ANADOLU ONivE~siTESi BiLiM VE TEKNOLOJi DERGiSi ANADOLU UNIVERSITY JOURNAL OF SCIENCE.AND TECHNOLOGY CiltNol.:2 - Sayl/No: 1 : 1-7 (2001)

Transkript

1 ANADOLU ONivE~siTESi BiLiM VE TEKNOLOJi DERGiSi ANADOLU UNIVERSITY JOURNAL OF SCIENCE.AND TECHNOLOGY CiltNol.:2 - Sayl/No: 1 : 1-7 (2001) DERLEME/REWIEW HELicOBACTER PYLORi BULA$INDA GIDALARIN ROLO Omre HANCIOGLU SIKILP, Mehmet KARAPINAR OZ Helicobacter pylori gram negatif, sporsuz, krvnk cubuk seklinde, mikroaerofilik patojen bir bakteri olup gastrit, mide ve on iki parmak bagrrsagi iilseri, hatta mide kanserine neden olabilmektedir. ilk kez 1983 yilmda mide mukozasmdan izole edilmesiyle birlikte bu konu iizerinde yapilan cahsmalar hiz kazanrrustir, H.pylori enfeksiyonunun bulasma kaynaklanm belirleyebilmek iizere yapilan epidemiyolojik cahsmalar sonucunda icme suyunun onemli rol oynadigi saptanrmstrr. Bu cahsmada H.pylori'nin taksonomik, morfolojik, kulturel, biyokimyasal ve epidemiyolojik ozellikleri ile H.pylori bulasmda gidalann rolu konusundaelde edilen bilgiler derlenmistir, Anahtar Kelimeler: Helicobacter pylori, Enfeksiyon. THE ROLE OF FOODS IN HELICOBACTER PYLORI TRANSMISSION ABSTRACT Helicobacter pylori is a gram negative, non-spore forming, curved rod shaped, microaerophilic pathogenic bacteria that cause gastritis, stomach and deudonal ulcer, and cancer as well. The studies on this subject has accelerated since the first isolation of the organism from the mucous layer of the stomach in At the end of the epidemiological studies the vehicles of transmission of H.pylori infection were evaluated and water seemed to be an important source of infection. In this study informations on the role of foods in H.pylori transmission were reviewed together with the taxonomic, morphological, cultural, biochemical, epidemiological characterisitcs. Key Words: Helicobacter pylori, Infection. TAKSONOMisi Midenin, tasidigr asidik karakterinden dolayi 1982 ytlmakadar steril oldugu kabul edilmekteydi. Ancak ilk olarak Warren ve Marshall (1983) iltihaph mide biyopsi dokulannda mukus tabakasmrn altmda yerlesen krvnk cubuk seklinde bakterilere rastlayarak bunlann bagrrsak sisteminde bulunan patojen Campylobacter cinsi bakterilerle olan morfolojik benzerligini belirtmislerdir, Organizmamn izole edilmesi 1984 yilmda basanlarak, midenin pylori bolgesinde bulunmasmdan dolayi Campylobacter pyloridis olarak isimlendirilmis (Marshall ve Warren, 1984; Marshall vd., 1984), daha soma 1987 yilmda C.pylori olarak ismi degistirilmis (Marshall ve Goodwin, 1987) ve son snuflandirmada bu tur, yeni olusturulan Helicobacter cinsi icinde H.pylori adr ile yer alrrusur (Goodwin vd., 1989). MORFOLOJiK OZELLiKLERi Helicobacter pylori, gram negatif, sporsuz, krvnk cubuk seklinde bir bakteridir. Ikinci kez transfer yapilan kiilturlerde at nah ya da marti kanadi seklinde gorulebilir (Tenover ve Fennel, 1991). Hiicrelerde cevre kosullarma bagli olarak pleomor fizm olusabilir, Organiz- Ege Universitesi Muhendislik Fakultesi Gida Muhendisligi Bolumu Bomova-izmir. Faks: (232) E-posta: omrecan@superonline.com.tr. Geli~: 13 Arahk 1999; Diizeltme: 28 Nisan 2000, 02 Ekim 2000; Kabul: 20 Aralik 2000.

2 2 Anadolu Universitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 2 (1) rna, fiziksel ve kimyasal strese maruz kaldigi olumsuz cevre kosullannda kokoid forma gecerek metabolik aktivitesini azaltir, bunun sonucu canh olmakla birlikte kultur ortammda iireyemez hale gelir (Bodge vd., 1993). H.pylori hiicreleri x )..tm boyutlanndadir, Organizmanm hareketi, hiicrenin bir ucunda bulunan iki flajellasi sayesinde oldukca luzhdir (Tenover ve Fennel, 1991). Spiral sekli ve cok hareketli olma Sl midenin diizenli bosalmasmi saglayan kasilmalara karst H.pylori'nin korunmasmi saglamaktadir (Blaser, 1996). KOLTOREL OZELLiKLERi H.pylori mezofilik bir bakteri olup mikroaerobik kosullarda optimum ve minimum iireme sicakhklan 37 C ve 30 C'dir (Jiang ve Doyle, 1998). Cok az susu 42 C'de iireyebilirken, 25 C'de iireme yetenegi yoktur (Tenover ve Fennel, 1991). Jiang ve Doyle (1998), H.pylori'nin 4 C'de 14 gun, 25 C'de 2 gun, 40 ve 42 C'de 1 giinden az canh kaldigmi bildirmislerdir, Aerobik ve anaerobik kosullarda iireyemez yani zorunlu mikroaerofiliktir (Kangatharalingam ve Amy, 1994). Organizma en iyi % 5 02 iceren atmosferde uremektedir. Bu ortam midenin mukus tabakasmdaki 02 degerine karsilik gelmektedir (Blaser, 1996). H.pylori'nin iiremesi icin gerekli olan optimum ph degerinin , minimum ph degerinin 4.5 oldugu belirlenerek (Jiang ve Doyle, 1998) organizmanm fakiiltatif asidofilik karakter tasidig: saptanrmsnr. H.pylori'nin dogal olarak bulundugu mide dokusunun pl-l'si oldugu halde organizmanm duyarh oldugu bu mide asitligine nasrl direnc gosterdigi sorusu iki hipotezle acrklanmaktadrr; (a) organizmamn midede onu asitlikten koruyan mukus tabakasirun altmda yer almasr, (b) organizmanm kuvvetli ureaz aktivitesi sonucunda olusan amonyagin midedeki asitligi notralize etmesi. Ozellikle ikinci hipotezi kamtlamak uzere yapilan bir arastirmada, ureme ortamma 5 mm tire ilave edilmis ve yiiksek inokulum yogunlugundaki H.pylori'nin iireaz aktivitesinin bile iireme ortarrumn pll'snu degistirmedigi belirlenmistir, Ureaz aktivitesi sonucunda olusan amonyagm ph 'YI tamponlayici etkisinin, hucre dismdaki mikrocevrede degil de hiicrenin periplazmik boslugunda ya da hiicre duvan yiizeyinde olustugu, bu nedenle bu dl~ asitligi giderici bir elektro kimyasal degisimin plazma membram boyunca meydana geldigi ve bu sekilde organizmamn dusuk mide ph'sma direnc gosterdigi seklinde aciklama getirilmistir (Kangatharalingam veamy, 1994). H.pylori'nin iiremesi icin gerekli olan minimum a w arahgmdadir. Bu da organizmanm dusuk su aktivitesine karst oldukca duyarh oldugunu gostermektedir (Jiang ve Doyle, 1998). Jiang ve Doyle (1998), organizmarun NaCl'e 01 dukca duyarh oldugunu, % 0.5 ve % 1 NaCl iceren ortamlarda ureyebildigini ancak, % 1.5 NaCI'de iiremesinin azaldrgi ve % 2 NaCl'de hie ureyemedigini belirtmislerdir, BivOKiMVASAL OZELLiKLERi H.pylori, katalaz pozitif ve kuvvetli iireaz pozitiftiro Guclu iireaz aktivitesi H.pylori'yi Campylobacter cinsi tiirlerinden aymr, C.nitrofigilis'in bazi suslan dismdaki Campylobacter tiirleri ureaz negatiftir. C.nitrofigilis'in bazi suslannm iireaz aktivitesi H.pylori'nin aktivitesi kadar guclu degildir, Tablo 1'de H.pylori'nin biyokimyasal ozellikleri verilmistir, Karbonhidratlan fermente ya da okside edemeyen Hipylori, gerekli olan enerjiyi solunum ve aminoasitlerin metabolize edilmesi yoluyla saglar (Tenover ve Fennel, 1991; Nedenskov, 1994). Su anda H.pylori'nin aminoasitleri nasil sentezledigi, asimile ve metabolize ettigi heniiz bilinmemektedir. Ancak bir ya da daha fazla aminoasitin enerji sagladigi ve biyosentetik reaksiyonlarda substrat olarak rol aldigi dusunulmektedir, H.pylori'nin losin, valin, metiyonin, arginin, histidin, fenilalanin gibi cesitli aminoasitler icin oksotrof oldugu ve iiremesi icin bunlara gereksinim duydugu belirtilmistir (Nedenskov, 1994). Tablo 1. H.pylori'nin Biyokimyasal Ozellikleri (Tenover ve Fennel, 1991). Biyokimyasal ozellikler Katalaz TSI'da H2S Hippurat hidrolizi Ureaz Nitrat indirgeme Tolerans testleri 25 C H.pylori 42 C D % I glisin D % 3.5 NaCl % 0.1 TMAO'da anaerobik iireme BY Hidrojen ya da format gereksinimi Duyarhhk testleri Nal30 D CF30 ~ D: degisken reaksiyon ~: supheliinhibisyonzonu > 6 mm TMAO: Trimctilamin N-oksit BY: bilgi yok Nal 30: 30 Mg nalidiksik asit disk + + TSI:Triple sugar iron agar CF 30: 30 Mg sefalotindisk

3 Anadolu University Journal of Science and Technology, 2 (1) PATOJENiTESi H.pylori'nin iltihaph mide dokusu biyopsi orneklerinden izole edilmesi (Warren ve Marshall, 1983; Marshall ve Warren, 1984) ile bu organizmamn midede iltihaplanmaya neden olarak kronik yiizeysel gastrit, kronik artroik gastrit, mide ve on iki parrnak bagirsagi iilserleri ile cesitli mide kanserlerinin etiyolojik ajam oldugu belirlenmistir, H.pylori mide epitel hiicreleri iizerinde kolonize olarak flajellasi sayesindeki spiral hareketi ile mide mukus tabakasma penetre olmaktadir. Organizmanm flajellasrz mutantlanmn virulant olmadigi ve flajellasmdaki kilif proteini eksik mutantlarm virulansmm ise parental susa kiyasla 90k daha az oldugu saptannustir (Wadstrom ve Hirrno, 1996). Organizmanm midede ya icinde yasadigi mukus tabakasi ile ya da konakcmm sindirdigi gidalar ile bes Iendigi dusunulmektedir. Midede bakteri ile konakci hucre arasmdaki etkilesme sonucunda iltihaplanma olusmaktadir. Bazi arastmcilar, organizmanm kendisine besin saglamasi icin bu iltihaplanmayi meydana getirdigi dusuncesini savunmaktadir (Blaser, 1996). H.pylori, mide dokusunun absorbladrgi bazi kimyasallar salgilamaktadir ve bu kimyasal bilesenler lokosit, makrofaj gibi fagositik hiicreleri etkileyerek gastrit olusumunu indiiklemektedir. Bu olusum sirasmda konakcmm bagisiklrk sistemi harekete gecerek organizmaya karst antikor olusturmaya baslar, Bu antikor organizmamn etkisiz hale getirilmesi icin yeterli degildir ancak, yapilan kan testi sonucunda kanda organizmaya karst antikor belirlenmesi H.pylori enfeksiyonunun tamsmda onem Ii rol oynamaktadir, H.pylori enfeksiyonu cesitli mide hastahklanna neden olmaktadrr, (~ekil 1) Mide H.pylori enfeksiyonuna maruz kaldiginda once kronik yiizeysel gastrit olusumu baslar, Onlarca yi1 icinde gastrit daha ciddi hasarlara neden olarak mide ve on iki parrnak bagirsagi iilserleri ve kronik atrofik gastrite neden olmaktadir, Kronik atrofik gastritin tedavi edilmemesi durumunda mide kanserleri meydana gelmektedir. Haziran 1994'te WHO'nun bir kolu olan H.pylori enfeksiyonu I Kronik ytizeysel gastrit I Peptik tilser Kronik yuzeysel Gastrik Kronik atrofik I gastrit lenfoma gastrit ~ekil 1. H.pylori Enfeksiyonunun Neden Oldugu Mide Hastahklarr, Uluslararasi Kanser Arasnrma Ajansi H.pylori'yi 1. simf kanserojen olarak deklere etmistir, Hatta mide kanserinin 90k yaygm olmayan tipi gastrik lenfoma da H.pylori tarafmdan olusmaktadir, H.pylori enfeksiyonu tasiyan insanlann sadece % lo'u hastahk belirtisi gosterirken % 90'mm asemptomik tasiyrci olduklan belirtilmistir, Bunun nedenleri arasmda enfeksiyona neden olan H.pylori suslan ile konakcilar arasmdaki farklar belirtilmektedir. Enfeksiyona yakalanan kisilerin beslenme ve sigara icme ahskanhklan gibi cevresel faktorler konakcilar arasmdaki farklan olusturmaktadir, Aynca enfeksiyona yakalanma yasi da risk oramm degistirebilmektedir, H.pylori'nin cesitli suslan ortak yapisal, biyokimyasal ve fizyolojik karekterisitikler tasirken genetik duzeyde farklihklara sahiplerdir ve bu farkhhk virulanslannda etkili olmaktadir, Yapilan cahsmalar sonucunda H.pylori suslannin % 60'mn urettigi buyuk bir proteini kodlayan ve caga olarak isimlendirilen bir gen 1993 'te tarumlanrmsur, Kronik gastrit hastalannm % 50-60'1 ile on iki parrnak bagirsagi iilseri olan hastalann tamammm caga geni tasiyan H.pylori suslan ile enfekte olduklan saptannustir, Bu geni tasiyan suslarla enfekte kisilerde daha ciddi iltihaplanmalar ve doku yaralanmalan gorulmektedir, H.pylori'nin bir baska geni olan vaca, doku kulturlerinde vakuol ve kucuk delik olusumuna neden olan toksin iiretiminden sorumludur. Uretilen bu vaca toksini onemli bir virulans faktorudur. EPioEMiVOLOJisi Helicobacter cinsi Tablo 2'den de goruldugu gibi insanlarda enteritise (Hfennelliae, H.cinaedi, Flexispira rappini), gastrit ve iilsere (H.pylori), hayvanlarda dusuklere tflexispira rappini) neden olan patojenleri icermektedir (Wesley, 1996). H.pylori dismdaki diger gastriti tesvik eden Helicobacter tiirleri; gelinciklerde H.mustelae, maymunlarda H.nemestrinae, kedi ve kopeklerde Hfelis, kopeklerde H.canis ve H.bizzozeronii, citalarda bulunan H.acinonyx tiirleridir. insanlarda gorulen Gastrospirillum hominis ve domuzlarda gorulen G.suis ise rrna analizlerine dayamlarak Helicobacter cinsi icine almrmsur. 1930'lu yillarda kanserden olum oranmm basmda mide kanseri gelmekteyken 1980'li yillann basinda bunun etmeninin bir bakteri oldugunun tespiti ve antibiyotik tedavisinin kullamlmaya baslanmasi ile bu oran hizla dusmeye baslamisnr (Blaser, 1996). 3

4 4 Tablo 2. Helicobacter Tiirleri ve Konakci Dagihnn. Bakteri Konak~ Hedeforgan Helicobacter pylori insan mide mukozasi Helicobacter nemestrinae Maymun mide mukozasi Helicobacter acinonyx <;;:ita mide mukozasi Helicobacterfelis Kopek.kedi mide mukozasi Helicobacter bizzozeronii Kopek mide Helicobacter mustelae Gelincik mide Gastrospirillum hominins Insan,fare mide mukozasi Gastrospirillum suis Domuz Helicobacter pullorum Kiimes hayvanlan bagirsak Helicobacterfennelliae insan bagirsak Helicobacter muridarum Sican mide Helicobacter hepaticus Fare bagirsak Helicobacter canis Kopek, insan bagirsak Helicobacter cinaedi Hamster,insan bagusak Helicobacter pamentensis Domuz, deniz kirlangici bagirsak Flexispira rappini Degisik bagirsak Yapilan arasurmalar sonunda diinya niifusunun 1/2-1/3 'nun H.pylori tasidig: belirlenmistir, Gelismis ulkelerde enfeksiyon oram cocuklarda ender olarak goruliirken, gelismekte olan iilkelerde her yas grubundan insanlarda enfeksiyon oldukca yiiksektir (Blaser, 1996). H.pylori'nin potansiyel gecis ozetlenebilir: a) Fekal-oral b) insandan insana c) hayvanlardan insana yollan su sekilde d) kontamineolmus gida ve iceceklerintiiketilmesi yoluyla a) Fekal-oral gel;i Yapilan bir calismada Gambiya'nm bir koyundeki 3-24 ayhk rastgele secilmis 23 cocugun 9'unun diskismdan H.pylori izole edilmesi bu tip az gelisrnis toplumlarda enfeksiyonun yayilmasmda fekal-oral gecisin onemli oldugunu gostermekte ve fekal gecisin enfeksiyon ile kotu yasam kosullan arasmdaki iliskisini aciklamaktadir (Thomas vd., 1992). Baska bir cahsmada rastgele secilen 8 'i H.pylori'nin etmeni oldugu gastrit hastasi IS yetiskinin diskismdan bir onceki cahsmada kullanilan yonternle H.pylori izole edilmeye cahsilmts ancak basanh olunamarrustir (Leverstein-van Hall vd., 1993). Cocuklarda bagirsaklardan atihm siiresinin, yani organizmanm toksik fekal cevreye maruz kalma siiresinin, yetiskinlere gore daha kisa olmasi cocuklann diskrsmdan daha fazla sayida H.pylori izole edilmesinin nedeni olarak aciklanrmsur, Anadolu Universitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 2 (1) b) insandan insana gel;i Yapilan bir baska cahsmada 71 hastanm mide, dis plagi ve tiikiiriik ornekleri incelenmis ve hastalann 29'unun (% 40.8) mide biyopsi dokusundan ve birinin dis plagindan H.pylori izole edilirken, tukurukten organizmanm izolasyonu basanli olmanusur (Krajden vd., 1989). Bu cahsma sonunda tukurugun organizmamn kaynagi olmadigi, ancak dis plagmda bulunmasmm onemi vurgulannustir, Bir diger cahsmada ise bir hastanm mide biyopsisi ve dis plagindan alman orneklerden, dis plaginda en az H.pylori'nin 3 farkh susu izole edilirken, biyopsi orneginde ise sadece bir susu izole edilmistir, Dis plagmdan izole edilen bir susun biyopsi orneginden izole edilenle aym oldugu belirlenmistir (Shames vd., 1989). Bu cahsmalar sonucunda epidemiyolojik acidan dis plagmm H.pylori kaynagi oldugu sonucuna vanlmaktadir, Enfektif bakterinin dis plagi ve disin yanaga bakan yuzeyinden izole edilmesi, enfeksiyonun oral salgi yoluyla gecebilecegini gostermektedir, Afrika'da cocuklan beslemeden once gidayi cigneyerek cocuga yedirme ahskanligi olan annelerin cocuklanndaki H.pylori enfeksiyon riskinin, diger cocuklardan daha yiiksek oldugu belirlenmistir, Aynca, Cinli gocmenlerdeki H.pylori varhgmm yas, degum yeri ve catal yerine kullandiklan ince cubuklarla ilgili oldugunun belirlenmesi oral-oral ge~i yolunu kamtlamaktadir (Wesley, 1996). Bunlara ilave olarak, toplu yasarulan yerlerdeki yakm temas ve kotu sanitasyon kosullanmn da H.pylo-. ri enfeksiyonu riskini artnrdigi belirtilmektedir. Yapilan bir cahsmada kronik on iki parmak bagirsagi iilseri olan, tedavi edilmis 18 hasta takip altma almmis ve 43 ay soma yeniden hastahgi niikseden hastadan izole edilen H.pylori'nin DNA baz siralamasmm, klinik olarak saghkli olan esinden alman ile ayru olmasi insandan insana organizmanm gecisini gostermektedir (Schutze vd., 1995). Yapilan cahsmalar sonucunda insandan insana gecisin en cok yasli, zihinsel ozurlulerin yasadigi yurtlar ile cocuk yetistirme yurtlannda rastlandigi belirtilmistiro Fekal-oral ya da damlacik enfeksiyonu yoluyla enfeksiyonun insandan insana gecisinde yiiksek bir risk grubu olusturan zihinsel ozurlu yasli kisiler icin olusturulan enstitiilerde yapilan bir cahsmada 98 hasta incelenmis ve H.pylori enfeksiyonunun bu hastalarda aym yastaki normal kisilerden daha sik goruldugu saptanmisur (Berkowicz ve Lee, 1987). H.pylori enfeksiyonunun insandan insana gecis yollanm belirleyebilmek icin yapilan bir baska cahsmada, aym aileden 7.5 ile 16 ya araligmdaki 4 cocuk ve yakm temas halinde olduklan ailenin diger iiyeleri incelenmistir, Bu cahsmanm sonunda ailenin bir iiyesi, mi-

5 Anadolu University Journal of Science and Technology, 2 (1) desinde yuksek sayida H.pylori tasidig; zaman organizmayr damlacik enfeksiyonu ya da fekal-oral yolla ailenin diger fertlerine yayabilecegi belirlenmistir (Mitchell ve ark., 1987). H.pylori enfeksiyonunun cinsel yolla bulasmadigi ise yine arastirmalar sonucunda kamtlanrmsnr (Perez-Perez vd., 1991). c) Hayvanlardan insana ge~i H.pylori, ev kedilerinin iltihaph mide mukozasmdan ve diskismdan izole edilmistir, Kedilerin diskismda saptanan H.pylori varligi, hayvanlardan insanlara organizmanm gecisine neden olabilmektedir (Wesley, 1996). Mezbaha cahsanlan ile yapilan bir cahsmada, taze kesilmis et parcalan ile yakm temasta olan iscilerin IgG antikor diizeylerinin, direkt temasta olmayanlardan daha yuksek oldugunun belirlenmesi H.pylori enfeksiyonunun hayvansal kaynakla bulasabilecegini gostermektedir (Vaira vd., 1988). d) Kontamine olmus gada ve ieeceklerle ge~i Sili 'de yapilan bir cahsmada 35 yasm altmdaki dusuk sosyo-ekonomik gruba dahil kisilerin % 60'tan fazlasmm serolojik test sonucunda Hipylori tasidig; belirlenmistir, Bu durum yas, sosyo-ekonomik durum ve pismemis sebze tiiketimine baglannusnr, Bu iilkede sulama suyunun lagrm suyu ile bulasmasmm ~ig sebzelerin kontaminasyonundaki ilk faktoru teskil ederek diger enterik patojenlerin yayilmasmda 1. sirayi olusturmasi H.pylori'nin de bu yolla yayilabilecegini gostermektedir (Hopkins vd., 1993). Ancak yuksek meyve sebze tuketiminin H.pylori'nin neden oldugu gastrit riskini arttirabilecegi fikri ortaya atilmasma ragmen gunumuze kadar sebzelerden H.pylori izole edildigine dair herhangi bir literatiir bilgisine rastlanmamrsnr, Peru'da yapilan bir arastirmada H.pylori enfeksiyonunda su kaynaginm sosyo-ekonomik durumdan daha onemli bir risk faktoru oldugu ortaya konmustur (Klein vd., 1991). Degisik sosyo-ekonomik cevreden gelen 2 ayhk ile 12 ya arasmdaki 407 cocukta H.pylori enfeksiyonu varligi arasunlmis ve dusuk gelirli ailelerden gelen cocuklarda (% 56), yuksek gelirli ailelerden gelenlerden (% 32) daha fazla enfeksiyon saptannustrr, Bu cahsmada enfeksiyon oranmm evlerinde dis su kaynagi kullanan cocuklarda i~ su kaynagi kullananlardan 3 kat daha yiiksek oldugu saptanmisur.aynca yine bu cahsma sonucuna gore yuksek gelir diizeyli olanlardan icme suyu olarak sebeke suyu kullananlar kuyu suyu kullananlardan 12 kat daha fazla enfeksiyon tasimaktadirlar, Bu cahsma sonucunda H.pylori enfeksiyon varliguun Peru'lu cocuklar arasmda yiiksek oldugu ve sosyo-ekonomik durumun yanmda icme suyu olarak ebeke suyunun kullamlmasmm enfeksiyonun yayilmasmda onemli bir faktor oldugu belirlenmistir, Bu cahsma, H.pylori enfeksiyonunun su kaynakh olabilecegini ortaya konmasma ragmen organizma henuz sudan izole edilebilmis degildir, Bunun nedeni ise H.pylori'nin degisik ortam kosullannda fiziksel ve kimyasal stres altmda iken kokoid forma gecip, canh fakat kultur ortammda iireyemez hale gelmesidir (Bodge vd., 1993). Cogu bakteri tiirlerinde gorulebilen canh olup kulturde iireyememesinin mekanizmasi henuz kesin olarak anlasilamanus olmakla beraber, cevre kosullanndaki degisime tepki olarak organizmanm degisik fenotipik ve genotipik mekanizmalannm devreye girmesiyle, hiicrenin canhhgim siirdiirebilmesi icin yapisal ve tesvik edilir enzim sistemlerini kullanmasi seklinde aciklanmaktadrr (Huq ve Colwell, 1996). Suda kulture edilemeyen formda bulunanh.pylori'nin canhhgr, mikrootoradyografik metod (Shahamat vd., 1993), immunomanyetik ayirma ve PCR (Enroth ve Engstrand, 1995) gibi direkt metodlarla tesbit edilmistir, Mikrootoradyografik metod kullamlarak yapilan bir cahsmada, suda H.pylori'nin canhhgirun etkileyen en onemli cevresel faktorun sicakltk oldugu ve organizmanm 4 C ve 15 C'de kulturde iireyememekle beraber canh kaldrgi belirlenmistir (Shahamat vd., 1993). Ozellikle 15 C'de canh kalmasi bircok nehir suyunun yilm cogu aymda yaklasik bu sicakhkta olmasi bakmundan onemlidir, Enroth ve Engstrand (1995), H.pylori'nin kokoid formunun farkh antijenite ve DNA icerigine sahip olmasmdan dolayi, immunomanyetik ayirma ve PCR yontemi ile cubuk seklindeki formundan daha zor tespit edildigini belirtmislerdir, Yapilan bir calismada H.pylori'nin distile suda 7 C'de gun, tuzlu suda 7 C'de 16 gun ve yapay deniz suyunda 3-7 gun canh, kulture edilebilir durumda kaldigi ancak oda sicakligmda bekletilince destile su ve deniz suyuna inokulasyonu takibeden birinci gun, tuzlu suda 3 gun icinde kulturde iireyemez hale gectigi belirlenmistir (West vd., 1990). Kulture edilemeyen siispansiyonlarda organizmanm canh olup kokoid forma gectigi saptanrrusnr, Benzer konuda yapilan bir baska calismada su, tuzlu su ve cesitli tampon cozeltilerine yapay olarak inoku Ie edilen H.pylori'nin farkh fiziksel degisken araligmda oda srcakligmda canhhgim koruyabildigi ve bunun da organizmamn cevre sulannda canhhguu siirdiirebileceginin bir karuti oldugu belirtilmistir (West vd., 1992). Johnson yd. (1997), H.pylori'nin klora duyarh 01 dugunu, icme sulannm dezenfeksiyonu icin kullamlan klorlama islerninin organizmanm inaktivasyonu icin yeterli bulundugunu belirtmislerdir, UHT sute H.pylori inokule edilerek yapilan bir ~a Iismada organizmanm oda sicakliginda ve 4 C'de gelisimi takip edilmis ve her iki sicakhktaki siitlerde organizmanm cogalamadrgi ancak 4 gun icinde sayisirun 1 5

6 6 log azalmasi suretiyle canh kaldigi belirlenmistir (Karim ve Maxwell, 1989). Oda sicakligmda 5. gun koloni sayrsi 4 log azalnus ve 6. gunden soma tespit edilememistir, Organizma 4 C'de ise 6 gun sonunda 10 6 cfu/ml diizeyinde saptannusnr. KONTROLO H.pylori'nin epidemiyolojisine bakacak olursak enfeksiyon oramrun gelismekte olan iilkelerde oldukca yiiksek oldugu, ve ozellikle fekal-oral yolun bulasmada onemli rol oynadigmi gormekteyiz. Bunlar dikkate ahndigmda H.pylori enfeksiyonlarmm azalmasmda hijyen ve ya~am kosullanrun iyilestirilmesi etkili olacakur, H.pylori'nin kulturel ozellikleri dikkate almdigmda ~ogu tip gidalarda geliserek herhangi bir probleme neden olamayacagi aciknr, Ancak bulasma potansiyeli acisindan bu gida kaynakh patojenin gidalarda canh kalma karakteristikleri, iireme ozelliklerinden daha onemli rol oynamaktadrr, H.pylori'nin neden oldugu enfeksiyonlann tedavisinde antibiyotik kullarurm basanya ulasnustir. KAYNAK9A Berkowicz, J. ve Lee, A. (1987). Person-to-person transmission of Campylobacter pylori. Lancet 19, Blaser, M.J. (1996). The bacteria behind ulcers. Scientific American. Feb Bodge, G., Mauch, F. ve Malfertheiner, P. (1993). The cocoid forms of Helicobacter pylori. Criteria for their viability. Epidemiol. Infect. 111, Enroth, H. ve Engstrand, L. (1995). Immunomagnetic separation and PCR for detection of Helicobacter pylori in water and stool specimens. l.clin. Microbiol. 33, Goodwin, C.S., Armstrong, J.A., Chilvers, T., Peters, M., Collins, M.P., Sly, L., McConnell, W ve Harper, WE.S. (1989). Transfer of Campylobacter pylori and C.mustelae to Helicobacter gen. nov. as Helicobacter pylori comb. nov. and H.mustelae comb. Nov., respectively. Int. l. Sys. Bacteri , Hopkins, R.1., Vial, P.A., Ferreccio,c. Ovalle, J., Prado, P. ve Sotomayor, V. (1993). Seroprevalence of Helicobacter pylori in Chile: vegetables may serve as route of trasmission. J, Infect. Dis. 168, Anadolu Universitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 2 (1) Huq, A. ve Colwell, RR. (1996). A microbiological paradox: viable but nonculturable bacteria with special referance to Vibrio cholerae. l.food Prot. 59, Jiang, X. ve Doyle, M.P. (1998). Effect of environmental and substrate factors on survival and growth of Helicobacter pylori. l.foodprot. 61, Johnson, C.H., Rice, E.W ve Reasoner, D.1. (1997). Inactivation of Helicobacter pylori by chlorination. Appl. Environ. Microbiol. 63, Kangatharalingam, N. veamy, P.S. (1994). Helicobacter pylori comb. nov. Exhibits facultative acidophilism and obligate microaerophilism. Appl. Environ. Microbiol. 60, Karim, Q.N. ve Maxwell, RH. (1989). Survival of Campylobacter pylori in artifically contaminated milk. l.clin. Pathol. 42, 778. Klein, P.D., Graham, D.Y., Gailour, A., Opekun, AR ve Smith, E.O. (1991). Water source as risk factor for Helicobacter pylori infection in Peruvian children. Lancet 337, Krajden, S., Fuksa, M., Anderson, J., Kempston, J., Boccia, A, Petrea, c., Babida, c., Karmali, M. ve Penner, J.L. (1989). Examination of human stomach biopsies, saliva, and dental plaque for Campylobacter pylori. l.clin. Microbiol. 27, Leverstein-van Hall, M.A., Ende, A., Wit, M.M., Tytgat, G.N. ve Dankert, J. (1993). Transmission of Helicobacter pylori via feaces. Lancet 342, Marshall, B. ve Warren, J.R (1984). Unidentified curved bacilli in the stomach of patients with gastritis and peptic ulceration. Lancet. 8390, Marshall, B.1. ve Goodwin, C.S. (1987). Revised nomenclature of Campylobacter pyloridis. Int. l. Syst. Bacteriol. 37,6. Marshall, B.1., Rotce, H., Annear, D.I., Goodwin C.S., Pearman, J.W., Warren, J.R ve Armstrong, J.A (1984). Original isolation of Campylobacter pyloridis from human gastric mucosa. Microbiol. Lett. 25, Mitchell, H.M., Bohane, T.D., Berkowicz, J., Hazell, S.L. ve Lee,A. (1987). Antibody to Campylobacter pylori in families of index children with gastrointestinal illness due to Campylobacter pylori. Lancet 19, Nedenskov, P. (1994). Nutritional requirements for growth of Helicobacter pylori. Appl. Environ. Microbiol. 60,

7 Anadolu University Journal of Science and Technology, 2 (1) Perez-Perez, G.I., Witkin, S.S., Decker, M.D. ve Blaser, MJ. (1991). Seroprevalence of Helicobacter pylori infection in couples. I. Clin. Microbiol. 29, Schutze, K., Hentschel, E., Dragossics, B. ve Hirshl, A.M. (1995). Helicobacter pylori reinfection with identical organisms: transmission by the patient's spouses. Gut. 36, Shahamat, M., Mai, U., Paszko-Kolva, c., Kessel, M. ve Colwell, RR (1993). Use of autoradiography to assess viability of Helicobacter pylori in water. Appl. Environ. Microbiol. 59, Shames, B., Krajden, S., Fuksa, M., Babida, C. ve Penner, J.L. (1989). Evidence for the occurence of the same strain of Campylobacter pylori in the stomach and dental plaque. I.Clin.Microbiol. 27, Tenover, EC. ve Fennel, Cd.. (1991). The genera Campylobacter and Helicobacter. In "Procaryotes" 2 nd ed. (Ed. by Ballowa, A: Truper, H.G.; Dworkin, M.; Harder, w.; Heinz Schleifer) Vol. V. Springer-Verlag Thomas, J.E., Gibson, G.R, Darboe, M.K., Dale, A. ve Weaver, L.T. (1992). Isolation of Helicobacter pylori from human faeces. Lancet 340, Vaira, D., Holton, J., Londei, M., Beltrandi, E., Salmon, P.R, D'Anatasio, c.. Dowsatt, J.E, Bertoni, E, Grauenfels, P. ve Gandolfi, L. (1988). Campylobacter pylori in abattoir workers: is it a zoonosis? Lancet 24, Wadstrom, T. ve Hirmo, S. (1996). Bacterial pathogenesis. Helicobacterpylori. An Atlas. Ed: Marfertheiner, P., Michetti, P. And Price, A. Science Press. Warren, J.R. ve Marshall, B. (1983). Unidentified curved bacilli on gastric epithelium in active chronic gastritis. Lancet i: Wesley, LV. (1996). Helicobacter and Arcobacter species: Risks for foods and beverages. I. Food Prot. 59, West, A.P., Millar, M.R ve Tompkins, D.S. (1990). Survival of Helicobacter pylori in water and saline. I. Clin. Pathol. 43, 609. West, A.P., Millar, M.R ve Tompkins, D.S. (1992). Effect of physical environment on survival of Helicobacter pylori. I.Clin. Pathol. 45, Omre Hancioglu Srkrh, 1970 izmir'de dogdu, ilk ve orta ogrenimini izmir'de tamamladiktan soma 1992 yilmda E.D. Gida Muhendisligi Bolumiinden mezun olmustur, 1996 yilmda E.D. Gtda Muhendisligi Bolumu Gida Mikrobiyolojisi Bilim Dalr'nda yiiksek lisans programiru tamamlarmsur, Halen ayni bilim dalmda doktora ogrenimini siirdiirmekte olup, arastirma gorevlisi olarak gorev yapmaktadir. Evlidir. Mehmet Karapmar, 1951 yihnda Menemen'de dogdu. ilk ve orta ogrenimini Menemen ve izmir'de tamam Iadiktan soma 1973 yilmda Ege Dniversitesi Ziraat Fakiiltesi 'ni bitirdi yilmda ingiltere Reading Dniversitesinde Gida Mikrobiyolojisi konusunda yiiksek Iisansmi tamamladiktan soma 1980 yihnda B.D. Gida Fakiiltesinde doktorasmi tamamladr yihnda yardimci docent, 1986 yilmda do ~ent,i993 yilmda profesor unvarum aldi. Halen E.D. Gida Muhendisligi Bolumu'nde ogretim iiyesi olup ev Ii ve iki cocuk babasrdrr, 7