Fırsat Maliyeti. Ayşe Güler Şubat 2007

Transkript

1 Fırsat Maliyeti Ayşe Güler Şubat 2007

2 Ekonomi İnsanların ve toplumların para kullanarak ya da kullanmadan, zaman içinde çeşitli mallar üretmek ve bunları bugün ve gelecekte tüketmek üzere, toplumdaki bireyler veya gruplar arasında bölüştürmek için, seçenek kullanım alanları olan kıt üretim kaynakları kullanmak konusundaki tercihlerini, kaynak dağılımı örüntüsünü geliştirmek ve daha etkili kılma yolundaki çabalarını,seçeneklerin maliyetlerini ve yararlarını inceler.

3 ama Yalnızca para ile ilgili değildir( para değişimde kullanılır ) Muhasebe ve tasarrufla eş anlamlı değildir( ekonomistin maliyet anlayışı vazgeçmeyi, fedakarlığı içerir, parasal harcamayı değil) Piyasada alınıp satılan, dolayısıyla piyasa fiyatına sahip mallarla sınırlı değildir Yalnızca ekonomistler tarafından uygulanmaz, herkesin günlük yaşamlarında aldıkları kararlar yansır Değer yargılarından arınmış değildir, uygulandığı çevrenin politik ve kültürel ortamından etkilenir Karar verici değil, karar vermeye yardımcıdır

4 Maliyet kavramı Amaçlanan sonuca ulaşmak için katlanılması gereken esirgemezliklerin parayla ölçümü

5 Ekonomide Fırsat maliyeti Belirli bir mal ya da hizmeti elde edebilmek, herhangi bir faaliyeti, yatırımı v.b gerçekleştirebilmek için, diğer mal ve hizmetlerden belirli oranlarda vazgeçmek. Y malı miktarı y1 a b FM:Z x Znin maliyeti +Y x Y nin maliyeti y2 z1 z2 z malı miktarı

6 Sağlık ekonomisi: Sağlık alanına ekonomi biliminin kurallarının, yöntemlerinin ve inceleme tekniklerinin uygulanması. Cullis ve West`in 1979 daki tanımına göre: Sağlık hizmeti sunumunda kullanılan kaynakların belirli dönemlerdeki miktarını, organizasyonunu, finansmanını, sağlık alanında kullanılmak üzere paylaştıran kaynakların etkililiğini ve verimliliğini, bireysel ya da ulusal düzeydeki koruyucu, tedavi ve rehabilite edici sağlık hizmetlerinin etkisini inceler

7 Ekonomideki tanımı destekleyen sağlık uygulamaları: Vazgeçme ve fedakarlık Hekime ulaşabilen,hastaneye ulaşabilen, güvencesi olan, parası olan,canı tatlı olan v. s. Evde doğum yapan, ameliyata alınabilen, yoğun bakım hizmetini yeterli alabilen, fark ödeyip kaliteli protez alabilen, acıya dayanamadığı için ayağına batan camı pansuman yaptırabilen v.s. Büyük damar transpozisyonu saptanamadığı için ileri hizmet alamayıp ölen bebek. Maliyeti:hangi bakış açısından? Ne kadar ekonomik, ne kadar duygusal,ne d kadar kendinden ne kadar çevresel, ne kadar ne kadar? 34 yaşındaki hipertansif anne, 3.çocuk,doğu kökenli aile, erkek kıymetli bebek, memur anne izinleri, kayıp sonrası yeti yitimleri, iş kaybı, psikiyatrik başvuru olamayışı, destek yoksunluğu, intihar girişimi, zamanında a müdahale olamayışı, annenin tedavisinin uzun ve pahalı olması sonunda 1 yıl y kayıplarla geçti. Hangi fırsatları iyi değerlendirebilseydik maliyeti daha uygun olurdu? o Vazgeçtiklerimiz fedakarlık ettiklerimiz ve bize maliyeti! Fırsat maliyeti sadece ekonomik-politik parametrelerden etkilenmez. Sosyo- kültürel parametrelerden de etkilenir.

8 Sınırlı kaynaklar sonsuz istekler Sağlık nedir, nelerden etkilenir,nasıl değerlendirilir, talep- arz nasıl gerçekleştirilir, pazar dengesi nedir, planlama, bütçe, politika nasıl oluşturulur,nelerden nasıl etkilenirler, en kapsamlı tüm sistemler nasıl değerlendirilir? Tabiiki ben, bugün bunları anlatamıyacağım

9 Sağlıkta kullanım alanları Daly hesaplamalarında: İskonto oranları dikkate alınır. Belirlenen iskonto oranı ile 10 yıllık bir zaman diliminde kazanılan bir sağlıklı yaşam yılı şu anda kazanılan bir yıldan %24 daha az değerlidir. (iskonto oranı fırsat maliyetini de kapsıyor) ekonomik analizlerde olduğu gibi zamansal seçim önemli mutlak maliyeti etkilediği gibi sağlığı da etkiler.85 yaşında sakat kalmak ile 5 yaşında sakatlanmak gibi. Sağlık durumu değerlendirmeleri: Kullanım, İyi olma durumu, Yaşam kalitesi

10 Sağlık kurumları işletmeciliğinde:işletmenin faaliyetlerini sürdürebilmesi için gereken tüm alanlarda. İnsan gücü dahil. Beşeri sermaye nin oluşturulmasında (insana yapılan her türlü yatırım, ana başlıkları eğitim ve sağlık) dikkate alınmalı imiş. Fiziki sermayeyi oluşturmada ve tek başına fiziki sermayeye yapılan yatırımlardan daha fazla etkili verimlilik üzerinde Kentsel katı atık yönetiminde: Finansal kriterler incelenirken sadece parasal maliyet ve kazançlar değil, fırsat maliyetleri de ölçülmeli

11 Savunma harcamaları ile sağlık harcamaları arasında negatif yönde ilişki bulunmakta:savunmada %1 lik artış Sağlıkta ortalama harcamaları %1.87 oranında azaltmakta Ülkelerin askeri harcamaları ile eğitim, sağlık, sosyal refah, doğanın d korunması,teknolojik gelişim ve alt yapı gibi alanlarda yapılabilecek lecek harcama askeri harcamaların fırsat maliyetini ortaya çıkarır. Örnek: Güney Afrika 1999 yılında 6 milyar $ lık bir bütçeyi gelecek 10 yıl için askeri harcamalara ayırdı,, bununla dünyanın en büyük AİDS nüfusunu barındıran ülkede tüm HIV taşıyıcılarının 2 yıllık tedavi ve ilaç paralarını karşılayabilirdi. En güzel dersbrezilya devlet başkanı Lula`dan. Orduyu ikna ederek 4 milyar $ lık uçak ihalesini iptal edip bu fonu ülkedeki açlıkla mücadele konusunda yürütülen çalışmalara ayırmış. Sivillerin silahlanması: Dünyada yaşayan her kişi başına 2 kurşun düşüyormuş, 2 $ düşüyor mu?

12 Çocuk iş gücü: (fırsat maliyeti çok yüksek) Aileler çocuklarını ve özellikle de kızları evde ve ya dışarıda çalıştırarak elde ettikleri ( veya ayrıca para ödemek zorunda kalmadıkları) gelirden vazgeçemedikleri için çocukları okula göndermemeyi tercih etmekteler.

13 DSÖ nün fırsat maliyetini dikkate aldığı başlıklar Maternal bakım ve Yenidoğan Bağışıklama Kronik hastalıklar Bulaşıcı hastalıklar Tütün kullanımı Eğitim İstihdam Hasta güvenliği