AHMED AVNİ KONUK ( )

Transkript

1 Galata Mevlevihanesi Mevlana Rumi Mevlevi Musiki ve Sema Topluluğu Eğitim Kültür ve Yardımlaşma AHMED AVNİ KONUK ( ) Kadı Alî-zâde İbrâhim Efendi nin oğlu balmumu taciri Mûsâ Kâzım Efendi ile tacir Buhârâlı Hâfız Mustafa Efendi nin kızı Fatma Zehrâ Hanım ın oğludur [1285 H] yılında İstanbul da doğdu yaşlarında iken babasını ve birkaç ay sonra annesini kaybetti. Öksüz kaldığı zaman mahalle mektebini (ilkokul) bitirmiş, bu yıllarda hıfzını bitirerek hâfız olmuş ve Galata rüşdîyesine (ortaokul) gidiyordu [1301 H] de Dârüşşafaka nın üçüncü sınıfına imtahanla kaydoldu, 6 yıl okuyup 1890 [1307 H] da bitirdi ve şehâdetnâme aldı. Aynı yıl, padişah II. Abdülhamid in emri ile yirmi bir yaşında İttihat Postahanesi nin Galata da bulunan Müdüriyet Kalemi Kâtipliği ne 400 kuruş maaş ile atandı de Mekteb-i Hukuk-i Şâhâne yi birincilikle bitirdi [1327 H] da Posta Mesalih Müdürlüğü ne getirildi ve I. Dünya Savaşı sonuna kadar, işgal yıllarında da bu görevini yaptı de İstanbul da kalmak şartı ile, Ankara hükûmetinin Posta umum müdür muavini oldu ve 8 yıl bu görevde kaldı. 1 Eylül 1930 da umum müdürlük hukuk müşaviri oldu. İsteği üzerine 1933 yılında emekli oldu. Posta ve Telgraf Yüksek Mektebi ile Yüksek Mühendis Mektebi nde (Teknik Üniversite) uzun yıllar postacılık kürsüsünü işgal etti. 19 Mart 1938 [17 Muharrem 1357] tarihinde vefat ederek Merkezefendi mezarlığında toprağa verildi. İbnülemin in belirttiğine göre Mülevvence hafif, siyah bıyıklı, za if, orta boylu, biraz öne mail, halîm, müeddeb, gayretli, kıymetli bir zât idi. (İnal, s. 41). Öğrenimi ve Mûsikî Hayatı 1911 de ölen Selânikli Es ad Dede den Mesnevî okudu, Farsça öğrendi ve icâzet aldı. Arapça, Farsça ve Fransızca yı mükemmel biliyordu. Mûsikî hayatı Dârüşşafaka ya girişi ile, Hoca Zekâî Dede Efendi den ( ) ders almasıyla başladı. Kirâmî Efendi den de meşk etti. Gençliğinde Zekâî Efendi nin talebesi olarak birkaç yıl, yakın arkadaşları Dr. Subhi Ezgi ve Rauf Yektâ Bey le beraber çalışmışlardır. Konservatuar ın yayınladığı Âyîn lerin birkısmının güftesini Türkçe ye çevirmişti. Rûşen Ferit Kam ın ifadesiyle...mevlevîlik tarîkatına girmiş, buradan aldığı feyizle tasavvuf, şiir, mûsikî gibi birbirine sıkı sıkıya bağlı irfan ve sanat yollarının hakikî ve samimî bir yolcusu olmuştu (Özalp, s.33). Konuk, çok büyük bir tasavvuf bilginidir. 31 adet tasavvufî eseri bulunmaktadır ve 3 basılmış eseri Konya Müzesi kütüphânesindedir. Eserlerinden bazılarının listesi aşağıda verilmiştir: - Mesnevî tercümesi ve şerhi; Mesnevî ye yapılmış tercümelerin en büyüğüdür (36 cilt ve 7534 sayfa). Bu eser, Mesnevî ye yapılmış son şerhtir (Gölpınarlı, s. 145). - Hz. Mevlânâ nın Fîh-i mâ fih inin Farsça dan çevirisi. - Muhyiddin İbni l Arabî nin Fusûsü l Hikem inin ve gene onun Et-Tedbîrâtu l-ilâhîye sinin Arapça dan tercüme ve şerhleri. - Fahrüddîn Irâqî nin Leme ât ının Arapça dan tercümesi. - Ahmed oğlu Ferîdûn un Risâle-i Sipehsâlâr ını Farsça dan tercüme ederek Menâkib-i Hazret-i Mevlânâ Celâleddin Rûmî adıyla Türkçe ye tercümesi (Basım İst. 1331) (Gölpınarlı, s. 14). 1 / 6

2 Ahmed Avni Konuk, ayrıca elimizdeki en iyi güfte mecmualarından birisi olan Hânende nin toparlayıcısıdır; bu eser 1899 [1317 H] yılında İstanbul Mahmudbey Matbaası nda basılmıştır (fihrist) + 8 (bestekâr resimleri) = 766 büyük sayfa ve çift sütunludur. Başında kısa nazarî bilgi, 95 makamdan da 2706 parça eserin güftesi vardır [1306 H] yılında bestelediği Karcığar-Yürük Aksak şarkısı ilk bestesidir. Konuk un bilinen eserleri toplam 41 parçadır: 3 Mevlevî Âyîn i, 1 Kâr-ı Nâtık, 3 Kâr, 8 Beste, 5 Ağır ve 5 Yürük Semâî ile 16 şarkı. Dilkeşîde ve Bend-i Hisâr makamlarını terkîb etmiş, Dilkeşîde ve Râhatu l-ervâh makamlarından da birer klâsik fasıl bestelemiştir. 119 makamlı Kâr-ı Nâtık ı, günümüzde kullanılmayan makamları da içeren ve sırasıyla Devr-i Revân, Düyek, Müsemmen, Ağır Aksak, Yürük Semâî, Ağır Evfer, Aksak Semâî ve Yürük Semâî usûlleri ile bestelenen önemli bir eserdir. Önemli bir özelliği ise artık kullanılmayan makam ve usûlleri edvâr kitaplarındaki tariflerine göre yeniden ele alıp kullanmasıdır. Bestekârın tüm eserlerinin listesi aşağıda verilmiştir (Öztuna, s. 454): 1 Bûselik-Aşîran Mevlevî Âyîni Çeşitli 2 Rûy-i Irak Mevlevî Âyîni Çeşitli 3 Dilkeşîde Mevlevî Âyîni Çeşitli 4 Rast (Çeşitli) Kâr-ı Nâtık Çeşitli 5 Hicaz Kâr-ı Şevk-ı Hayâl Fer 6 Sûzidil Kâr (Mersiye) Hafif 7 Şehnâz Kâr-ı Murassâ Hezec 8 Dilkeşîde I. Beste Zencîr 2 / 6

3 9 Dilkeşîde II. Beste Lenk-fâhte 10 Dilkeşîde Ağır Semâî Aksak Semâî 11 Dilkeşîde Yürük Semâî Yürük Semâî 12 Râhatu l-ervâh I. Beste Hezec 13 Râhatu l-ervâh II. Beste Darb-ı Türkî 14 Râhatu l-ervâh Ağır Semâî Aksak Semâî 15 Râhatu l-ervâh Yürük Semâî Yürük Semâî 16 Acemaşîran Beste Berefşan 17 Acemaşîran Ağır Semâî Aksak Semâî 18 Acemaşîran Yürük Semâî Yürük Semâî 19 Dilkeşhâveran Beste 20 Dilkeşhâveran Ağır Semâî Sengin Semâî 21 Araban II. Beste Lenk-fâhte 22 Araban Yürük Semâî Yürük Semâî 23 Bayatîarabanbûs. II. Beste Lenk-fâhte 24 Bayatîarabanbûs. Yürük Semâî Yürük Semâî 3 / 6

4 25 Kürdîlihicazkâr Ağır Semâî Aksak Semâî 26 Bestenigâr Şarkı Ağır Aksak 27 Bestenigâr Şarkı Aksak 28 Bestenigâr Şarkı Sofyan 29 Muhayyer Şarkı Sengin Semâî 30 Muhayyer Şarkı Düyek 31 Araban Şarkı Yürük Aksak 32 Arazbar Şarkı Ağır Düyek 33 Dilkeşîde Şarkı Ağır Aksak 34 Hüzzam Şarkı Orta Aksak 35 Karcığar Şarkı Yürük Aksak 36 Sipihr Şarkı Düyek 37 Sûzidil Şarkı Devr-i Hindî 38 Sûznâk Şarkı Curcuna 39 Şehnâz-Bûselik Şarkı Aksak 4 / 6

5 40 Şevkıdil Şarkı Aksak 41 Mâye Şarkı Aksak Resim 1 - Ahmed Avni Konuk (Özalp, s. 33) Bestelediği eserlerin bir kısmının güftelerini kendisinin yazmış olması, üstâdın bu vâdideki kabiliyetini bir göstergesidir. Örneğin son eseri olan Hicaz Kâr-ı Şevk-ı Hayâl in güftesi: Şevk-i hayâlinle münbasîd oldum Rûh-i revânımdan zevk ile doldum Raks ü terennüm hâl-i dilimdir Hâr-ı gâm-ı dilden şevk ile buldum Doldur getir ey sâkî zehr-i gama tiryâkî Çal sazını ey mutrıb, âlem kimedir bâkî Açtı güller jâleler doldu zîbâ lâleler Bûy-i gülşen mâhitâbın nurunu ta tîr eder Sevdiğim bak bu letâfet cenneti tasvîr eder ve hocası Zekâî Dede nin vefâtı üzerine yazdığı ve Sûzidil makamından Kâr olarak bestelediği güfte: Ey bülbül-i hoş-nevâ, hamûş ol V ey kalb-i hazîn, zehir-nûş ol Üstâd-ı hüner Zekâî gitti Ey bank-i âdem, sürûd-gûş ol Avnî dil-i zâre teliyet yok Ey eşk-i dü dîde, pür-hurûş ol 5 / 6

6 Resim 'lu yılllar - Ayaktakilerden ortadaki Neyzen Emin Yazıcı; sağdaki Antep'li neyzen Dr. Emin Kılıç Kale. Oturanlardan ortadaki Ahmed Avni Konuk. (Musiki Mecmuası, Sayı: 462, s.63, Ekim 1998) Kaynaklar: Gölpınarlı, Abdülbâkî. Mevlânâ dan sonra Mevlevîlik, İnkilâp ve Aka, İstanbul, 1983, s.14, 145. İnal, İbnülemin Mahmud Kemâl. Hoş Sadâ, İş Bankası Yay., İstanbul, 1958, s Özalp, Nazmi. Türk Musikisi Tarihi - Derleme, TRT Yay., Ankara, 1986, c. I, s Öztuna, Yılmaz. Büyük Türk Mûsikîsi Ansiklopedisi, Kültür Bak. Yay., Ankara, 1990, s Hazırlayan: Tolga Bektaş 6 / 6