Kurt Üzümü, Niğde İli Kırsal Dönüşüm Projesi. Hasan Eleroğlu, Nesrin Alpan

Transkript

1 PROJE KİTAPÇIĞI

2 Kurt Üzümü, Niğde İli Kırsal Dönüşüm Projesi Hasan Eleroğlu, Nesrin Alpan I - TANIM 1.1 Projenin ismi Kurt Üzümü, Niğde İli Kırsal Dönüşüm Projesi 1.2 Proje alanı Genelde ulusal boyutta yürütülen kurt üzümü projesi; özel uygulama ve pazarlama teknikleri ile yerelde Niğde ve bölgesinde uygulanacaktır. 1.3 Finansal Kuruluşlardan Talep Edilen Fon Miktarı ve Toplam İçindeki Oranı Tıbbi ve aromatik bitkiler yetiştiriciliği kapsamında proje toplam bedelinin % 50 sinin hibe veya faizsiz 10 yıl içinde geri dönüşümü yapılacak şekilde desteklenmesi öngörülmektedir. Destek vermesi düşünülen kuruluşlar; Tarım - Gıda ve Hayvancılık Bakanlığı, Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK), Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Bölge Kalkınma Ajansı (Ahiler), İl Özel İdaresi. 1.4 Projenin Özeti Kırsal alanda ekonomik yaşam zorlukları ile kent yaşamının bunaltıcı ortamı arasında sıkışan kesimin verimsizliğini ekonomiye kazandırmak amacı ile Kurt Üzümü Kırsal Dönüşüm Projesi, terkedilmiş toprakların sahipleri ile buluşmasının adı olarak tanımlanabilmektedir. Kurt üzümü projesinin verimliliği ve ekonomik getirisi dikkate alındığında, yerinde kalkınmayı sağlaması bakımından önemli aktörlerden biri olarak gözükmektedir. İnsan sağlığı ve sağlıklı beslenme bakımından önemli bir yere sahip olan kurt üzümü meyvesi, generatif süresinin uzun olmasından dolayı arıcılıkta polen ve nektar kaynağı olması bakımından çiçeği, çay veya hayvancılıkta fonksiyonel gıda üretme bakımından yaprağı, yönlendirilebilir ve geliştirilebilir kimyasal içeriği bakımından kozmetik sanayisini ilgilendirmesi yönü ile Kurt üzümü Kırsal Dönüşüm Projesi tek bir sektöre bağımlı kalmamaktadır. Bu yönü ile diğer tarımsal faaliyetlere göre avantajlı olmakta, krize giren sektörlerden fazla etkilenmemektedir. Bitkisel formu bakımından dayanıklılığı, sınırlayıcı ekolojik isteklerinin bulunmaması ve toprak gereksiniminde seçici olmaması gibi özelliklerinin yanı sıra, verimsiz toprakların ıslahında kullanılabilecek kök yapısı ile kurt üzümü, Kurt Üzümü Kırsal Dönüşüm Projesinin geniş alanlarda ve farklı amaçlarla kullanılmasında avantajlar sağlamaktadır. Kamu tarafından tarımsal faaliyetlere sağlanan her türlü desteklemenin sosyal yapı ve ülke ekonomisine geri dönüşüm oranları ile karşılaştırıldığında, kurt üzümü projesinin verimliğinin oldukça yüksek olduğu görülür. 1.5 Projenin Hedefleri Projenin hedefleri aşağıdaki üç başlıkta özetlenebilir Sosyal Hedefleri Yerinde kalkınma olanaklarının yokluğu veya yetersizliği, sosyal olumsuzlukları içeren göçün nedenleri arasında yer almaktadır. Yıllık bakım ve hasat işlemleri dışında fazlaca ek girdi istemeyen kurt üzümü yetiştiriciliği, bu özelliği ile kentsel göçü önleme ve sosyal refahı sağlama niteliği taşımaktadır. Bu proje, kentsel yaşamın zorlukları içerinde kalan ve çalışma olanağı olmayan, kırsalda toprağı bulunduğu halde kullanma pratiğini geliştiremeyenleri toprakları ile tekrar buluşturacaktır. Bu durum öncelikle şahsın kendisine ekonomik ve psikolojik yararlar sağlayacağından sosyal etkileri de pozitif yönde olacaktır. Bu yönü ile kentten kırsala geri dönüşüm sağlanacak, kentlerin aşırı yükü nedeniyle meydana gelen çarpık sosyal yapılaşma azalacaktır. Sosyal hizmetlerin yerli ve yeterli olmasında katkı sağlayacaktır Ekonomik Hedefleri Verimsiz arazilerini işleyerek veya yüksek maliyetli tarımsal faaliyet yerine düşük maliyetli kurt üzümü bahçesi kurularak, fertlerin sosyal refahının artırılması projenin ekonomik hedefleri arasında yer almaktadır. Orman köylüleri için alternatif ürün seçenekleri içerisinde yer alacak, ormana zarar vermesinden endişelenilen keçi üretimi için önemli bir besin kaynağı oluşturacaktır. 1

3 Kurt üzümü bahçe tesisi sırasında uygulanan 3 m sıra arası mesafe içerisinde kalan alanda mevsimlik ikinci veya üçüncü ürün yetiştirilmesine olanak sağlamakta, mevsimsel etkilenmelere göre sıra arası mesafeler ekonomik olarak değerlendirilebilmektedir. Atıl kalan işlenebilir arazilerin ekonomiye kazandırılmasının yanı sıra, yörede kurulacak ileri işleme tesisleri, pazarlama ve dağıtım ağları çarpanları ile bölgeye katkısı olacaktır. Günümüzde üretimden tüketime doğal besinlerin önemi giderek artmaktadır. Kurt üzümü bahçelerinden elde edilecek doğal besin kaynaklarının sofraya ulaşıncaya kadar geçen süreçte sağlanan faaliyetlerin yöre ekonomisine katkısı hedefler arasında yer almaktadır. Bitkisel formundan kaynaklanan toprak yapısını iyileştirici ve kök yapısının toprağı tutma özelliği yanında yüksek rakım, sıcak ve soğuğa dayanıklı olması gibi diğer özellikleri dikkate alındığında orman arazilerinin ağaçlandırılmasında öncül bitki olarak kullanılması yöresel hedefler arasında yer almaktadır Sağlık Hedefleri Kurt üzümü meyvesi, çayı ve diğer yan ürünlerinin sağlıkta kullanımı üzerine yapılan çalışmalardan elde edilen sonuçlar dikkat çekmektedir. Kurt üzümünden elde edilecek ürünlerin ilköğretim çağında kullanılmasına yönelik önemli yararlarının bulunması sağlık yönünden hedefler arasında yer almaktadır. Kalp ve damar hastalıklarının önlenmesinde, tansiyon ve şeker hastalarının rahatlatılmasında etkin yararları bilinen kurt üzümü meyvesi ve yan ürünlerinin toplumun genel sağlığı üzerine olumlu etkileri dikkat alındığında, uzun süreçte genel sağlık giderlerinin azaltılması hedefler arasında yer almaktadır Hedef Kitle Yörede fiilen tarımsal faaliyette bulunan çiftçiler ilk hedef gruplar arasında yer almaktadır. Niğde ve yöresine göç ederek topraklarını terk etmiş ancak ekonomik sıkıntı çekmeye devam eden yöre halkı ikinci hedef kitleyi oluşturmakta, terkedilmiş toprakları sahipleri ile buluşturma çerçevesinde değerlendirilmektedir. Üçüncü sıradaki hedef kitleyi, kentsel yaşamın bunaltıcı havasından kurtularak sakin ve huzurlu bir hayatı özleyen, bu özlemini yaz aylarında ekonomiye katkı olarak dönüştürmek isteyen gruplarlar oluşturmaktadır. Bir diğer hedef grup, sağlıklı ve doğal beslenme eğilimi giderek artan tüketicilerin taleplerini karşılamaya çalışan gıda sektörü ve her geçen gün çeşitlenen ve büyüyen turizm sektörüdür. Yörenin doğal güzellikleri ile birleştirilen organik besin parkları projesi doğrultusunda yatırımcılar ve turizm hareketi oluşturmaktadır. 1.7 Etkinliklerin Detaylı Tanımlanması Materyal Ticari ismi goji berry olup, botanikteki adı lycium olan ve iki türü (barbarum ve chinense) bulunan; küçük ağaç ya da çok güçlü çalı formlu, yaprağını döken çok yıllık odunsu bitkidir. Tibet in korunaklı yayla vadilerinden köken aldığı sanılmaktadır. Çin de kültürü ve tarımsal üretimi konularında çalışmalar yapılmaktadır. Lycium barbarum, kurt üzümü (İng. Wolfberry ) adıyla da anılır Uygulama Fidan üretimi, yetiştiricilik, ileri işleme, pazarlama ve tanıtım olmak üzere kurt üzümü projesinin 4 aktörü bulunmaktadır. a) Fidan Üretimi Kurt üzümü bitkisinin çeşit ve türleri incelendiğinde karşılaşılan farklılıklar dikkate alınarak yörenin stratejik yapısına uygun üretim verebilecek fidan üretim ve ıslahının yapılması gerekmektedir. Rasgele yapılacak fidan üretimi standart olmayan ürün ile sonuçlanacak, standart olmayan ürün ise ileri işleme tesislerinin verimli çalışmasına engel olduğu gibi, pazarlamada da sorunlar yaşatacaktır. b) Yetiştiricilik Kurt üzümü fidanı ıslah ederek çoğaltan özel veya kamu kuruluşlarından yörenin yapısına ve üretim hedeflerine göre belirlenmiş fidan alarak amaca yönelik yetiştiricilik yapan çiftçiler bu aşamada bulunmaktadır. Ekonomik bahçe tesis alanı olarak 5 dekar belirlenmiştir. Bu miktarın altında olan arazilerin ortaklaşa yürütülerek birleştirilip hasat edilmesi veya yetiştiricilerin birlikte hareket etmesi sağlanacaktır. Her yeni üretimde olduğu gibi yetiştiricilerin en büyük kaygısı pazarlama olmaktadır. Tesis kurulum sırasında ürün alım garantisi veren özel sektör kuruluşları ile anlaşma yoluna gidilerek sözleşmeli yetiştiricilik modeli uygulanacak veya yöresel birlikler kurularak kurutulmuş kurt üzümü meyvesinin birlikler kanalı ile pazarlaması yoluna gidilecektir. Bahçe tesisi sırasında kurt üzümü fidanı alım aşamasında, meyvesinin kuru veya taze olarak alım garantisi veren firmalardan fidan sağlanması öncelikli olarak tercih edilecektir. 2

4 Sözleşmeli yetiştiricilik teşvik edilerek, örgütlenmiş yetiştirici birlikleri ile pazarlama ve ürün değerlendirme aşamasında yetiştirici faktörü piyasayı belirleyici nitelikte olacaktır. Alım garantisi veren kuruluşların değer altı fiyat uygulama düşüncesinden caydırıcı önlemler içerisinde örgütlü pazarlama kanalları her zaman için hazır olarak bulundurulacak nitelikte olacaktır. c) İleri İşleme Kurt üzümü projesinin üçüncü ve önemli aktörlerinden biri olan ileri işleme faaliyetinin (neler olduğu ana başlıklarla açılabilir.) gerçekleştirilmesi, bu konuda organize olmuş kuruluşların varlığı ve artışı sektörün güçlenmesini, dolayısıyla projesinin başarılı olmasını sağlayacaktır. Alım garantisi veren kuruluşların fidan seçiminden bakım ve yetiştirmeye, hasat ve taşıma işlemleriyle ilgili kendi ar-ge faaliyetleriyle oluşturacakları bilgi birikimini yetiştiricilerle paylaşarak, ürün kalitesinin ve veriminin artırılmasında katkı sağlayacaklardır. Yetiştiriciler ile alım yapacak firmaların oluşturacakları karşılıklı bilgi iletişim ağı, kayıtlı ekonomiyi besleyerek iş gücü verimini artıracak, daha makro düzeyde üretim planlamasına zemin hazırlayacaktır. d) Pazarlama Ürünün topraktan tabağa ulaşmasında en önemli aşamalarından birisi de medya olup, tanıtım ve harekete geçirme, yanlış uygulamaları düzeltme ve fiyat kontrolünü sağlama bakımından etkin rol oynayacaktır. Kurt üzümü ürünlerinin tüketilmesinde işleme ve pazarlama organizasyonlarının etkisi yüksek olmaktadır. Çok çeşitli olarak üretilen ürünlerin tanıtımı ve pazarlama zincirinin kurulması tüketim alışkanlığının kazandırılması ile orantılıdır. Tanıtım faaliyetleri içerisinde kurt üzümü tüketim gerekçeleri verilerek halkımızın bu ürünü tüketmesi yönünde teşvik edilmesi sağlıklı bir neslin yetişmesi bakımından önemli olmaktadır. Kurt üzümünün sağlık ve dengeli besleme etkileri üzerine birçok çalışma yapılmaktadır. Tanıtım faaliyetleri içerisinde sağlıklı ve doğru bilgilere yer verilerek tüketim alışkanlığının kazandırılması gerekmektedir. Gelişen sektörle birlikte ihracatı da gündeme gelecek olan bu ürünün en çok tüketicileri arasında Almanya, Fransa, ABD, Sudi Arabistan ülkeleri yer almaktadır. II - BEKLENEN SONUÇLAR Yörede sürmekte olan göçün durması Yöreye ters göçün başlaması Sosyal kalkınmanın 10 yıl içinde 15 bin aileye ulaşması Yöre tarımsal faaliyetlerinde kullanılmayan sahaların tarıma kazandırılması Bozuk orman sahalarının Arı ormanlarına dönüştürülmesi Organik Besin Parkları ile turizm faaliyetlerinin gelişmesi Tarımsal girdilerin azaltılması sonucu devlet yükünün hafiflemesi Miras yoluyla parçalanan toprakların ve sermayenin toplanması III - BÜTÇE 3.1 Girdiler Optimum Kurt üzümü bahçesi için öngörülen asgari ekonomik büyüklük 5 dekar olmasına karşın, optimum büyüklük olan 10 dekar kurt üzümü bahçesinin tam meyve zamanına kadar geçen sürede gerekli olan girdileri aşağıda verilmiştir. Kurt Üzümü Bahçesi Tesisi Maliyet Unsurları TESİS MASRA FI Yapılacak İş/İşlem/Malzeme Birim Fiyatı/ Maliyeti Kullanılan Süre/Gider/Mi ktar Toplam Maliyet () Kepçe çalışması 100 /saat 20 saat 2000 Su biriktirme/dinlendirme 20 ton 100 /ton 2000 tankı(havuzu) Damlama sulama sistemi 400 /da 10 da 4000 Toprak işleme 50 /da 10 da 500 3

5 Fidan bedeli 15 /ad ad Çukur açma / fidan dikme 1 /ad ad 2230 Sırık (herek) ve dikimi 1 /ad ad 2230 Ağır salınımlı taban gübresi 2 /kg 0.25 kg/ad Can suyu verilmesi gün 300 /işçi.gün Çevre çiti (ihata) 200 /da 10 da Bitkiye şekil verilmesi gün.işçi Bitkiye şekil verilmesi gün.işçi Bitkiye şekil verilmesi gün.işçi 300 Not: Alan 10 dekar, arazi şeklinin kare, dikim aralığının 3 x 1,5 olduğu varsayılmıştır. 3.2 Gelirler Damla sulama ile haftada 2 kez 4 saat sulama koşullarında; 3. Yılsonunda % 100 meyve veriminde fidan başına en az 6 kg meyve beklenmektedir. Kuru meyvenin toptan satış kg fiyatı 2013 yılı verilerine 45 /kg olarak hesaplanmıştır Verimli lik Oranı Fidan Başına Verim (kg) Fidan Sayısı (Adet) Yaş (kg.) Br. Net Ağırlık Kuru (kg.) Satış Fiyatı (/kg) Toplam Hâsılat % 10 0,6 x = x 0, x 45 = % 40 2,4 x = x 0, x 45 = % 100 6,0 x = x 0, x 45 =