında ilişkinin olduğu tespit edilmiştir. 377 Bahtiyar ve Bakır (2011), çalışmalarında Türkiye de yılları arasındaki bütçe açığı ile cari açık arasındaki ilişkiyi regresyon analiz ile incelemişlerdir. Analiz sonucunda bütçe açığında meydana gelen %1 lik artış, cari açıkta %0.14 artışa neden olduğu tespit edilmiştir. Ceylan ve Gürsoy (2011), çalışmalarında yılları arasında Türkiye için bütçe açığı ile cari açık arasındaki ko-entegrayon ve hata düzeltme modeli ile bütçe açığı ile cari açık arasındaki ilişkiyi incelemiştir. İki açık arasında uzun dönemde ilişki olduğu ve bütçe açıklarının önemli derecede dış ticarette bozulmaya neden olduğu tespit edilmiştir. Yılmaz ve Akıncı(2011) çalışmalarında yılları arasında iktisadi büyüme ile cari işlemler dengesi arasındaki ilişkiyi Johansen eş bütünleşme ve Granger nedensellik testi uygulayarak analiz edilmiştir. Analizde gayri safi yurt içi hasıla ve cari işlemler dengesi verileri kullanılmıştır. Büyümeden cari açığa doğru nedensellik ilişkisi bulunmuştur. Kılavuz ve Dumrul (2012), çalışmalarında 2006:1-2012:12 dönemleri arasında Türkiye de cari işlem açığı ile bütçe açığı arasındaki ilişkiyi VAR analizi ile test etmişlerdir. Sınır Testi analizi sonucunda uzun dönemde iki açık arasında bir ilişkinin olmadığı, Var Analizi sonucunda ise kısa dönemde iki değişken arasında ilişkinin olduğu tespit edilmiştir. Yapraklı (2010), Türkiye nin esnek döviz kuru yaklaşımını kabul ettiği yıldan çalışmasını başlatarak 2001:3 ve 2007:5 aylık zaman serilerinin kullanıldığı dönemlerine ait reel efektif döviz kuru, reel bütçe açığı ve reel para arzının reel dış ticaret açığı üzerindeki etkisini sınır testi yaklaşımı ile analiz etmişlerdir. Analiz sonuçlarında dış ticaret açığının, bütçe açığından ve para arzından pozitif ve istatistikî olarak anlamlı, reel döviz kurunun ise pozitif ve istatistiki

7 açıdan anlamsız olduğu tespit edilmiştir. Kısa dönemli analiz sonuçları uzun dönem analiz sonuçları ile paralellik arz etmektedir. Barışık ve Kesikoğlu (2010), çalışmalarında bütçe açıkları ile cari açıklar arasındaki ilişkiyi yükselen piyasa ekonomileri için dönemi, yıllık veriler kullanarak panel nedensellik testi ile analiz etmişlerdir. Analiz sonucunda Keynesyen hipotez yaklaşımını destekler bulgulara ulaşmışlardır. Bütçe açığı ile cari açık arasında çift yönlü nedensellik ilişkisi bulunmaktadır. Telatar ve Terzi (2009) çalışmalarında 1991:4-2005:4 dönemi için üç aylık verilerle ekonomik büyüme ile cari işlemler dengesi arasındaki ilişki VAR analizi ile Granger nedensellik analizi ile test edilmiştir. Büyüme oranından cari işlemler dengesine doğru tek yönlü bir ilişki bulunmuştur. Başar ve Aksu(2009), çalışmalarında bütçe açıklarının dış ticaret açıkları üzerindeki etkilerini sınır testli yaklaşımı ile açıklamaktadır. Çalışmada dönemi çeyrek yıllık verileri kullanılmıştır. Analiz sonucunda hem uzun dönemde hem de kısa dönemde bütçe açıkları ile dış ticaret açıklarının aynı yönlü olduğu, uzun dönemde ise istatistiki olarak düşük olduğu tespit edilmektedir. Bunun yanında faiz oranlarının ve döviz kurunun kısa dönemde dış ticaret açıklarını uzun dönemde istatistikî olarak anlamlı ve negatif yönlü olarak etkilemektedir. Kısa dönemde, döviz kurunun ise dış ticaret açıkları üzerinde herhangi bir etkisi olmadığı belirtilmiştir. Sonuç olarak bütçe açıklarının dış ticaret açıklarını artırmada gerek uzun dönemde gerekse kısa dönemde kayda değer bir rolü olmadığı gözlemlenmiştir. 378 Erdoğan ve Bozkurt (2009), çalışmalarında cari açığının belirleyicilerini GARCH modeli ile analiz etmişlerdir ile 2010 yılları arasındaki aylık veriler kullanarak cari açığın en büyük belirleyicisi olarak ihracatın ithalatı karşılama oranı ve petrol fiyatlarının olduğu tespit edilmiştir. Erdinç (2008), çalışmasında bütçe açığı ile cari işlemler açığı arasındaki ilişkiyi arasındaki dönemi yıllık veriler kullanarak Granger nedensellik testi ve eşbütünleşme analizi ile incelemiştir. Analiz sonucunda Keynesyen yaklaşımı destekleyen sonuç bulmuşlardır. Bütçe açığından cari işlemler açığına doğru bir ilişkinin yönü olduğu tespit edilmiştir. Ümit ve Yıldırım (2008), çalışmalarında yılları arasındaki dönemi üçer aylık veriler kullanılarak ikiz açık hipotezinin geçerli olup olmadığın Var analizi ile test etmişlerdir. Yapılan analiz sonucunda ikiz açık hipotezinin geçerli olduğunun bütçe açıklarının faiz oranları ve döviz kuru aracılığı ile cari oranlara neden olduğunu bulmuşlardır. Uysal ve Topallı (2007), bütçe açığı ile cari açık arasındaki ilişkiyi dönemi için incelemişlerdir. Johansen eş bütünleşeme testi ve Granger Nedensellik Testinin yapıldığı analizde bütçe açığında cari açığa doğru tek yönlü bir nedenselliğin olduğu tespit edilmiştir. Gök ve Atay (2007), çalışmalarında bütçe açıklarının cari açıklara neden olup olmadığı yılları arasındaki dönemi Var yöntemini kullanarak analiz etmişlerdir. Bulgulara göre reel bütçe açığındaki artış, kısa dönemde reel milli geliri ve reel cari açığı artırırken, uzun dönemde reel bütçe açığı ile reel cari açık arasında ilişki bulunmamaktadır.

8 Yay ve Taştan (2007), çalışmalarında A.B.D., Arjantin, Brezilya, Meksika, G. Kore, Filipinler,Tayland ve Türkiye ekonomileri için Granger nedensellik testinin yanı sıra frekans alanında nedensellik testleri ve spektral varyans ayrıştırma teknikleri kullanılmıştır. Analiz sonucunda Tayland ve Brezilya da uzun dönemde bütçe açıklarımdan dış açıklara doğru güçlü ve anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Meksika, Filipinler ve Türkiye de ise her frekans düzeyinde ilişki anlamsızdır. Kore, Arjantin ve A.B.D. de ise kısa dönemlerde anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Türkiye ve Arjantin de uzun dönemde dış açıklardan bütçe açıklarına doğru anlamlı bir nedensellik ilişkisi vardır. A.B.D. ekonomisi için zayıf ancak aynı yönde ilişki bulunmuştur. Kore, Meksika, Filipinler, Brezilya ve Tayland da dış açıklardan bütçe açıklarına doğru ilişki daha çok mevsimsel/kısa dönemlerde anlamlı bulunmuştur. Sever ve Demir (2007), Türkiye için ikiz açık hipotezini dönemi içerisinde test etmişlerdir. Var ve Granger Nedensellik Testi sonucunda bütçe açığından cari açığa doğru nedensellik tespit edilmiştir. Aksu ve Başar (2005) çalışmalarında ikiz açıklar hipotezinin geçerli olup olmadığını yılları arasında aylık verileri kullanılarak analiz edilmiştir. Var modeli sonucunda bütçe açıklarının dış ticaret açıklarını etkilediğini öne süren İkiz açık hipotezinin geçerli olmadığını ileri sürmüştür. Dış ticaret açıklarının bütçe açıkların üzerinde etkisi gecikmeli olarak etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Granger nedensellik testi sonuçları bütçe açıkları faiz oranlarını anlamlı olarak etkilemektedir. Günaydın (2004), çalışmasında 1987:1-2003:2 dönemine ait üçer aylık veriler kullanarak bütçe açığı ile dış ticaret açığı arasındaki ilişki Toda-Yamamoto nedensellik analizi uygulanarak incelenmiştir. Bütçe açığından, cari açığa doğru tek yönlü nedenselliğin varlığı öne sürülmüştür. Nedensellik testi geçmiş bütçe açıklarının dış ticaret açığına neden olduğunu göstermektedir Diğer Çalışmalar Sulikova vd, (2014), çalışmalarında yılları arasındaki verileri kullanarak bütçe açığı ile cari açığın eş anlı olarak meydan gelip gelmediğini Estonya, Litvanya, Letonya ülkeleri için hata düzeltme modeli, Granger Nedensellik Testi ve Varyans Ayrıştırması ile analiz etmişlerdir. Bulgular Estonya ve Litvanya için ikiz açığı destekler iken, Letonya ülkesinde aynı güçlü etkiyi tespit etmemişlerdir. Estonya ve Litvanya için Granger Nedensellik testi sonuçlarında gecikmeli bütçe değişkeni ve yatırım değişkeninin cari açığı açıkladığını, Letonya için cari açığın bütçe açığından ve yatırımdan bağımsız olduğunu tespit etmişlerdir. Eldemerdash vd.(2014), çalışmalarında sabit döviz kuru sistemine sahip olan küçük petrol ülkelerinde Ricardocu Hipotezi panel veri yöntemi ile analiz etmişlerdir. Analiz sonunda petrol ülkelerinde Geleneksel teorinin geçerli olduğunu mali ve dış ticaret dengesi arasında pozitif yönlü bir ilişkinin olduğu tespit edilmiştir. Asrafuzzaman vd. (2013), çalışmalarında yılları arasında yıllık verileri kullanarak Bangladeş için ikiz açık hipotezinin geçerli olup olmadığını VAR ve Granger Nedensellik testi ile analiz etmişlerdir. Analiz sonucunda bütçe açığı ile dış ticaret açığı arasında iki yönlü bir nedensellik ilişkisi tespit etmişlerdir. Ancak uzun dönemde bu ilişkinin olmadığı sonucuna varmışlardır.

9 Magazino ve Forte (2013) yılı çalışmalarında 1970 ve yılları arasında 33 Avrupa Ülkesinde bütçe açığı ile ticaret açığı arasındaki ilişkiyi GMM yöntemi ile analiz etmiştir. Yıllık verilerin kullanıldığı analizde sağlam ve kronik bir bütçe açığının ticaret açığını oluşturduğunu tespit etmişlerdir. Afzal (2012), çalışmasında Pakistan da yılları arasında Ricardocu Denklik Teoremini analiz etmişlerdir. Analizde reel tüketim reel hükümet harcamaları, reel hükümet gelirleri arasında uzun dönemde tespit edilmiştir. Kim ve Roubini (2008), Amerika da yılları arasında çeyrek dönemlik verileri kullanarak ikiz açığı analiz etmiştir. Genişletici maliye politikalarının cari açık ve döviz kuru oranı üzerindeki etkisini VAR analizi ile test etmiştir. Analizde bütçe açığının cari açığı artırdığını ve kısa dönemde reel döviz kuru oranı düşürdüğünü tespit etmişlerdir. Arize ve Malindetros(2008), çeyrek veriler ile on Afrika ülkesinde bütçe açığı ile dış ticaret açığı arasındaki ilişkiyi incelemişlerdir. Çalışmalarında uzun dönemde bütçe açığı ile dış ticaret açığı arasında iki yönlü pozitif ilişki bulmuşlardır. Wissem (2007), çalışmasında Tunus için bütçe açığı ile ikiz açık arasındaki ilişkiyi hata düzeltme modeli ile incelemiştir. Analiz sonucunda Ricardocu denklik hipotezini destekler yöndedir. Szakolczai (2006), çalışmasında bütçe açığı ile cari işlem açığı arasındaki ilişkinin ikiz açık hipotezi için yetersiz olduğunu vurgulayarak Macaristan ekonomisi için yurt içi tasarruf yetersizliğini de ekleyerek incelemiştir. 380 Kim ve Kim (2006), çalışmalarında Kore de yüksek bütçe açıklarının daha büyük cari işlemler açığına neden olup olmadığını ve gelecek dış ticaret dengesini tahmin etmek için analiz etmişlerdir. Analizde bütçe açığının gayri safi yurt içi hasıladaki oranı, cari açığın gayri safi yurt içi hasıladaki oranı ve döviz kuru oranları verilmektedir. Wald Testi sonuçlarında bütçe açığından cari açığa doğru tek yönlü bir ilişkinsin olduğu tespit edilmiştir. Salvatore (2006), açık ekonomilerde bütçe açığından dış ticaret açığına doğru bir ilişkinin olduğunu tespit etmişlerdir. Keynesyen Yaklaşımı destekleyen çalışmasında genişleyen bütçe açıklarının reel faiz oranları yükselttiğini reel faizlerin yurt dışı sermayeleri ülke içerisine girdiğini yerli sermayenin değerini arttırdığını ifade etmiştir. Yerli paranın değerinin artmasının ihracatı azaltmaktadır ve cari açık artırmaktadır. Onafowora ve Owoye(2006), yılları arasında Nijerya da ikiz açık hipotezini Granger Nedensellik testi, Hata düzeltme Modeli ile tahmin etmiştir. Analiz sonucunda cari açıktan bütçe açığında doğru tek yönlü nedensellik ilişkisi tespit etmiştir. Baharumshah vd.(2006), Asya ülkelerinde ikiz açık hipotezini test etmişlerdir. Endonezya ülkesinde cari açıktan bütçe açığına doğru nedensellik olduğunu, Tayland da Keynesyen Yaklaşımı destekleyen bulgulara ve Malezya ve Filipin de çift yönlü nedensellik bulmuşlardır. Kaufmann vd. (2002), ikiz açık hipotezini Avustralya ülkesi için reddetmiştir yılları arasında çeyrek yıllık veriler kullanılarak vektör hata düzeltme modeli ile analiz etmişlerdir. Analizde reel GDP, cari hesap, bütçe fazlası, emek verimliliği, ticaret hadleri, uzun

10 dönem reel faiz oranları ve Almanya endüstriyel üretim indeksi kullanılmıştır. Bütçe açığı ile cari açık arasında nedensellik ilişkisine rastlanmamıştır. Alkswani (2000), yılı çalışmasında yıllık verilerini kullanarak Suudi Arabistan için ikiz açık hipotezini test etmiştir. Eş bütünleşme, hata düzeltme modeli ve Granger Nedensellik testi analizleri sonucunda uzun dönemde bütçe açığı ile dış ticaret açığı arasında iki yönlü ilişki tespit etmiştir. Nedensellik yönünün dış ticaret açığından bütçe açığına doğru olduğunu tespit etmiştir. Anoruo ve Ramchander(1998), Hindistan, Endonezya, Kore, Malezya ve Filipinden oluşan beş Asya ülkesinde ikiz açık hipotezinin geçerliliğini incelemişlerdir. Granger Nedensellik testi ve VAR analizi sonucunda cari işlemler açığından bütçe açığına doğru nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir. 5. Veri ve Yöntem 5.1. Veri Çalışmada kullanılan veriler yılları arasını içermektedir. Çalışmada kullanılan cari işlemler açığı ve bütçe açığı verileri Trading Economics veri tabanından elde edilmiştir. Yıllık kişi başına gayri safi yurt içi hasıla verileri Dünya Bankası (World Development İndicators) veri tabanından ulaşılmıştır. Gayri safi yurt içi hasıla verileri 2010 yılı sabit fiyatlarına göre elde edilmiştir. Analizde bütün serilerin logaritmaları alınmıştır. 381 lnca t=α 1 + α 2lngdp t+ α 3lnbd t+ µ t lngdp= Türkiye nin yıllık kişi başına gayrisafi yurt içi hasıla (2010 sabit dolar) lncurrent= Cari işlemler açığı /gayrisafi yurt içi hasıla lnbudget =Bütçe açığı/ gayrisafi yurt içi hasıla 5.2. Yöntem Bu çalışmada cari açık ve bütçe açığı arasındaki ilişki birim kök testi, eş bütünleşme testi ve nedensellik testi ile analiz edilmektedir. Birinci aşamada birim kök analizi ile durağanlığı sınanmaktadır. Daha sonra değişkenlerin aynı dereceden durağan olduğu tespit edilerek uzun dönemde eş bütünleşme ilişkisi tahmin edilmektedir. Uzun dönem katsayıları tahmin edildikten sonraki aşamada değişkenler arasındaki nedensellik ilişkisi belirlenmektedir. Eş bütünleşme testini sınayabilmemiz için değişkenlerin durağanlık derecelerinin aynı düzeyde olması gerekmektedir. İlk önce Augmented Dickey Fuller (ADF) ve Phillips-Perron(PP) birim kök testlerini inceledik. Aşağıdaki Tablo 1 ve Tablo 2 de ADF ve PP test sonuçları gösterilmektedir. Newbold ve Granger (1974) zaman serilerinde değişkenlerin durağan olmaması durumunda sahte regresyon sorunu ile karşılaşılmaktadır. Gujarati (2010)durağanlık kavramını, ortalamasıyla varyansı zaman içinde değişim göstermeyen ve iki dönem arasındaki ortak varyansı bu ortak varyansın hesaplandığı döneme değil de iki dönem arasındaki uzaklığa bağlı olarak olasılıklı süreç olarak tanımlamaktadır. Özellikle durağan serilerin ortalaması, varyansı ve kovaryansı değişiklik göstermemektedir.

11 Phillips ve Perron testi Dickey Fuller testinin hata terimleri ile ilgili olan varsayımlarının genişletilmesidir. Hata terimleri arasında içsel bağlantının olmadığı veya homojenlik varsayımı gerekli değildir. Dickey-Fuller testinin bağımsızlık ve homojenite varsayımları Phillips-Perron testinde terk edilmiş hata terimlerinin zayıf bağımlılığı ve heterojen dağılımı kabul edilmiştir (Enders, 1995:239)). H o: Serilerin seviyelerinde durağan olmadığını, birim kök olduğunu, H 1: Serilerin seviyelerinde durağan olduğunu, birim kök olmadığını göstermektedir. Seriler arasında eş bütünleşme ilişkinin olup olmadığını analiz etmek için Johansen ve Juselis tarafından geliştirilen Johansen Eşbütünleşme Testi Kullanılmıştır. Eş bütünleşme testinde iz ve maksimum değerlerinde analizde değişkenlerin eş bütünleşik olup olmadığına ve kaç tane eş bütünleşik değişkenin olduğuna bakılmaktadır (Bagheri vd., 2012:81). Eş bütünleşme ilişkisi tespit edildikten sonra değişkenler arasındaki ilişkinin yönünü incelemek için VECM Yaklaşımına Dayalı Granger Nedensellik Testi yapılmıştır. Analizin son aşamasında etki tepki analizlerine yer verilmektedir. 6. BULGULAR VE TARTIŞMA Eş bütünleşme testinin yapılabilmesi için öncelikle analize dâhil olan değişkenlerin durağan olup olmadığının test edilmesi gerekmektedir. Değişkenlerin düzeylerine ve birinci derece farklarına ilişkin Augmented Dickey- Fuller (ADF) ve Phillips-Perron (PP) birim kök analizi sonuçları Tablo 1 de verilmiştir. 382 Tablo 2. Augmented Dickey- Fuller (ADF) Birim Kök Testi Sonuçları Değişkenler Düzey Birinci Farklar Sabit Sabit+Trend Sabit Sabit+Trend lncurrent (0.0946) (0.0291) (0.0000) (0.0000) lnbudget (0.1559) (0.3698) (0.0000) (0.0000) lngdp (0.8632) (0.0850) (0.0000) (0.0000) Tablo 3. Phillips-Perron (PP) Birim Kök Testi Sonuçları Değişkenler Düzey Birinci Farklar Sabit Sabit+Trend Sabit Sabit+Trend lncurrent (0.1036) (0.0287) (0.0000) (0.0000) lnbudget (0.1559) (0.3634) (0.0000) (0.0000) lngdp (0.8847) (0.0739) (0.0000) (0.0000) Tablo 2 ve Tablo 3 de verilerin düzey değerinde %1 de durağan olmadıkları görülmektedir. Bundan dolayı her değişkenin birinci dereceden farkları alınmaktadır. Tüm seriler I(I) düzeyinden durağan hale getirilmiştir. Eş bütünleşme testi için durağanlık şartı sağlandıktan sonra gecikme uzunluğunun belirlenmesi gerekmektedir. Tablo 3 gecikme uzunluğu testi

12 sonuçlarını vermektedir. En düşük gecikme değeri veren uygun gecikme sayısını göstermektedir. Tablo 4. Gecikme Uzunluğu Testi Sonuçları Gecikme Uzunluğu LogL LR FPE AIC SIC HQ NA * * * * * *İlgili Kritere göre belirlenen gecikme uzunluğunu göstermektedir. LR: LR Test İstatistiği FPE: Son Öngörü Hatası AIC: Akaike Bilgi Kriteri SIC: Schwarz Bilgi Kriteri HQ: Hannan-Quinn Bilgi Kriteri Gecikme uzunluğunun belirlenmesi için minimum değeri veren en uygun gecikme sayısı 2 olarak belirlenmiştir. Gecikme sayısı belirlendikten sonra Oto korelasyon sorununa LM testi ile Tablo 5 de bakılmaktadır. 383 Tablo 5. LM Testi Sonuçları Gecikmler LM- İstatistiği Olasılık LM testi, normallik dağılımı gibi ters hipotez testidir. Olasılık dağılımı 0.05 de büyük ise oto korelasyon sorunu yoktur. 6. Gecikme uzunluğuna kadar oto korelasyon sorununun olmadığı görülmektedir. Modelde değişen varyans sorunu olup olmadığına White Testi ile incelenmektedir. Tablo 6 de White Değişen Varyans Testini göstermektedir.

13 Tablo 6 de White Değişen Varyans Testi Sonucu Ki kare Serbestlik Derecesi Olasılık Modelin tüm durağanlığını incelemek amacıyla ters AR kökleri incelenmiştir. Şekil 1 de ters AR kökleri birim çemberin içerisinde yer aldığı için modelin bütün olarak durağanlığını göstermektedir. 1.5 Şekil 1. VAR Sisteminin Karakteristik Kökleri Inverse Roots of AR Characteristic Polynomial Oto korelasyon ve Değişen Varyans Testi sonuçlarından sonra Tablo 7 da eş bütünleşme testleri sonuçlarını verilmektedir. Tablo 7. Johansen Eş Bütünleşme Testi Sonuçları Hipotez İz İstatistiği Maksimum Testi Kritik değer İstatistik Kritik değer İstatistik None* ** ** At most At most *Kritik değerler MacKinnon- Michelis(1999) kritik değerleridir. En çok bir eş bütünleşme vektörünün olduğu boş hipotez (H o) % 5 düzeyinde red edilmektedir. Cari açık, kişi başına büyüme ve bütçe açığı arasında uzun dönemli bir ilişki vardır. Hata düzeltme modeli ile değişkenlerin kısa dönemde denge durumundan sapmalarını göstermektedir (Enders,1995:367). Hata düzeltme modelinde değişkenlerin negatif ve istatiksel açıdan anlamlı

14 olması beklenmektedir. Hata düzeltme modeli ile değişkenlerin uzun dönem denge değerine ne kadar yakınlaşacağı tahmin edilmektedir. Tablo 8. Hata Düzeltme Modeli Hata Düzeltme d(lngdp) d(lncurrent) d(lnbudget) (Parantez içerisindeki değerler t istatistik değerlerini göstermektedir) ( ) ( ) [ ] [ ]] [ ] Yukarıdaki tabloda kısa dönemde meydana gelen dengesizliklerin uzun dönemde dengeye geleceğini göstermektedir. Kişi Başına gayri safi yurt içi hasıla onuncu dönemin sonunda uzun dönem dengeye yaklaşmaktadır. Değişkenler arasında eş bütünleşme ilişkisi olduğundan VECM Granger Nedensellik analizi yapılmaktadır. Nedensellik analizi ile değişkenler arasında ilişkinin yönü tespit edilmektedir. Tablo 9 Nedensellik Analizi sonuçlarını göstermektedir. Tablo 9.VEC Yaklaşımına Dayalı Granger Nedensellik Testi Bağımlı Değişken: GDP Değişkenler χ2 İstatistiği df Olasılık lnbudget lncurrent Bağımlı Değişken: LNBUDGET Değişkenler χ2 İstatistiği df Olasılık lngdp lncurrent Bağımlı Değişken: LNCURRENT Değişkenler χ2 İstatistiği df Olasılık lngdp lnbudget Yukarıdaki tabloda cari açık değişkeni ile kişi başına gayri safi yurt içi hasıla arasında çift yönlü nedensellik ilişkisi vardır. Yılmaz ve Akıncı(2011), Şahin(2015), çalışmaları ile aynı doğrultuda sonuç vermektedir. Cari açık değişkeninden bütçe açığına doğru da tek yönlü nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir Anoruo ve Ramchander(1988), Alkswani(2000), Onafowora ve Owoy(2006) çalışmaları ile aynı doğrultuda sonuç vermektedir.. Keynesyen Yaklaşımı destekleyen bütçe açığından cari açığa doğru nedensellik ilişkisi tespit edilmemiştir. Tablo 10 da etki tepki analizi sonuçlarını göstermektedir.

15 Tablo 10. Etki- Tepki Analiz Testi Sonuçları Response to Cholesky One S.D. Innovations ± 2 S.E. Response of GDP to LNCURRENT Response of GDP to GDP Response of GDP to LNBUDGET Response of LNBUDGET to LNCURRENT Response of LNBUDGET to GDP Response of LNBUDGET to LNBUDGET Response of LNCURRENT to LNCURRENT Response of LNCURRENT to GDP Response of LNCURRENT to LNBUDGET Cari açık değişkeninde meydana gelen bir birimlik şokun etkisi negatif yönde ekonomik büyümede üçüncü döneme kadar bir şok etkisi göstermektedir. Cari açık değişkeninde bir birimlik şokun etkisi üçüncü dönemden itibaren bütçe açığında etkisini göstermektedir. Etki tepki analizlerindeki sonuçlar Nedensellik Testi analizi ile tutarlılık göstermektedir. Nedensellik analizlerinden farklı olarak bütçe açığında meydana gelen bir birimlik negatif şokun etkisi cari açıkta etkisi üçüncü döneme kadar sürmektedir. 7. SONUÇ Çalışmada Türkiye de yılları arasında ikiz açık hipotezinin geçerli olup olmadığı Eş bütünleşme analizi, hata düzeltme modeli ve Nedensellik Testi ile analiz edilmektedir. Eş bütünleşme testi sonucunda değişkenler arasında uzun dönemli ilişki tespit edilmiştir. Nedensellik analizi sonucunda cari açık ile kişi başına gayri saf yurt içi hasıla arasında çift yönlü nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir. Cari açıktan bütçe açığına doğru da tek yönlü nedensellik ilişki olduğu ortaya konulmuştur. Cari işlemler açığı ve bütçe açığı sorunları makroekonomik istikrarın sağlanması için çok önemlidir yılından itibaren bütçe açığında düzelmeler olsa da cari açık yapısal bir sorun olarak devam etmektedir. Türkiye nin ithalata bağlı ihracat yapısının olması ve enerji bağımlığının yüksek düzeylerde olması, tasarrufların yeterli düzeyde olmaması, ülkenin cari açığının en azından bir süre daha ciddi bir problem olacağını göstermektedir.

16 KAYNAKLAR Afzal, M. (2012). Ricardian equivalence hypothesis: Evidence from Pakistan. E3 Journal of Business Management and Economics., E3 Journals, vol. 3(6), sf: Akbostancı, E. ve Tunç, G.İ. (2002). Turkish Twin Deficits: An Error Correction Model of Trade Balance. ERC Working Papers in Economics, 1(6), Aksu, H. ve Başar, S. (2005). İkiz Açıklar Hipotezinin Türkiye Açısından Araştırılması. İktisat İşletme ve Finans, 20 (234): Aksu, H. ve Başar, S. (2009). Türkiye İçin İkiz Açıklar Hipotezi nin Tahmini: Bir Sınır Testi Yaklaşımı. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 64 (4): Alkswani, M. A. (2000). The Twin Deficits Phenomenon in Petroleum Economy: Evidence from Saudi Arabia. 7. Economic Research Forum, Ekim. Altunöz, U. (2014). İkiz Açık Hipotezinin Geçerliliği Sınır Yöntemiyle Sınanması: Türkiye Örneği. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(17), Anoruo, E. ve Ramchander, S. (1998). Current Account and Fiscal Deficits: Evidence From Five Developing Economies of Asia. Journal of Asian Economics, 9(3), Arize, A.C. ve Malindretos, J. (2008). Dynamic Linkages and Granger Causality Between Trade and Budget Deficits: Evidence from Africa. African Journal of Accounting, Economics, Finance and Banking Research, 2(2), Asrafuzzaman, A. Roy, A. ve Gupta, S. D. (2013). An Empirical Investigation of Budget and Trade Deficits: The Case of Bangladesh. International Journal of Economics and Financial Issues, 3 (3), Azapoğlu, M. ve Direkçi, T.B. (2015). İkiz Açıklar Hipotezi: Türkiye Uygulaması Journal of Academic Researches and Studies, Volume 7 - Number 12 May Bagheri, F. Piraee, K. Keshtkaran, S. (2012). Testing for Twin Deficits and Ricardian Equivalence Hypotheses: Evidence from Iran. Journal of Social and Development Sciences, Vol. 3, No. 3, Baharumşah, A. Evan L. ve Ahmad M. K. (2006). Testing Twin Deficits Hypothesis Using VARs and Variance Decomposition. Journal of The Asia Pacific Economy, 11(3), Bahtiyar, G. ve Bakır, H. (2011). Türkiye de İkiz Açık Hipotezi. Ekonomi Bilimleri Dergisi, Cilt 3, No 2, 2011 Issn: (Online) 79.

17 Barışık, S. ve Kesikoğlu, F., (2006). Türkiye'de Bütçe Açıklarının Temel Makroekonomik Değişkenler Üzerine Etkisi ( VAR, Etki Tepki Analizi, Varyans Ayrıştırması). Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 61 (4): Bayrak, M. ve Esen Ö. (2012). Bütçe Açıklarının Cari İşlemler Dengesi Üzerine Etkileri: İkiz Açıklar Hipotezinin Türkiye Açısından Değerlendirilmesi. Ekonomik Yaklasim 2012; 23(82): doi: /ey Bolat, S. Belke, M. ve Aras, O. (2011). Türkiye de İkiz Açık Hipotezinin Geçerliliği: Sınır Testi Yaklaşımı. Maliye Dergisi, Sayı 161, Temmuz -Aralık Dewald, W. G. ve Ulan, M.(1990). The Twin Deficit Illusion. Cato Journal, Vol:9, No:3, Eldemerdash, H. Metcalf, H. ve Maioli, S. (2014). Twin deficits: new evidence from a developing (oil vs. non-oil) countries perspective. Empir Econ, 47: DOI /s Enders, W. ve Lee, B. S. (1990). Current Account and Budget Deficits: Twins or Distant Cousins. The Review of Economics and Statistics, 72, Enders, W. (1995). Applied Econometrics Time Series, John Wiley Sons, Inc. Erdinç, Z. (2008). İkiz Açıklar Hipotezinin Türkiye de Yılları Arasında Eşbütünleşme Analizi ve Granger Nedensellik Testi ile İncelenmesi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), Erdoğan, S. ve Bozkurt, H. (2009). Türkiye de Cari Açığın Belirleyicileri: MGARCH Modelleri ile Bir İnceleme. Maliye Finans Yazıları, 23(84), Forte, F. ve Magazzino, C. (2013). Twin Deficits in the European Countries. Int Adv Econ Res, 19: DOI /s Granger, C.W.J. ve Newbold, P. (1974). Spurious Regressions in Econometrics, Journal of Econometrics, 2, Günaydın, İ. (2004). Bütçe ve Ticaret Açıkları Arasındaki İlişki: Türkiye Uygulaması. Ekonomik Yaklaşım, 15 (52-53): Gürsoy, B. ve Ceylani, C. (2011). The Twin Deficits Phenomenon: Evidence from Turkey. China-USA Business Review, 10 (8): Haug, A. (1990). Ricardian Equivalence, Rational Expectations, and the Permanent Income Hypothesis. J. of Money, Credit and Banking, Kaufmann, S. Scharler, J. ve Winckler, G. (2002). The Austrian Current Account: Driven by Twin Deficits or by Intertemporal Expenditure Allocation. Empirical Economics 27, Kılavuz, E. ve Dumrul, Y. (2012). İkiz Açıklar Hipotezinin Geçerliliği: Teori ve Uygulama. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 26 (3-4):

18 Kim, C.H. ve Kim, D. (2006). Does Korea have twin deficits. Applied Economics Letters, 13, Kim, S. ve Roubini N. (2008). Twin deficit or twin divergence? Fiscal policy, current account, and real exchange rate in the U.S. Journal of International Economics, 74(2), Miller, S.M. ve Russek, F.S. (1989). Are the Twin Deficits Really Related? Contemporary Policy Issues, 8, Mukhtar, T. Zakaria, M. ve Ahmed, M. (2007). An Empirical Investigation for the Twin Deficit Hypothesis in Pakistan. Journal of Economic Cooperation, 28(4), pp Nickel, C. ve Tudyka A. (2013). Fiscal Stimulus in Times of High Debt Reconsidering Multipliers and Twin deficits. European Central Bank Working Paper Series, NO Onafowora, O.A. ve Owoye, O. (2006). An Empirical Investigation of Budget and Trade Deficits: The Case of Nigeria. The Journal Of Develoing Areas, Vol:39, No:2, Özdamar, G. (2015). İkiz Açıklar Hipotezi: Teorik Yaklaşımlar ve Türkiye Üzerine Ampirik İncelemeler, Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, Vol:7, No:2, Pahlavani, M. ve Ali S. S. (2009). Budget Deficits and Current Account Deficits in The Philippines: A Causal Relationship. American Journal of Applied Sciences, 6(8), Rosenweing, J.A. ve Tallman, E.W. (1993). Fiscal Policy and Trade Adjustment: Are the Deficits Really Twins. Economic Inquiry, 31, Salvatore, D. (2006). Twin Deficits in the G-7 Countries and Global Structural Imbalances. Journal of Policy Modeling, 28 (6), Sever, E. ve Demir, M. (2007). Türkiye de Bütçe Açığı ile Cari Açık Arasındaki İlişkilerin Var Analizi ile İncelenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 2 (1): Sever, E. ve Demir, M. (2007). Türkiye de Bütçe Açığı ile Cari Açık Arasındaki İlişkilerin Var Analizi ile İncelenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 2 (1): Sulikova, V. Sinicokva, M. ve Horvath, D. (2014). Twin Deficits in Small Open Baltic Economies, Panoeconomicus,, 2, pp Received: 15 June 2012; Accepted: 27 August Szakolczai, G. (2006), The Triple Deficit of Hungary. Hungarian Statistical Review, 10, Şahin, D. (2015). Açık Hipotezinin Geçerliliği: Türkiye Örneği ( ). Yönetim Ve Ekonomi, Yıl:2015 Cilt:22 Sayı:1. Telatar, O. M. ve Terzi, H. (2009). Türkiye de Ekonomik Büyüme ve Cari İşlemler Dengesi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 23, sayı:2 Tunçsiper, B. ve Sürekçi, D. (2011). Türkiye de İkiz Açıklar Hipotezinin Geçerliliğinin Zaman Serisi Analizi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (3):

19 Uysal, D. ve Topallı, N. (2007). İkiz Açık Hipotezi: Türkiye. S.Ü. Sosyal Bilimler Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 10 (12): Ümit, A. Ö. ve Yıldırım, K. (2008). İkiz Açıklar Hipotezi: Türkiye Analizi. İktisat İşletme ve Finans, 23(267), Üzümcü, A. ve Kanca O. C. (2012). İkiz Açık Hipotezi: Türkiye Üzerine Bir Uygulama ( ). İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi İdari Bilimler, ISSN: Cilt. 2, Say. 1, 2013, Varol İyidoğan, P. ve Erkam, S. (2013). İkiz Açıklar Hipotezi: Türkiye İçin Ampirik Bir İnceleme ( ). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15: Wissem, A. (2007). Twin Deficits; Are They Really Twins? An Empirical Investigation of the Case of a Small Developing Economy, The IUP Journal of Applied Economics, Vol.6, No.1, Yapraklı, S. (2010). Türkiye de Esnek Döviz Kuru Rejimi Altında Dış Açıkların Belirleyicileri: Sınır Testi Yaklaşımı. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 65 (4): Yay, G. ve Taştan, H. (2007). İkiz Açıklar Olgusu: Frekans Alanında Nedensellik Yaklaşımı. İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 37: Yılmaz, Ö. ve Akıncı, M. (2011). İktisadi Büyüme ile Cari İşlemler Bilançosu Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2) Zietz, J. ve Pemberton, K. (1990). The U.S. Budget and Trade Deficits: A Simultaneous Equation Model. Southern Economic Journal, 57,