T.C. MARMARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İLÂHİYÂT ANABİLİM DALI İSLÂM TÂRİHİ VE SANATLARI BİLİM DALI

Transkript

1 T.C. MARMARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İLÂHİYÂT ANABİLİM DALI İSLÂM TÂRİHİ VE SANATLARI BİLİM DALI XX. YÜZYILDA ŞEREF BİN HASAN TARAFINDAN DÜZENLENEN YAZMA DÎNÎ GÜFTELER MECMÛASI (YÜKSEK LİSANS TEZİ) Aynur DEMİR DANIŞMAN Yrd. Doç. Dr. NURİ UYGUN İSTANBUL, 2007

2 İÇİNDEKİLER Sayfa No. ÖNSÖZ.. IV TABLO LİSTESİ VII KISALTMALAR VIII METODOLOJİ.... IX 1- GİRİŞ Güfte Mecmûalarının Mûsikî Târihi Açısından Önemi XX. Yüzyılda Türk Mûsikîsi ne Genel Bakış XX. Yüzyılda Türk Din Mûsikîsi XX. Yüzyılda Câmî Mûsikîsi XX. Yüzyılda Tekke Mûsikîsi XX. Yüzyılda Mevlevî Mûsikîsi XX. Yüzyılda Bektâşî Mûsikîsi XX. Yüzyılda Mevlevî ve Bektâşî Tarîkatlerinin Dışındaki Mûsikî A) Kuûdî Tarîkatler B) Kıyâmî Tarîkatler XX. Yüzyılda Âşık Mûsikîsi GÜFTE MECMÛASI NIN İNCELENMESİ Mecmûa yı Derleyen el-hâc Şeref Efendi b. el-hâc Hasan Efendi Hakkında Bilgi Hacı Şeref Efendi nin Hocaları Balat İmâmı Hâfız Hasan Tahsin Efendi Yaşar Baba (Halil Aşkî) Nevbe Usûlu (Mecmûa nın Arasından Çıkan) Nevbe nin Metni Nevbe nin Okunuşu Nevbe yi Tertîb Eden Üsküdarlı Zâkir Şeyh Ârif Efendi Nevbe XX. Yüzyılda Meşhûr Nevbezenler II

3 2.3.2 Nevbe Merâsimi Mecmûa nın Şekil ve Muhtevâ Açısından İncelenmesi Mecmûa da Adı Geçen Makāmlar Mecmûa da Adı Geçen Bestekârlar Mecmûa da Adı Geçen Şâirler Mecmûa da Geçen Dînî Mûsikî Formları MECMÛA-İ ŞUĞL U İLÂHÎ VESÂİRE Yaşar Baba nın Hacı Şeref Efendi ye Verdiği Zâkirbaşılık İcâzetnâmesi İcâzetin Arapça Metni İcâzet in Okunuşu İcâzeti n Tercümesi Hâfız Hasan Tahsin Efendi nin Hacı Şeref Efendi ye Yazdığı İcâzet GÜFTELER FİHRİSTLER Mecmûa Sırasına Göre Fihrist Makām Adına Göre Alfabetik Fihrist Şiirin İlk Mısrâına Göre Alfabetik Fihrist Şâir & Bestekâr Adına Göre Alfabetik Fihrist SONUÇ VE DEĞERLENDİRME BİBLİYOGRAFYA III

4 ÖNSÖZ İnsanlığın varoluşuyla başlayan mûsikî, kâinâttaki ritim ve âhengin ses ve melodi şeklinde yansımasıdır. İnsanoğlu gerek dînî gerekse dünyevî, duygu ve düşüncelerini en iyi mûsikî ile anlatabilmiştir. Beşikten mezara hayâtımızın her safhasında mûsikî; özellikle de dînî mûsikî hep var olmuştur. J. J. Rousseau ya göre mûsiki, sesleri kulağa hoş gelebilecek şekilde terkib etmek sanatı dır. 1 L. V. Beethoven ise, mûsikîyi, İnsanı Allâh a en fazla yaklaştıran ve bütün felsefelerin de üstünde bir şey olarak târif etmiştir. Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî ise bütün târiflerin üstünde: Mûsikî, Allâh âşıkları için rûhun gıdası olmuştur. Zira mûsikîde sevgili ile birleşme ümidi mevcuttur 2 diyerek, rûhun önemini ve mûsikî ile etkileşimini en güzel şekilde özetlemiştir. Târiflerden de anlaşılacağı üzere, mûsikînin ana unsuru, güzel, etkileyici ve ölçülü sestir. Güzel sese ve ritme duyarlı olma, insanoğlunun tabiatında vardır. Hz. Dâvûd Aleyhisselâm, sesi ile etkili bir peygamberdi. O nun nağmelerinden diğer varlıklar bile etkilenirdi. 3. Fıtrat 4 dîni olan İslâm, güzel sesi övmüştür 5. Hz. Muhammed Aleyhisselâm ın, Kur'ân ı güzel sesle okumayı tavsiye eden bir çok hadisi vardır. İslâm ın ilk yıllarında, Bilâl-i Habeşî, sesinin güzelliği ve etkileyiciliğinden dolayı ezan okumakla görevlendirilmiştir. Kur ân-ı Kerîm de de; çirkin, ölçüsüz, kaba ve gürültülü 1 Feyha Talay, Mûsikî Târihi, İstanbul, 1959, s.7 2 Talay, s.7 3 Allâh (cc), Sâd Sûresi, Âyet da: Rasûlüm onların söylediklerine sabret, kulumuz Dâvûd u, O kudret sâhibi zâtı hatırla. O hep Allâh a yönelirdi. Doğrusu biz sabah akşam O nunla beraber tesbih eden dağları, toplu halde kuşları O nun emri altına vermiştik. Hepsi O na yönelmiştir. buyurmaktadır. Bkz: Kur ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli, (Haz: Prof. Dr. Ali Özek, Prof. Dr. Hayrettin Karaman, Doç. Dr. Ali Turgut, Doç.Dr. Mustafa Çağrıcı, Prof. Dr. İbrâhim Kâfi Dönmez, Doç. Dr. Sadrettin Gümüş), TDV- Y, Ankara, 1993, s Kur ân-ı Kerîm, Rûm Sûresi, Âyet 30 da: Sen yüzünü hanîf olarak dine, Allâh insanları hangi fıtrat üzere yaratmış ise ona çevir. Allâh ın yaratışında değişme yoktur. İşte dosdoğru din budur; fakat insanların çoğu bilmezler buyrulmaktadır. Bkz : a.g.e, s Hz. Muhammed (a.s), kendisine güzel sesle Kur ân okuyan Ebû Mûsâ ya hitâben: Yâ Ebâ Mûsâ! Muhakkak sana Dâvûd Peygamber in mizmarlarından (nağmelerinden) bir mizmâr (nağme) verilmiştir. buyurmuştur. Bkz: Kitâbu Fadâilü l-kur'ân, Sahîh-i Buhârî ve Tercemesi, (çev: Mehmed Sofuoğlu), Ötüken Y., İstanbul, 1988, c.xi, s IV

5 sesler hoş karşılanmamıştır. 1 özelliklerden olmuştur. Bu sebebten sesli dînî ritüellerde güzel ses aranan Dînî mûsikî, dînî yaşantıyı güzelleştiren, yapılan ibâdetten ve hayattan zevk almayı sağlayan rûhânî bir mûsikîdir. İlâhî, şuğul, na t, temcid, âyin ve durak, tevşih, savt, nefes, tekbir, tesbih, salâ, ezan vs., Türk Din Mûsikîsi nin en önemli formlarındandır. Dînî mûsikî güftelerini içine alan güfte mecmûaları, derlendiği dönemin özelliklerini yansıtması açısından çok önemli antolojilerdir. Bu bakımdan, Türk Din Mûsikîsi güftelerinin çeşitli dönemlerde yazılı örneğini teşkil eden güfte mecmûaları bu işin erbâbı ve icrâcıları tarafından günümüze ulaştırılmıştır. İşte, Mecmûa-i Şuğl u İlâhî Vesâire orijinal adıyla XX. yüzyılın başına âit olan elinizdeki bu eser, adından da anlaşılacağı üzere dînî mûsikîmizin önemli formlarını ihtivâ eden, Türkçe ve Arapça güftelerden oluşan hacimli bir elyazması mecmûadır. Mecmûa, hem Balat İmâmı Hasan Tahsin Efendi ve hem de son zâkirbaşılardan Halil Yaşar Baba dan icâzetli El-Hâc Şeref Efendi tarafından derlenmiş olup, bir zâkirbaşının, âyin esnâsında icrâ edeceği çeşitli tekke mûsikîsi formlarında bestelenmiş (ilâhi, durak, nefes, şuğul, âyin, tevşih vs.) güftelerden müteşekkildir. Prof. Dr. Mustafa Tahralı nın fotokopi nüshası olarak bize verdiği bu mecmûanın orijinal nüshası, Nûreddin-i Cerrâhî Âsitânesi son zâkirlerinden Hâfız Kemâl Tezergil in (ö:1997) vefâtından sonra metrûkâtı arasından çıkmıştır. Mecmûanın şimdiki sâhibinin Fahreddin Dal dır 2 Yakın târihimizin önemli güfte mecmûalarından olan bu eseri, özellikle muhtevâsının genişliği ve yazı üslûbundaki zaman zaman değişkenlik arzeden yapısından dolayı, üzerinde hayli zaman sarfederek çalıştık. 1 Kur ân-ı Kerîm, Lokmân Sûresi, Âyet 19 da Allâh : Yürüyüşünde tabiî ol, sesini alçalt. Unutma ki seslerin en çirkini merkeplerin sesidir. buyrulmaktadır. Bkz: a.g.e, s Mahmud Erol Kılıç, Sultân-ı Zâkirân Yaşar Baba ve Bir Zâkirbaşılık İcâzeti İstanbullu, İstanbul, Ocak 1999, sayı: 4, s.82 V

6 Çalışmalarımda bana her türlü imkânı fazlasıyla sağlayan, kütüphanesinden ve bilgilerinden azamî derecede istifâde ettiğim çok muhterem danışman hocam Yrd. Doç. M. Nuri Uygun a sonsuz minnet ve şükranlarımı arzediyorum. Ayrıca çalışmalarımın gidişâtında her zaman fikirlerinden feyz aldığım saygıdeğer hocam Yrd. Doç. Dr. Nuri Özcan a; tez konusunu teklif eden, tezimin daha ilk aşamalarında bana yol gösteren çok değerli hocam Prof. Dr. Mustafa Tahralı ya; teknik konularda benden yardımlarını ve fikirlerini esirgemeyen sevgili arkadaşım, Ar. Gör. Ayşe Başak İlhan a; şuğullerin okunuş ve yazılışında bilgilerine başvurduğum sayın Prof. Dr. İsmâil Durmuş ve Sayın Ar. Gör. Dr. Halil İbrâhim Kaçar a; ayrıca muhteşem mekânı ve eserlerinden istifâde ettiğim İSAM ın değerli kurucu ve çalışanlarına; gerek lisans gerekse yüksek lisans eğitimim süresince benden maddîmânevî desteklerini esirgemeyen âileme, her zaman gönül desteği veren eşime ve çocuklarıma ayrıca teşekkürlerimi sunar ve bu çalışmanın ilgilenenlere faydalı olmasını temennî ederim. İstanbul, 2007 Aynur DEMİR VI

7 TABLO LİSTESİ Sayfa No Tablo 1: Üzerinde Tez Çalışması Yapılan Dînî ve Dindışı Güfte Mecmûaları.. 3 Tablo 2: Dînî Mûsikî Formları. 8 Tablo 3: Yüzyıllara Göre Mevlevî Âyini Besteleri Tablo 4: Mevlevî Âyini Bestelerinin Yüzyıllara Göre Sayısal Cetveli.. 17 Tablo 5: XX. Yüzyıldaki Meşhûr Nevbezenler 31 Tablo 6: Mecmûa da Geçen Makāmlar ve Kaç Kez Bestelendiğini Gösteren Tablo 33 Tablo 7: Mecmûa da Adı Geçen Bestekârlar ve Bestelerinin Sayısı.. 34 Tablo 8 Mecmûa da Adı Geçen Şâirler ve Mecmûa daki Şiirlerinin Sayısı. 34 Tablo 9: Mecmûa da Geçen Formlar ve Sayısı 38 VII

8 KISALTMALAR abk. a.g.m Bkz. BTMA : Ayrıca bakınız : Adı geçen makāle : Bakınız : Büyük Türk Mûsikîsi Ansiklopedisi CDTA : Cumhûriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi Çev. : Çeviren d. : Doğumu DİA : Diyânet İslâm Ansiklopedisi Dnş. : Danışman DT : Doktora Tezi H. : Hicrî İK : İlâhiyyât-ı Kenân, Yusuf Ömürlü İSAM : Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi İTÜ : İstanbul Teknik Üniversitesi İ-YKB : İlâhiler-Yapı ve Kredi Bankası, 1986 Ktp. : Kütüphâne m. : Milâdî M.n : Müellifin notu MA : Mevlevî Âyinleri, Sadettin Heper MEB.Y : Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları MEKK : M. Ekrem Karadeniz Koleksiyonu MÜ-SBE : Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü MZM : Mustakimzâde'nin "Mecmûa-i İlâhiyyât" Adlı Güfte Mecmûası, Şengül Sağman nr. : Numara Nşr. : Neşreden ö. : Ölümü REM : Rûşen Efendi nin XIX. Yüzyılda Yazılmış Mecmûa- i İlahiyyât Adlı Güfte Mecmûası, Sevgi Hatice Sağman s. : Sayfa ŞM : Şuğuller Mecmûası TCM-GMMM : Türk Câmî Mûsikîsi ile Mukâyeseli Olarak İstanbul Gayri Müslimlerinde Mâbed Mûsikîsi TDV-Y : Türk Diyânet Vakfı Yayınları trc. : Tercüme eden Ünv. : Üniversite Y : Yayınevi YLT : Yüksek Lisans Tezi VIII

9 METODOLOJİ 1. Bu güfte mecmûası üzerinde çalışırken, özellikle şuğullerin yazımında pek çok imlâ hatâlarının bulunduğunu gördük. Bunun nedeni, semâî olarak (dinleme yöntemi ile) kaleme alındığından ve uzun yıllar Türk ağızlarında dolaşmaktan dolayı neredeyse kurallar dışı kalmış bir metin haline gelmiş olmasıdır. Bu hatâları en aza indirebilmek için, güfteleri, üzerinde tez çalışması yapılmış çeşitli eserlerle karşılaştırdık. 2. Şuğul güftelerinde, okuyucunun karşılaştırma yapabilmesi için diğer kaynaklardan tesbit edebildiklerimizi de dipnotta belirttik. 3. Şuğul metinlerini hazırlarken, hem Türkçe alfâbeyle yazılmış metni, hem de orijinal yazma metninin kopyasını ilâve ettik. Böylece okuyucuya orijinal metinle karşılaştırma yapma imkânı verilmiş oldu. 4. Bütünlüğü ve mânâyı çok belirgin şekilde bozan kelime ve cümleleri araştırarak aslına uygun yazmaya çalıştık. 5. Bütünlüğü ve mânâyı bozmayan farklı söyleyişleri değiştirmedik. 6. Orijinal metni çevirirken birebir transkripsiyon işâretleri kullanmadık. 7. Sessiz Ayn ı( ع(, ters virgül( ) ; sessiz Hemze yi( ء ),( ) işâretleri ile gösterdik. 8. Kalın harfleri (a,u,ı) sesleri ile ince harfleri (e,ü,i) sesleriyle göstermeye çalıştık. (ا) harflerinden sonra med harflerinden elif غ( ( Ğayn ) ve ق) 9. Şuğullerde Kaf ve vav (و) geldiğinde bu harflerin kalınlığını ve uzunluğunu belirtmek için (ā) ve (ū) harflerini kullandık. Kāle, kūlû gibi. 10. Güfte yazarlarını, şiirlerde geçen mahlâslarından, ya da diğer kaynaklardan tesbit ettik. Bestekârı ve güfte yazarı belirtilmemişse, (?) işâreti koyduk. IX

10 11. Müellifin not olarak verdiği bilgileri (Mn.) Müellifin notu başlığıyla dipnota ilâve ettik. 12. Mecmûa nın orijinali 551 sayfadan müteşekkil olup sayfalar numaralanmıştır. Bu sebepten ayrıca varak numarası koyma ihtiyâcı duymadık. Fakat orijinal sayfa numaralarını tezimizin sağ üst köşesinde verdik. 13. Güfteleri orijinal sıralamaya göre yazdık. 14. Sayfanın alt orta kısmında da tezin sayfa numaraları bulunmaktadır. 15. Mecmûa da bestekârı belirtilen güfte sayısı oldukça azdır. Bu sebepten fihrist hazırlarken güfte yazarı ve bestekârı birlikte verdik. 16. Güftelerin mecmûada belirtilen makāmda veya başka makāmlarda bizim tesbit edebildiğimiz besteleri mevcutsa, bunları dipnotlarda belirttik. 17. Mecmûa nın içinde mevcut olan ve önemli bir belge niteliği taşıyan icâzetnâmeyi ve nevbeyi de Mecmûa-i Şuğl u İlâhî Vesâire nin girişinde verdik. 18. Tezden kolay istifâde edilebilmesi için alfabetik fihristler yaptık. 19. Sonuç ve Değerlendirme ile tezimizi sona erdirdik. X

11 1- GİRİŞ 1

12 1.1 Güfte Mecmûalarının Mûsikî Târihi Açısından Önemi Güfte mecmûaları, Türk mûsikîsi târihi ve kültürü açısından yazıldıkları ve derlendikleri dönemin bir bakıma aynası olma özelliği taşır. Henüz nota yazımının yaygın olmadığı geleneksel Osmanlı-Türk toplumunda besteler, sadece sözlü meşk yoluyla hâfızaya alınır, üstâd-talebe zinciriyle, yeni kuşaklara aktarılırdı. Maalesef her dönemde aynı hassâsiyet gösterilmediği için binlerce Türk mûsikîsi bestesi unutulmuştur. Fakat güftelerin zaman zaman yazıya geçirilmiş olması sevindiricidir. Güfte mecmûalarını derleyen şahısları incelediğimizde çoğunun geniş bir mûsikî kültürüne sâhip, çeşitli sanat dallarında uzmanlaşmış, âlim, ârif, şeyh, zâkirbaşı, zâkir vb. kişiler olduklarını görmekteyiz. Mecmûa müellifleri, eserlerini derlerken kendi dönemlerinde bestelenmiş güftelerin yanı sıra, daha önceki dönemlerde bestelenmiş eserleri de mecmûalarına alarak bir nevi bugünün antolojilerine benzeyen eserler oluşturmuşlardır. Bazı güfte mecmûalarında, güftelerin makāmları, şâirleri, bestekârları ve usûlleri hakkında da bir takım bilgilerin verilmiş olduğunu görüruz. Bu bilgiler sâyesinde, mûsikîşinâsların kendi dönemlerinde hangi şâirlerin eserlerine beste yaptıkları, ne gibi makāmları tercih ettikleri, hangi formda eserler besteledikleri, meslekleri, eğitim ve hayat tarzları hakkında, hem mûsikî târihi hem de edebiyat, sanat ve kültür târihi açısından önemli ipuçları elde ederiz. Lâtin alfâbesinin kabûlünden önce, gerek yazma gerek matbû, Osmanlı alfâbesi ile bir çok güfte mecmûası yazılmıştır. Bu mecmûaların büyük bir kısmı kütüphânelerde ve özel koleksiyonlarda gün yüzüne çıkmayı beklemektedir. Sâdece İstanbul kütüphanelerinde tesbit edilebilen, dînî ve dindışı mûsikî bilgileri ve güftelerinin bulunduğu üç yüzü aşkın yazma nüshadan bahsedilir 1. Bu rakamlara yurt içi ve yurt dışı kütüphâne ve özel koleksiyonlarda mevcût, el yazması, tesbit edilemeyen diğer mecmûalar da eklenirse bu sayının 1000 in üzerinde olacağı muhakkaktır. Maalesef güfte mecmûalarının geçmişten günümüze bir envanterinin yapılmamış olması, mûsikî târihi açısından büyük bir eksikliktir. Aşağıda günümüze kadar dînî ve dindışı güfte mecmûaları ile ilgili yapılan tez çalışmalarından tesbit edebildiklerimizi veriyoruz: 1 Nuri Özcan, XVIII. Asırda Osmanlılar da Dînî Mûsikî, (Dnş. Prof. Dr. Muammer Kemal Özergin), MÜ-SBE (DT), İstanbul, 1982, s. IX 2

13 Tablo 1: Üzerinde Tez Çalışması Yapılan Dînî ve Dindışı Güfte Mecmûaları Tezin Adı Yazarı Fakülte Yer Yıl Danışman Nuri Özcan Nilgün Doğrusöz Mehmet Emin Altıntop Mustafa Doğan Dikmen Recep Tutal Erdoğan Karataş Seda Kent Mehmet Emin Soydaş Sevgi Hatice Sağman Fâtih Öznur Cem Murat Derya Dişçi Şengül Sağman Uğur Önen Hatice Tokdemir Muammer MÜ- Kemal SBE İstanbul 1982 Özergin İTÜ- Selâhattin SBE İstanbul 1993 İçli MÜ- SBE İstanbul 1993 Nuri Özcan İTÜ- Eser Ciner SBE İstanbul 1994 Çolakoğlu MÜ- SBE İstanbul 1994 Nuri Özcan XVIII. Asırda Osmanlılarda Dînî Mûsikî -DT Hâfız Post Güfte Mecmûası (Türkçe Güfteler)-YLT Türk Din Mûsikîsinde Arapça Güfteli İlâhîler (Şuğuller)-YLT Hânende Mecmûası nın İlk Yedi Makāmının Eserlerinin Güfteleri'nin Osmanlıca dan Çevirisi ve İncelenmesi-YLT Türk Din Mûsikîsinde Na t, Tesbih ve Temcidler-YLT XVIII. Yüzyıla Âit Bir El Yazması Mecmûada Dînî Mûsikî Güfteleri- YLT Abdulkādir Merâgî Hayâtı, Eserlerinin Usûl ve Güfte Açısından İncelenmesi- YLT XVIII. Yüzyıla Ait Bir El Yazması Mecmûada Dînî Mûsikî Güfteleri- YLT Rûşen Efendi nin XIX. Yüzyılda Yazılmış Mecmûa-i İlâhiyât Adlı Güfte Mecmûası-YLT XIX. Yüzyılda Yazıldığı Tahmin Edilen Bir Yazmadaki Dînî Mûsikî Güfteleri-YLT XIX.Yüzyılda Yazıldığı Tahmin Edilen Bir Yazmadaki Dînî Mûsikî Güfteleri-YLT Müstakimzâde nin Mecmûa-i İlâhiyât Adlı Güfte Mecmûası-YLT XVIII. Yüzyılda Yazıldığı Tahmin Edilen Bir El Yazması Mecmûadaki Dînî Mûsikî Güfteleri-YLT 18. Y.Y. da Yazıldığı Tahmin Edilen Bir El Yazması Mecmûadaki Dînî Mûsikî Güfteleri-YLT MÜ- SBE İstanbul 1995 Nuri Özcan İTÜ- SBE İstanbul 1995 MÜ- SBE MÜ- SBE MÜ- SBE MÜ- SBE MÜ- SBE MÜ- SBE Câhit Atasoy İstanbul 2001 Nuri Özcan İstanbul 2001 Nuri Uygun İstanbul 2001 Nuri Özcan İstanbul 2001 Nuri Özcan İstanbul 2002 Nuri Uygun İstanbul 2004 Nuri Uygun MÜ- SBE İstanbul 2006 Hasan Aksoy 3

14 1.2 XX. Yüzyılda Türk Mûsikîsi ne Genel Bakış XX. yüzyılın mûsikî açısından en önemli faaliyeti, târihî ve kültürel değeri olan dînî ve lâ-dînî eserlerin tesbit edilmesi olmuştur. XIX. yüzyılda da bu gibi çalışmalar yapılmış, fakat ilgisizlik yüzünden bir çok çalışma gün yüzüne çıkarılamamıştır. 1 XX. yüzyılda Abdülkādir Töre, Ali Rızâ Şengel, Hüseyin Sâdeddin Arel, İsmâil Hakkı, Kâzım Uz, Halil Can, Ahmed Adnan Saygun, Ekrem Karadeniz gibi mûsikîşinâslar, oldukça zengin bir nota arşivi oluşturmuşlar, ancak bunların sadece bir kısmı neşredilebilmiştir. Derlenen bir kısım eserleri ilk defa neşretme başarısını, İstanbul Konservatuvarı gösterebilmiştir. Bu kurum daha önceleri Dârülelhân adıyla faaliyet göstermekteydi. II. Meşrûtiyet sonrası, bir sarây teşkilâtı olan Muzıka-i Hümâyûn dan ayrı olarak,1 Ocak 1917 de Maârif Nâzırı Ahmed Şükrü Bey zamanında vekiller heyeti karârıyla, bestekâr ve devlet adamı Ziyâ Paşa nın başkanlığında kurulan Dârülelhân, mûsikî hocası yetiştirmeye yönelik bir konservatuvardı. Yönetmeliklerinde Batı Müziği de yer almasına rağmen daha çok Türk mûsikîsi ağırlıklı eğitim yapılmaktaydı. Öğrenim süresi ilk mektepten sonra dört yıl olarak belirlenen Dârülelhân, tiyatro ve mûsikî olarak iki dala ayrılmıştı. Mûsikî bölümünün başkanlığına bestekâr Mûsâ Süreyyâ Bey, Türk mûsikîsi bölümünün müdürlüğüne de bestekâr Rahmi Bey tâyin edildi. Burada nazariyât, solfej, Türk din mûsikîsi, Türk mûsikîsi usûlleri ve enstrümanları (ney, tanbur, kemân, sînekemânı, kemençe, ûd, kânûn, lâvta, kudüm, def), ğınâ (şan) gibi derslerin yanı sıra viyolonsel, piyano, arp, kompozisyon ve mûsikî târihi dersleri de yer almıştır. Ayrıca Dârülelhân ın, ilmî çalışmalar yapmak, henüz notaya alınmamış eserleri tesbit ederek notaya almak ve yayımlamak, folklor araştırmaları yapmak gibi görevleri de vardı. 2 Dârülelhân ın Türk Mûsikîsi Bölümü, 9 Aralık 1926 da, Maârif Vekili Mustafa Necâti döneminde Sanâyi-i Nefîse Encümeni tarafından kaldırılmış, daha sonra İstanbul Konservatuvarı adıyla İstanbul Şehremâneti ne (Belediyesi) bağlanmıştır. 1 S. Nüzhet Ergun, Türk Mûsikîsi Antolojisi-Dînî Eserler, Rızâ Koşkun Matbaası, İstanbul, 1943, c. II, s Nuri Özcan, Dârü l-elhân, DİA, c.viii, s. 519, İstanbul,

15 Türk mûsikîsi eğitiminin kaldırıldığı Dârülelhân da ise sadece Türk Mûsikîsi İcrâ Heyeti ve Türk Mûsikîsi Tasnif Heyeti nin çalışmalarına izin verilmiştir. Cumhûriyet ten sonra bir dönem belirli bir kesim tarafından Türk mûsikîsine cephe alınmış, tek sesli-çok sesli tartışmaları ile Türk mûsikîsi küçümsenmek istenmiştir. Hatta tek sesli diye bir süre radyolarda klâsik Türk mûsikîsinin yayını yasaklanmıştır. 1 Türk mûsikîsine cephe alınan bu olumsuz süreci saymazsak, bundan sonra Türk mûsikîsinin yeni klâsik dönemi başladı. Değerli teorisyen, bestekâr ve icrâcılarıyla (Sâdeddin Arel, Suphi Ezgi, Raûf Yektâ, Mesut Cemil, Şerif Muhiddin Targan, Refik Fersan, Münir Nûreddin Selçuk, Sâdeddin Kaynak), bu dönem klâsik Türk mûsikîsinin en azından güncelliğinin korunduğu parlak bir dönem oldu den itibaren Dârülelhân Külliyâtı (sonra-istanbul Konservatuvarı Neşriyâtı-) adıyla yüz seksen adet klâsik Türk mûsikîsi notası neşredilmiş, yılları arasında İstanbul Konservatuvarı Târihî Türk Mûsikîsi Eserlerini Tesbit ve Tasnif Heyeti tarafından derlenen eserler yayınlanmıştır. Kırk bir aded Mevlevî âyini, pek çok mevlûd tevşihi, ilâhiler ve Bektâşî nefesleri ile başlayan bu neşriyât sonraki yıllarda genişleyerek devâm etmiştir. Bu çalışmaların yürütülmesinde heyet üyelerinden Raûf Yektâ Bey, Zekâizâde Ahmed Irsoy, Muallim İsmâil Hakkı Bey, Ali Rıfat Çağatay, Suphi Ezgi ve Mesud Cemil büyük bir gayret göstermişlerdir yılında Hüseyin Sâdeddin Arel, İstanbul Şehir Umûmî Meclisi nin karârı ile Belediye Konservatuarı nda Batı mûsikîsini ıslâh ve Türk mûsikîsini ihdas çalışmaları için görevlendirilmiş, burada Türk mûsikîsi bölümünü kurup beş yıl hizmet verdikten sonra 1948 de ayrılmıştır. Türk Mûsikîsi Nazariyatı adı ile uzun süre tedrîsâta devâm eden bu bölüm, 13 Ekim 1975 te resmî olarak faâliyete geçirilen, 1982 de İstanbul Teknik Üniversitesi ne bağlanan Türk Mûsikîsi Devlet 1 Timur Selçuk, Müzik Dünyamız, Cumhûriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, c.vi, s Selçuk, CDTA, c.vi, s Gültekin Oransay, Cumhûriyetin İlk Elli Yılında Geleneksel Saray Mûsikîmiz, CDTA, c.vi, s

16 Konservatuarı nda çalışmalarını sürdürmektedir. Burada eğitim, Arel-Ezgi sistemiyle yapılmaktadır 1. Uzun soluklu olmasa da, Dârülelhân dışında kişisel çabalarla bir çok cemiyet ve mektepler kurulmuş, buralarda Cumhûriyetin ilk yıllarına kadar Türk mûsikîsi öğretimi ve icrâsı devâm etmiştir. İstanbul da Gülşen-i Mûsikî, Terakki-i Mûsikî, Dârü l-mûsikî, Dârü t-ta lîm-i Mûsikî, Mûsikî-i Osmânî, Şark Mûsikî Cemiyeti, Üsküdar Mûsikî Cemiyeti, Dârü l-feyz-i Mûsikî, İstanbul Üniversitesi Korosu, İstanbul Belediye Konservatuarı, Ayomak Meşkhânesi, İleri Türk Mûsikîsi Konservatuarı, İzmir Mûsikî Cemiyeti, Balıkesir Mûsikî Cemiyeti, Ankara Türk Mûsikîsi Derneği Türk mûsikîsine gönül vermiş sivil kurumlardı. Bu kurumlardan, Üsküdar Mûsikî Cemiyeti, İleri Türk Mûsikîsi Konservatuvarı ve İstanbul Üniversitesi Korosu bugün de hâla faâliyetlerine devam etmektedirler. Ayrıca günümüzde de Türk mûsikîsine gönül veren bir çok yeni mûsiki cemiyetleri açılmış ve faaliyetlerini sürdürmektedirler li yıllarda başlayan Batı ya yönelik toplumsal değişme ve yozlaşma ile birlikte, klâsik Türk mûsikîsi de, gazino ve eğlence müziği gibi algılanarak farklı ve yeni bir tavır ile Türk Sanat Müziği adı altında sunulmaya başlandı. Türk Sanat Resmi, Türk Sanat Romanı, Türk Sanat Edebiyâtı gibi kavramların literatümüzde yer almamasına rağmen, Türk Sanat Müziği kavramı günlük hayatımıza girdi. Klâsik Türk mûsikîsinin geniş formlu, dev usûl ve makāmlı ağdalı sözlü başyapıtlarının yerini, basit dizi ve usûllerden meydana getirilmiş küçük şarkı formunda, sözleri kolay anlaşılabilen, halkın günlük müzik ihtiyaçlarına ve hayat tarzlarına yönelik besteler yapıldı. Bu bestelerin içinde değerli olanları olduğu gibi değersiz olanları da piyasayı doldurdu. Söz ve bestelerdeki değişim ve bozulmaya paralel yeni icrâcıların okuyuş, uslûp ve kıyâfetlerinde de dejenerasyon görülmeye başlandı. 3 1 Yalçın Tura, Cumhûriyet Döneminde Türk Mûsikîsİ, CDTA, c.vi, s Oransay, CDTA, c.vi, s Selçuk, CDTA, c.vi, s

17 1960 lı yıllar, Arap müziğinin yoğun etkisinde kalmış, yer yer klâsik Türk müziği ve halk müziği nin malzemelerini kaynak olarak kullanan, sözleri ve okuyuşuyla kaderci ve karamsar bir müzik türü olan arabeskin etkisinde kaldı. 1 Görüldüğü üzere XX. yüzyılda Türk mûsikîsi, beste ve söz açısından daha önceki devirlerde olduğu gibi üretken bir devir değildir. Her ne kadar yeni besteler yapılıyorsa da bu eserlerin, edebî ve fîkrî yönden zayıf ve tarz olarak da hafif kaldıkları, bestekârların güfte seçimine dikkat etmediği dikkati çeker XX. Yüzyılda Türk Din Mûsikîsi XX. yüzyıl, dînî mûsikî bakımından önceki dönemlere nazaran pek verimli geçmese de dînî mûsikîye hakkıyle vâkıf olan bir hayli bestekârımız yetişmiştir. Nakşbendiyeden Emir Buhârî Dergâhı şeyhi Mesud Efendi (ö: 1908), Koca Mustafa Paşa hânikâhı şeyhlerinden Kutbî Efendi (ö:1913) 2, Yeniköylü Hâdî Bey (ö: 1917), Hüseyin Hâlid Bey (ö: 1920), Ahmed Avni Konuk (ö: 1938), Safvetî Efendi dergâhında şeyhlik, Hüdâî ve Nasûhî dergâhlarında zâkirbaşılık yapmış olan Said Özok (d: 1854), dînî eserleriyle tanınan ve bu sahada epeyce beste üreten Zekâîzâde Hâfız Ahmed Irsoy (ö:1943), Muzikalı Yusuf Bey nâmıyla tanınmış Yusuf Dağseven (d:1871), Üsküdarda Rifâiyeden Çarşamba dergâhı şeyhlerinden Hayrullah Tâceddin (d:1883), Süleyman Erguner (ö:1953), Ulvi Erguner (ö:1974), lâdînî besteleriyle meşhûr olmalarına rağmen dînî eserler de veren Raûf Yektâ, İsmâil Hakkı Bey, Kâzım Uz, İzzeddin Hümayî (d: 1875), Fehmi Tokay (d:1889), Hüseyin Sâdeddin Arel (ö: 1955), Sâdeddin Kaynak (1961), Suphi Ezgi (ö:1962), Kemâl Batanay (ö:1981), Cinuçen Tanrıkorur (ö:2000), Ahmed Hatipoğlu, Yalçın Tura bu asrın değerli bestekâr ve mûsikîşinasları arasındadır. Dînî mûsikî iki başlık altında incelenebilir. Fakat, dînî mûsikî formlarını tam bir genellemeye tâbî tutamayız. Zira tekke mûsikîsinde yer alan bir form, câmî mûsikîsinde; bir tarîkatte görülen icrâ şekli, başka bir tarîkatte de görülebilir. Ya da tam tersine aynı kategoride yer aldıkları halde aynı formların görülmediği durumlar da 1 Selçuk, CDTA, c.vi, s Ergun, c.ii,s

18 vardır. Meselâ, tekke mûsikîsi kategorisinde yer alan Bektâşîlik ve Mevlevîlik te, farklı formlarda besteler icrâ edilir. Tablo 2: Dînî Mûsikî Formları DÎNÎ MÛSİKÎ A-Câmî Mûsikîsi Ezan, salât (salâ), kāmet, Kur ân kıraati (İhlâs, aşr-ı şerîf), namâz içinde ve dışındaki kırâatler, tesbîhât, mahfel sürmesi, duâ, münâcât, na t, ilâhîler (temcîd, tevşîh, cumhûr), tekbir, telbiye (Hac da), şuğl, savt, istiğfar, cumhûr müezzinliği, mevlid, mi râciyye, Cumâ gülbankı, vb. B-Tekke Mûsikîsi (Genel olarak) Âyin, na t, münâcât, kıraat, ilâhî, durak, tevşîh, şuğl, mersiye, nefes, gülbank, kasîde, nevbe, savt, ism-i celâl, dua vs. a)mevlevî b)bektâşî Na t, kıraat, gülbank, Nefes, cem âyini, semâ âyini mersiye, gülbank vb. (mukâbele), sazla icrâ c) Âşık Mûsikîsi ve edilen baş taksim, Diğerleri peşrev, terennümler, son peşrev, son yürük Na t, münâcât, şuğul, semâî ve son taksim, savt, nevbe, ilâhîler, vb. salât, istiğfar, na t, durak, Kur'ân tilâveti, vb XX. Yüzyılda Câmî Mûsikîsi: Câmî mûsikîsi, farz ve nâfile ibâdetler çerçevesinde gelenekte hicrî yılbaşı esas alınarak, belirli zamanlarda sözlü olarak icrâ edilen rûhânî bir mûsikîdir. 8

19 Gelişimini engelleyecek hiçbir mâni bulunmadığı halde XIX. yüzyılda câmî mûsikîsine ilgi, eski dönemlerde olduğu kadar yoğun değildir. Maalesef bu meslekle uğraşanların geleneksel bilgileri koruyup, gelecek nesillere aktarmada titiz davranmamaları yüzünden câmî mûsikîsinin bir çok güzel örnekleri unutulup, kaybolmuş; kalanların bir kısmı ise günümüze bozularak ulaşmıştır. 1 XX. yüzyılın ilk çeyreğinden sonra, başta Raûf Yektâ, Abdülkādir Töre, Sâdeddin Nüzhet Ergun, Suphi Ezgi ve Halil Can gibi bir çok değerli araştırmacı ve sanatkârlar, XX. yüzyıla kadar gelebilen, klâsik Türk mûsikîsinin hâtıralarda ve özel koleksiyolarda muhâfaza ve tesbit edilebilen eserlerini ses ve yazı şeklinde kayda geçirmişlerse de, kaynakların çoğunun belirtilmemiş olması çok üzücüdür. Câmî mûsikîsine âit kayıtlarda da bu eksikliği görüyoruz. Yüzyılın ikinci çeyreğinden sonra her şeye rağmen İmâm Hatip Okulları, Yüksek İslâm Enstitüleri, İlâhiyât Fakülteleri ve klâsik Türk mûsikîsi eğitimi yapan konservatuvarlar, çeşitli mûsikî cemiyet ve dernekleri, Türk din mûsikîsi kültür ve geleneğini, gerek akademik, gerekse amatör çalışmalarla günümüze taşımayı başarmışlardır. XX. yüzyılda câmî mûsikîsi sahâsında daha çok Kur'ân kırâatine önem verilmiştir. Huzur hocalarından ve Süleymâniye dersiâmlarından Hâfız İsmâil Hakkı Efendi nin oğlu Hâfız Ahmed Nâfiz Efendi, Üsküdârlı Hoca Fehmi Efendi, Bulgurlulu Hâfız Hüsnü, Hacı Ahmed Niyâzî Araz, Şekercizâde Hâfız Hayreddin Bilgen, Hâfız Ahmed Hamdi Yavuz, Abdurrahman Gürses, Ağa Câmii İmâmı Rahmi Şemses, Üsküdar da Vâlide Câmii müezzinlerinden Hâfız Mustafâ Efendi, Hâfız Hamdi, Hâfız İbrâhim; Süleymâniye Câmii müezzinlerinden Hâfız Kemâl, Hâfız Şevket, Atikalipaşa da Hâfız Dâim, Hâfız Kerim, Fâtih Câmii imâmlarından Hâfız Bekir Efendi, Çorumlu Hâfız Yusuf Efendi, Enderunlu Hâfız Ömer Efendi, Musullu bestekâr, âmâ Hâfız Osman Efendi, Nûruosmâniye İmâmı Hâfız Hasan, Sultanahmed Câmii İmâmı Hâfız İdris, Lâleli İmâmı Hâfız Necâti, Hâfız Kudsi, Yer altı Câmii İmâmı Hâfız Ali; Şehlâ Hâfız Osmân, Hâfız Burhân ve özellikle Hâfız Sâmi, güzel ses ve kırâatleriyle meşhûr usta hâfızlardandır. 1 Oransay, CDTA, c.vi, s

20 Aksaray Vâlide Câmii müezzinbaşısı Hâfız Cemâl, Arab Câmii müezzinbaşısı Hâfız Ahmed ve kudümzen Eşref Özkul da câmi na tleriyle meşhûrdur. Osmanlı Devleti nin son dönemlerinden günümüze kadar, okuyuşlarıyla âdeta ekol olmuş önemli müezzinler arasında, Süleymâniye Câmii müezzinlerinden Hâfız Kemâl ve Hâfız Şevket, Üsküdâr Yeni Vâlide Câmii müezzini Aksaraylı Hâfız Süleyman Efendi, Beyazıd Câmii müezzini Hâfız Kerim (Akşâhin) ve Aksaray Vâlide Câmii müezzini Aksaraylı Hâfız Cemâl Efendi, Hâfız Sâdeddin Kaynak, Bekir Sıtkı Sezgin(ö:1996), Yusuf Gebzeli (ö:1998), Kânî Karaca (ö:2004), Fevzi Mısır, Yusuf Bilgin, Aziz Bahriyeli, İbrâhim Çanakkaleli ve İsmâil Coşar ı sayabiliriz yılları arasında ezanın orijinal metinleriyle okunması yasaklanmış, Türkçe ye tercüme edilmiş hâliyle okunması mecbûriyeti getirilmiştir. Bu dönemde minârelerden, Tambûrî Dürri Turan ın ( ), dügâh, hicâz, beyâtî ve rast makāmında bestelediği Türkçe ezanlar dinlenmiştir. 2 Kemâl Batanay ( ), Süleyman Çelebi nin yıllardır kalıplaşmış bir ezgisi olmadan okunagelen Mevlid inin altı yüz kadar beytini çeşitli makām geçkileriyle bestelemiş; Ali Rıza Avni Tınaz, elimizde sadece Hatip Zâkirî ye (ö:1623) âit bir örneği bulunan münâcât türüne, rast makāmında yeni bir eser daha kazandırmıştır XX. Yüzyılda Tekke Mûsikîsi Tekke mûsikîsini, câmî mûsikîsinden ayıran özellik, sazların da icrâda kullanılabilmesidir. XX. yüzyılın ilk yarısında tekke mûsikîsinde de fazla bir yenilik göremiyoruz. Az da olsa, zâkir ve zâkirbaşılar arasından ilâhî besteleyen kişilere rastlamakla birlikte,. bu dönemde klâsik mûsıkîşinâslarımızdan tekke tarzında ilâhî besteleyenler fazla değildir. Asrın ilk yarısında bestelenen ilâhîler, pek yaygın değildir. Zâkirler daha çok 1 M. Safâ Yeprem, TCM-GMMM, s. 209, DT, İstanbul, Oransay, CDTA, c.vi, s

21 eski eserlere önem vermişler ve zikir meclislerinde de de bu besteleri okumuşlardır. 1 Bütün bunların sebebi ise bu mûsikînin icrâ mekânı olan tekkelerin kapatılmasıdır. Bu devirde, bir kısım mûsıkîşinâslarımız, güfte seçiminde fazla titiz davranmamış, edebî değeri olmayan bir takım şiir parçalarını bestelemeyi yeğlemişlerdir. 2 Tekke mûsıkîsi sahâsında da, bu yüzyıldaki en önemli hizmet, nota tesbit ve tasnif çalışmalarıdır. Bu konuda öncülük, yine İstanbul Konservatuvarı nındır. Üç cilt olarak neşredilen İlâhî Külliyâtı nın, 1931 yılında yayınlanan birinci cildi, 27 tevşihi içermektedir. Eserin önsözünde, İstanbul Mûsikî Konservatuvarı Tasnif Hey eti Başkanı Raûf Yektâ tarafından yazılmış kayıtta: Türk Mûsıkîsine âit eski ve kıymetli eserlerin tasnîf ve tesbîti için maârif vekâlet-i celîlesi tarafından bu âcizin riyâseti altında teşkil buyrulan hey etin vezâifini mübeyyin vekâlet-i müşârun ileyhâ tâlîm ve terbiye dâiresi sanâyi-i nefîse kısmının 9/12/926 târih ve 176 numaralı tahrîrâtına leffen İstanbul Şehremânetine gönderilen tâlimâtnâmenin 1. maddesinde tasnif heyetinin üç zâttan mürekkeb olacağı zikredildikten sonra, 3. maddesinde de hey etin vazifesi mahfûzâtı tesbit etmektir. Bu tesbit faâliyetinde dînî eserler takdîm edilecektir. 3 denmektedir. Bu tâlimâtnâme gereğince, başlangıçta hey ete Raûf Yektâ Bey, Zekâîzâde Ahmed Irsoy ve İsmâil Hakkı Beyler âzâ olarak seçilmiş, fakat daha sonra İsmâil Hakkı Bey in vefâtı üzerine, âzâlığa Ali Rifat Çağatay getirilerek, târihî ve edebî değeri olan klâsik eserler bir yandan notaya alınmış, bir yandan da neşredilmeye başlanmıştır. 4 Bu külliyâtın 1933 te yayınlanan 2. ve 3. cildinde 94 ilâhî notası vardır. Bu dönemde İstanbul Konservatuvarı tarafından neşredilen ilâhîlerin sayısı 121 civârındadır ve bu miktar hafızâlarda yaşayanlara nazaran çok azdır. Notaya alınan ilâhîlerin hepsi basılmamış, üstelik sınırlı sayıda bestekârı tesbit edilebilen bu ilâhîlerin kimlere okutturulduğu kayda geçilmemiştir. Raûf Yektâ Bey, bu konuyla ilgili olarak sadece Notalarını neşrettiğimiz tevşihleri en mevsuk ve i timâda şâyân menbâlardan 1 Ergun, c.ii, s Ergun, c.ii, s Ergun, c.ii, s Ergun, c.ii, s

22 aldık. demekle yetinmiştir. 1 Ne yazık ki kayıtlarda isimlere yer verilmemesi, gereksiz bir tevâzu ve ilim adına bir kayıptır. Tekke Mûsikîsinin içerisinde yer alan Mevlevî, Bektâşî, Âşık Mûsikîsi 2 ve diğer tarîkatlerin mûsikîsinin XX. yüzyıldaki seyrini kısaca verelim: XX. Yüzyılda Mevlevî Mûsikîsi Mevlevî mûsikîsi, Âyin-i Şerif ve na tlerden oluşur. Âyin sözleri (güfteler) çoğunlukla Hz. Mevlânâ nın Mesnevî si ve Dîvân-ı Kebîr inden, bazıları da oğlu Sultân Veled in ve Molla Câmî gibi diğer Mevlevî şâirlerinin eserlerinden seçilerek bestelenmiştir. Mevlevî Âyini; mûsikîsi, enstrümanları, kıyâfetleri ve hareketleriyle baştan sona sembollerle örülü bir âyindir. 3 Mevlevî âyini ve semâ için Mevlânâ Hazretleri, muhibbe müstehâb, âşıka hayattır der. Ahmed Avni Konuk, ahkâm-ı şer iyyeyi icrâdan sonra yapılan bir aşk meclisidir diye târif eder 4. XX. yüzyılın ilk yarısında Mevlevî mûsikîsi nde fazla bir gelişme olmamıştır. Ahmed Avni Konuk 3, Zekâîzâde Ahmed Irsoy 2, Raûf Yektâ, Kâzım Uz ve İzmirli Râkım birer âyin bestelemişlerdir. 5 Bu dönemde Mevlevî mûsikîsine en büyük hizmet, âyinlerin notaya alınarak, İstanbul Konservatuvarı tarafından neşri olmuştur. Fakat maalesef yine, kimlerden tesbit edildiği belirtilmemiştir. Fakat şu kadarını biliyoruz ki hey etin başkanı olan Raûf Yektâ Bey, Yenikapı Mevlevîhânesi ne mensûbdur. Dergâhda neyzenlik ve neyzenbaşılık yapmıştır. Zekâîzâde Ahmed Irsoy ise Yenikapı ve Bahâriye Mevlevîhânelerinde kudümzenbaşılık yapmış ve yıllarca bu âyinleri okumuştur. İstanbul Konservatuvarının 1934 te yayınlamaya başlayıp 1939 da tamamladığı Türk Mûsikîsi Klâsikleri-Mevlût Tevşihleri, İstanbul Konservatuvarı Neşriyâtı, 1931, c.i, s.v 2 Ergun, Tekke Mûsikîsi tasnifine Âşık Mûsikîsi ni de ilâve etmiştir. Bkz: Ergun, c.ii, s Mevlevî Âyini nin icrâsı ve ayrıntılı bilgi için bkz: Nuri Özcan, Mevlevî Âyini, DİA, c.xxix, s Halil Can, Dînî Mûsikî, Mûsikî Mecmûası, İstanbul, 1975, Sayı 308, s Ergun, c.ii, s

23 sayfalık, 38 ayinden oluşan bu değerli külliyât, bu iki mûsikîşinâsın hâfızâlarındaki eserlerden derlenmiş olmalıdır. 1 Ergun, Antoloji de tesbit edebildiği âyinlerin 65 i bulduğundan ve kayıp âyinlerden bahsetmektedir. 2 Halil Can, 66 âyin bestelendiğinden söz eder. 3 S. N. Ergun un kayıtlarından ve çeşitli kaynaklardan yaptığımız tesbitler çerçevesinde Mevlevî Âyini bestelerinin yüzyıllara göre bir çizelgesini hazırladık: Tablo 3: Yüzyıllara Göre Mevlevî Âyini Besteleri MEVLEVÎ ÂYİNİ BESTELERİ Yüzyılı Bestekârı Makāmı XV-XVI Bestekârı bilinmiyor (Beste-i Kadîm) Dügâh XV-XVI Bestekârı bilinmiyor (Beste-i Kadîm) Hüseynî XV-XVI Bestekârı bilinmiyor (Beste-i Kadîm) Pençgâh XVII Kûçek (Köçek) Derviş Mustafâ Bayâtî XVIII Bursalı Mehmed Sâdık Efendi (ö ) Bestenigâr XVIII Hâfız Abdurrahim Şeydâ Dede (ö.1800) Hicâzeyn (kayıp) XVIII Hâfız Abdurrahim Şeydâ Dede Irak XVIII Hâfız Abdurrahim Şeydâ Dede Isfahân (kayıp) XVIII Kutbunnâyî Osmân Dede (ö.1729) Çârgâh XVIII Kutbunnâyî Osmân Dede Hicâz XVIII Kutbunnâyî Osmân Dede Rast XVIII Kutbunnâyî Osmân Dede Uşşâk XVIII Mustafâ Itrî Efendi (ö ) Segâh XVIII Vardakosta Ahmed Ağa (ö.1794) Hicâz XVIII Vardakosta Ahmed Ağa Nihâvend XVIII Vardakosta Ahmed Ağa Sabâ (kayıp) XIX Abdülbâki Nâsır Dede ( 1821) Isfahân (kayıp) XIX Abdülbâki Nâsır Dede Acembûselik XIX Ahmed Ârif Hikmetî Dede (ö.1874) Mâhûr (kayıp) XIX Ahmed Avni Konuk (ö.1938) Pûselik (Bûselik)-aşîran XIX Ahmed Hüsâmeddin Dede (ö.1900) Râhatülervâh XIX Ali Aşkî Bey (ö.1892) Hüseynîaşîrân (kayıp) XIX Ali Nutkî Dede (ö:1804 ) Şevkutarâb XIX Bolâhenk Nûri Bey (ö.1910) Bûselik 1 Ergun, c. II, s Ergun, c. II, s Can, Dînî Mûsikî, a.g.e, İstanbul, 1975, sayı 309, s

24 XIX Bolâhenk Nûri Bey Karcığar XIX Derviş Abdülkerim Dede (ö.1820) Yegâh (kayıp) XIX Eyüplü Hüseyin Dede Nühüft XIX Hacı Fâik Bey (ö.1891) Dügâh (kayıp) XIX Hacı Fâik Bey Yegâh (kayıp) XIX Hacı Hâşim Bey (ö.1868) Sûzinâk (kayıp) XIX Hacı Hâşim Bey Şehnâz (kayıp) XIX Hammâmîzâde İsmâil Dede (ö.1846) Bestenigâr XIX Hammâmîzâde İsmâil Dede Ferahfezâ XIX Hammâmîzâde İsmâil Dede Hüzzâm XIX Hammâmîzâde İsmâil Dede Isfahân (kayıp) XIX Hammâmîzâde İsmâil Dede Nevâ XIX Hammâmîzâde İsmâil Dede Sabâ XIX Hammâmîzâde İsmâil Dede Sabâbûselik XIX Hammâmîzâde İsmâil Dede Şevkutarâb XIX Hüseyin Fahreddin Dede (ö.1911) Acemaşîrân XIX İsmet Ağa (1870) Isfahân (kayıp) XIX İsmet Ağa Müsteâr (kayıp) XIX İsmet Ağa Râhatfezâ (kayıp) XIX Kudümzen Hâfız Ali Dede (ö.1800) Nühüft (kayıp) XIX Künhî Abdürrahim Dede (ö.1831) Nühüft (kayıp) XIX Künhî Abdürrahim Dede Hicâz XIX Manisalı Mustafâ Câzim (ö.1875) Hicâzkâr (kayıp) XIX Mehmed Celâleddin Dede (ö.1908) Dügâh XIX Mustafâ Nakşî Dede (ö.1854) Şeddiarabân XIX Musullu Âmâ Hâfız Osmân (ö.1918) Hüseynî (kayıp) XIX Müezzinbaşı Rifat Bey (ö.1888) Ferahnâk XIX Müezzinbaşı Rifat Bey Neveser XIX Neyzen Sâlih Dede (ö.1888) Şeddiarabân (kayıp) XIX Selânikli Derviş Necîb (ö.1883) Sûzidîl (kayıp) XIX Selânikli Derviş Necîb Sûzinâk XIX Sultân Selim III (ö.1808) Sûzidilârâ XIX Tanbûrî Kâmil Efendi (ö.1875) Yegâh (kayıp) 19 Uzun Arap Ali (ö.?) Kürdîlihicâzkâr (kayıp) 19 Yahyâ Ef. Dergâhı Zâkirbaşısı (ö.?) Isfahân (kayıp) 19 Zekâî Dede (ö.1897) Isfahân 19 Zekâî Dede Mâye XIX Zekâî Dede Sabâzemzeme XIX Zekâî Dede Sûzidîl XIX Zekâî Dede Sûzinâk XX Ahmed Avni Konuk (ö.1938) Bûselikaşîrân XX Ahmed Avni Konuk Dilkeşîde 14

25 XX Ahmed Avni Konuk Rûy-iırâk XX Ahmed Çalışır (d.1966) Hicâzkâr XX Alâedddîn Yavaşça (d.1926) Acem XX Alâedddîn Yavaşça Segâh XX Bekir Sıtkı Sezgin (ö:1996) Muhayyersünbüle XX Cinuçen Tanrıkorur (ö:2000) Bayâtîarabân XX Cinuçen Tanrıkorur Evcârâ XX Cinuçen Tanrıkorur Nişâburek XX Cinuçen Tanrıkorur Zâvilaşîrân XX Cüneyd Kosal Nişâbûr XX Doğan Ergin (ö.1998) Ferâhnâkaşîrân XX Erol Sayan (d.1936) Eviç XX Fâtih Salgar (d.1954) Hicâz XX Fâtih Salgar Uşşâk XX Fırat Kızıltuğ Hisâr XX Hasan Esen Şehnâz XX Hüseyin Sâdeddin Arel (ö.1955) Acemaşîrân I XX Hüseyin Sâdeddin Arel Acemaşîrân II XX Hüseyin Sâdeddin Arel Acemkürdî I XX Hüseyin Sâdeddin Arel Acemkürdî II XX Hüseyin Sâdeddin Arel Aşk-efzâ XX Hüseyin Sâdeddin Arel Bayâtî XX Hüseyin Sâdeddin Arel Besteısfahân XX Hüseyin Sâdeddin Arel Bestenigâr I XX Hüseyin Sâdeddin Arel Bestenigâr II XX Hüseyin Sâdeddin Arel Bûselik XX Hüseyin Sâdeddin Arel Dilkeşhâverân XX Hüseyin Sâdeddin Arel Eviç XX Hüseyin Sâdeddin Arel Evcârâ XX Hüseyin Sâdeddin Arel Ferâhfezâ XX Hüseyin Sâdeddin Arel Ferâhnâk XX Hüseyin Sâdeddin Arel Ferâhnümâ I XX Hüseyin Sâdeddin Arel Ferâhnümâ II XX Hüseyin Sâdeddin Arel Heftgâh XX Hüseyin Sâdeddin Arel Hicâz XX Hüseyin Sâdeddin Arel Hicâzkâr XX Hüseyin Sâdeddin Arel Hüseynî XX Hüseyin Sâdeddin Arel Hüzzâm XX Hüseyin Sâdeddin Arel Isfahân XX Hüseyin Sâdeddin Arel Karcığar XX Hüseyin Sâdeddin Arel Kürdîlihicâzkâr XX Hüseyin Sâdeddin Arel Lâlegül 15

26 XX Hüseyin Sâdeddin Arel Mâhûr XX Hüseyin Sâdeddin Arel Müsteâr XX Hüseyin Sâdeddin Arel Nevâ XX Hüseyin Sâdeddin Arel Neveser XX Hüseyin Sâdeddin Arel Nihâvend XX Hüseyin Sâdeddin Arel Nikrîz XX Hüseyin Sâdeddin Arel Nişâbûr XX Hüseyin Sâdeddin Arel Nişâbûrek XX Hüseyin Sâdeddin Arel Nühüft XX Hüseyin Sâdeddin Arel Râhatfezâ XX Hüseyin Sâdeddin Arel Râhatülervâh XX Hüseyin Sâdeddin Arel Rast XX Hüseyin Sâdeddin Arel Sabâ XX Hüseyin Sâdeddin Arel Segâh XX Hüseyin Sâdeddin Arel Sultâniyegâh XX Hüseyin Sâdeddin Arel Sûzidîl XX Hüseyin Sâdeddin Arel Sûzinâk XX Hüseyin Sâdeddin Arel Şehnâz XX Hüseyin Sâdeddin Arel Şeddiarabân XX Hüseyin Sâdeddin Arel Şerefnümâ XX Hüseyin Sâdeddin Arel Şevkefzâ XX Hüseyin Sâdeddin Arel Tâhir XX Hüseyin Sâdeddin Arel Uşşâk XX Hüseyin Sâdeddin Arel Uzzâl XX Hüseyin Sâdeddin Arel Yegâh XX İrfan Doğrusöz Mâhûr XX İrfan Doğrusöz Muhayyersünbüle XX İsmet Doğru Hicâz XX İsmet Doğru Sûzinâk XX İzmirli Râkım Elkutlu (ö.1948) Karcığar XX Kâzım Uz (ö.1938) Yegâh XX Kâzım Uz Sultâniyegâh XX Kemâl Batanay (ö: 1981) Nikrîz XX Kemâl Tezergil Nihâvend XX Mutlu Torun Şehnâz XX Necdet Tanlak Nişâburek XX Necdet Tanlak Neveser XX Necdet Tanlak Tâhir XX Raûf Yektâ Bey (ö.1935) Yegâh XX Refik Fersan (ö.1965) Rast XX Refik Fersan Selmek XX Sâdettin Heper (ö.1980) Hisârbûselik 16

27 XX Sâdun Aksüt Sâzkâr XX Zekâîzâde Ahmed Irsoy (ö.1943) Bayâtîbûselik XX Zekâîzâde Ahmed Irsoy Müsteâr XX Zeki Atkoşar Acemkürdî XX Zeki Atkoşar Dilkeşhâverân XX Zeki Atkoşar Mâhûr XX Zeki Atkoşar Muhayyer XX Zeki Atkoşar Sâzkâr XX Zeki Atkoşar Şehnâzbûselik Tablo 4 : Mevlevî Âyini Bestelerinin Yüzyıllara Göre Sayısal Cetveli Hicrî Mîlâdî Âyin Sayısı H.( IX-X) M. (XV-XVI) 3 H. XI M. XVII 1 H. XII M. XVIII 12 H. XIII M. XIX 48 H. XIV M. XX 95 Toplam:159 Yukarıdaki tabloya göre en çok âyin, XX. yüzyılda bestelenmiştir ve en fazla âyin, 51 âyinle H. Saadeddin Arel in görünüyor. XX. yüzyıldan önce bestelenmiş klâsik âyinlere baktığımızda çoğunlukla karar veya orta bölge seyrini kullanan ısfahân, yegâh, dügâh, hicâz, nühüft, sûznâk, rast, uşşâk, hüseynî, sabâ, bestenigâr gibi pest makāmların tercih edildiğini görüyoruz. Bunun sebebi geçmiş yıllarda mansûr, şâh, dâvûd akortlarının kullanılarak âyin boyunca âyinhanları yormamakla izâh edilebilir. Tekke ve zâviyelerin kapatılmasından sonra doğan bestekârların, mikrofon kullanılmaya başlanması ve bolâhenk nısfiyesi akordunun yerleşmesi nedeniyle artık muhayyersünbüle, mâhûr, beyâtîarabân, evcârâ, şehnâz, muhayyer, hicâzkâr gibi tiz bölge seyirleriyle başlayan makāmları da tercih ettikleri görülür. Ayrıca XX. yüzyıl âyin bestekârları, başta ve sonda çalınan saz eserlerini kendileri bestelemezken, 1925 ten sonra doğan âyin bestekârlarının çoğu, saz eserleri de dâhil olmak üzere âyinlerini baştan sona kendileri bestelemeyi tercih 17

28 etmişlerdir. Bunu, ruh, uslûp ve makām uyumsuzluklarını ortadan kaldıran olumlu bir gelişme olarak alabiliriz. 1 XX. yüzyılda, klâsik Türk mûsikîsi ve özellikle dînî mûsikî, önceki yüzyıllara nisbetle ihtişâmını kaybetmiş olmasına ve mûsikîmizin yetkin icrâ merkezleri diyebileceğimiz tekkelerin kapatılmasına rağmen bu asırda Arel inkiler de dahil olmak üzere 90 ın üzerinde âyin bestelenmiştir. Ayrıca Mevlevî semâına başlamadan önce bir kişi tarafından okunan na t türüne Kemâl Batanay, dügâh makāmında bir eser kazandırmıştır. Mutrıbın na tten sonra devr-i kebîr usûlünde icrâ ettiği dînî peşrevler de Kemâl Batanay, Sâdeddin Heper, Hüseyin Sâdeddin Arel ve başka sanatkârlar tarafından zenginleştirilmiştir XX. Yüzyılda Bektâşî Mûsikîsi Bektâşî mûsikîsi, asıl geleneğini Orta Asya Türk geleneklerinin etkisinde Anadolu da gelişen Alevîlikten alır. Alevîlikle Bektâşiliğin ayrımını şöyle yapabiliriz: Alevîlik âileden geçen geleneksel bir kültürdür, sonradan alevî olunmaz. Bektâşîlik ise bir tarîkat olduğu için böyle bir şey söz konusu değildir. Alevîlik daha ziyade köy ve kasabalarda etkin olduğu halde, Bektâşîlik ise, eğitim ve kültür seviyesinin yüksek olduğu şehirlerde yaygınlık göstermiştir. Ayrıca kırsalda yaşanan Bektâşîlikle şehir Bektâşiliği arasında, dînî törenlerinde, yaşam biçimlerinde, uslûp, tavır ve davranış biçimleri açısından bir takım farklılıklar görülür. 2 Bektâşî mûsikîsi nde, Âyin-i Cem, tarîkat mensuplarının birlikte icrâ ettiği bir âyindir ve semâh yapılır. İkrar âyini ise, tarîkata kabul edilenlerin, yola giriş merâsimidir 3. Muharrem ayında yapılan Cem Âyinlerinde semâh dönülmez ve Hz. Hüseyin ve Kerbelâ üzerine söylenmiş nefes ve mersiyeler okunur. Temcid, münâcât, ilâhî, durak, salât, tekbir gibi formlara rastlanmaz. Hz. Ali yi öven Mi râciyyeler ve Na t-ı Ali ler, Şah İsmâil e nisbet edilen ve sazsız icra edilen Mevlid-i Ali, Bektâşî mûsikîsi nde sık okunan eserlerdendir. 1 Cinuçen Tanrıkorur, Osmanlı Dönemi Türk Mûsikîsi, İstanbul, Dergâh Yayınları, 2003, s Nuri Özcan, Bektâşî Mûsikîsi, DİA, İstanbul, 1992, c.v, s.371, 3 Özcan, Bektâşî Mûsikîsi, DİA, İstanbul, 1993, c.v, s

29 Bektâşî mûsikîsi nin en yaygın türlerinden olan nefesler, Bektâşîliği terennüm eden ve daha ziyâde âşık mûsikîsi uslûbunda bestelenmiş manzûmelerdir. 6+5=11 li duraklı veya 8 li, 7 li 5 li duraksız heceyle yazılmıştır. Şehirlerde ve kültür merkezlerinde okunan nefeslerde ise klâsik Türk mûsikisinin etkisi ile arûzla yazılan nefesler görülmeye başlanır. 1 Nefesler, sadece Bektâşî tekkelerinde değil Anadolu ve Rumeli nin bir çok dergâh ve tekkelerinde de okunmuştur. Ayrıca, mevcut nefeslerin şâirlerinin hepsi Bektâşî değildir. Meselâ, Hacı Bayrâm-ı Velî, Fuzûlî, Vizeli Alâeddin, Gaybî, Şeyh Gâlib, Emrah, Kâzım Paşa, Yûnus Emre gibi şâirlerin Bektâşilikle alâkası yoktur. Fakat bu şâirlerin şiirleri Bektâşîlerce de benimsenmiş ve Bektâşî tekkelerinde nefes uslûb ve makāmlarında okunmuştur. 2 Bektâşî mûsikişinaslarının adlarını gizlemeleri (sırretme) sebebiyle olsa gerek daha önceki asırlarda olduğu gibi, XX. yüzyılda da elimizde bestekârı belli olan nefes sayısı oldukça sınırlıdır 3. İstanbul Konservatuvarı nın 1933 te neşrettiği 87 nefes ten sadece üç tanesinin bestekârı bilinmektedir. İkisinin güfte ve bestesi, Sâmih Rifat Poyraz, diğerinin güftesi, Günci Baba adında bir Bektâşî ye, bestesi ise Nuri Halil e âittir 4. Bu yüzyılda Bektâşî mûsikîsi ne katkı olarak yapılan en güzel çalışmalara nefeslerin derlendiği antolojileri örnek verebiliriz. S. N. Ergun un Bektâşî Şâirleri ve Nefesler-I-II (XIX. Asra kadar) ve Bektâşî-Kızılbaş Alevî Şâirleri ve Nefesleri III (XIX. Asırdan beri) ; Turgut Koca nın Bektâşî Nefesleri ve Şâirleri (XIII. yy. dan XX. yy. a kadar), Abdülbâki Gölpınarlı nın Alevî-Bektâşî Nefesleri adlı eserleri, sahasında yapılan değerli çalışmalardandır. 1 Özcan, a.g.m, DİA, c.v, s Ergun, c.ii, s Özcan, a.g.m, DİA, c.v, s Türk Mûsikîsi Klâsiklerinden Bektâşî Nefesleri, İstanbul Konservatuvarı Neşriyâtı, 1933 c.iv, no, 122,131,144 19

30 XX. Yüzyılda Mevlevî ve Bektâşî Tarîkatlerinin Dışındaki Mûsikî Tekkelerin 1925 te kapatılmasıyla, açıktan icrâ edilen bir çok tarîkat âyinleri târihe karışmış, fakat tekke mûsikîsi örnekleri özel toplantılarda devâm etmiştir. Mevlevîlik ve Bektâşîlik dışındaki tarîkatlerin bir kısmı kuûdî, bir kısmı da kıyâmîdir: A) Kuûdî Tarîkatler: Zikir ve âyinler oturarak icrâ edilir. Namâz ve Kur ân tilâvetinin ardından hep birlikte genellikle hüseynî makāmında yapılan tevbe-istiğfar, dua, salavât ve kelime-i tevhîdden sonra bir kişi, na t veya durak okur. Ya da bir cumhûr ilâhisi ile ism-i celâle geçilir. Âyin esnâsında zâkirbaşı ve reîsin aynı kudrette coşkunluk ve uyum içinde olması gerekir. Âyin, tarîkatınin icâbı diğer ezkârı da icrâ ettikten sonra Kur ân tilâveti ile son bulur. 1 B) Kıyâmî Tarîkatler: İkiye ayrılır a) Ayakta oldukları yerde sağa sola dönerek veyâ sallanarak zikredenler. b) Devrânîler: Daha ziyâde Halvetîlik ve Kādirîliğin Eşrefî kolunda görülen devrân zikrinde, dervîşân ayakta iken, kollarını birbirlerinin omuzlarına ve bellerine atarak bir dâire oluştururlar. Sağ ayak ileri, sol ayak geriye atılarak, düzgün bir tempo ile sağdan sola doğru yürüyerek devrederler. Devran esnâsında sâdece devrân zikrine göre bestelenmiş devrân ilâhîleri okunabileceği gibi, diğer tarîkatlerle müşterek ilâhîler de okunabilir 2. Bir zâkirbaşının mahâreti devrân zikrinde belli olur. Zira mâhir bir zâkirbaşının, ilk girişi sağ ayak temposuna uygun olan ilâhîlerle, bazen sol ayakla başlamak gerektiren anakruz tâbir edilen usûlun ortasından girilerek başlanan ilâhîleri iyi bilmesi gerekir. 1 Can, Dînî Mûsikî, a.g.e, İstanbul, 1976, sayı 316, s.19 2 Can, a.g.e, s.19 20

31 XX. Yüzyılda Âşık Mûsikîsi 1 Ekserisi bir tarîkat mensûbu (Bektâşî, Kādirî, Nakşibendî vb.) olan basit bilgili saz şâirlerinin icrâ ettiği, yaşam tarzlarını ve ruh hâllerini yansıtan ve daha ziyâde Anadolu da yaygın olan bir mûsikî türüdür. Ergun, Bektâşî nefesleri ile Sünnî tarîkatlere mensûb saz şâirlerinin âşık mûsikîsi tavrında besteledikleri ilâhîleri, ya Âşık Mûsikîsi kadrosuna idhâl etmek veyâ Bektâşî Nefesleri ve Âşık İlâhîleri diye ikiye ayırmak icâb ettiğini söylemiştir. Nitekim İstanbul Konservatuvarının neşrettiği Bektâşî Nefesleri adlı eserde ayrıca Bektâşîlere âit olmayan bazı âşık ilâhîleri mevcuttur. 2 1 Bu tasnif, S..Nüzhet Ergun tarafından yapılmıştır. Bkz: Ergun, c.ii, s Türk Mûsikîsi Klâsiklerinden -Bektâşi Nefesleri I-II, İstanbul Konservatuvarı Neşriyâtı, İstanbul,

32 2-GÜFTE MECMÛASI NIN İNCELENMESİ 22

33 2.1 Mecmûa yı Derleyen el-hâc Şeref Efendi b. el-hâc Hasan Efendi Hakkında Bilgi El-Hâc Şeref b. Hasan (ö:1947), XX. yüzyılın son zâkirbaşılarındandır. Meşhûr Balat İmâmı Hâfız Hasan Tahsin ve Yaşar Baba nın öğrencisidir. Hacı Şeref Efendi, gençlik yıllarında Kādirî ve Rifâî tarîkatlerine girmiş, daha sonra Yaşar Baba ya intisâb ederek Bektâşî olmuştur te Balat imâmı Hâfız Hasan Tahsin Efendi den icâzet alarak, uzun seneler çeşitli tekkelerde zâkirbaşılık hizmetinde bulunmuştur de de Yaşar Baba'dan zâkirbaşılık icâzeti alan Hacı Şeref Efendi, O nun gibi ibâdetlerinde titiz bir Bektâşî idi 1. Revnakoğlu, Yaşar Baba adlı makâlesinde Hacı Şeref ten:... eskilerin meclis-ârâ dedikleri, geldiği yere neşe getiren, konuşkan ve konuşması ile iç açan bir adamdı. Bu sebeble her yerde aranır ve beklenirdi. Lâtifeci, şakacı, edeb-erkân görmüş terbiyeli bir kalem efendisi, bir şehir çocuğu olduğu kadar, son derece asabî ve patavatsızdı Hacı Şeref, tekke mûsikîsinin yanı sıra şarkı ve semâî de geçmişti. Karagöz oyunlarına mahsûs perde gazellerini de usûlü ile bilirdi. Ben de nühüft makâmından bir perde gazelini kendisinden geçtim. 2 diye bahseder. Aynı zamanda iyi bir dâirezen olan Hacı Şeref in engin bir folklorik bilgisine sahip olduğu, İstanbul un eski hayâtını, hânende ve sâzendelerini, tulumbacılarını ve temâşa sanatçılarını çok iyi bildiği söylenir. Dergâhların kapatılmasından sonra, açıkta kalan birçok kimse gibi O da mehter takımında serzilzânlık, gülbankçılık, halîlezenlik ve tabl-zenlik yapmıştır 3. Cemâl Kaygılı İstanbul Argosu ve Çingeneler adlı kitaplarında kaynak olarak Hacı Şeref Efendi yi göstermiştir yılı Ocak ayında Karagümrükteki Tahtaminâre Tekkesi bitişiğindeki evinde vefat etmiştir. Hammâmîzâde İhsan Bey, O nun vefâtı üzerine şu târihi düşürmüştür: Kaldı hemân dergeh-i dehrde bir hoş sadâ Ola Şeref Hacı nın hûr ü gılmân yoldaşı 1 C. S. Revnakoğlu, Yaşar Baba, Târih Dünyâsı, İstanbul, 1965, c.ii, sayı 7, s Revnakoğlu, a.g.m, s Revnakoğlu, Tekke Dışında Nevbe ve Sazları, a.g.e,, İstanbul, 1968, c.viii, sayı 51, s

34 Cevher târîhin yazdı kalem Hayy deyû Gitti hemân Hû deyüp cennete zâkirbaşı Hacı Şeref Efendi nin Hocaları Balat İmâmı Hâfız Hasan Tahsin Efendi Ergun, Antoloji de Balat imâmı Hâfız Hasan Tahsin hakkında şöyle bahseder: Son devrin üstâd zâkirbaşılarından biri de Balat İmâmı nâmıyla şöhret kazanan Hâfız Hasan Efendi dir. Balat ta Meydancık imâmı idi. Bay Ali Gerçek diyor ki: Hasan Efendi birçok zâkire ilâhî ve şuğul meşketmiştir. Ezcümle meşhûr Yaşar Baba, Remlî şeyhi Hüseyin Hâlis Efendi, Zekâîzâde Şefik Dede, Yeni Câmî müezzini Hâfız Ali Efendi; Eğrikapulu Hâfız Fahri Efendi, Şehreminli Hâfız Bekir Efendi, Balatlı Emin Efendi, Kabakulak Tekkesi dervişlerinden Mustafâ Dede, Meydancıklı Ârif Bey 2 merhumlarla Zâkir Râşid, Gümrüklü Mehmed, Hacı Şeref 3 ve Celâl Efendiler mumâ ileyh Hâfız Hasan Efendi nin yetiştirdiği zâkirlerdendir. Bu değerli zâkirbaşı, 1 Kânûn-i evvel 1328 (M.03/12/1910) de vefat etmiştir. Edirnekapı da Halebî Kabri civârında medfûndur. der. 4 Görülüyor ki Balat imâmı Hâfız Hasan Tahsin, daha sonra Şeref Efendi nin hocası olan Yaşar Baba nın da hocasıdır Yaşar Baba (Halil Aşkî) Ergun, Antoloji de Yaşar Baba hakkında şöyle yazmaktadır: Zâkir Yaşar Baba, mersiye okumakla büyük bir şöhret elde etmişti. Önce Kādiriyye den Müştakzâde Şeyh Edhem Efendi ye derviş oldu. Sonra Rıfâiyye den Müfti hamamı tekkesi şeyhi Râşid Efendi ye intisab etti. Daha sonra Çamlıca Bektâşi Tekkesi Babası Ali Nutki Efendi den nasib aldı. Bilâhare Eyüp te Karyağdı Baba 1 Kılıç,a.g.m, s.81 2 Hayatı ve tertib ettiği nevbe için bkz: s Hacı Şeref, bu güfte mecmûasının müellifidir. 4 Ergun, c.ii, s

35 nâmıyla anılan Bektâşî Tekkesi ne baba oldu. 17 Kānûn-i sâni Ocak) 1934 de Eyüp te vefât etti. Eyüp te Kırkmerdivenler mezarlığına defnedildi. Başında Bektâşi fahrı olduğu halde İstanbul un bazı tekkelerinde zâkirbaşılık eden Yaşar Baba, idâre husûsunda fevkalâde bir kābiliyete sâhipti. Rifâî tekkelerinde uzun müddet reîslik etmiş olmanın da bunda tesiri vardı. İlâhîleri, Balat Meydancık imâmı Hâfız Hasan Efendi den meşk etmişti. Mahfûzâtı pek çok değildi. Mahdûd ilâhî, durak, şuğul ve nefes bilirdi. Fakat bilhassa kıyâm zikirlerini idârede emsâlsiz bir kudrete mâlikti. Mersiye okumak husûsunda ise büyük bir muvaffakıyeti vardı. Muharremlerde, çok tekkelerde ve Vâlide Hanı nda mersiye okurdu. İran Hükûmeti bu yüzden kendisine şir-u hurşid nişanını vermişti. 1 1 Ergun, c.ii, s

36 2.2 NEVBE USÛLU (Mecmûa nın Arasından Çıkan) Nevbe nin Metni: 26

37 Mecmûa yaprakları arasından çıkan ve Üsküdârlı meşhur Zâkir Şeyh Ârif Efendi merhûmun 1312 de [1894] tertib ettiği bu Nevbe Usûlü 6 fasıldan oluşmaktadır Nevbe nin Okunuşu: Fasıl 1 Elfü elfü es-salâtu elfü elfü es-selâmu aleyke yâ Rasûlallâh Elfü elfü es-salâtu elfü elfü es-selâmu aleyke yâ Habîballâh Elfü elfü es-salâtu elfü elfü es-selâmu aleyke yâ Halîlallâh Elfü elfü es-salâtu elfü elfü es-selâmu aleyke yâ Nebiyyallâh Elfü elfü es-salâtu elfü elfü es-selâmu aleyke yâ enbiyâallâh Ve l-mürselîn aleynâ ve ve kbelnâ ve âfînâ âmîn ve l-hamdu li llâhi rabbi l-âlemîn الف الف الصلاة الف الف السلام عليك يا رسول االله الف الف الصلاة الف الف السلام عليك يا حبيب االله الف الف الصلاة الف الف السلام عليك يا حليل االله الف الف الصلاة الف الف السلام عليك يا نبى االله الف الف الصلاة الف الف السلام عليك يا انبيا االله والمرسلين علينا و اقبلناوعافينا ا مين والحمد الله رب العالمين Fasıl 2 (Uşşâk) Destûr! Şey en lillâh yâ yâ sâhibe s-sırrı l-mübîn yâ ebâ Sâlih el-meded yâ Muhyiddîn Şey en lillâh yâ yâ sâhibe s-sırrı l-mübîn yâ Rufâî el-meded yâ ebe l-alemeyn Şey en lillâh yâ yâ sâhibe s-sırrı l-mübîn yâ Bedevî el-meded yâ ebe l-leyseyn Şey en lillâh yâ yâ sâhibe s-sırrı l-mübîn yâ Dessûkî el-meded yâ ebe l-ayneyn Şey en lillâh yâ yâ sâhibe s-sırrı l-mübîn yâ Cibâvî el-meded yâ Sa deddîn دستور! شيي ا الله يا يا صاحب السر المبين يا ابا صالح المدد يا محى الدين شيي ا الله يا يا صاحب السر المبين يا رفاعى المدد يا ابو العلمين 1 Mecmûa nın yaprakları arasından çıkan bu Nevbe Usûlu 6 fasıldan oluşmaktadır. 27

38 شيي ا الله يا يا صاحب السر المبين يا بدوى المدد يا ابو اللثمين شيي ا الله يا يا صاحب السر المبين يا دسوقى المدد يا ابو العينين شيي ا الله يا يا صاحب السر المبين يا جباوى المدد يا سعد الدين Ba dehu (Daha Sonra): Eyâ nahve l-hâdî lev ennehâ- şebiheke l-bedru ve sâire بعده ايا نحوالهادى لو انها شهبك البدر و ساي ره Fasıl 3 (Sabâ) saire Abden/ el-îdu l-ekber/ Allâh rabbunâ/ kad feteha llâhu ve sâirhâ... عبدا...العيد الاآبر...االله ربنا... قد فتح االله و ساي رها Fasıl 4 (Hicâz Kürdî) Şey en lillâh (dört kerre) 1 mevâlî Abdülkādir Şerîf bükâesi el-enes ve saire شيا االله و موالى عبد القادر شريف بكاءسى بالانس و ساي ره Fasıl 5 (Segâh) محمدا سها يا خماد مريد الحسينى يا عباد االله مدد مدد يا رفاعى االله هو االله هو االله االله ربنا محمد ابن عبد االله ا منا ا منا...Muhammedâ sehan Yâ hammâd mürîdi l-hüseyni Yâ ibâdallah meded meded yâ Rufâî Allâh Hû Allâh Hû Allâh Allâh Rabbünâ Muhammed ibn Abdullah âmennâ âmennâ 1 Baş tarafı okunamadı. 28

39 Fasıl 6 Ba dedü Selâmnâme (Selâmnâmeden sonra, ayağa kalkarken): Selâmün aleyküm ve rahmetullâh سلا م عليكم ورحمت االله Diğer Salâtu n-nebi: Sallû alâ Muhammed صلو على محمد Diğer Şehâdetü n-nebî: Lâilâhe illallah ve fî kalbike yâ Allâh لا اله الا االله و فى قلبك يا االله Nihâyet Essalâtu vesselâmu aleyke yâ Rasûlallah (Dört kere) الصلاة و السلام عليك يا رسول االله Essalâtu vesselâmu aleyke yâ Habîballâh (Dört kere) الصلاة و السلام عليك يا حبيب االله Essalâtu vesselâmu aleyke yâ nūra arşillah (Dört kere) الصلاة و السلام عليك يا نور عرش االله Essalâtu vesselâmu aleyke yâ enbiyâ-allâh (Dört kere) الصلاة و السلام عليك يا انبيا االله Son Ve terâ l-melâikete hâffîne min havli l-arşi yüsebbihûne bi-hamdi rabbihim ve kudıye beynehüm bi l-hakkı ve kıyle l-hamdü lillâhi rabbi l-âlemîn و ترى الملي كت حافين من حول العرش يسبحون بحمد ربهم و قضى بينهم با الحق و قبل الحمد الله رب العالمين (Nihâyet) 29

40 2.2.3 Nevbe yi Tertîb Eden Üsküdarlı Zâkir Şeyh Ârif Efendi Mecmûa içinden çıkan bu nevbe usûlünü tertib eden Şeyh Ârif Efendi hakkında elimizde fazla bilgi mevcut değildir. Fakat edindiğimiz verilere bakarak, bu şahsın, XIX. yüzyılın sonlarıyla XX. yüzyılın başlarında yaşamış olduğu anlaşılıyor. XIX. yüzyılda zâkirbaşılıkla meşhûr olmuştur 1. Balat imâmı Hâfız Hasan Tahsin efendinin çıraklarındandır 2. Rifâiye den Toygar Tekkesi postnişîni Hâzım Efendi nin amcası olan Şeyh Ârif Efendi, aynı zamanda son asrın en iyi nevbezenlerindendi 3. Son dönemin değerli zâkirbaşılarından Hattat Hacı Nuri Efendi nâmıyla tanınan Nuri Korman, kendisinden bâzı parçalar geçmiştir 4. Ârif Efendi, 1937 de vefât etmiştir. Edirnekapısı mezarlığına defnedilmiştir Nevbe Genellikle, Rifâî, Kādirî, Bedevî ve Sâdî tarîkatı tekkelerinde bayram, kandil gün ve gecelerinde, âlât-ı mutrıbe denilen nây (ney), nısfiye, kuddûm, çifte kuddûm, el kuddûmü, mazhar, bendir, kabran, halîle, tabl, zahme, çalpâre gibi nevbe sazlarının toplu olarak ve muayyen bir tarz ile çalınması, arada ilâhî ve şuğuller okunması şeklinde icrâ edilen âyîne denir. Ramazan bayramlarında çoğunlukla üç kez, kurban bayramlarında iki kez tekrar edilen ve genel olarak üç fasıldan oluşan nevbe merâsiminde tekkenin şeyhi ve misâfir şeyhler ile zâkirbaşı, halîle çalar; dedeler ve zâkirler kudüm; dervişân da mazhar vururlardı. Birkaç saat süren ve ağır ikālı şuğullerle başlayan merasim hafif ikālı şuğullerle sona ererdi. Bu şuğuller arasında özellikle uşşâk ve hicâz makâmlarındaki şey en lillâh nakaratlı iki beste, mûsikî açısından son derece değerli eserlerdir. Beş kısımdan oluşan bu eserin her bölümü arasında, zâkirbaşı, Aktâb-ı Hamse=Beş Kutup olarak anılan Abdülkādir Geylânî, Ahmed Rifâî, Ahmed Bedevî, İbrâhim-i Düssûkî, Sa deddin-i Cibâvî yi medh ü senâ eden ve duraklar gibi ayrı bir bestesi olan kasîdeleri okur, zâkirler de hep bir ağızdan şey en lillâh yâ Abde l-kādir şey en lillâh yâ Sa deddîn nakaratlarını okurlardı. Nevbezenleri, zâkirbaşıları idâre ederdi. Zira nevbezenleri idâre etmek mahâret isteyen bir husustu 6. Tekke ve âyinlerin dışında da karşılama ve uğurlama münasebetiyle nevbe vurulduğu olmuştur. Meselâ, Sultan Reşad ın tahta cülûsundan bir hafta sonra, Üsküdar a geçerken, karşılama ve uğurlama amacıyla; I. Dünya Savaşı nda halkın ve askerin moralini yükseltmek maksadıyla; Millî Zafer den sonra Şükrü Nâilî Paşa nın ordusunu karşılamak için; yine Millî hükûmetin ilk temsilcisi Refet Paşa yı karşılamak üzere nevbe vurulmuştur. 7 1 Ergun, c.ii, s Ergun, c.ii, s Ergun, c.ii, s Ergun, c.ii, s Ergun, c.ii,s Ergun, c.ii, s ; abk: C.Server Revnakoğlu, İslâmiyette Mûsikî, Târih Konuşuyor, İstanbul, 1968, c.vii, sayı: ; Revnakoğlu, Tekke Mûsikîsi nde Nevbe Vurmak Ne İdi Nasıl Yapılırdı?, a.g.e, İstanbul, Şubat 1968, c.viii, sayı: 49, s ; Revnakoğlu, Tekke Mûsikîsi nde Nevbe Çıkarma Merâsimi, a.g.e,istanbul, 1968, c.viii, sayı: 50, s ; Revnakoğlu, Tekke Dışında Nevbe ve Sazlar, a.g.e, İstanbul, 1968, c.viii, sayı:51, s Revnakoğlu, Tekke Dışında Nevbe ve Sazlar, a.g.e,istanbul, 1968, c.viii, sayı: 51, s

41 2.3.1 XX. Yüzyılda Meşhûr Nevbezenler Nevbezen: Nevbe âyîninde halîle, kudüm veyâ mazhar gibi nevbe sazlarını çalan kimseye denir. 1 Tablo 5: XX. Yüzyıldaki Meşhûr Nevbezenler 2 Abdüssamed Molla Ali Bey (Sallabaş Ali Bey) Ali Haydar Bey Ali Rızâ Şengel Arap Cemil Efendi Bahriyeli Edhem Efendi Hattat Hacı Nuri Bey Hayrullah Tâceddin Bey İbrâhim Edhem Efendi İsmâîl Gavsî Bey İsmâil Hakkı Bey Kemâl Gürses Mehmed Efendi Mehmed Şemseddin Efendi (Ulusoy) Râşid Efendi Şeyh Ârif Efendi Şeyh Cemâleddin Efendi Şeyh Hâfız İbrâhim Efendi Şeyh Nazmi Efendi Şeyh Ömer Hulûsi Efendi İzmit te Himmetzâde Tekkesi şeyhi, XX. asrın en iyi nevbezenlerindendi Karagümrük te Kādiriyye den Karakulak Tekkesi son postnişîni İsmâil Hakkı Efendi nin damadı ve halifesi, aynı zamanda zâkirbaşı idi. Çemberlitaş ta Rifâiyye den Kara Baba-yı Velî Dergâh-ı Şerîfi nin son postnişîni idi. Zâkirbaşı Eyyûbî Hoca Rızâ Bey Kıyâm reislerinden, zâkirbaşı idi Draman da, Kādiriyye den Kefevî Dergâh-ı Şerîfi son postnişîni, bestekâr, hânende, (Cemaleddin Server Revnakoğlu, kendisinden birkaç ilâhi meşk ettiğini söyler) Beşiktaş ta Nakşîbendiyye den Yahyâ Efendi Dergâh-ı Şerîfi son zâkirbaşısı Beşiktaşlı (ses sanatkârı Tülin Korman ın babası) Üsküdar da Rifâiyyeden Çarşamba Tekkesi son postnişîni Çengelköyü Bedevî Tekkesi Şeyhi Ahmed Efendi zâde İbrâhim Edhem Efendi (Zamanının tanınmış usta nevbezenlerindendir. Hakkında nevbede elini tutacak yoktur denir. ) İstanbul Kādirihânesi nin son postnişîni (Gavs-ü l-meşâyih) Şeyh Hâfız İbrâhim Efendi'nin oğlu ve halifesi muallim hâfız Kasımpaşa da Kādiriye ve Rifâiyye den ma rûf mevlidhan, hâfız Kastamonulu Turşucu Hâfız Mehmed Efendi Bursa da Mısrî Âsitânesi son postnişîni Şehremini nde Kādiriyye den Remli Dergâh-ı Şerîfi postnişîni ve meşhûr zâkirbaşı Hâfız Hüseyin Hâlis Efendi ve kardeşi meşhûr zâkirbaşı, yorgancı Üsküdar da Rifâiyye den Toygar Şeyhi Hâzım Efendi nin amcası zâkirbaşı ( Mecmûa nın yaprakları arasında, bu zâtın kendi düzenlediği Nevbe Usûlü bulunmaktadır. Bkz s. 600) Küçük Piyâle Paşa Tekkesi son postnişîni ( Hâfız, bestekâr Sâdeddin Kaynak, Sâdi Hoşses, hâfız Kemâl Batanay, kemânî Reşad Bey, şeyhin talebelerindendi.) Eyyüb te İslâmbey Bedevî Tekkesi son postnişîni, âlim,müderris. Şeyh Sa deddin Efendi nin oğlu ve halifesi Üsküdar da Nakşîbendiye den Çınar Tekkesi şeyhi 1 İlhan Ayverdi, Misâlli Büyük Türkçe Sözlük, Kubbealtı Neşriyâtı, İstanbul, 2005, c.ii, s Revnakoğlu, Tekke Dışında Nevbe ve Sazları, a.g.e, c.viii / 51, İstanbul, 1968, s

42 Şeyh Sa dedin Efendi Üsküdarlı Şevki Bey Zâkirbaşı Defterhâneli Hacı Şeref Bey Zâkirbaşı Salâhaddin Bey (Salahaddin Gürer) Eyüb de Kādiriyye den Hâkî Baba Dergâh-ı Şerîfi son postnişîni Şeyh Ceylân ismiyle ma rûf (zikirdeki coşkunluğunun yanı sıra kıyâm reisliği ile tanınmış, Eyüplülerin sevgilisi bir halk adamı idi.) Beşiktaş ta Nakşîbendiyye den Yahyâ Efendi Dergâh-ı Şerîfi zâkirbaşılarından Nuri Bey den önce- Aynı zamanda, üzerinde çalıştığımız bu Mecmûa nın müellifi olan Karagümrüklü Hacı Şeref, Askerî Müze nin mehter takımında da serzilzân olarak uzun seneler görev yapmıştır. Kādiriyye-i Rûmiyye hulefâsından Nevbe Merâsimi Tâhir Olgun, bayram sabahları Merkez Efendi Dergâhı ile Yenikapı Mevlevîhânesi arasında yapılan ve binlerce kişinin seyrettiği bu geleneksel merâsimden şöyle bahseder: Yenikapı Mevlevîhânesinde sabah namâzı kılındıktan sonra ihvân, şeyh dâiresinin önünde toplanır, şeyh çıkar. Hep birlikte Merkez Efendi Tekkesi ne giderler. Orada bayram namâzını edâ ederler. Namazdan sonra Mevlevî şeyhi, Hazret-i Merkez in önünde duâ ve gülbank okur Merkez şeyhi ile bayramlaşır. Evvelce gönderilmiş olan kudümler, iki kişinin omzunda olduğu, arkasında kudümzenler ve neyzenler bulunduğu halde peşrev çalınarak Mevlevîhâne ye gelinir. Cümle kapısından içeri girilince terennüme hitâm verilir. Şeyh niyâz penceresi önünde duâ eder ve gülbank okur. Ondan sonra hâricden gelmiş olanlar, şeyh dâiresinde şeyh ile bayramlaşırlar. Daha sonra elifi somat kurulur. Orada şeyh ve çilekeş dervîşler bulunur. Kavurma, lokma denilen Mevlevî pilâvı ve pelteden ibâret olan yemek yendikten sonra dervîşler şeyhle bayramlaşırlar. Sonra duâ edilir. 1 Çeşitli tarîkatlerde uygulanan bu tür an aneler, hicret esnâsında Medînelilerin Hz. Peygamber i karşılayışını hatırlatmak maksadıyla ihdâs edilmiştir Mecmûa nın Şekil ve Muhtevâ Açısından İncelenmesi Bir zâkirbaşının âyin sırasında veyâ diğer zamanlarda okuyacağı ilâhî, şuğul, âyin, durak tevşih, nefes vb.gibi tekke formlarından eserleri içeren bu mecmûa, 551 sayfadan oluşmaktadır. Mecmûa da, 131 şâire âit, 331 şiir bulunmaktadır. Şâiri belli olmayan şiir sayısı ise, 268 olup, toplam 599 şiir vardır. Şiirlerin 239 u şuğuldür. Altı bestekârın adı geçmektedir. Bestekârı belli olan eser sayısı, 12 dir. Mecmûa da 37 farklı makāmdan eser vardır. Makāmları belirtilmeyen eser sayısı, 11 dir. Makāmı bilinen güftelerin sayısı ise 588 dir. 1 Ergun, c.ii, s Nevbe Merâsimi hakkında detaylı bilgi için bkz: Revnakoğlu, Tekke Mûsikîsinde Nevbe vurmak Ne İdi Nasıl Yapılırdı?, Târih Konuşuyor, İstanbul, Şubat 1968, c.viii, sayı:49, s ; Revnakoğlu, Tekke Mûsikîsinde Nevbe Çıkarma Merâsimi, age,istanbul, 1968, c.viii, sayı:50, s ; Revnakoğlu, Tekke Dışında Nevbe ve Sazları, age, İstanbul, 1968, c.viii, sayı 51, s

43 Mecmûanın miklebi nde Bu Mecmûa-i Zâkir in Sâhibi Hacı Şeref Efendi diye bir kayıt düşülmüştür. Mecmûa nın ön kapağının iç kısmına Şeref Efendi nin tabl-zen iken çekilmiş bir fotoğrafı ve Şeref Efendi ye hocası Yaşar Baba tarafından verilen icâzet yapıştırılmıştır. Yaşar Baba, kendisi Bektâşî olduğu halde, bu icâzeti 1340/1921 târihinde, Bektâşiyye den Süleyman Veliyyüddîn Baba nın XIX. yüzyılın ortalarından sonra Eyüp Bahâriye deki evinde te sîs ettiği Hâne-dergâh da Arapça olarak ve er-rifâî nisbesiyle, imzalâmıştır. Çünkü Bektâşîlik te devrân zikri ve zâkirbaşılık vazifesi yoktur. Yaşar Baba nın, bilindiği üzere daha önce Rifâî tarîkatinde kıyâm reisliği ve meydân nakibliği gibi vazîfeleri de icrâ etmiş olması, O nun hem bu tarîkatten geldiğini, hem de bu konulardaki yetkinliğini gösterir 1. Mecmûa nın üçüncü sayfasında, Şeref Efendi ye hocası Hâfız Hasan Tahsin tarafından onaylı izin yazısı vardır. Bu kayıt, bir nevi icâzettir. Ayrıca Mecmûa yaprakları arasında ayrı bir kâğıtta Üsküdarlı meşhûr Zâkir Ârif Efendi nin 1312 (1894) te tertîb ettiği Nevbe Usûlü bulunmaktadır. Mecmûa da geçen eserler, durak, ilâhî, şuğul, cumhûr ve kıyâm ilâhîleri, demdeme, ism-i celâl, kasîde, münâcât, nefes, mevlevî âyini, savt, tevşîh formlarında bestelenmiştir Mecmûada Adı Geçen Makāmlar Mecmûa da 37 makām adı geçmektedir. Tablo 6 : Mecmûada Geçen Makāmlar ve Kaç Kez Bestelendiğini Gösteren Tablo Uşşâk 85 Çargâh 5 Rast 80 Nihâvend 5 Hicâz 58 Acemaşirân 3 Hüseynî 53 Ferahnâk 3 Sabâ 48 Karcığar 3 Hüzzâm 35 Sûzinâk 3 Segâh 32 Bûselik 2 Nevâ 27 Nühüft 2 Eviç 26 Hicâzkâr 1 Beyâtî 23 Müsteâr 1 Mâhûr 16 Nişâbûr 1 Muhayyer 14 Pençgâh 1 Acem 11 Rastıcedîd 1 Irâk 12 Rehâvî 1 Bestenigâr 9 Sazkâr 1 Dügâh 8 Şeddiarabân 1 Sûzidil 7 Şevkutarâb 1 Şehnâz 7 Uzzâl 1 Yegâh 1 1 Kılıç, a.g.m, s.81 33

44 2.4.2 Mecmûada Adı Geçen Bestekârlar Tablo 7: Mecmûa da Adı Geçen Bestekârlar ve Bestelerinin Sayısı Hammâmîzâde Sermüezzin İsmâil Dede 4 Derviş Mustafâ Dede 3 Hoca Zekâî Dede 2 Tarsûsî Şeyhi Mehmed Efendi 1 Hüseyin Fahreddin Dede 1 Hammâmî Osmân Efendi Mecmûa da Adı Geçen Şâirler Mecmûa da adı geçen şâir sayısı 131 ve şairi belli olan şiir sayısı 331 dir. Tablo 8: Mecmûa da Adı Geçen Şâirler ve Mecmûa daki Şiirlerinin Sayısı Yûnus (Âşık, Dervîş, Emre mahlaslı) 58 Âhî 1 Niyâzî-i Mısrî 28 Ahmed Rifâî 1 Hüdâî 15 Ahmedî 1 Seyyid Seyfullah Nizâmoğlu 15 Ahmedü l-bedevî 1 Eşrefoğlu Rûmî 13 Aktâbî 1 Sezâî 12 Ârif 1 Hakkı 7 Azîzî 1 Şemsi 7 Bağdâdî 1 Zekâî 6 Bayrâm-ı Velî 1 Himmet 4 Bilâl-i Habeşî 1 Nakşî 4 Burûsî İsmâîl Hakkı Efendi 1 Nûrî 4 Câbirî 1 Seyyid Nesîmî 4 Derviş Himmet 1 Şemsi Tebrizî 4 Dervîş Mûsâ 1 Ümmî Sinân 4 Derviş Osmân 1 Adlî 3 Ebûbekr-i Sıddîk 1 Fuzûlî 3 Emir Sultân 1 Hatâyî 3 Enverî 1 Kenzî 3 Fazlî Osman 1 Nasûhî 3 Fevzî 1 Selâmi (Ali Efendi) 3 Fuâdî 1 Sünbülî 3 Gülşenî İbrâhîm 1 Abdurrahim Tırsî 2 Gülşenî Sezâyî 1 Fenâî 2 Halil Nablûsî 1 Gafûrî 2 Hamdî 1 Hilmi 2 Harâbî 1 Izzî 2 Hasan Dede 1 Muhyî 2 Hassan 1 Nazîm 2 Hâşim Baba 1 34

45 Recâî 2 Hâşimî 1 Rûşenî 2 Hayri 1 Sa di 2 Himmetzâde Derviş Abdullâh 1 Sivaslı Şemsî 2 Hüsnî 1 Sultan I. Ahmet 2 III. Selim (Hâlıkî) 1 Süleymân 2 İbn Neccâr 1 Ulvî 2 İbni Fariz 1 Üftâde 2 İbrâhim Hakkı 1 Üsküdarlı Osmân Şemsî Bey 2 İkbâlî 1 Abdulfettâh 1 Kabûlî 1 Abdurrahim 1 Kâhyâzâde Ârif 1 Abdülahad Nûrî 1 Kāimî 1 Abdüssamed 1 Kâmil 1 Kuloğlu 1 Kaygûsuz Abdâl 1 Lâî 1 Kul Yûsuf 1 Lebîbâ 1 Sıddîk 1 Leylâ 1 Sinân Ümmî 1 Meftûnî (II. Mustafa Han) 1 Sivaslı Abdulmecit Şeyhî 1 Merkezî 1 Sultân Bahâeddîn 1 Mevlânâ 1 Sultân Veled 1 Muhammed Muhyiddîn 1 Sümbülî Fahri 1 Muhtâr 1 Şadi 1 Nahîfî 1 Şâkir 1 Nazîf (Rif'at Bey) 1 Şemseddîn 1 Nazif Dede 1 Şerîfî 1 Nazmi 1 Şeyh Cemâlî 1 Neccârzâde Rızâ 1 Şeyh Cemâlî Halvetî 1 Nedîm 1 Şeyh Gâlib 1 Nefes Anbarı Osmân 1 Şeyh İbrâhim Sinânî 1 Osman 1 Şeyh Kâmil 1 Rızâ 1 Şeyh Mehmed Bekrî 1 Sa dî 2 Şeyh Vefâ 1 Safvet 1 Tâlib 1 Sahvî 1 Tarsûsî Şeyh Mehmed Efendi 1 Âdile Sultân 1 Yâkūb 1 Zâkir 1 Ziyâ Mecmûada Geçen Dînî Mûsikî Formları Mecmûa da, şuğul, durak, ilâhî, cumhûr, demdeme, ism-i celâle kalkarken okunan ilâhîler, kasîde, münâcât, nefes, mevlevî âyini, kıyâm ilâhisi, savt, tapu savtı, tevşîh, muharrem ilâhîsi gibi formlardan eserler mevcuttur. Şimdi bu formlar hakkında kısaca bilgi verelim: Şuğul: Sözleri Türk şâirleri tarafından Arapça olarak yazılıp, Türk mûsikîsi 35

46 makām ve usûllerine göre bestelenen ilâhîlerdir. Daha çok yürük usûllerde bestelenir. Zekâî Dede nin 36 şuğul bestelediği yazılıdır 1. Mehmet Emin Altıntop un Şuğuller adlı yüksek lisans tezi, bu sahada yapılmış kayda değer bir çalışmadır 2. Ayrıca Sâdeddin Arel in arşivinde bulunan şuğul besteleri Yusuf Ömürlü ve Ayşe Başak İlhan tarafından yayına hazırlamaktadırlar. Henüz yayınlanmamış olsa da bu kaynaktan epeyce istifâde ettik. Durak: Kuûdî veya kıyâmi zikir yapan, Mevlevîlik dışındaki tarîkatlerde, birinci kısmı teşkil eden kelime-i tevhîd zikrinden sonra, ism-i celâle geçmeden önce verilen arada, bir veyâ iki zâkir tarafından okunan, çeşitli makāmlarda bestelenmiş eserlerdir. Allâh ın yüceliğinden, ve sıfatlarından bahseden bu güfteler, meşhûr mutasavvıfların şiirlerden seçilir. Durak şiirleri, ilâhide olduğu gibi murabba, muhammes, müseddes veya müsemmen, hatta muaşşer olabilir. Duraklarda terennüm yoktur. Fakat istenirse bazı yerlere Hak dost, dost, âh, Hû yâ Hak gibi terennüm lafızları ilâve edilebilir. 3 Durakların Türkî darb veyâ durak evferi usûlüyle bestelendiği söyleniyorsa da Türkî darbla bestelenmiş olanına rastlanılmamıştır. 4 Duraklar, tasavvufî ağırlıklı, derin ve itinâlı eserlerdir. Ezgi nin çalışmalarından önce, durakların usûlsüz olduğu sanılıyordu. Oysa duraklar daima durak evferi usûlünün son ölçüsü ile başlar ve irticâli denilebilecek serbestlikte okunurlar. Hatta sıkça puan dorg (point d orgue) kullanılır. Son dönemlerde tekkelerde okunanlar, bozulmuş ve usûlünü kaybetmiş eserlerdi. En fazla durak besteleyen, 108 durakla Hüseyin Sâdeddin Arel dir. Ezgi, Arel inkiler dışında mevcut duraklardan, 39 unu bir kitap halinde yayınlamıştır. 5 İlâhî : Arapça da Allâh a âit manasına gelir. Tasavvuf Edebiyâtı ndaki ilâhî türünün kendine özgü bir uslûpla bestelenerek meydana gelen şekline, dînî mûsikîde ilâhî denir 6. Dînî mûsikîde en fazla kullanılan ve sahası en geniş olan formlardandır. Konularına, uslûplarına, yer ve zamanlarına göre bestelenmiş bir çok ilâhî çeşidi vardır. Bazı ilâhîler, belirli bir tarîkata mahsustur. (Kādirî, Rifâî, Nakşbendî, Halvetî, Bektâşî, Gülşenî gibi). Bazı ilâhîler umûmîdir. Her yerde, câmî ve tekkelerde; her tarîkatte okunabilecek mahiyettedir. Ayrıca zikir esnâsında okunan zikir ilâhîlerini; koro halinde icrâ edilen cumhûr ilâhîlerini, Arabî aylara mahsus ilâhîleri (mi râciyye, regāibiyye, temcid, ramazan ilâhîleri, kıyâm ilâhîleri vs ) sayabiliriz. İlâhîler küçük usûllerle bestelendiği gibi büyük usûllerle de bestelenir 7. 1 Yılmaz Öztuna, Türk Mûsikîsi Ansiklopedisi, ME.B Yayınları, İstanbul, 1969, c. II, s Altıntop, Mehmet Emin, Türk Din Mûsikîsinde Arapça Güfteli İlâhîler (Şuğuller), (Dnş.Yrd. Doç. Dr. Nuri Özcan), MÜ-SBE (YLT), İstanbul, Öztuna, c.ii, s Ahmed Avni, Hânende, İstanbul, 1317, s.23 5 Suphi Ezgi, Türk Mûsikîsi Klâsiklerinden-Temcid-Na t-salât-durak, İstanbul Konservatuvarı, İstanbul, Nuri Özcan, Dînî Mûsikî Ders Notları, s.41 7 Öztuna, c.i, s

47 Cumhûriyet döneminde ilâhî formuna fazla rağbet edilmemiştir. Fakat bazı şahıslar tesbit edebildikleri ilâhîleri mecmûa adı altında toplamışlardr. Özel koleksiyonlarda ve kütüphânelerde bir çok ilâhî güfte mecmûaları vardır. Çoğunun sahibi belli değildir. Bunlardan en önemlisi, Müstakîmzâde Süleyman Sâdeddin Efendi nin mecmûasıdır 1. Bu mecmûa üzerinde yüksek lisans tezi yapılmıştır 2. Cumhûr İlâhî: Dînî mûsikîde, teksesli koro için yazılmış ilâhîlerdir. Demdeme: Demdeme zikri ve nevbe nin 3. faslı esnâsında okunan ilâhî ve şuğullerdir. [Demdeme Zikri: Kıyamî zikirlerde, dervişlerin bir kısmının yarı öne diğer bir kısmının da yarı arkaya eğilerek ism-i celâl zikretmelerine demdeme zikri denir. Demdeme Faslı: Nevbe nin III. faslına, demdeme faslı denir. Kısa aralıklarla ve kesik kesik, dümdüm tek tempo ile devâm eden usûlde, bu fasla herkes kolayca iştirak edebilirdi. ] Kasîde: Dînî içerikli kasîdelerin, solo olarak, o anda tıpkı taksim yapar gibi improvize (doğaçlama) olarak bestelenip okunan şeklidir. Münâcât: Tasavvuf veya dîvân şâirlerinin, Allâh a yalvarış, yakarışı dile getiren şiirlerinin, sesi güzel ve mûsikî bilen bir kişi tarafından, bir veyâ birkaç makāmda dolaşarak irticâlen seslendirdiği eserlerdir. İsm-i Celâl: Tekke mûsikîsinde, kelime-i tevhîdden sonra, her tarîkatin kendine mahsus uslûbuyla kıyâmî veyâ kuûdî olarak, Allâh lafzını zikretmelerine denir. Dervişler, ism-i celâli hangi makām ve tempoda zikrediyorlarsa, zâkirler de aynı makām ve tempoda ilâhiler okurlar. Kıyâm İlâhîsi: Zikrin ayakta devâmı esnâsında okunan ilâhîlerdir. Savt: Kādirîlerin, Gülşenîlerin, Celvetîlerin usûl ilâhîsi diye adlandırdıkları savtların, zikrin husûsiyetine göre okuma yeri ve zamanı farklı farklıdır. Tapu savtı, çamaşır savtı, Gülşenî savtı vb. adlarla anılan ilâhîlerin isimlerinin nereden geldiği hakkında fazla bilgi yoktur 3. Tevşîh: Mevlid ve mi râciye bahirleri arasında cumhûr tarafından okunmak üzere, Hz. Peygamber in doğumuna dâir medihleri terennüm eden, Arapça veya Türkçe sözlü, bestelenmiş manzûmelerdir. 4 Âyin : Tekkelerde, her tarîkatın kendine mahsus zikir meclislerinde icrâ ettikleri 1 Bkz: Müstakimzâde, Mecmûa-i İlâhiyyât Süleymâniye Ktp. Esad Efendi Yazmaları, no: Şengül Sağman, Müstakimzâde'nin "Mecmûa-i İlâhiyyât" Adlı Güfte Mecmûası, (Dnş.Yrd. Doç. Dr. M.Nuri Uygun), MÜ-SBE (YLT), İstanbul, Özcan, Dînî Mûsikî Ders Notları, s Özcan, a.g.e, s.21 37

48 besteli eserlerdir. Fakat âyin kelimesi daha çok Mevlevîlikle anılır olmuştur 1 Nefes: Daha çok Halk mûsikîsi özelliklerini taşıyan tasavvufî içerikli ve Bektâşî tekkelerinde okunan eserlerdir. Çoğunun bestekârı belli değildir. Nevbe: Bkz: Nevbe bahsi, s.30 Tablo 9: Mecmûada Geçen Formlar ve Sayısı Cumhur İlâhî 61 Mevlevî Âyinlerinden kısımlar 10 Demdeme 4 Münâcât 4 Durak 17 Nefes 6 İlâhî 209 Tevşîh 27 İsm-i celâl 1 Savt 3 Kasîde 1 Şuğul 239 Kıyâm İlâhîsi 25 Tapu Savtı 1 1 Ayrıntılı bilgi için bkz: Özcan, a.g.e, s ; 38

49 3- MECMÛA-İ ŞUĞL U İLÂHÎ VESÂİRE 1 1 Mecmûa nın adının yazılı olduğu ön kapak. 39

50 3.1 Yaşar Baba nın Hacı Şeref Efendi ye Verdiği Zâkirbaşılık İcâzetnâmesi İcâzetin Arapça Metni 1 Mahmut Erol Kılıç, makālesinde bu icâzetnâmenin, Mecmûa nın ön kapağının iç kısmına Şeref Efendi nin bir resmi ile birlikte yapıştırılmış olduğundan bahseder. Bkz: Mahmud Erol Kılıç, Sultân-ı Zâkirân Yaşar Baba ve Bir Zâkirbaşılık İcâzeti, İstanbullu, İstanbul, Ocak 1999, Sayı 4 40

51 41

52 42

53 3.1.2 İcâzet in Okunuşu Bismillâhirrahmânirrahîm. Elhamdülillâhillezî zâde l-eşvâka l-ahbâb, ve şennefe âzâne üli l-elbâbi bi leğānî ve l-elhân, ve nevvera kulûbe l-âşıkıyn bi-terannümi belâbili hâzihî l-meydân ve s-salâtü ve s-selâmü alâ Seyyidinâ Muhammedini n-nebiyyi l-ümmiyyi l-arabiyyi lhâşimiyyi l-kuraşiyyi l-mekkiyyi l-medeniyyi ve alâ âlihî ve evlâdihi l-ahyâri ve ehli beytihi l-athâr. Emmâ ba dü fe-inne cemîa mâ nukıle an lisânî fî hâzihi l-icâzeti şşerîfeti min i tâi l-izni lil-inşâdi fî esnâi z-zikri ve t-tevhîdi l-hafiyyivi l-kuûdiyyi ve lcehriyyi l-kıyâmiyyi ve d-devrâniyyi l-beyyûmiyyi ve ğayri zâlike mimmâ yetevekkafü lil-inşâdi min envâi ezkâri rabbi l-ibâdi lil-veledi l-kalbiyyi s-sâlihi ş-şâbi lmuvaffaki r-râbihi veledinâ l-ma rûf bi l-hâcci Şerefiddîni r-rifâiyyi sâna llâhu savtehû ve zâde li-ehli l-beyti mehabbetehû lemmâ etkane l-esvâte ve l-enğâme ve etemme usûle l-mûsıkıyyeti ve l-ahkâmi. Eceztü lehû bi-riyâseti z-zâkirîn.- hafizehu llâhu min mekri l-mâkirîn Allâhümme şğal cevârihanâ bi-tâatike ve kulûbenâ bi-ma rifetik ve ş-ğalnâ tûle hayâtinâ fî leylinâ ve nehârinâ elhıknâ bi llezîne tekaddemû mine s-sâlihîn. Ve r-zuknâ mâ razaktehüm kün lenâ kemâ künte lehüm. Âmîn. Ve ene l-fakıyru l-muhtâcu ilâ rahmeti rabbina l-kadîr hâdimi ehli beyti n-nebiyyi l-beşîr Halîl Yaşar Baba fî tekyeti Süleymân Veliyyiddîn Baba karîben min bahâriyyeti tahrîren fî evveli yevmin min muharrami l-harâmi li-seneti erbaîne ve sülüse mietin ve elfin min hicreti men lehû lizzu ve ş-şeref. Sene Ğurre-i Muharremü l-harâm Yevmu l-ehad / Sene 1337 /-4 Eylül Pazar es-seyyid eş- Şeyh Halîl Yaşar Aşkî er- Rifâî Bende-i Âl-i Abâ Es- Seyyid Yaşar Baba Elhamdülillâhi rabbi l-âlemîn ve s-salâtü ve s-selâmü alâ muhammedin ve âlihî ecmaîn emmâ ba dü fe-hâzihî icâzetün şerîfetün a tâhâ şeyhu z-zâkirîn Halîl Yaşar 43

54 Baba limen kâne lehâ ehlen ağnî el-hâcce Şerefeddîni r-rifâiyyi zâdellâhu ışkahû ve kemâ lehû âmîn ve nahnü nusaddiku zâlike va llâhü alâ mâ nekūlu vekîlün ve salla llâhü alâ seyyidinâ muhammedini n-nebiyyi l-cemîl. Âmîn. Allâhümme rda an mürattibihâ ve kâtibihâ ve mu tîhâ ve âhızihâ bi-hürmeti men erseltehû rahmeten lil-âlemîn İcâzet in Tercümesi 1 Bismillâhirrahmânirrahîm. Seven kimselerin (muhiblerin) şevkini ziyâdeleştiren (arttıran), âhenkli (uyumlu) sesler ve nağmeler ile akıl sahiplerinin kulaklarını zevklendiren ve bu meydânın bülbüllerinin terennümleriyle de âşıkların kalblerini nurlandıran Allâh a hamdolsun. Salât ve selâm Muhammedü n-nebî, el-ümmî, el-arabî, el-hâşimî,el-kureyşî, el-mekkî, el-medenî efendimiz ve O nun fazîletli âlinin, evlâdının ve pâk ehl-i beytinin üzerine olsun. Bu şerefli icâzette lisânımdan dökülenler Rabb-i ibâdın envâ-ı zikirlerinden uygun olanlarını hafî, kuûdî, cehrî, kıyâmî, devrânî, beyyûmî ve diğer zikir ve tevhîd icrâsında inşâd etmesi için veled-i kalbim, sâlih genç, muvaffak faydalı ma rûf evlâdımız Hacı Şerefeddîn er-rıfâî yi Allâh sesini korusun ve ehl-i beyte olan muhabbetini ziyâde etsin- sesler ve nağmeler üzerinde ustalaşıp mûsıkî ahkâmı ile usûllerini tamamladığında zâkirlerin reîsi yapma icâzetidir. Allâh O nu hîlecilerin oyunlarından korusun. Ey Allâh ım! Bütün âzâlarımızı sana tâatle, kalblerimizi de mağrifetinle meşgûl et. Bütün hayâtımız boyunca gecemizde gündüzümüzde bizi onlarla meşgûl et. Bizleri Sâlihlerin önde gelenlerine ilhâk et. Onları rızıklandırdığın şeyle bizi rızıklandır. Onlara olduğun gibi bize ol. Âmîn Ben kādir olan Rabbimizin merhametine muhtâc, ve beşîr olan peygamberimizin ehl-i beytinin hâdimi el-fakîr Halil Yaşar Baba, Bahâriye yakınlarındaki Süleymân Veliyyüddîn Baba Tekkesi nde hicretin bin üç yüz kırk senesi [1340/1921] muharremü l-harâm ayının birinci günü O izzetli ve şerefli kimse için yazdım. 1 İcâzetin tercümesi Mahmut Erol Kılıç ın makālesinden alınmıştır. Bkz: Mahmud Erol Kılıç, Sultân-ı Zâkirân Yaşar Baba ve Bir Zâkirbaşılık İcâzeti, İstanbullu, İstanbul, Ocak 1999, Sayı 4 44

55 (Burada iki mühür vardır. Soldaki mühür es-seyyid eş-şeyh Halîl Yaşar Aşkî er-rifâî adına, sağdaki ise bende-i âl-i abâ es-seyyid Yaşar Baba adınadır.) Elhamdülillâhi rabi l-âlemîn ve s-salâtü ve s-selâmü alâ Muhammedin ve âlihî ecmaîn. Emmâ ba d; bu şerefli icâzeti Şeyhu z-zâkirîn Halîl Yaşar Baba ehil olan kimseye yânî el-hâc Şerefeddîn er-rifâî ye Allâh aşkını ve kemâlini ziyâde etsinvermiştir. Biz de bunu tasdîk ederiz. Ne söylüyorsak Allâh vekîlimizdir. Ve sallallâhü alâ seyyidinâ Muhammedini n-nebiyyi l-cemîl. Âmîn. Allâhım bu icâzeti terkîb edenden, yazandan ve bu icâzeti verenden ve alandan âlemlere rahmet olsun diye gönderdiğin zâtın hürmetine râzı ol. [Bu tasdik hânesi boştur. Herhangi bir mühür yoktur.] 45

56 3.2 Hâfız Hasan Tahsin Efendi nin Hacı Şeref Efendi ye Yazdığı İcâzet 1 İşbu Mecmûa-i Şerîfe El-Hâc Şeref Efendi ibn merhûm El-Hâc Hasan Efendi ye ezintü 2. Mecmûa-i Şerîfe işbu bin üç yüz yirmi üç senesi Muharremü lharâmın gurresi târihiyle izin verilip hocası Balât İmâmı Hâfız Hasan Tahsin Efendi ibn El-Hâc Hâfız Mehmed Efendi. Fî sene 1 Muharrem Eddâî Hoca Yevm-i Salı Mühür Hâfız Hasan Sene Bu temellük kaydı, aynı zamanda Şeref Efendi nin zâkirbaşılığı için bir icâzet niteliği taşır. Bu kayıt Mecmûa nın üçüncü sayfasında yer alır. 2 Ezintü: İzin verdim. 3 Mîlâdî takvim olarak 8 mart 1905-Çarşamba ya tekābül etmektedir. Bkz: Fâik Reşit Unat, Hicrî Târihleri Mîlâdî Târihe Çevirme Kılavuzu, Ankara, 1974, Türk Târih Kurumu Yayınları, s.90 46

57 4-GÜFTELER 47

58 s. 1 Rast Tevşîh 1 Güfte: Hakkı Merhabâ ey mevlid-i Peygamberî Gel berû ey mâh-ı enver gel beri (meyân) Meclis-i mevliddedir zevk-i neşât (Yâ Rasûlallâh) Dil o mecliste olur gamdan berî Şerbet-i sükker verir kabz-ı dile Cân dimâğında olur ûd u anberî Salli yâ Rabbi alâ hayri l -verâ (Yâ Rasûlallâh amân) Oldu Hakkı nın bu vird-i ezberi 1 Nalbûrîzâde nin Rast bestesi için bkz: Ali Rızâ Şengel,Türk Mûsikîsi Klâsikleri İlâhîler, c.i, s.45 47; Ergun, c.i, s

59 s. 2 Dügâh Tevşîh 1 Güfte: Fenâî Yâ İlâhî âsitânın hasteye dârü ş-şifâ Şerbet-i vaslın içenler buldu her derde devâ (meyân) Zerre görünmez Fenâî işbu âlem ârife Bir demine vuslatın iki cihân olmaz bahâ Ger ziyâ-yi şems-i zâtın ermez ise sâlike Nice kat ede menâzil kande erişir atâ 1 Hâfız Ahmed Efendi nin Dügâh bestesi için bkz: Şengel, c.ii, s.64 65; Ali Şîruganî Dede nin Dügâh bestesi için abk: Türk Mûsikîsi Klâsiklerinden İlâhîler, İstanbul Konservatuvarı Neşriyâtı, İstanbul, 1931, s.5; güftesi için bkz: S. Nüzhet Ergun, Türk Mûsikîsi Antolojisi-Dînî Eserler, İst. Ünv. Yayınları, İstanbul, 1943, c.i, s

60 s.3 Rast İlâhî 1 Güfte:? Milk-i cihân sultânı Abdülkādir Geylânî Hazreti Hak yârânı Abdülkādir Geylânî Yâ Hû yâ Hû yâ dâim Allâh yâ Hû yâ dâim Tal atınla nûr eder vâsıl-ı sürûr eder Cümle gamdan dûr eder Abdülkādir Geylânî Yâ Hû yâ Hû yâ dâim Allâh yâ Hû yâ dâim Gel sen de ol halka-i bende kim ola serbülend Hazreti şâh-ı Nakşbend Abdülkādir Geylânî Yâ Hû yâ Hû yâ dâim Allâh yâ Hû yâ dâim Gıbta eder dervişân olduğu çün bendegân Menba-ı dâru l-emân Abdülkādir Geylânî Yâ Hû yâ Hû yâ dâim Allâh yâ Hû yâ dâim 1 Şeyhülislâm Es ad Efendi nin Rast bestesi için bkz: Şengel, c.i, s.67 50

61 s. 4 Rast Cumhûr 1 Güfte: Dervîş Yûnus Dolap niçin inilersin derdim vardır inilerim (meyân) Ben Mevlâ ya âşık oldum ânın içün inilerim Benim adım dertli dolab suyum akar yalab yalab (meyân) Böyle yaratmıştır Çalâb ânın içün inilerim Beni bir dağda buldular kolum kanadım kırdılar (meyân) Dolaba lâyık gördüler ânın içün inilerim Derviş Yûnus eder âhı gözyaşı döker günâhı (meyân) Hakk a âşığım billâh ânın içün inilerim 1 Abdullah Dede nin Rast Bestesi için bkz: Şengel, c.i, s.51 51

62 s. 5 Rast İlâhî 1 Güfte: Nûrî Aşkınla cihân beste lütfeyle inâyet kıl Derdinle bu cân hasta lütfeyle inâyet kıl Ey rahmeti çok Rahmân âlem gözüme zindân Uçarsa kafesten cân lütfeyle inâyet kıl Bîçâreleri yâd et vîrân dili âbâd et Nûrî kulun irşâd et lütfeyle inâyet kıl 1 Dede Efendi nin Rast bestesi için bkz: Şengel, c.i, s.89; güftesi için bkz: Ergun, c.i, s.59 52

63 s.6 Rast İlâhî ve Tevşîh 1 Güfte: Sa dî Yâ Rasûlallâh cemâlin keşefe d-dücâ değil mi? Habîbâ senin kemâlin 2 beleğa l-ulâ değil mi? İki bergüzîde adın senin ey Habîb-i Rahmân (nakarât) Biri Ahmed (ü) Muhammed biri Mustafâ değil mi? (Ne acep safâ değil mi!) 1 Nikriz bestesi için bkz: Şengel, c.ii, s.39; Pençgâh bestesi için bkz: Töre, c. IX, s Şengel de kelâmın şeklindedir. Bkz: Şengel, c.ii, s.39 53

64 s.7 Rast Şuğul 1 Güfte:? Yâ ebhe l cemâl in am bi l-visâl Rîkûke l-atlâl kad fâka z-zülâl Yâ nûra l-uyûn abdüke l-meftûn Kadduke l-mevzûn cealenî mecnûn Tavruke mahbûb li n-nâsi merğûb Hayyâke l-kulûb sârat leke l-hâl Hâleftü l-mîâd ahraktü l-fuâd Efneytü l-murâd bi l-kıyl ve l-kāl يا ابه الجمال انعم بالوصال ريقوك الاطلال قد فاق الذلال يا نور العيون عبدك المفتون قدك الموذون جعلنى مجنون طوروك محبوب للناس مرغوب خياك القلوب صار تلك الحال حالفت الميعاد اخرقت الفوأد افنيت المراد بالقيل والقال 1 Güftesi için bkz: Mehmed Emin Altıntop,Türk Din Mûsikîsinde Arapça Güfteli İlâhîler (Şuğuller), MÜ-SBE(YLT), İstanbul, 1994, s

65 s. 7(devâmı) Rast Durak 1 Güfte: Nazîm Âfitâb-ı subh-i mâ evhâ Habîb-i Kibriyâ Mâh-ı tâb-ı şâm u ev ednâ Habîb-i Kibriyâ Umarım ma zûr ola evzâ-ı küstâhânesi Bakma noksân-ı Nazîm e yâ Habîb-i Kibriyâ 1 Hâfız Post un Rast bestesi için bkz: Şengel, c.i, s.22 ; M.n: İşbu yedinci sahifesinde yazılmış olduğundan 481. sahifeye mükerrer olarak sehven kaydedilmiştir 55

66 s. 8 Rast Şuğul 1 Güfte:? Elhamdü lillâhi llezî sultânuhû na tü l-ezel El-vâhidü l-ferdü llezî gufrânuhû yemhu z-zelel Rabbun teâlâ şânuhû amma l-verâ ihsânuhû Lâ yenbağî rıdvânuhû illâ bi-ihlâsi l-amel El-meded mededü l-meded yâ Rasûlallâh meded El-meded mededü l-meded yâ ricâlallâh meded Yâ men yerâ mâ fi s-sudûr Yessir lenâ hayra l-umûr Vessi lenâ dîka l-kubûr Ve r-ham lenâ yevme l-ecel El-meded mededü l-meded yâ Rasûlallâh meded El-meded mededü l-meded yâ ricâlallâh meded Yâ men latîf ve lem yezel Ultuf binâ fîmâ nezel Ente l-kaviyyu neccinâ An kahrike yevme l-halel El-meded mededü l-meded yâ Rasûlallâh meded الحمداالله الذى سلطانه نعت الازل الواحد الفرد الذى غفرانه يمح الذلل رب تعالى شانه عما الورا احسانه لا ينبغى رضوانه الا با اخلاص العمل المدد مددالمدد يا رسول االله مدد المدد مددالمدد يا رجال االله مدد يا من يرا ما فى الصدور و يسر لنا خيرالامور وسع لنا ضيق القبور ارحم لنا يوم الاجل المدد مددالمدد يا رسول االله مدد المدد مددالمدد يا رجال االله مدد ما بعدى يا من لطيف و لم يزل الطف بنا فيما نزل انت القوى نجنا عن قهرك يوم الحلل المدد مددالمدد يا رسول االله مدد المدد مددالمدد يا رجال االله مدد لى خمسة اطف بها 1 Rast bestesi için bkz: M. Ekrem Karadeniz Koleksiyonu (MEKK), 14. Df.,s.; Rehâvî bestesi için bkz: Şuğuller Mecmûası, TRT Müzik Dairesi TSM. Ktp.,no.69, Ankara, s.26 ; güftesi için bkz: Altıntop, s

67 s.8 (devâmı) El-meded mededü l-meded yâ ricâlallâh meded Lî hamsetün utfi bihâ Harra l-vebâe l-hâtıme El-Mustafâ ve l-murtazâ Ve bnâ hümâ ve l-fâtıme خرالوباء الحاطمه المصطفى والمرتضى و ابناهما والفاطمه المدد مددالمدد يا رسول االله مدد المدد مددالمدد يا رجال االله مدد El-meded mededü l-meded yâ Rasûlallâh meded El-meded mededü l-meded yâ ricâlallâh meded 57

68 s. 9 Mâhûr Şuğul 1 Güfte:? Etânî zemânî bimâ ertedî Fe-billâhi yâ dehru lâ tenkadî Eyâ leylete l-vasli ûdi lenâ Li- enne l-habîbe aleynâ râdî Sekānî bike si henâ şürbetâ Feşâhedtü fi l-ke si nûran yadî اتانى زمانى بما ارتضى فباالله يا دهر لا تنقضى ايا ليلة الوصل عود لنا لان الحبيب علينا راضى سقانى بكا س هنا شربت ا فشاهدت فى ا لكا س نورا يضى 1 Güftesi için bkz: Altıntop, s. 133; Mâhûr bestesi için bkz: ŞM, s

69 s. 10 Rast Şuğul 1 Güfte:? Mâhûr Şuğul 2 Güfte:? Yâ Rabbi yâ Settâr bi l-mustafâ l-arabî El-Hâşimî el-muhtâr yâ Nebiyye külle nebî Estağfirü llâhe l-evzâr yâ gāfira z-zülelî Eyâ hammâru bi-hubbillâh ve leyte n-nâsu bi-sükrî Ve hâdînâ Rasûlullâh ve sâkıynâ Ebâbekrî ايا خمار بحب االله وليت الناس بسكرى و هادينا رسول االله و ساقينا ابا بكرى يا رب يا ستار بالمصطفى العربى الهاشمى المختار يا نبى آل نبى استغفر االله الاوزار يا غافر الذللى 1 Güftesi için bkz: Altıntop, s. 239; Rast bestesi için bkz: ŞM, s.22 2 Güftesi için bkz: Altıntop, s.135; Mâhûr bestesi için bkz: ŞM, s

70 s. 11 Mâhûr Şuğul Güfte: Abdülganî Lekad sebâne l- bân mine l-hayâ fettân Heyyim ve salli ve cma şemlî mâ zâlike min sâdin Ve kem lehû âşık fî hubbihim sâdık Fe-leyse yerhamu l-eytem bi s-saddi ve l-hicrân Yâ ma şera l-uşşâk huzû lenâ meşâk Velâ tahullû velâ tahullû min cevri hel min sâdin Ale n-nebiyyi sallû l-âl ve l-ashâb Mâ dâme Abdülğanî yenkulu hadîse ehli l-beyân لقد سبان البان من الحيا فتان هيم وصل و جمع شملى ما ذالك من صاد وآم له عاشق فى حبهم صادق فليس يرحم الايتم باالصد والحجران يا معشرالعشاق خذ ولنا مشاق ولا تحلوا ولا تحلوا من جور هل من صاد على النبى صل والا ل والاصحاب ما دام عبدالغنى ينقل حديث اهل البيان 60

71 s. 11 (devâmı) Rast Şuğul Güfte:? Mâ menne şevkan ilâ diyârî Raeytü fîhâ cemâle Selmâ Şeribtü minhâ lemmâ sekānî Min yedi sâkî şerâbi l-mâ Muhammed eşrafu l-verayâ Efdalu men rakibe ve mâşî Yâ Hû yâ Hû yâ Mevlây Yâ Hû yâ Hû şey en lillâh Yâ Hû yâ Hû yâ Allâh ما من شوقا الى ديارى رأيت فيها جمال سلما شربت منها لماسقانى من يد ساقى شراب الما محمد اشرف الوريا افضل من رآب و ماشى يا هو يا هو يا مولاى يا هو يا هو شيا االله يا هو يا هو يا االله 61

72 s. 12 Rast Şuğul 1 Güfte: İbni Fariz 2 Beste:? Şeribnâ alâ zikri l-habîbi müdâmeten Sekirnâ bihâ min kabli en yuhleka l- kermu Lehâ l-bedru ke sü ve hiye şemsun yüdîruhâ Hilâlün ve kem yebdû izâ müzicet necmü Velev lâ şezâ hâ ma htedeyte lihânihâ Velev lâ şenâ hâ mâ tesûruhâ lvehmü شربنا على زآر الحبيب مدامة سكرنا بها من قبل ان يخلق الكرمو لها البدر آا س و هى شمس بديرها هلال وآم يبدوا اذا مذجت نجموا ولو لا شذا ها ما اهتديت لحانها ولو لا شناها ما تصورها الوهم Rast Şuğul 3 Güfte:? Yâ mâisen el-kadru rıfkan Kem zâ aleynâ tühayyilû Dâin nevâ an tevâtuf Ale l-hüseyni ve hecrî يا ماي سا القدر رفقا آم ذا علينا تحيلوا داي ن نوا عن توا طف على الحسينى و هجرى 1 Ahmed Irsoy un Hicâz bestesi olduğuna dâir kayıt vardır. bkz: Altıntop, s.87 2 Güftesi için bkz: İbni Fâriz Tercemesi (Mütercim: M. Nâzım), Dersaadet- Şemsî Matbaası, h:1330, s ( Osmanlıcadır) 3 Güftesi için bkz: Altıntop, s

73 s.13 Rast Şuğul 1 Güfte: Hassan 2 Ve ahsene (ü) 3 minke lem tera kattu aynî Ve ecmele(ü) minke lem telidi n-nisâ (meyân) Hulıkte müberraen min külli aybin Ke-enneke kad hulikte kemâ teşâ و احسن منك لم ترا قط عينى و اجمل منك لم تلد النساء (ميان ( خلقت مبراء من آل عيب آانك قد خلقت آما تشاء 1 Rast bestesi için bkz: ŞM, s. 3; MEKK, 14.Df. s.27; güftesi için bkz: Dîvân-ı Hassan b.sâbit El- Ensârî, Dâru Sâdır (Yayınevi), Beyrût, s.10 2 Hassan a ait bu güftenin, Şâir ve Hattât Hamza ya ait Sûznâk makâmında bir bestesi olduğu yazılıdır. Bkz: Ergun, c.ii, s Her iki şekilde de okunur. 63

74 s. 14 Rast Şuğul Güfte:? Yâ Habîbu suûlike unzurûnî tûlike 1 Fe hel terâ şebâû leke yâ Muhammed Hâcî Hâcî yâ Muhammed yehvâna yâ Muhammed Yâle leyli leyli leyli leyli salli ale n-nebiyyi bi-câhi n-nebiyyi İn restümûnî teşrabu l-miyâh ve testefûnî denânir yâh Fe l-himmetû şürbe hayâ Yâ Muhammed Hacî hacî yâ Muhammed yehvânâ yâ Muhammed Yâle leyli leyli leyli leyli salli ale n-nebiyyi bi-câhi n-nebiyyi Ente şemsun ente bedrun fevka nûrun alâ nûr Hâcî hâcî yâ Muhammed yehvânâ yâ Muhammed Yâle leyli leyli leyli leyli salli ale n-nebiyyi bi-câhi n-nebiyyi يا حبيب... سعولك انظرونى... طولك فهل ترا شباعولك يا محمد حاجى حاجى يا محمد يهوانا يا محمد ياله ليل ليل ليل ليل صل على النبى بجاه النبى ان رستمونى تشرب المياه و تستفونى دنانر ياه فلهمتموشرب حيا يا محمد حاجى حاجى يا محمد يهوانا يا محمد ياله ليل ليل ليل ليل صل على النبى بجاه النبى انت شمس انت بدر فوق نور على نور حاجى حاجى يا محمد يهوانا يا محمد ياله ليل ليل ليل ليل صل على النبى بجاه النبى 1 Tam olarak okunamamıştır. 64

75 s. 15 Rast ve Hicâz Şuğul 1 Güfte: Nedîm Yâ sâki n-nüdmân illâ ve s-kıynân Min sâfi l-adnân hayyinâ yâ cân Hamrun fi l-keûsî tüclâ ke l-arûsî Ve tuhyi n-nufûse ve tervi z-zam ân İşrab yâ nedîm min hamri l-kadîm Yâ Allâh yâ Kerîm afveke ve l-ğufrân يا ساق الندمان املا والسقينان من صاف العدنان حينا يا جان خمر فى الكو سى تجلا ك العروسى و تحى النفوسى و تروالظما ن اشرب يا نديم من خمر القديم يا االله يا آريم عفوك والغفران 1 Uşşâk bestesi için bkz: ŞM, s.53; güftesi için bkz: Altıntop,

76 s. 16 Mâhûr Şuğul Güfte:? Yâ muhassilu bi l-hayri şerrafte l-evtân İşrab ve mlâ mine l-ke si min sâfi l-adnân Ene maksûdî minke vemâ bi l-ihdân Ba dî minhâ nestağfirullâh ed-deyyân Leallû yecmeu şemlî fî vakti l-mîzân Ve dhul min bâbi s-selâm ve hdâ bi l-ğufrân يا محصل بالخير شرفت الاوطان اشرب وملاء من الكا س من صاف العدنان انا مقصودى منك وما بالاحضان بعدى منها نستغفر االله الديان لعلو يجمع شملى فى وقت الميزان وادخل من باب السلام واحضا با لغفران 66

77 s. 17 Mâhûr Şuğul 1 Güfte:? İlâhün lâ ilâhünâ sivâhun Raûfun bi l-beriyye zümtinâni Üvahhiduhû bi-ihlâsî ve hamdî Ve ş-şükrî bi d-damîrî ve l-lisânî Ve fteytü l-hayâte lem uhithâ Ve za tu l-bitâlete ve t-tevânî اله لا الا هنا سواه ري وف بالبريه ذمتتان اوحده با خلاصى و حمدى والشكرى بالضميرى واللسانى وافنيت الحياة لم اختها وزعت البطا لة والتوانى Rast Şuğul 2 Güfte:? Edir yâ tal ate l-bedri lenâ şemsün mine l-fecrî Edir mâ beyne n-nüdmânî bihâ ke l- encümi z-zuhrî Ve ceddî li l-henâ bestam alâ furuşin mine z-zuhrî Ve hâlif uzzâlin fîhâ ve da men lâ terâ yedrî İlâhî teğaffer evzârî mine l-eyyâmi ve d-dehrî Ve salli an in-nebiyyi t-tahrî Muhammedun sâhibu n-nasrî ادر يا طلعت البدرى لنا شمس من الفجرى ادر ما بين الندمانى بهاك الانجم الذخرى و جدى للهنا بسطم على فرش من الظهرى و خالف عزال فيها ودع من لا ترى يدرى الهى تقفرا و ذارى من الايام و الدهرى و صل عن نبى الطهرى محمد صاحب النصرى 1 Mâhûr bestesi için bkz: ŞM,s.29; güftesi için bkz: Altıntop,s Rast bestesi için bkz: ŞM, s. 15 ve 17; güftesi için bkz: Altıntop, s

78 s.18 Rast Şuğul 1 Güfte:? Ah kum yâ Nedîm kum yâ Nedîm imlâ vehim devvir kıdâhî El-leylü leylü leylü yâ murâdî el-leylü leylü leylü yâ seyyâdî El-leylü tâl ve l-hubbu kāl bâne s-sabâhî El-leylü leylü leylü yâ murâdî el-leylü leylü leylü seyyâdî Vâme s-sa du yuhki l-budûr ınde s-sabâ mevlây El-leylü leylü leylü yâ murâdî el-leylü leylü leylü seyyâdî Sâle l-humûli âli r-rasûl Zeyne l-melâhî el-leylü leylü yâ melâzî ا ه قم يا نديم قم يا نديم املا وهم دور قداخى الليل ليل ليل يا مرادى الليل ليل ليل يا سيادي الليل طال والحب قال بان الصباحى الليل ليل ليل يا مرادى الليل ليل ليل سيادى وام السعد يحكى البدور عند الصبا مولاى الليل ليل ليل يا مرادى الليل ليل ليل سيادي سال الحمول ا ل الرسول زين الملاخى الليل ليل يا ملاذى 1 Hicâz bestesi için bkz: ŞM, s.106; güftesi için bkz: Altıntop, s.84 68

79 s. 18 (devâmı) Rast Şuğul Güfte:? Kum yâ Nedîmî ile l-müdâmeti v eskınâ Hamran tenevver beşeriyyete l- ervâh Ev mâ tera s-sâkî l- kadîmî yüdîruhâ Fe-ke-ennemâ minhâ hulletün ve vişâh Ve kezâlike Nûhun fi s-sefîneti eskerat Velehû bi-zâlike innehû ve tevâh Lemmâ denâ Mûsâ elâ tesmeuhâ Elkā l-vasâ ve tekessera l- elvâh قم يا نديم الى المدامة واسقنا حمرا تنور بشريه الارواح او ما تر الساقى القديم بدرها فكا نما منها خلة ووشاخ و آذالك نوح فى السفينة اسكرت وله بذالك انه و تواح لما دنا موسى الا تسمعها القا الوصا وتكثر الالواح 69

80 s.19 Hicâz Cumhûr 1 Güfte: Yûnus Emre Rumda acemde âşık olduğum, Yemen illerinde Veysel Karânî (meyân) Allâh ın habîbi dostum dediği, Asâsı var idi hurma dalından, Hırkası verildi deve yününden Hiç gözün ayırmadı Kâ be yolundan, Yemen illerinde Veysel Karânî Yemen illerinde Veysel Karânî Yûnus bunda idi kendisi anda, Muhammed mescidden evine geldi, Kızım Fâtıma bize geldi Veys in kokusunu kapıda duydu, Arzum kaldı benim ol yerde Aslını sorarsan Karen köyünde, Yemen illerinde Veysel Karânî Yemen illerinde Veysel Karânî 1 Kazasker M. İzzet Efendi nin Hümâyûn bestesi için bkz: Şengel, c. IV, s.90; Sûzinâk bestesi için bkz: Şengel, c.ii, s.21; güftesi için bkz: Ergun, c.i, s

81 s. 20 Mâhûr İlâhî 1 Güfte: Yûnus Emre Acep bu benim cânım âzâd ola mı yâ Rab Yoksa yedi tamûda kalıp yâne mi yâ Rab Can hulkuma geldikte Azrâil i gördükte Ya cânımı aldıkta âsân ola mı yâ Rab Acep bu benim hâlim yer altında ahvâlim Varup yatacak yerim akrep dola mı yâ Rab Mevlâ olacak kādî bizden ola mı râzı Yarın mahşer yerinde şâfi ola mı yâ Rab Yûnus kabre vardıkta münker nekir geldikte Rabbin kimdir dedikte dilim döne mi yâ Rab 1 Mâhûr notası için bkz: Şengel, c.i, s

82 s.21 Nevâ İlâhî 1 Güfte: Yûnus Emre Acep midir deli olmak, aşk oduna yanan kişi Aşka yakın yürümesin, iyi adın sanan kişi Yine doğdu aşk güneşi, Yûnus koydu yola başı Şol münkirler atar taşı, gelsin kāil olan kişi Kim sakınır iyi adın, bıraksın elden aşk yâdın Tezce yoldurur kanadın, daldan dala konan kişi Gelir geçer sürün sürün, bayram mıdır bilmem düğün Gelir mi ol yarın bugün, benim gönlüm alan kişi Şol gözlerim yola bakar, başım döner yaşım akar Gayri yüze nice bakar, dost cemâlin gören kişi Şol gözlerim dola dola, beni saldı ırâk yola Aşk halinden nice bile, yüreği sağ olan kişi Âşıklar geçmez yârinden, dönmez olur ikrârından Şimdi ayrılmış yârinden, nâdâna aldanan kişi 1 Isfahân bestesi için bkz: Şengel, c.iv, s. 7 ;M.n: Kādirîler bayram haftaları cumhûr olarak okur. 72

83 s. 22 Mâhûr İlâhî 1 Güfte: Niyâzî-i Mısrî Gül müdür bülbül müdür şol zâr u efgân eyleyen Ten midir yâ can mıdır hem arşı seyrân eyleyen Kimini mescidde boyun eğdirip âbid eden Kimini meyhânede serhoş sekrân eyleyen Ey Niyâzi kim vucûdun pâk ederse ol dürür Cümle yüzler içre ol bir yüzü seyrân eyleyen 1 Mâhûr bestesi için bkz: Şengel, c.i, s. 163; güftesi için bkz: Ergun, c.i, s

84 s. 23 Rast Tevşîh 1 Güfte: Kenzî Mefâtihu l-hüdâ oldu hilâlin (Yâ Rasûlallâh ) Mesâbihu d-dücâ oldu nûr-i cemâlin (Yâ Rasûlallâh) Habîbâ nâr-ı firkatle kulu Kenzî harâb oldu İmâret eyledi îd-i visâlin (Yâ Rasûlallâh) Diğeri: Mefâtihu l-hüdâ oldu hilâlin Yâ Rasûlallâh yâ Habîballâh Mesâbihu d-dücâ oldu nûr-i cemâlin Yâ Rasûlallâh yâ Habîballâh Yazıldı kalbime Hakk ın kitâbı Beni mest eyledi lâ lin şarâbı Can yanar aşkınla bu Kenzî harâbî Acep mi her seher nâle edersin İmâret eyledi îd-i visâlin Kenzî harâb oldu makālin 1 Buhûrîzâde Mustafa Itrî nin Rast bestesi için bkz: Şengel, c.i, s.96; bkz: Ergun, c.i, s

85 s. 24 Rast ilâhî ve Sâire 1 Güfte: Yûnus Emre Durmaz yanar vücûdum âh etmeyip n ideyim Söndüremezem odum âh etmeyip n ideyim Mecnûn sever Leylâ yı ben severim Mevlâ yı Kan ağlayı ağlayı dîdârına müştâkım Halâs eyle nârından ayırma dîdârından Cennette cemâlinden bizi mahrûm eyleme Ey bizim İlâhımız dü-cihânda şâhımız Bağışla günâhımız âh etmeyip n ideyim Yûnus gibi düşküne aklı gitmiş şaşkına Dost Muhammed aşkına bizi mahrûm eyleme 1 M.n: Ve Kıyâm İlâhisi olarak okunur. ; Mîrahor Zâkirbaşısı Arap Sâlih in Rast bestesi için bkz: Şengel, c.i, s.74; güftesi için bkz: Ergun, c.ii, s

86 s.25 Rast Şuğul 1 Güfte:? Billâhi kerrir yâ seyyidî kerrir billâhi kerrir eyyühe l- mutrıbû Tezkâru kavm yâ seyyidî kavm tezkâru kavm zikrâhum yücîbû Bi ş-şarkı illâ yâ seyyidî illâ bi ş-şarkı illâ rakkāsa l-mutribû Yâ Hû yâ hüsne bedrî yâ seyyidî bedrî Yâ hüsne bedrî zikrâhum yücîbû Salli ve sellim yâ seyyidî salli ve sellim dâime t-tıybû با االله آرر يا سيدى آرر با االله آرر ايها المطربو تزآار قوم يا سيدى قوم تزآار قوم ذآراهم يجيبو بالشرق الا يا سيدى الا بالشرق الارقاصى المطربو يا هو يا حسن بدرى يا سيدى بدرى يا حسن بدرى ذآراهم يجيبو صل و سلم يا سيدى صل و سلم داي م الطيبو 1 Güftesi için bkz: Altıntop, s.176; Tebriz notası için bkz: ŞM, s.6 76

87 s.26 Rast Şuğul 1 Güfte: Osman Hayru t-teslîmâti min sâbbin sâfî li-melâzi l-hâşimî Seyyid el-hâşimî Rûhi l-hâşimî men fîhi es âdî ve senâün âlî yuhdâ li l-ğālî Kasûrât an ğayriküm rûhî an ğayriküm seyyidî an ğayriküm Gāyâtü a mâlî yâ sirâce l-îmâni yâ bahra l- irfân Teîbun fî hubbiküm seyyidî fî hubbiküm rûhî fî hubbiküm Meftûnuküm Osmân خير التسليمات من صاب صافى لملاذ الهاشمى سيدى الهاشمى روحى الهاشمى من فيه اسعادى و ثناء على يهداللغالى قصورت عن غيرآم روحى غيرآم سيدى عن غيرآم غايات اعمالى يا سراج الايمان يا بحر العرفان تعيب في حبكم سيدى فى حبكم روحى فى حبكم مفتونكم عثمان 1 Güftesi için bkz: Altıntop, s.190; Musullu Hâfız ın Zâvil bestesi için bkz: ŞM, s.33 77

88 s. 27 Rast ve Nişâbûr (Muharrem İlâhisi) 1 Güfte: Sezâî Ey şehîd-i Kerbelâ ya ağlayan, Ağla mâtemdir Muharrem dir bugün Nâr-ı hasretle ciğerin dağlayan Ağla mâtemdir Muharrem dir bugün Kimdir ol şâh-ı şehîd-i Kerbelâ Ağla mâtemdir Muharrem dir bugün Ey Sezâî bilmiş ol şâh-ı Hüseyin Cümleye sevmektir ânı farz u ayn Şeksiz ehlu llâha oldu nûr-ı ayn Ağla mâtemdir Muharrem dir bugün Nûr-i çeşm-i Murtazâ âl-i abâ Cedd-i pâkîdir Muhammed Mustafâ Ağla mâtemdir Muharrem dir bugün Gece gündüz ey Muhammed ümmeti Edelim cân-ı Yezîd e la neti Ger dilersen ol Hakk ın rahmeti Ağla mâtemdir Muharrem dir bugün Sînede serde gerekdir bir dağ ola Kanlı yaşın dîdede bir ırmağ ola Ger dilersen menzilin uçmağ ola Ağla mâtemdir Muharrem dir bugün Her seher sanma şefkatle şeyhi Anda kan ağlar melekler o demi 2 Âlemi tuttu Hüseyin in mâtemi 1 M.n: Muharremde okunur. ; Edirneli Sâlih Zâde nin Nişâbur bestesi için bkz: Şengel, c.i, s.100; güftesi için bkz: Ergun,c.I, s A.g.e de Her seher sanma şafakla şebnemi şeklindedir. 78

89 s. 28 Mâhûr İlâhî 1 Güfte: Niyâzî-i Mısrî Habs için geldi gelir ıtlâk için fermân bana Evveli kahr âhiri ihsân eder sultân bana Erbaînim çün tamâm oldu dahî on gün geçer Hatm olur menzil merâtib cân olur cânân bana Kābe kavseyn ev ednâ üç yüz ellidir bilin Doğdu gün mağribden açtı zulmeti Sübhân bana Geldi Hak bâtıl firâr etti dolaştı mağribe Zâhir oldu gizli sırlar verdi Hak etti hemîn İki bin yüz dahî yetmiş beşte bir kurbân bana Anladım zebh-i azîme bir beşârettir bu koç Hem beşârettir gelen Yahyâ ile burhân bana Halk-ı âlem dediler Îsâ ya Mısrî bir zaman Dahî bundan özge mâ evhâ dedi Kur ân bana 1 M.n: Tahmîs olarak yapılmış diğer defterde mündericdir. ; Akbaba İmâmı Mehmed Efendi nin Segâh bestesi için bkz: Töre, c.v, s.13; güftesi için bkz: Ergun, c.i, s

90 s.29 Rast Tevşih ve Cumhûr 1 Güfte: Nahîfî Bu gülşende hezâr-ı bî-nevâyım Yâ Rasûlallâh Velî âzurde-i hâr-ı cefâyım Yâ Rasûlallâh N ola olsam devâ-cûyende-i derû-yi ihsânın Esîr-i derdi-i aşka mübtelâyım Yâ Rasûlallâh Nigâh-ı şefkatinden ben garîbi zâr-ı dûr etme Yolunda bende-i kemter hâk-i pâyim Yâ Rasûlallâh Meded sendendir ey kân-ı şefaat bendene yoksa Huzûr-ı Hakk a mahcûb-ı hatâyım Yâ Rasûlallâh Yüzüm yok arzuhâl-i arzgâh-ı haşre vardıkta Günâhkârım, giriftârım, hevâyım Yâ Rasûlallâh Kerem kıl lütfunla ihsânınla dilşâd et ben zârı Nahîfi yim kapında bir gedâyım Yâ Rasûlallâh 1 Âşık Ahmed Efendi nin Rast bestesi için bkz.: Şengel, c.i, s.49; güftesi için bkz: Ergun, c.i, s

91 s.30 Rast İlâhi ve Durak 1 : Güfte: Şeyh Cemâlî Beste :? Tâ ezelden sen benimle ahd u peymân eyledin Gizlenip ol hûb cemâlin yânî pinhân eyledin Demedin mi sen beni derdine dermân olayım Sevdiğim çün arttı derdim bana dermân eyledin Bir kulunu Kerbelâ da eyledin susuz şehîd Bir kulunu kul iken Mısır a sultân eyledin Hem kulundur hem Rasûl un şâh-ı kevneyn Mustafâ On sekiz bin âlemi içre hâne sultân eyledin Şeyh Cemâlî ağlamaktan gözlerinden kan saçar Yeri göğü arşı kürsü dostu seyrân eyledin 1 Fehmi Efendi nin Bestenigâr bestesi için: Töre, c.ix, s ; güftesi için bkz: Ergun, c.i,

92 s.31 Rast İlâhî 1 Güfte: Nesîmî Çün ki bildin mü minin kalbinde Beytullâh var Niçin izzet etmedin ol evde ki Allâh var (meyân) Her ne var âdemde var âdemden iste Hakk ı sen Olma iblis gibi şakî âdemde sırru llâh var Kimseyi ta n etme ey dil sırr-ı Hakk a mahrem ol (meyân) Cümle eşyâ nûr-ı Hak dır sanma kim gayru llâh var Yılda bir kez hacc olubdur Mekke de ey hâcegân Gir gönüller Kâ besine nice haccu llâh var (meyân) Kenz-i mahfîdir hakîkat ey Nesîmî ebsem ol Sırrını fa ş eyleme âlemde çok gümrâh var 1 Es ad Efendi nin Rast bestesi için bkz: Şengel, c.i, s.93 82

93 s.32 Rast Şuğul 1 Güfte: Sultân Bahâeddîn Beste:? معلا غوث سبحانى مقدسى قطب ربانى امينى سرى يزدانى عبد القادر الكيلانى علل يا لل يا سيدى يا عينى علل يا لل يا روحى يا عينى يا حى يا حى يا حى يا هادى يا حى يا حى يا حى يا هادى Muallâ gavs-ı subhânî mukaddes kutb-u Rabbânî Emîni sırrı yezdânî Abdülkādir el-geylânî Alel yâlel yâ seydî yâ aynî alel yâlel yâ rûhî yâ aynî Yâ Hay yâ Hay yâ Hay yâ Hâdî yâ Hay yâ Hay yâ Hay yâ Hâdî Zehî simây-ı nûrânî zehî ferhunde pîşânî Kemâl-i hüsnî insânî Abdülkādir el-geylânî Nazm-ı cümle nûrânî kıvâmu çâr-ı erkânî ذهى سماى نورانى ذهى فرخنده پيشانى آمالى حسنى انسانى عبدالقادر الكيلانى نظم جمله نورانى قوام چار ارآانى چخ حرشيد فلك شانى عبدالقادر آيلانى مدد يا شاه آيلانى آرم يا قطب ربانى آه محرومم نكراتىعبد القادر آيلانى علل يا سيد يا لل يا عينى علل يا لل يا روحى يا عينى يا حى يا حى يا حى يا هادى يا حى يا حى يا حى يا هادى Çe hurşîd-i felek şânî Abdülkādir Geylânî Meded yâ şâh Geylânî kerem yâ kutbe Rabbânî Ki mahrûmem nekerâtı Abdülkādir Geylânî Alel yâ seyyid yâlel yâ aynî alel yâlel yâ rûhî yâ aynî Yâ Hay yâ Hay yâ Hay yâ Hâdî yâ Hay yâ Hay yâ Hay yâ Hâdî 1 Güftesi için bkz: Altıntop, s.170; Rast notası için bkz: ŞM, s.9 83

94 s. 33 Mâhûr İlâhi ve Durak 1 Güfte: Niyâzî-i Mısrî Dermân arardım derdime derdim bana dermân imiş Bürhân arardım aslıma, aslım bana bürhân imiş. Sağım solum gözler idim, dost cemâlin görsem deyû Ben taşra arardım O cân içinde cân imiş. Mürşid gerekdir dilden 2 Hakk ı sana Hakka l-yakîn Mürşidi olmayanların bildikleri bigân imiş Her mürşide dil verme yüreği hayrette ağırdır Mürşid-i kâmil olanın gâyet yolu âsân imiş. İşit Niyâzî nin sözü bir nesne örtmez Hak yüzü Hak dan ayân bir nesne yok, gözsüzlere pinhân imiş 1 Mâhûr bestesi için bkz: Dr. Suphi Ezgi, Türk Mûsikîsi, c.ii, s ; Nühüft bestesi için bkz.: Töre, c.ix, s ; Acemaşîrân besteleri için: Töre, c.viii, s.62 ve 72 2 Ergun, c.i, s de bildire olarak geçer. 84

95 s. 34 Rast İlâhi ve Sâire 1 Güfte: Himmet Ey âşık-ı sâdıklar gelin Allâh diyelim Bezm-i Hakk a lâyıklar gelin Allâh diyelim Nefsinden kibir gitsin, kalbin nûr ile dolsun Hak senden râzı olsun gelin Allâh diyelim Sana derler dîvâne, biz duralım dîvâna Aşkınla yâne yâne gelin Allâh diyelim Dinle âşık Himmet i tutun farzı sünneti Ey Muhammed ümmeti gelin Allâh diyelim 1 M.n: Kıyâm İlâhisi olarak da okunur ; Mîrahor Zâkirbaşısı Arap Sâlih in Rast bestesi için bkz: Şengel, c.i, s.74; Segâh bestesi için bkz: Töre, c.v, s.63 85

96 Rast İlâhî 1 s.35 Güfte: Şeyh Kâmil Tevbe edelim zenbimize tübtü ilallâh (yâ Allâh) Lütfunla bize merhamet eyle aman Allâh (yâ Allâh) Sen etmez isen bizleri kim affeder Allâh (yâ Allâh) Lütfunla bize merhamet eyle aman Allâh (yâ Allâh) Böyle gidersek hâlimize kim ede şefkat (yâ Allâh) Lütfunla bize merhamet eyle aman Allâh (yâ Allâh) Hep fısk-ı fücûr ehl-i elem bulmada kesret (yâ Allâh) Lütfunla bize merhamet eyle aman Allâh (yâ Allâh) Hiç kimsede yok zerre kadar sıdk u sadâkat (yâ Allâh) Lütfunla bize merhamet eyle aman Allâh (yâ Allâh) Şefkatinle bize merhamet eyle aman Allâh (yâ Allâh) Lâ havle velâ kuvvete illâ billâh Ömürlerimiz geçmede isyân ile dâim Mevt oldu garib biz yine gaflet ile kāim Bu fânî cihânda acaba kim kala kāim Lütfunla bize merhamet eyle amân Allâh (yâ Allâh) Düşmanımıza verme bir fırsat el-amân Fark etmiyoruz düşmanımızı cümlesi düşmân İnsan olayım dersen eğer eyle tefekkür Kâmil bu cihân-ı âlemi eylemekte teğayyür 1 Zekâi Dede Efendi nin Rast bestesi için bkz: Şengel, c.i, s.87 86

97 s.36 Mâhûr İlâhî 1 Güfte: Rûşenî Çün doğup tuttu cihânı yüzün hüsnün güneşi (yâ Rasûlallâh) Kim ola sevmeye bu vechile sen mâh-veşi (yâ Rasûlallâh) Sen Emîre kul olan her ne kadar müdbir ise (yâ Rasûlallâh) Bende-i mukbil olur misl-i Bilâl-i Habeşî (yâ Rasûlallâh) Parmağından akıtıp âb-ı revân bahş-ı revân (yâ Rasûlallâh) Nice yüzbin kişiden ref u sensin âteşi yâ Rasûlallâh Ve d-duhâ virdine ve lleyl okuram sünbülüne yâ Rasûlallâh Rûşenî virdi budur külle gadâtin ve aşî yâ Rasûlallâh 1 Eyyûbî Ali Rızâ Şengel in Mâhûr bestesi için bkz: Şengel, c.i, s.137 ; M.n: Her bestesi vardır 87

98 s. 37 Mâhûr Şuğul 1 Güfte:? Nesîme l-vasli hebbe ale n-nüdâmâ Fe eskerahüm vemâ şeribe l-müdâmâ Ve-mâlet anhümü l- ağsânü meylâ Li-enne kulûbehüm müliet ğarâmâ Velemmâ şehâdü s-sâkî tecellâ Ve eykaza fi d-dücâ men kâne nâmâ Ve nâdeyhüm ibâdî lâ tenâmû Ve hezzî maksûde l-kavmi l-kirâmâ نسيم الوصل هب على الندما فاسكرهم وما شرب المداما ومالت عنهم الاغصان ميلا لا ن قلوبهم ملي ت غراما ولما شهادالساقى تجلا و ايقظ فالدحجا من آان ناما و ناديهم عبادى لا تناموا هذى مقصود القوم الكراما 1 Mâhûr bestesi için bkz: ŞM, s.31; güftesi için bkz: Altıntop, s

99 s.37 (devâmı) Mâhûr Şuğul 1 Güfte:? Kamerun yetebessemu an durrin ve an misli ikāhî Ene min hamrati aynin ve an gayri ekāhî Hasünet kurratü ahmer fâtıru l-ecfâr Ed acu l-mukletî kad ğarra velehü küllü l-melâhî قمريتبسم عن ضر و عن مثل اقاحى انا من حمرة عين و عن غير اقاحى حسنت قرة احمر فاترالاجفار ادعج المقلتى قد غر وله آل الملاحى 1 Güftesi için bkz: Altıntop, s

100 s. 38 Rehâvî Cumhûr 1 Güfte: Niyâzî-i Mısrî Derviş olan kişinin sözleri umrân olur Sâlik-i Hak olanın râhına pinhân olur Sanma Niyâzî özün derviş olubdur senin Derviş olan kişiler şöylece sultân olur 1 Dede Efendi nin Tebriz Hâverân bestesi için bkz: Şengel, c.i, s. 120; güftesi için bkz: Ergun, c.i, s

101 s. 39 Mâhûr Şuğul 1 Güfte:? Allâhümme salli ale l-mustafâ Bedîu l-cemâli ve bahri l-vefâ Ve salli aleyhi kemâ yenbağî Es-sâdık Muhammed aleyhisselâm Salâten tedûmu ve teblığ ileyh Bi-rûhi l-leyâlî ve devri z-zemân اللهم صل على المصطفى بديع الجمال و بحر الوفا و صل عليه آما ينبغى الصادق محمد عليه السلام صلاة تدومو و تبلغ اليه بروح الليالى و دور الزمان 1 Güftesi için bkz: Altıntop, s.132; Mâhûr notası için bkz: ŞM, s

102 s.40 Mâhûr İlâhî 1 Güfte: Dervîş Yûnus Ayırma beni senden Yaradan Düşüp ölürem dostlar ben bu yaradan Varam yüz sürem şeyh eşiğine Bir hırka giyem dostlar yüz bin pâreden Öldüğüm için gam mı çekerim Alır canımı bir gün Yaradan Ağlama derim şol gözlerime Kan yaş akıttı akdan karadan Derviş Yûnus un budur maksûdu Alıp yârimi dostlar çıkam aradan 1 Mâhûr notası için bkz: Şengel, c.i, s

103 s. 41 Rast Şuğul 1 Güfte:? Cealûnî fi l-meâni melekûnî bi l-ihsânî Şerrif aleyhim bi l-lisânî fi l-medhi tûle z-zemânî Zâde garâmî mea eşvâkî sâmerat min lil-ihdâkî Ve ale l-arşi bâkî hâifün entüm emânî جعلونى فى المعانى ملكونى بالاحسانى شرف عليهم با للسانى فى المدح طول الزمانى ذاد غرامى مع اشواقى سا مرت من للاحداقى و على عرش باقى حاي ف انتم امانى 1 Bkz: Altıntop, s

104 s.41(devâmı) Rast İlâhi 1 Güfte: Dervîş Yûnus Ben dost ile dost olmuşam Kimseler dost olmaz bana Münkirler bakıp gülüşür Selâm dahi vermez bana Derviş Yûnus ben nic edem Fâni cihânı terk edem Yâne yâne dosta gidem Perde hicâb olmaz bana 1 Tebriz bestesi için bkz: Şengel, c.i, s. 117; güftesi için bkz: Ergun, c.i, s

105 s. 42 Rast Tevşih 1 Güfte:? Bu şeb hurşîd-i evreng-i risâlet geldi dünyâye Muhammed Mustafâ nın nûru saldı âleme sâye Donandı âlem-i bâlâ serâser nûr ile ol şeb Kadem bastı vücûd iklîmine ol âsman pâye (Sallû aleyhi ve sellimû teslîmâ) Segâh Şuğul 2 Güfte:? İsma ve cûd yâ yâ münyetî Yâle lelli lelli lel Ve-fî uhûdike bâletî Ve nzur ve şuf keyfe hâletî Le-kad sâha cismî adem اسمع وجود يا يا منيتي يا له لل لل لل وفى عهودك با لتى وانظر وشف آيف حا لتى لقد صاح جسمى عدم 1 Drağmân Zâkiri Ahmed Efendi nin Rast bestesi için bkz: Şengel, c.i, s.56; bu eserde güfte yazarı Kâtipzâde Mehmed Refî olarak geçer.; güftesi için bkz: Ergun, c.i, s Güftesi için bkz: Altıntop, s.223;a.g.e de bestekârı olarak, Zekâî Dede kayıtlıdır. 95

106 Rast-ı Cedîd İlâhî 1 s. 43 Güfte: Şemsî Beste: Hammâmî Osmân Efendi Ey âşık-ı şeb zinde seher bülbüle karşu Nâlân olup Allâh diyelim Hû diyelim Hû Olmaz uyumak âşıka Allâh yoludur bu Giryân olup Allâh diyelim Hû diyelim Hû Aşk ile dil-dîde-i giryân edelim gel Dil-çâk olarak nây gibi efgân edelim gel El bağlayarak vecd ile devrân edelim gel Giryân olup Allâh diyelim Hû diyelim Hû (eydan) Hem kâse olup bâde-i mestâne Hüdâ ya Pîre olalım milk-i meylân Hüdâ ya Azmedelim bu yüce dîvân-ı Hüdâ ya Giryân olup Allâh diyelim Hû diyelim Hû (eydan) Bir mürşide el bağla âna eyle vefâyı Hizmetle bulup feyz-i gönül anla cefâyı Her yüzde görüp nûr-i tecellâ-i Hüdâ yı Giryân olup Allâh diyelim Hû diyelim Hû (eydan) Mânend-i seher eyleyelim çâke girîbân Bî-sūret edelim Şemsî gibi gâhîme cevlân Gâhî dönelim çerhî gibi eyleyüp efgân Giryân olup Allâh diyelim Hû diyelim Hû (eydan) 1 Üsküdârî Hammâmî Osman Efendi nin Rast-ı Cedîd bestesi için bkz: Şengel, c.i, s

107 Rast İlâhî 1 s.44 Güfte: Şâkir Nedir derdin senin bu mâtemin ne Gönül n oldun âh ne oldun ne ağlarsın Gamın ne ilâcın ne acep ki melhemin ne Gönül n oldun âh ne oldun ne ağlarsın Vatanından ayrı düştün bildiğim bu Ki feryâdında gûş ettim senin Hû Acep zülf-ü dilârâ mı yâ ki su Gönül n oldun âh ne oldun ne ağlarsın Seni aşkın komaz elbet tehî dest Değil uşşâk içinde mertebeğin pest Meğer hamr-ı elest kılmış seni mest Gönül n oldun âh ne oldun ne ağlarsın Seni senden alan kimdir bilirsin Seni hicre salan kimdir bilirsin Bu Şâkir le kalan kimdir bilirsin Gönül n oldun âh ne oldun ne ağlarsın 1 Dede Efendi nin Rast bestesi için bkz: Şengel, c.i, s

108 s. 45 Rast Şuğul Güfte:? Ârun aleyküm en lâ tücîrû sabbu imâküm bâki l-uyûnî Ve kad eteyne l-hımâ bi-züllin dayyif nezîlen fe-ekrimûnî Ve yâ kirâme l-enâmi lutfen veyâ hamânen tedârakûnî Yâ Allâh in muttû fî hevâküm fî dem i aynî fe ğsilûnî Ve in muttû yâ sâdetî ğarâmen bi-sevbi züllin fe l-hidûnî Muhammedun eşrafu l-berâyâ efdalu min râkıbin ve mâşî Sallâ aleyhi ilâhün ve demen mâ sâra rakbu l- hicâz mâşî عار عليكم ان لا تجيرو صب أماآم با ك العيونى و قد اتينا الحما بزل ضيف نزيلا فا آرى مونى ويا آرام الانام لطفا ويا حما نا تدارآونى يا االله ان متو فى هواآم فى د مع عينى فغسلونى و ان متو يا سا د تى غراما بسوب ذلى فا الحد ونى محمد اشرف البريا افضل من راآب وما شي صلا عليه اله و دما ما سار رآب الحجاز ما شي 98

109 s.46 Rast Tevşih 1 Güfte: Derviş Yûnus Âlemler nûra gark oldu, Muhammed doğduğu gece Mü min münâfık fark oldu, Muhammed doğduğu gece Arşın nûru yere indi, suyun rengi nûra döndü Hep susuzlar suya gark oldu, Muhammed doğduğu gece Ana rahminden düştü, kiliseler yere geçti Küffârlar işitip şaştı, Muhammed doğduğu gece Hûri kızları geldiler, Muhammed e yüz sürdüler Kundağın bile sardılar, Muhammed doğduğu gece Doğuran ana sevindi, nice küffâr dîne geldi Ağlayan oğlan avundu, Muhammed doğduğu gece Derviş Yûnus ey kardeşler, secde kıldı dağlar taşlar Akar gözden kanlı yaşlar, Muhammed doğduğu gece 1 Çâlâkzâde Şeyh Mustafâ Efendi nin Rast bestesi için bkz: Şengel, c.i, s

110 s. 47 Rast Tevşîh 1 Güfte:? Şefîu l-halk fi l-mahşer Muhammed sâhibu l-minber Ebûbekir Ömer Osmân Emîru l-mü minîn Haydar Rıdvânullâhi aleyhim Hüve s-sâkî ale l-kevser Lâilâhe illallâh Muhammed Hak Rasûlullâh شفيع الخلق فى المحشر محمد صاحب المنبر ابوبكر عمر عثمان امير المو منين حيدر رضوان االله عليهم هو الساقى على الكوثر لا اله الا االله محمد حق رسول االله Sûzinâk Şuğul ve Âyin-i Şerîf 2 Güfte:? Beste: Hoca Zekâî Dede Yâ sâkıye l-müdâmeti hayye ale s-salâ Hey hey hey cân-ı meni hey hey makbûl-i meni İmlâ zücâcenâ bi-hümeyyâ fe-kad halâ Hey hey hey cân-ı meni hey hey makbûl-i meni Eskayten i l-müdâmete min tarfike l-behî 1 Rast bestesi için bkz.: Şengel, c.i, s Bestesi ve güftesi için bkz: Heper, s.307,

111 s. 47 (devâmı) Hey hey hey cân-ı meni hey hey makbûl-i meni Hattâ celâ fuâdiye min ahseni l-cilâ Hey hey hey cân-ı meni hey hey makbûl-i meni Teâlev küllenâ ze l-yevmi sekrâ bi-akdâhin tühâmirnâ ve tetrâ Teâlev inne hâze l-yevme îdin tecellâ fîhi mâ tercûne cehrâ El-yevme mine l-vasli nesîmun ve suûdun el-yevme erâ l-hubbi ale l-ahdi kuûdun Yâ kavmu ilâ l-aşkı enîbû ve ecîbû lemmâ ketebe llâhu ale l-aşkı hulûdun Kad sabbahana llâhu bi-îyşin ve melâmin kad ayyedene l-îdu ve kad temme sıyâm İmlâ kadehâ ve hâti yâ hayra ğulâm key yesküra nâ sümme ale d-dehri selâm يا ساقى المدامة حى على الصلاة هي هي هي جانمنى هى هى مقبولمنى املا زحاجنا بحميا فقد خلا هي هي هي جانمنى هى هى مقبولمنى اسقيتنى المدامة من طرف البهى هي هي هي جانمنى هى هى مقبولمنى حتى جلا فوأدى من احسن الجلا هي هي هي جانمنى هى هى مقبولمنى تعالو آلنا ذاليوم سكرا باقداح تحامرنا وتترى تعالو ان هذااليوم عيد تجلا فيه ما ترجون جهرا اليوم من الوصل نسيم و سعود اليوم ارالحب على العهد قعود يا قوم الى العشق انيبو و اجيبو لما آتب االله على العشق خلود قد صبحان االله بعيش و ملام قد عيدنا العيد وقد تم صيام املا قد خا وهات يا خير غلام آى يشكرى نا * ثم على الدهر سلام 101

112 s.48 Rast Cumhûr 1 Güfte: Fenâî Cân u dil şehri ezelden eyledi yağmâ-yı aşk Ol vecihden düştü bu âlemlere kavgā-yı aşk Çünki mevcûd nutk imiş âlemde aşk âlî makām Bize bildirdi Fenâî dehri Mevlâ-yı aşk Uşşâk Şuğul Güfte:? Ve in seelû ani r-ricâli ve nesebetî Yekūlu benû şeybâ sâdât-ı Mekketî Meded dahil yâ Cibâvî meded dahil yâ Sa deddîn Meded dahil yâ eba l-fütûh meded dahîl meded yâ Şeybânî (eydan) Mürîdün leke l-büşrâ mürîdün leke l-hünâ Temessek bi-habli llâhi sümme bi-bey atî Mürîdün temessek lî ve kün bihâ vâsikan Ene ühibbuke fi d-dünyâ ve yevmi l-kıyâmeti Ene şeyhu Sa deddîn ene hâmî cibâ ene şeyhu l-kurâ ve küllün tarîkatî و ان سي لو عن الرجال وفنسبتى يقول بنوشيبا سادات مكتى مدد دخيل يا جباوى مدد دخيل يا سعد الدين مدد دخيل يا ابالفتوح مدد دخيل مدد يا شيبانى ايضا مريد لك البشرا مريد لك الهنا تمسك بحبل االله ثم ببيعتى مريد تمسك لى و آن بها واسقا انا احبك فى الدنيا و يوم القيامتى انا شيخ سعد الدين انا حامى جبا انا شيخ القرا وآل طريقتى 1 Sahhâf Hâfız Efendi nin Tebrîz notası için: Şengel, c.i, s

113 s. 49 Rast ilahi 1 Güfte: Seyyid Nizamoğlu (Seyfullâh) Estağfirullâh el-azîm mürâînin işlerine Gördü sucûd eylemedi dilberinin kaşlarına Kerîm Hû Rahîm Hû Mevlâm Hû dâim Hû Seyyid Nizamoğlu cihân doğdu cemâl-i yâr ile Görmediler gözler ânı girmedi hiç düşlerine Kerîm Hû Rahîm Hû Mevlâm Hû dâim Hû 1 Rast bestesi için bkz: Şengel, c.i, s ; güftesi için bkz: Ergun, c.ii, s

114 s. 50 Rast Şuğul Güfte: Ziyâ Silsiletü s-sadîkı n-necmi fi ş-şuyûhi muktedâu t-tarîkî şeyh 1 Yâ Rabbi aslıh hâlî bi-hürmeti n-nebiyyi ve sıbti l-betûlî bi-küllin ve âlin Bi-ta zîmi s-sadîkî ve fi l-ğāri rafîkî ve umru n-nefyi melkabu l-hatâ Bi-hâli tilâveti l-kur ân mazlûmu ş-şehîd Osmânu l-ma rûf bi l-affân Rasûlu r-rahmân El-Hasanu l-mesmûm ve l-hüseyin el-mazlûm fî Kerbelâi l- meşhûr min âyâdâ Nâdâ Ziyâ ve l-abdu mürtecî bi r-rıdâi ve bi yevmi l-hisâbî bi-aliyyin سلسلت الصديقى النجم فى الشيوحى مقتداء الطريقى شيخ توق يا رب ا صلح حالى بحرمت النبى و سبطه البتولى بكلى و ا ل بتعظيم الصديقى وفى الغار الرفيقى و عمرالنفى ملقبه الحطا بحال تلاوة القرا ن مظلوم الشهيد عثمان المعروف بالعقاد رسول الرخمان الحسن المسموم والحسين المظلوم فى آربلاءالمشهور من ا يادا نادا ضيا والعبد مرتجى بالرضاء وبيوم الحسابى بعلى و 1 Okunamadı. 104

115 s.51 Rast Cumhûr 1 Güfte: Hâlıkî Andelîb olmak dilersen ol güle Âsitân-ı sünbüle gel sünbüle Zikr-i Hakk ı er görem dersen Âsitân-ı sünbüle gel sünbüle Hâlıkî dir hizmetinde bendesi Olmuş ânın âşık-ı efkendesi Zâyi olmaz hizmetinin zerresi Âsitân-ı sünbüle gel sünbüle 1 III. Selim in Rast bestesi için bkz: Şengel, c.i, s

116 s. 52 Rast Şuğul Güfte:? سلطان الاوليا احمد الرفاعى وارث لانبيا احمد الرفاعى آم له من عارت فى آشف المهمات آم له من غارتاحمد ارفاعى Sultânu l-evliyâ Ahmede r-rufâî Vârisi l-enbiyâ Ahmede r-rufâî Kem lehû men âret fî keşfi l-mühimmât Kem lehû men ğārat Ahmede r-rufâî Kutbu külli l-aktâb tâcü tâcu ehli l-elbâb Nûr-ı ayni l-encâb Ahmede r-rufâî Mahbûbu r-rasûli selîlu l betûlî Minhâcu l-vusûlî Ahmede r-rufâî قطب آل الاقطاب تاج اهل الالباب نور عين الانجاب احمد الرفاعى محبوب الرسول سليل البتولى منهاج الوصولى احمد الرفاعى طارت له القلوب بساي ر القلوب الملاذ المطلوب احمد الرفاعى لجده السلام و صلات العلام ما شاد امتهم احمد الرفاعى Târet lehû l-kulûb besâiru l-kulûb El-melâzu l- matlûb Ahmede r-rufâî Li-ceddihi s-selâm ve salâtu l-alâm Mâ şâde ümmetühüm Ahmede r-rufâî 106

117 s. 53 Rast Şuğul Güfte:? Min Mekkete ve l-beyti l-emced Lil-Kudus serâ leylen Ahmed Cibrîlu mea l- melekeyni etâ Bi-burâkı l-ızzi ilâ Ahmed Ve bi-ibrîkın memlûin mâin Gasalû bi l-mâi fuâde Ahmed Ve bi-taştın memlûin ilmen Fî kalbike efriğ yâ Ahmed Yâ Rabbenâ attıf lenâ Kalbe r-rasûli şefîinâ Levlâke levlâke yâ Muhammed Mâ halaktu şey en yâ Ahmed Allâh Allâh Allâh Allâh Sâkinu l-hacer yâ Rasûlallah Ve Rufâî ve Dessûkî Ve bi-abdilkādir ve Ahmed من مكة والبيت الامجد للقدس سرا ليلا احمد جبريل مع الملكين اتا ببراق العز الى احمد وبا بريق مملوء ماء غسلو بالماء فوأد احمد وبطشد مملوء علما فى قلبك افرغ يا احمد يا ربنا عطف لنا قلب الرسول شفيعنا لولاك لولاك يا احمد ما خلقت شيء يا احمد االله االله االله االله ساآن الحجر يا رسول االله و رفاعى و دسوآى وبعبد القادر و احمد 107

118 s. 54 Rast İlâhi 1 Güfte:? Mûsâ nın Tûr u hakkı içün İsrâfil in Sûr u hakkı içün Muhammed nûru hakkı içün Göster bize cemâlini 1 Rast bestesi için bkz: Şengel, c.i, s

119 s. 55 Şuğul 1 Güfte:? Akbele l-bedru aleynâ vahtefe t min husni l-budûr Misl-u hüsnike mâ raeynâ kattu yâ veche s-surûr Ente şemsun ente bedrun ente nûrun fevka nûr Ente lâ şekkün yâ Muhammed ente miftâhu s-sudûr اقبل البدر علينا واحتفت من حسن البدور مثل حسنك ما راينا قطيا وجه السرور انت شمس انت بدر انت نور فوق نور انت لا شك يا محمد انت مفتاح الصدور 1 M.n: İsm-i Celâle kalkarken okunur. ; Güftesi için Altıntop, s.180; Zekâî Dedenin Tebrîz bestesi için bkz: ŞM, s

120 s.56 Rast İlâhî 1 Güfte: Sinân Ümmî Meded Allâh sana sundum elimi Bizi ol dost Muhammed den ayırma Gayrı kime arz edeyim hâlimi Bizi ol dost Muhammed den ayırma Enbiyâ evliyâ çıkar köşküne Mest olurlar gayr ile miskine İmâm Hüseyin in dem`i aşkına Bizi ol dost Muhammed den ayırma Sinân Ümmî söyler sözü gümânsız Ne ederler cesedi içinde cansız Hûri gılmân gerekmez bana ansız Bizi ol dost Muhammed den ayırma 1 Hüseynî bestesi için bkz: Töre, c.vi, s.93; Zekâî Dede Efendi nin Beyâtî bestesi için bkz: Şengel, c.iii, s. 134; İsmâîl Hakkı Bey in Eviç bestesi için bkz: Töre, c.vii, s.127; güftesi için bkz: Ergun, c.ii, s

121 s. 57 Rast Şuğul 1 Güfte:? Talea l- bedru aleynâ min seniyyâti l-vedâî Vecebe ş-şükrü aleynâ mâ deâ li llâhi dâî Eyyühe l-meb ûsü fînâ ci te bi l-emri l-mutâî Kû makka kû makka ve s-semâi merhaben yâ hayra d-dâî Akbele l-bedru aleynâ ve htefet minhü l-büdûr Misle hüsnike mâ raeynâ kattu yâ veche s-sürûr Ente şemsun ente bedrun ente nûr Ente lâ şekke yâ Muhammed ente miftâhu s-sudûr Zâdeke llâhü salâten ve selâmen zâte nûr Mâ bi-celvâke l-hetûnî mâdihan bi-hüdâ sürûr طلع البدر علينا من سنيات الوداعى وجب الشكر علينا ما دعى الله داعى ايها المبعوث فينا جي ت بالامر المطاعى قومقه قومقه والسماء مرحبا يا خير الداعى اقبل البدر علينا واحتفت منه البدور مثل حسنك ما راينا قط يا وجه السرور انت شمس انت بدر انت نور انت لا شك يا محمد انت مفتاح الصدور ذادك االله صلاة وسلاما ذات نور ما بحيلواك الهتون ما دحا بهدى سرور 1 Rızâ Bey in Sûznâk bestesi İçin bkz: ŞM, s.16; abk: İK, s.66; güftesi için bkz: Altıntop, s

122 s. 58 Rast İlâhi 1 Güfte: Sünbülî 2 Ezelden aşk oduna yâne geldim Ânın çün tâ ebed mestâne geldim Serây-ı vahdet olmuşken makāmım Bu kesret âlemin seyrâna geldim Çün bellidir Sünbülî ma rûf u ârif Edip da vâ ki ben ârifâne geldim Eğer nûş etmez isen bu meyden Deme zâhid ki ben îmâna geldim 1 Rast bestesi için bkz: Şengel, c.i, s.69;güftesi için bkz: Ergun, c.i, s Halvetîliğin Sünbülîlik şu besi müessisi, ma rûf Sünbül Sinân (ö:936/ M. 1529) 112

123 s.58 (devâmı) Sabâ Şuğul Güfte:? Yâ benî s-sayyâd entüm amedunâ fî külli hâl Ceddüküm gavsü l-velberiyyâ ve hüve sultânu r-ricâl İnne fî mesketeyn merkad dumme İzzeddin Ahmed Fîhi nûrun yetevekkad bi-celâlin ve cemâl Ve salâtullâhi Rabbî li-nebiyyi acem ve Arab Ve alâ âlihi ve sahbihî feyzan yenbûu l-kemâl يا بنى الصياد انتم عمدنى فى آل حا ل جدآم غوث الوالبريا وهو سلطان الرجا ل ان فى مثكين مرقد ض م عزالدين احمد فيه نور يتوقد بجلال وجمال و صلاةاالله ربى لنبى عجم و عرب وعلى ا ل وصحبه فيضا ينبوع الكمال 113

124 s. 59 Rast Şuğul 1 Güfte: Abdulfettâh Beste:? Şeyhu l-mürîdîn gavsu s-sâlikîn Seyyid Sa deddîn Cibâvî fekün lî muîn Mevlâye Mevlâye Mevlâye yâ Mevlâye Yâ Hû yâ Hû yâ Hû yâ Hû yâ Hû شيخ المردين غوث السا لكين سيد سعد الدين جباوى فكن لى معين مولاى مولاى مولاى يا مولاى يا هو يا هو يا هو يا هو يا هو 1 Güftesi için bkz:: Altıntop, s

125 s. 60 Mâhûr İlâhî 1 Güfte: Sünbülî Yine dosttan haber geldi gel hey gönül şimden gerü Yedin içtin nefs ağusun kan hey gönül şimden gerü Kande olur oburluk amel eylemek erlik Bu kullukta bulur varlık bil hey gönül şimden gerü Bunca zaman yedin içtin insâf eyle haddin aştın Sünbülî eydür yeter uçtun kon hey gönül şimden gerü 1 Nâfiz Bey in Mâhûr notası için bkz: Şengel, c.i, s

126 s. 61 Rast Şuğul Güfte:? Li s-seyyidi l- mehdî neyâbetü n-nebiyyi ve devletü l-mesâlî an ceddihi Alî Şemsü l-kemâli z-zâhî sultân ehlu llahi nerâ cemâle llâhi fî zâlike l-velî Zü l-meşhedi l-makbûlî ve l-harîmi l-meslûlî enmûzecî r-rasûlî fî l-muhdıri l-kevnî Kad câe li l-etbâi bi-eşrefü l-mesâî an ceddihî r-rufâî kum bi-zâke z-zî Eşâ a fi l-bilâdi müessîru s-sayyâdî ve ruknihî fî l-vâdî bi l-cânibi l-ğarbî Zü r-râhati s-seyyâli ve l-himmeti l-fa âli ebû r-rûhi l-cevvâli fi l-âlemi l-ulvî Fe-yeveddehû ke l-bahri bi külli en terciye kāmet bihî lev tedrî rûh sultânü l-hayyi Se-ehtimü salâtî bi-misk rûhu z-zâtî n-nakşî sıfâtî bi l-hâli illâ hamdî للسيدى المهدى نيابت النبى و دولت المصالى عن جده على شمس الكمال الزاهى سلطان اهل اللهى نرا جمال اللهى فى ذالك الولى ذوالمشهدالمقبولى والحريم المسلولى ان موزجى الرسولى فى المحضر الكونى قد جاء للاتباع با اشرف المساعى عن جده الرفاعى قم بذاك الزى اشاع فى البلاد ما سيروالصيادى ورآنه فى الوادى بالجانب الغربى ذوالراخت السيا ل والهمت الفعا ل ابو الروح الجوال فى العالم العلوى فيوده آا لبخر بكل ان تجرى قا مت به لوتدرى روح سلطان الحى سا حتم صلا تى بمسك روح الذاتى التنقشى صفا تى بالحالى الا حمدي 116

127 s. 62 Rast Şuğul 1 Güfte:? İn tâle sukmî fi l-hevâ ve medâ l-ecel Ekūlu hâzâ fî muhabbetikümû ezel Yâ sâlibe l-akli ve sâile edmuî Ene mâ selevtu ve ente annî lem tesel Enkerte ma rifetî bî ğayri cinâyetin Mâ darranî illâ l-tifâtüke lil-beden Nakale l-azûli bi-enne kalbî selâ Kezebe l-azûli bi-kavlihî ve bimâ nekal ان طال سقم فى الهواومضى الاجل اقول هذا فى محبت آمو اذل يا سالب العقل وساي ل ادمعى ان ما سلوت وانت عنى لم تسل انكرت معرفتى بى غير جنايت ما ضرنى الاالتفا تك للبد ن نقل العزول بان قلبى سلا آذب العزول بقوله وبما نقل 1 Rast bestesi için bkz: ŞM, s.21; güftesi için bkz: Altıntop, s

128 s. 63 Rast Şuğul 1 Güfte: Abdurrahim Yâ râhılîne ilâ minâ bi-kıyâdî Heyyectümâ yevme r-râhılî fuâdî Sirtum ve sâra delîlüküm yâ vahşetî Eş-şevku aklekanî ve savtu l-hâdî Kûlû lehû abdürrahîmu câe muhâcir Kad yetemme l atfâle ve l-evlâdî Sümme s-salâtü ale n-nebiyyi ve âlihi Mâ sâra rakbun ev teranneme hâdî Yâ Rabbi salli ale n-nebiyyi ve âlihi Mâ sâra ileyhi sümme ceddü l-hâdî يا راحلين الى منا بقيادى هيجتموا يوم الرخيل فوأ دى سرتم و سار دليلكم يا وحشتى الشوق اقلقنى و صوت الحادى قولوا له عبدالرحيم جاء مهاجر قد يتم الطفال والاولادى ثم الصلاة على النبى و ا له ما سار رآب او ترنم حادى يا رب صل على النبى و ا له ما سار اليه ثم جد لهادى 1 Rast bestesi için bkz: ŞM, s.17; güftesi için bkz: Altıntop, s

129 s. 64 Rast İlâhî 1 Güfte: Sezâî Bilürem bende sensin Allâh ım Cân ile tende sensin Allâh ım Ey derde dermân ey Ganî Sübhân Geç günâhımdan aman Allâh ım Sezâî bak zâhir oldu Hak Söz budur el-hak aman Allâh ım 1 Dellâlzâde nin Rast bestesi için bkz: Şengel, c.i, s

130 s. 65 Rast Şuğul 1 Güfte:? İn şi te min ba di d-dalâleti tehtedî Salli ale l-hâdî l-beşerî Muhammedî Yâ fevze men salle aleyhi fe-innehû Nahve l-emân fi n-niami s-sermedî Âh âh âh âh es-sermedî Âh âh âh âh yâ Muhammedî Yâ kavmenâ sallû aleyhi fe-tazferû Bi l-büşrâ ve l-aşiyyi l-heniyyi l-erğad Sallû aleyhi ve r-feû asvâteküm Yağfir leküm fî yevmiküm kable l-ğadî Ve yahussuküm Rabbu l-en âm bi-fadlihî ان شي ت من بعد الضلالة تهتدى صل على الهادى البشرى محمدى يا فوز من صل عليه فا نه نحو الامان فى النعم السرمدى ا ه ا ه ا ه ا ه السرمدى ا ه ا ه ا ه ا ه يامحمدى يا قومنا صلو عليه فتظفرو باالبشرى والعشي الهينى الارغد صلو عليه وارفعو اصواتكم يغفر لكم فى يومكم قبل اللغدى ويحصكم رب الانام بفضله مالاح فى الاقان نجم الفرقد صلو عليه االله جل جلاله يا فاخل الجنان يوم الموعد Mâ lâha fi l-emân necmu l-ferkad Sallû aleyhi Allâh celle celâluh Yâ fâhıle l-cinân yevme l-mev id 1 Sûznâk bestesi için bkz: ŞM, s.5; güftesi için bkz: Altıntop, s

131 s. 66 Irâk Cumhûr 1 Güfte: Niyâzî-i Mısrî Tâlib-i Hakk ın devâsı dert dürür sermâyesi Anın çün âh u zâr oldu hemîn hem-sâyesi Arz-ı vâsi ister isen kâmilin gir kabzına Arş ü kürsiden geliştir bir velinin âyesi Âşıkın ma şûk yolunda derdi arttıkça müdâm Artar ânın dembedem akrân içinde pâyesi Ârifin gönlünü bilmezem kande halk-ı cihân Ol ki ankâdır yere düşmez ânın bil pâyesi Tâatin ihlâsa ermez ilimle a mâlle İzzeti ko zilleti tut oldur ânın mâyesi Kim ki mâ zâğa l-basar sultânının tıflı ola Mısrî yâ şol feyz-i akdes nûru oldu dâyesi 1 Şeyh Osman Efendi nin Irâk bestesi için bkz: Töre, c.vii, s

132 s. 67 Irâk Şuğul 1 Güfte:? Yâ ze l-ğârı Sabrî zârı yekfî li l-metâlik Min seharî yâ kamerî muğramun fî cemâlik Tâbe l-hân bi n-nudmân efrâhu celâlik Ale l-muhtâr yâ gaffâr salli bi t-tisâlik Sümme l-âl ve l-ashâb eb î zû nevâlik يا ذالغارى صبرى ذار يكفى للمطالك من سحرى يا قمرى مغرم فى جمالك طاب الحان بالندمان افراخ جلالك على المحتار يا غفار صل بالتصالك ثم الا ل والاصحاب ابعى ذو نوالك Rast Şuğul 2 Güfte:? Yâ nuzûle l-bânî min rubâ necdî Fî kümû eşcânî heyyecet vecdî Yâ yâ Mevlâye yâ yâ bedrî İz hecrî a yâ Sabrî yâ yâ bedrî lev tedrî Künte lî hecrî Keyfe men yehvâ küm yenbeğî selvâk kalbehu Yer âkum yevme lâ yahvâk (eydan) Ve salâtu l-bânî an nebiyyi l-muhtâr Sâhibu l-envârî ma deni l-esrâr (eydan) يا نزول البانى من ربا نجدى فيكموا اشجانى هيجت وجدى يا يا مولاى يا يا بدرى اذ هجرى اعيا صبرى يا يا بدرى لو تدرى آنت لى هجرى آيف من يهواآم ينبغى سلواك قلبه برعاآم يوم لا يخواك ايض ا و صلاة البانى عن نبى المحتار صاحب الاانوارى معدن الاسرار 1 Güftesi için bkz: Altıntop, s Güftesi için bkz: a.g.e., s

133 s. 68 Irâk Tevşîh 1 Güfte: Nazmi Mahbûb-u Hüdâ zât-ı şerefzâr-ı Muhammed Makbûl-i İlâhî dürür etvâr-ı Muhammed Hep âlem ü âdem senin çün yaratıldı Pes illet-i gāiyyedir izhâr-ı Muhammed Âlemlere rahmet olucak zât-ı şerîfin Bu ümmete hod mahz-ı keremkâr-ı Muhammed Ol göz ki şemsü z-zûl görmeye efgân Per etmişken âlemi envâr-ı Muhammed Ef âlini ahvâlini düstûri l-amel et Tâ keşf ola Nazmi sana esrâr-ı Muhammed 1 Irâk bestesi için bkz: Töre, c.vii, s.50; Beste-Isfahân notası için bkz: Töre, c.vii, s.34; Güftesi için bkz: Ergun, c.i, s

134 s. 69 Irâk Şuğul 1 Güfte:? Yâ men avvedûne l-vefâ Entüm hasbünâ ve kefâ Ya ehle l-ma rûf Ve l-cûdu l-mevsûf Abden li z-zunûbi i teraf Afa llâhu ammâ selef Mâlî ğayra ihsâniküm Kamû rûben ve dâfeküm Kad râka l-meşrûb Ravâke l-mahbûb Nâdâ münâdi ş-şeref Afa llâhu ammâ selef يا من عود ون الوفا انتم حسبنا و آفى يا اهل المعروف والجود الموصوف عبدا للزنوب اعزف عفاالله عما سلف مالى غير احسانكم قمو رويا وضافكم قدراق المشروب رواق المحبوب ونادى منادى الشرف عفااالله عماسلف 1 Güftesi için bkz: Altıntop, s

135 Beyâtî Şuğul 1 s. 70 Güfte: Halil Nablûsî Allâhümme salli ve sellim alâ seyyidinâ Muhammed ve l-âli l-kirâm Ebtedî bi n-nesli fî medhi l-beşîri men fî ğazvetî bedrî zallelehü l-ğamâm Elhamdü lillâhi Rabbi l-âlemîn alâ fadli llâhi ihden li s-selâm Udhul il-medînete ve salli aleyhi kul yâ şâfi fînâ aleyke s-selâm Yâ hayra l-halâyık yâ sırra l-vücûd yâ kenze d-demâyık yâ nûra z-zalâm Kıf fî bâbi Cibrîl ev bâbı n- nisâî ev fî bâbi r-rahmeti ev bâbi s-selâm Allâhümme salli ale l-mustafâ mürşidunâ Muhammed ibn Abdullâh Yâ ârif billâh melik bi l-meyli Yâ Rasûlallâh yâ bedretellâh Ve salâtullâhi tütlâ külle hînin alâ sırrillâhi tâhâ ve s-selâm Halil Nablusî yertemisu r-rıdâ bi l-ma nâ ve l- kudüs ve l-beyti l-harâm اللهم صل و سلم على سيدنا محمد والال الكرام ابتدى باالنسل فى مدح البشير من فى غزوت بدرى ظلله الغمام الحمدالله رب العالمين على فضل االله اهدا للسلام ادخل المدينة وصل عليه قل يا شافع فينا عليك السلام يا خير الخلايق يا سرالوجود يا آنزالدمايق يا نورالظلا م قف فى باب جبريل او باب النساء او فى باب الرحمه او باب السلام اللهم صل على المصطفى مرشدنا محمد ابن عبداالله يا عا رف باالله ملك باالميل يا رسول االله يا بدراالله وصلات االله تتلى آل حين على سر االله طه والسلام خليل نابلسى يرتمس الرضا يا المعنى والقدس والبيت الحرام 1 M.n: Evrâd-ı Şerîf arasında okunur. Cumhur Durak. 125

136 s. 71 Irâk İlâhî 1 Güfte: Yûnus Benim ol aşk bahresi denizler hayrân bana Deryâ benim katremdir aşk oldu ummân bana Şeriat ehli ırâk eremez bu menzile Ben kuş dilin bilürem söyler Süleymân bana Çün dosta gider yolum mülke erişti elim Hak tan söyler bu dilim ne kul ne sultân bana Kâf dağı zerrem değil ây u kevneyn bana ne Hak dır aslım şek değil mürşiddir Kur'ân bana Yoğ iken bu bârigâh sen vâr idin ey pâdişâh Âh bu aşk elinden âh derd oldu dermân bana Yûnus bu halk içre eksikliğin Hak bilür Dîvân olmuş çalınur ne kul ne sultân bana 1 Irâk bestesi için bkz: Töre, c.vii, s

137 s. 72 Irâk Cumhûr 1 Güfte: Eşrefoğlu Rûmî Ey Allâhım beni senden ayırma İlâhî beni senin cemâlinden ayırma Benim şeyhim güldür ben ânın yaprağıyam İlâhî gülü yapraktan ayırma Eşrefoğlu senin kemter kulundur İlâhî kulu sultândan ayırma Seni sevmek benim dîn u îmânım İlâhî dîn u îmândan ayırma 1 Irâk bestesi için bkz: Töre, c.vii, s

138 s. 73 Irâk İlâhi 1 Güfte: Dervîş Yûnus Aşkın ile âşıklar yansın yâ Rasûlallâh İçip aşkın şarâbın kansın yâ Rasûlallâh Şol seni seven kişi verir yoluna başı İki cihân güneşi sensin yâ Rasûlallâh Şol seni sevenlere kıl şefâat onlara Mü min olan tenlere cansın yâ Rasûlallâh Âşık oldum dildâre bülbül oldum gülzâre Seni sevmeyen nâre yansın yâ Rasûlallâh Derviş Yunus'un cânı ilm ü şefâat kânı Âlemlerin sultânı sensin yâ Rasûlallâh 1 M.n: Ve Kıyâm İlâhîsi ve Cihangir Usûlu Tevhîd de okunur. ; Eyyüp Sultan Hatîbi Âşık Hâfız Ahmed Efendi nin Beste-Isfahân ve Ferahnâk besteleri için bkz: Töre, c.vii, s.38-39, ; Hüseyni bestesi için bkz: Töre, c.vi, s.84; Hüzzâm bestesi için bkz: Töre, c.v, s.150; Sûznâk bestesi için bkz: Şengel, c.ii, s.23; Humâyûn bestesi için bkz: Şengel, c.iv, s.113; Hûzi bestesi için bkz: Şengel, c.iii, s.147; güftesi için bkz: Ergun, c.ii, s

139 s. 74 Sabâ Durak ve Nevâ İlâhî 1 Güfte: Hüdâî Açıldı çün bezm-i elest Devr eyledi peymânesi Ondan içenler oldu mest Ayılmadı mestânesi Aç gözünü hakkıyla bak Oku Hüdâî den sebak Kâmil olurmuş ehl-i Hak Doğmazdan evvel ânesi 1 Nevâ-Uşşâk bestesi için bkz.: Şengel, c.iii, s.151; Aziz Mahmud Hüdâî nin Nevâ besteleri için bkz: Şengel, c.iii, s.165 ve 170; güftesi için bkz: Ergun, c.i, s

140 s. 75 Sabâ Cumhûr 1 Güfte: Ümmî Sinân Acep hayrân oldum aşka uyaldan Yanup püryân oldum aşka uyaldan Ne ümmî fark ederim ne hûrî zebânî Gül-i vîrân oldum aşka uyaldan Uçtu mihnet-i râhat kuş uyandı Derde dermân oldum aşka uyaldan Sabredem dersem durmaz bu dilim Söyler efsâne oldum aşka uyaldan İlm-i hikmet ile doldu vücûdum Ayn-ı irfân oldum aşka uyaldan Kimisi der deli kimisi der uslu Halka seyrân oldum aşka uyaldan Sinan Ümmî eydür kalmadı hiç gâm Özge sultan oldum aşka uyaldan 1 Dügâh bestesi için bkz: Şengel, c.ii, s

141 s. 76 Sabâ Şuğul 1 Güfte:? Aynî nazarat ve şebketî Min aynî yâ aynî âh fi l-haberi Lâ yaktulenî illâ sivâ Li l-aynî yâ aynî âh fi l-haberî Fe kultü limen aşşaktehû Min aynî yâ aynî âh fi l-haberi El-vaslu fe kālenî Min aynî yâ aynî âh fi l-haberî عينى نظرت و شبكتى من عينى يا عينى ا ه فى الخبرى لا يقتلنى الا سوا للعينى يا عينى ا ه فى الخبرى فقلت لمن عشقته من عينى يا عينى ا ه فى الخبرى الوصل فقالنى من عينى يا عينى ا ه فى الخبرى 1 Sabâ bestesi için bkz: ŞM, s.50; güftesi için bkz: Altıntop, s

142 s. 77 Dügâh Tevşîh 1 Güfte: Hüdâî Kudûmün rahmet-i zevk u safâdır yâ Rasûlallâh Zuhûrun derd-i uşşâka devâdır yâ Rasûlallâh Hüdâî şefâat kıl eğer zâhir eğer bâtın Kapına intisâb etmiş gedâdır yâ Rasûlallâh 1 Hüdâyî Aziz Mahmûd Efendi nin Çargâh bestesi için bkz: Şengel, c.ii, s.168; Nevrûz bestesi için bkz: Töre, c.viii, s.122; güftesi için bkz: Ergun, c.i, s

143 s. 78 Bestenigâr Cumhûr ve Tevşih 1 Güfte: Selâmi Beste: Selâmî Bir muazzam pâdişâhsın ki kulundur cümle şâh Kurb-i ev ednâ da vaz oldu senin çün tahtgâh Nüh felek heft-ü zemin ancak sana bir bârigâh Emrine mahkûmdur âlem, her sözün vahy-i ilâh Essalâtü vesselâmü ey hâdi-i râh-ı Hüdâ Küntü âsî yâ şefîa l- müznibîn işfa lenâ Kangı hâke bassa pây-i devletin ol Tûr olur Cânib-i Hak dan tecelliyât ile pür-nûr olur Her nazarda aynına vech-i Hüdâ manzûr olur Bu Selâmi hizmet-i na tin ile mağfûr olur Essalâtü vesselâmü ey hâdi-i râh-ı Hüdâ Küntü âsî yâ şefîa l-müznibîn işfa lenâ 1 M.n: Bestenigâr-ı Hazreti Selâmi ; Zekâî Dede nin Canfezâ bestesi için bkz: Şengel, c.ii, s. 145; Zekâî Dede nin Şevk-u Tarâb bestesi için bkz: Töre, c.viii, s.74 75; 133

144 Rast Şuğul 1 s. 79 Güfte:? Yâ seyyide l-kevneyni yâ hâdî yâ kurrate l-ayneyn Fî leyleti l-isneyni nilte l-makāme lâliyâ Kalbî bi-medâhike tâbe yâ tâhira lensâb Ercûke yâ vehhâbu teşfe lizenbi âdiyâ Yâ men rakā l-emlâke kasdî ene ru yâk Celle l-lezî yâ hâtıme l-enbiyâ Ente llezî cibrîlun bi l-vahyi ve ttenzilî Yâ hâize t-tafdîli li l-hakkı mürşidun hâdiyâ Yâ men bease rahmeten li-hâzihi lümmeti Yâ kâşife l-ğummeti eslıh bi-nazrin hâliyâ Aleyke salla llâh yâ hayra halkı llâh Mâ dâme zikrullâh tûle l-müdâmeti âliyâ Mea âlike illâ l-emcâd ve s-sahb zü limdâd Mâ nüyeşşiku kad inşâ deyru r-rahâ ve l-âfiyâ Beste:? يا سيد الكونين يا هادى يا قرة العينين فى ليلت الاثنين نلت المقام العاليا قلبى بمداحك ناب يا طاهر الانساب ارجوك يا وهاب تشفع لذنب عاديا يا من رقى الاملاك قصدى انا رؤياك جل الذى يا خاتم الانبيا انت اللذى جبريل بالوحى والتنزيل يا خاي ز التفضيل للحق مرشد هاديا يا من بعث رحمة لهذى الامة يا آاشف الغمة اصلح بنظر حاليا عليك صل االله يا خير خلق االله ما دام ذآر االله طول المدامت عاليا مع ا لك الا مجاد و الصحب ذو الامداد ما نيشق قد انشا دير الرخى والعافيا 1 M.n: Çargâh da okunur ; Rast bestesi için bkz: ŞM, s.18; güftesi için bkz: Altıntop, s

145 s. 80 Bestenigâr Şuğul 1 Güfte:? Libâbek eteytü yâ mevlây Yâ yâ men yâ yâ men umrî Müdden min zemân yâ mevlây Eyâ gāyete l-maksûd Terdâ in radîte yâ Mevlây Ârif yâ ma rifete llâh Hakka l-ma rifeti yâ Mevlây Ammâ na lem ente llâh Ve fî ittifâkın yâ Mevlây Fi z-zâhir ve fi l-bâtın Lem yezel yerâke yâ Mevlây لبابك اتيت يا مولاى يا يا من يا يا من عمرى مدا من زمان يا مولاى ايا غايت المقصود ترضى ان رضيت يا مولاى عارف يا معرفت االله حق المعرفت يا مولاى عما نعلم انت االله و فى اتفاق يا مولاى فى الظاهر وفى الباطن لم يزل يراك يا مولاى 1 Sabâ notası için bkz: ŞM, s.49; güftesi için bkz: Altıntop, s

146 s. 81 Irâk Şuğul 1 Güfte:? Ehderte lene s-sabâ (m) Tıybe ıyşen mine l-habîb (m) Kalbî lehü s-sabâ (m) Leyse l-ıydü l-yatıyb (m) Ehlen ve merhaben sâfu l-emri bi-rabbin (m) Aynî taaccuben (m) Leyse l-îdü l-acîb (m) اهدت لن الصبا طبيب عشيا من الحبيب فلبى له الصبا ليس الايد اليطيب اهلا و مرحبا صاف الا مربرب عينى تعجبا ليس الايد العجيب 1 Güftesi için bkz: Altıntop, s

147 s. 82 Çargâh Şuğul 1 Güfte:? Kum bi d-dücâ ve ğtenim yâ nâime s-seharâ Ve scüd il-mevlâ kerîm in lem terâhu yerâ Muhammedun seyyidu l-kevneyni ve s-sekaleyn Hayru l-ferîkayni min Urbin ve min Acemin قم بالدجا واغتنم يا ناي م السحرا والسجد لمولا آريم ان لم تراه يرا محمد سيدالكونين والثقلين خيرالفريقين من عرب و من عجم 1 Rast bestesi için bkz: ŞM, s.2 ; güftesi için bkz: Altıntop,

148 Rast/ Sabâ Şuğul 1 s. 83 Güfte:? Nazartu bi-ayni l-fikrî fîmâ li-hazretî Âh yâ Hû yâ Hû yâ Hû Habîben tecellâ-i lil-kulûbi fehannetî Âh yâ Hû yâ Hû yâ Hû Ve mâ zâle yer âni bi-ayni l-meveddetî Âh yâ Hû yâ Hû yâ Hû Fe ceddî Rasûlullâh a nî Muhammeden Ene Abdülkādirî dâme ızzî ve rif atî Âh yâ Hû yâ Hû yâ Hû نظرت بعين الفكرى فيما لحضرتى ا ه يا هو يا هو يا هو خبيبا تجلاء للقولوبى فمنتى ا ه يا هو يا هو يا هو وما ذال يرعان بعين المودتى ا ه يا هو يا هو يا هو فجدى رسول االله اعنى محمدا انا عبد القادر دام عزى و رفعتى ا ه يا هو يا هو يا هو 1 Uşşâk bestesi için bkz: ŞM, s. 54; güftesi için bkz:: Altıntop, s

149 Bestenigâr Şuğul 1 s. 84 Güfte:? İn rumte tuhyâ bi-azmi l-mekînî Ve teîşu dehran tavîle l-yemîni Fe slük tarîkaten bâze l-mesûnî Şahmi l-enfâzî menâzil-i beriyyâ Kutbu r-rabbânî samedânî nûrânî Fe ksud humâ hüm min külli cânib Tü tî efâzî ve terkusü seriyyâ Bi l-ahmediyyâ nucûmu l-ğayâhib Kurrat uyûnî ve nedlin mevâhib انرمت تحيا بعزم المكينى و تعيش دهرا طويل اليمين فسلك طريقت باذ المسونى شخم الانفاذى منازل بريا قطب الربانى صمدانى نورانى فقصد هما هم من آل جانب تو تى ا واذى و ترقث سريا بالاحمديا نجوم الغياهب قرت عيونى و ندل مواهب 1 Güftesi için bkz::altıntop,,s

150 s. 85 Sabâ Şuğul 1 Güfte:? Arric yâ hâdî nahve l-hımâ Ve nzil bi l-vâdî vâdi l-atîk Ve zkür eşvâk inde l-habîb Sârat ahbâbu ba de l-işâ Lâ tes el bi-enne müz hemmelûn Fevka l-atlâli tilke l-hıyâm Salli yâ Rabbi ale n-nebiyyi Tâhâ men câe bi l-beyyinât عرج يا هادى نخو الحما و نزل باالوادى وادالعتيق واذآر اشواق عندالحبيب صارت احباب بعد العشا لا تسي ل بان مزهلمنون فوق الا طلال تلك الحيام صل يا رب على النبي طه من جاء بالبينات 1 Sabâ bestesi için bkz: ŞM, s.42; güftesi için bkz: Altıntop, s

151 s. 86 Çargâh/ Hicâz Şuğul 1 Güfte:? Deâni l-ğarâmu fî ışkıke mesel Ve zâde fi l-hiyâmi ve keyfe l-amel Yâ hubbe s-sümer ve yekra l-veter Ve şürbe l-müdâm fî davvi l-kamer Ve küllü mevâis ve annî rahal yâ sâhibe s-sümer ve yekra l-veter Ve şürbe l-müdâm fî davvi l-kamer Salâtu l-kemâlî bi-evfâ selâm li-râdı l-meâli imâmi l-kirâm Misbâhu z-zalâmi şefîu l-enâm kāle kirâmun kirâmu l-beşer دعان الغرام فى عشفك مثل وزاد فى الهيام و آيف العمل يا حب الثمر ويفر الوتر وشرب المدام فى ضوى القمر وآل مواي ث و عنى رحل يا صاحب الثمر وبقرالوتر وشرب المدام فى ضوى القمر صلاة الكمالى يا وفا سلام لراض المعا ل امام الكرام مصباح الظلام شفيع الانام قال آرام آرام البشر 1 Hümâyûn bestesi için bkz: ŞM, s

152 s.86 (devâmı) Çargâh Şuğul 1 Güfte:? Lefî rubâ âcil azzâ l-ehyef sâcirînâ Nehdû alâ necdî yekün tarîkan ize s-senâ Yâ müslimin şümte aleyye ve hakemen min ed-danâ Emüt ve lâ yedrî bi-kıssatî ehadün illâ ene Emseytü fî ışkı llezî menea dıyka hâdıun zelîl Ve men âşık yubsır alâ muhibbî sabrun cemîl Li llâhi hüve semhun fi l-bey i velâ atakanî keyfe s-sebîl Avâidü llâhi llezî lâ tuhsâ fîhâ l-münâ لفى ربا عاجل عزى الاهيف ثا جبرنا نهد و على نجدى يكن طريقا اذ السنا يا مسلمين شمث على وحكما من الضنا امت ولابدرى يقصتى احد الاانا امسيت فى عشق النى منع ضيق حاضع ذليل ومن عا شق ببصر على فمبى صبر جميل لعه هو سمح فى البيع ولا تقن آيف السبيل عواي د االله اللذى لا تحصى فيها المنا 1 Bkz: Altıntop, s

153 s. 87 Dügâh Tevşîh 1 Güfte: Nakşî Nûr-i fahr-i âleme bir zerre olmaz âfitâb Lâ l-i nâbından numûne gevher-i yektâda tâb Pâyine yüz sürmeğe müştâk dürür arş-ı berîn Var kıyâs et kimdir ol peygamberî âlî cenâb Hamdülilâh ravza-i pâkin ziyâret edeli Oldu ey Nakşî derûnum mülküne çok feth-i bâb 1 Dede Efendi nin hüseynî bestesi için bkz:töre, c.6, s

154 Sabâ Şuğul Güfte:? Kūlû şey en lillâh yâ ibne l-esyâd Yâ sultân Ahmed yâ şeyhî ceddüke s-sayyâd Kālû lî mecnûn kultu ş-şebû aklî Ehdim dûnek dûne yâ şeyhî hâsılî imdâd Kâlû lî tuhtûnî kultu li l-fukarâ Ehdim dûnek dûne yâ şeyhî hâsılî imdâd قولوا شيا االله يا بن الاسياد يا سلطان احمد يا شيخى جدك الصياد قالو لى مجنون قلت الشبو عقلى اهدم دونك دون يا شيخى حاصلى امداد قالو لى تحبتنى قلت للفقرا اهدم دونك دون يا شيخى حاصلى امداد Sabâ Şuğul s.88 Güfte:? Fe hüve rûh leyse cismen mâ terâ Min turâbin misli ecsâmi l-verâ Lev raâhu ş-şemsü yevmen ve l-kamer Kāle celle llâh mâ hteda beşer Kum ve ş-hed bedru l-ehibbâ Ke l-ferkad havl-i seriyyâ Yâ seûlî saydun lî bi l-vaslî Kem mislü edhâ aliyyâ فهو روح ليس جسما ما ترا من تراب مثل اجسام الورى لو رعاه الشمس يوما والقمر قال جل االله ما هتدا بشر قم والشهد بدر الاحبا آالفرقد حول ثريا يا سو لى حيد لى الوصلى آم مثل اضحى علينا 144

155 Sabâ Şuğul 1 Güfte: Ahmed Rifâî Fî hâleti l-bu di rûhî küntü ürsilühâ Takbelu l-ardu annî ve hiye nâibetî Ve hâzihî nevbetü l-eşbâhi kad hadarat Fe mdüd yemînek key tahdâ bihâ şefetî فى حالت العيد روحى آنت ارسلها نقبل الارض عنى وهى ناي بتى وهذه نوبة الاشباح قد حضرت فامدد بيمينك آى تحضى بها شفتى Sabâ Şuğul s.89 Güfte:? Ücîru kesîrake yâ münyetî ücîru kesîrake ve bâlâtî Âmil esîrake yâ sa di mân emsâ semîrake yefne z-zemân Hubbun şevânâ l-ene an bedri l-bânâ eşây rûh Beşşây rûh bihâ cenâ nâzirûh sitây rûh uzzây rûh Miskün yefî hubbun âtıruh bi l-meyli bi lmeyli min fertı l-acîbî اجير آسيرك يا منيتى اجير آسيرك و بالاتى عامل اسيرك يا سعد مان امسا سميرك يفنى الزمان حب شوانا الانا عن بدرالبانا اشاي روح بشاى روح بها جنا نا ظروح ستاى روح عذاى روح مسك يفى حب عا طرح با لميل با لميل من فرط العجيبى 1 Dellâl Osmân ın ve Hopçuzade Hacı Şâkir Efendi nin, Bestenigâr besteleri vardır. bkz: Ergun, c.ii, s.555; Altıntop, s

156 s. 90 Sabâ Şuğul 1 Güfte:? Ercû ehle llâhi fî şiddetî mevlây Men habbehüm fî kalbî hallâ ve fî mühcetî Yâ ze l-himmetî eğis yâ ceylânî fî kurbetî mevlây Va tıf alâ niami l-hâdî mevlây Ale l-himmetî eğis yâ Geylânî mevlây Sabbu l-velehânî yâ ze l-himmetî mevlây Tâbe s-semâî yâ rıfkatî mevlây Tâbe s-semâî ve şeyhunâ mevlây İbne r-rufâî ale l-himmetî Ebâ ferrâci yâ umdetî mevlây Ebâ ferrâci ceddün lenâ mevlây Ve n-ni me r-râcî yâ ze l-himmetî Sir yâ refîkî yâ umdetî mevlây Sir yâ refîkî ve ksud hımâ mevlây Şeyhî ed-dessûkî ale l-himmetî Huz yâ münâî le-mühcetî mevlây Huz yâ münâî ve şeyhunâ mevlây Seyyid Sa deddîn yâ ze l-himmetî 1 Güftesi için bkz: Altıntop, s

157 s. 90 (devâmı) ارجو اهل االله فى شتتى مولاى من حبهم فى قلب خلا وفى مهجتى يا ذالهمتى اغث يا جيلانى فى آربتى مولاى واعطف على نعم االهادى مولاى على الهمتى اغث يا آيلانى مولاى حب الولحانى يا ذالهمتى مولاى طاب السماعىبارفقنى مولاى طاب السماعى وشيخنا مولاى اين الرفاعى على التمنى ايا فراج يا عمدتى مولاى ايا فراج جدلنا مولاى والنعم الراحب*يا ذالهمتى سريا رفيقى يا عمدتى مولاى سريا رفيقى و افصد حما مولاى شيخى الدسوقى على الهمتى حذ يا منائ لمهيمتى مولاى حذ يا منائ وشيخنا مولاى سيد سعدالدين يا ذالهمتى 147

158 s. 91 Sabâ Cumhûr 1 Güfte: Niyâzî-i Mısrî Kandedir cehl ile zulmet nefs-i su bânındadır Kandedir ilimle hikmet bil ânı cânındadır Küntü kenz in sırrını buldunsa sen de Mısrıyâ Külle yevmin Hû yu anla Hû senin şânındadır 1 Sabâ notası için bkz: Şengel, c.ii, s

159 s. 92 Hüzzâm Demdeme 1 Güfte: Yûnus İsm-i sübhân virdin mi var Bağçelerde yurdun mu var Bencileyin derdin mi var Garib garib ötme bülbül Ötme bülbül ötme bülbül Derdi derde katma bülbül Benim derdim bana yeter Bir dert de sen katma bülbül A bülbülüm uslu musun? Kafeslerde besli misin? Bencileyin dertli misin? Garib garib ötme bülbül Ötme bülbül ötme bülbül Derdi derde katma bülbül Benim derdim bana yeter Bir dert de sen katma bülbül 1 M.n: Sabâ ilâhî de okunur ; Sabâ notası için bkz: Şengel, c.ii, s.130; Süleyman Erguner in Beyâtî Arabân bestesi için bkz: Töre, c.vii, s

160 s. 93 (Mâba di / devâmı)) Yûnus cemâlin pâk derken Cihânda mislin yok derken Seher vakti yâ Hâk derken Bizi de unutma bülbül Ötme bülbül ötme bülbül Derdi derde katma bülbül Benim derdim bana yeter Bir dert de sen katma bülbül 150

161 s. 94 Sabâ İlâhi /Kıyâm İlâhisi 1 Güfte: Derviş Yûnus Gelin ey âşıklar gelin (Hû Mevlâm Hû) Bu menzil uzağa benzer ( Hû Mevlâm Hû) Nazar kıldım şu dünyaya ((Hû Mevlâm Hû)) Kurulmuş tuzağa benzer (Hû Mevlâm Hû) Bir pîrin eteğin tuttum (Hû Mevlâm Hû) Ona velî deyüp gittim (Hû Mevlâm Hû) Nice yüz bin günâh ettim (Hû Mevlâm Hû) Her biri bir dağa benzer (Hû Mevlâm Hû) Çağla Derviş Yûnus çağla (Hû Mevlâm Hû) Sen özünü Hakk a bağla (Hû Mevlâm Hû) Ağlar isen başına ağla (Hû Mevlâm Hû) Elden vefâ yoğa benzer (Hû Mevlâm Hû) 1 Sabâ besteleri için bkz: Şengel, c.ii, s. 105 ve Töre, c.ix, s

162 s. 95 Bestenigâr İlâhî 1 Güfte: Hakkı Yanup derd-i elemlerle Ağlama gönül ağlama İnleme gönül inleme Gelür geçer bu demlerle Ağlama gönül ağlama İnleme gönül inleme Hakkı yı zebûn eyledi Ciğerini hûn eyledi Yaşını ceyhûn eyledi Ağlama gönül ağlama İnleme gönül inleme 1 Sabâ bestesi için bkz: Şengel, c.ii, s

163 s. 96 Hicâz Cumhûr 1 Güfte: Niyâzî-i Mısrî Esmâ-i İlâhî de bî-had hünerim var Her demde semâvât-ı urûca seferim var Gönlüm göğünün yıldızının hiç adedi yok Her burçda benim bin güneşim bin kamerim var Bununla bir oldu dem-i Îsâ ile Mısrî Gönlüme dahî ne gelirim ne giderim var 1 Zirgüleli Hicâz bestesi için bkz: Şengel, c.iv, s

164 s. 97 Sabâ Durak 1 Güfte: Gafûrî Sürüp dergâhına rûy-i siyâhım Umarım affola cürm-ü günâhım (meyân) Penâhım Hâlıkım Rabbim İlâhım Hüdâvendim Efendim Pâdişâhım Gafûrî nin edüp derdine tımâr Cemâlin nûruna eyle sezâvâr (meyân) Keremlerle lütuflarla eyle her bâr Hüdâvendim Efendim Pâdişâhım 1 Güftesi için bkz: Ergun, c.i, s

165 s. 98 Sabâ İlâhi 1 Güfte: Hüdâî Olmayıcak senden atâ kul neylesin yâ Rabbenâ Dâim işim sehv ü hatâ kul neylesin yâ Rabbenâ Uçup kafesten andelîb koma Hüdâî yi garîb Et gülşen-i vaslın nasip kul neylesin yâ Rabbenâ 1 Sermüezzin Rifat Bey in Sabâ bestesi için bkz: Şengel, c.ii, s

166 s. 99 Dügâh Tevşîh 1 Güfte: Enverî Ey şehinşâh-ı serîr-i enbiyâ Vey sipehsalâr-ı Halîl-i inkıyâd-ı asfiyâ Ey vücûd-i pâk ey nûr-i musavver pürziyâ Mevlid-i sultân-ı kevneyn Muhammed Mustafâ Sabâ Şuğul 2 Güfte:? Beste: Linnâsi îdü ve ene indî îdân Yâ yâ rûhî yâ yâ cismî amân Abdülkādir şey en lillâh Li-enne cismî kafesî mînâ ale l-îdân Yâ sâhî bil-leyâlî ve usilnâ îdân Ve bülbüli l-kurbi ağnâ lî ale l-îdân للناس عيدوانا عندىعيدان يا يا روحوى يا يا جسمى ا مان عبد القادر شيا االله لان جسمى قفسى منا على العيدان يا صاحى باليللى و عسلنا عيدان و بلبل القريب اغنالى على العيدان 1 Yusuf Çelebi nin Uşşâk bestesi için bkz: Şengel, c. III, s.14 2 Güftesi için bkz:,altıntop, s

167 s. 100 Sabâ İlâhî 1 Güfte:? Söyle selâmım ey sabâ oldukça ruhsâr-ı harem Ol ravza-i pâke olan anda nebiyy-i muhterem Sallû alâ nûri l-hüdâ mahbûb-i Rabbî zü l-kerem Sallû alâ bedri d-dücâ mahbûb-i Rabbî zi n-niam Ol nûr-i Enver sadr-i mahbûb-i Zîşân Ahmed Âyine-i vech-i ahad maksûd-i muhtâr efendim 1 Sabâ bestesi için bkz: Şengel, c.ii, s

168 s. 101 Sabâ Şuğul 1 Güfte:? El-îdu l-ekber yâ raşâhî ve ş-şiyem Meded ey mevlây sâidûnî yâ Rufâî Âh lev tezurnî yâ Rufâî Hiye ve ş-şiyem meded ey mevlây العيدالاآبر يا رشاهى والشيم مدوى مولاى ساعدونى يا رفاعى ا ه لو تزرنى يا رفاعى هى والشيم مدوى مولاى (Musahhah olarak kaydedilmiştir) 2 El-îdu l-ekber lev tezurnî yâ raşâ hilve ş-şiyem Sâidûnî yâ Rufâî ene kad sabâ cismî adem El-hevâ adhâ fuâdî vâberâ cismî s-sekām Yâ terâ ebluğ murâdî ve şâhidun bedru t-temâm Kalle sabrî bi-ihtiyâcî hâkezâ Rabbî hakem Kad sebânî tarfu lahza hâcibû hattı l-kalem العيد اآبر لو تذرنى يا رشاحلوالشيم ساعدونى يا رفاعى انا قدحا جسمى عدم الهوى اضخى فوأدى وابرى جسم السقام يا ترى ابلغ مرادى وشاهد بدرالتمام قل صبرى باختياجى هكذا ربى حكم قد سبانى طرف طرظ حاجبوا حط القلم 1 M.n: Bayramda okunur. 2 Güftesi için bkz: Altıntop, s

169 s. 102 Irâk Tevşîh 1 Güfte: Niyâzî-i Mısrî Doğdu ol şâh-ı risâlet bastı arş üzre kadem Saldı ol nûr-ı nübüvvet pertevin fevka l-ümem Çalınıp tabl-ı beşâret geldi şâh-ı enbiyâ Gulgule doldu cihân kondu ol sâhib-i ilm Nûr-i vechinden alındı encüm ü şems ü kamer Bahr-i ilminden bilindi hikmet-i levh ü kalem Merhabâ yâ Mustafâ ey nûr-i ayn-ı asfiyâ Merhaba yâ sâhibe l-mi râc fî tâci n-nizâm Gelmeseydin âleme sen halk olmazdı cihân Dostluğuyla yaratıldın ey nebiy-yi muhterem Biz günâhkâr ümmete sen şâhı irsâl eyledi Hamdülillâh sana ümmet eylemiş ol zî-kerem Yâ Rasûlallâh şefaat kıl Niyâzî-yi mücrime Şol zaman kim baş açık yalın ayak kan ağlaram. 1 Nûreddin Dergâhı Zâkirbaşısı Şeyh Münir Efendi nin Irâk bestesi için bkz: Töre, c.vii, s.81; Tebrîz bestesi için: Şengel, c.i, s.116; Abdülkādir Bey in Hüzzâm bestesi için: Töre, c.v, s.136; Seyyid Abdülkādir Bey in Şevk-u Tarâb bestesi için bkz: Töre, c.viii, s

170 s. 103 Hüzzâm İlâhî 1 Güfte: Seyyid Nizamoğlu (Seyfullâh) Bağrımda biten yaşlar Muhammed in aşkındandır Du çeşmimden akan yaşlar Muhammed in aşkındandır Her şâm u seher yandığım bu âlemden usandığım Çerh ile semâ döndüğüm Muhammed in aşkındandır Dahl edenler devrânıma ermediler seyrânıma Kıydığım tatlı cânıma Muhammed in aşkındandır Yüreğim dağladıklarım su gibi çağladıklarım Derd ile ağladıklarım Muhammed in aşkındandır Görün Seyfullâh ın kasdın sever Allâh ın dostun Sorarlarsa niçin mestsin Muhammed in aşkındandır 1 Hüzzâm bestesi için bkz: Töre, c.v, s

171 s. 104 Eviç İlâhî 1 Güfte: Meftûnî 2 (II. Mustafa Han) Allâh Rabbî lâ yezâl yâ vâhidu yâ zü l-celâl Ey pâdişâhî bî zevâl yessir lenâ hayra l-umûr Vakt-i seher feryâdımız arşa çıkar efgânımız Cürm ü hatâdır kârımız yessir lenâ hayra l-umûr Senden erişmezse amân olur kamû işler yaman Yâ vâhidu kevn-i mekân yessir lenâ hayra l-umûr Meftûnî âcizdir garîb lütfunden etme bî nasîb Yâ vâhidu hayyu yâ mucîb yessir lenâ hayra l-umûr 1 Eviç bestesi için bkz: Töre, c.vii, s te vefât eden Osmanlı Hükümdârı Sultân II. Mustafâ,<< İkbâlî>> ve <<Meftûnî>> mahlaslarıyla şiirler yazmıştır. 161

172 s. 105 Hüseynî İlâhî 1 Güfte: Abdülahad Nûrî Yanmaktan usanmazam pervânemiyem bilmem Hiç sonunu saymazam dîvânemiyem bilmem Her şâm u seher zârım gûş eylemez ol yârım Bakmaz bana hünkârım bîgânemiyem bilmem Dil-hâne harâb oldu yıkıldı türâb oldu Her cânibi bâb oldu vîrânemiyem bilmem Kalbimde ocağım var bu sînede dağım var Ateşte durağım var hep yânemiyem bilmem Nûrî dem u dehşette bahr-i gam-i firkatte Ka r-ı yem-i hayrette dürdânemiyem bilmem 1 Mn: Muharremde okunur ; Hüseynî bestesi için bkz.: Töre, c.vi, s

173 s. 106 Uşşâk İlâhî Güfte: Selâmi Ali Efendi Emr-i Hakk ı tutmayan âdem şerîatten çıkar Râh-ı pîre gitmeyen sâlik tarîkatten çıkar Felek şer i bâd-ı himmetle tarîkat bahrine Girmeyenler dürr-ü mercân-ı hakîkatten çıkar Çâr-ı bâbı ma rifettir ârife fetheylemek Bulmayan miftâh-ı aynı hikmetten çıkar Kıble-i ma nâda kāim ol sivâdan et vudû Bilmeyenler kıblesin râh-ı selâmetten çıkar Noktanın sırrı Selâmî bâ-ı bismillâh tadır Dikkat etsen vahdetin ma nâsı kesretten çıkar 163

174 Sabâ Şuğul Güfte:? Yâ gazâlî el-mâsî tehî bi l-acîbî cânım yâ acîbî hey hey Ze l-haşâ mir atî bi-rif atî cânım bi-rif atî Âh lev tesmeu ze l-haşâ ve l-meylî cânım ve lmeylî Kâne kasdî anhu Selmâ bi l-meylî cânım bi lmeylî يا غزالى الماسى تهى بالعجيبى جانم يا عجيبى هى هى والحشا مرأتى يرفقبى جانم يرفعنى ا ه لو تسمع ذالحشا والميلى جانم والميلى آان قصدى عنه سلما باالميلى جانم بالميلى Sabâ Şuğul 1 s. 107 Güfte:? El-hubbu min sâfi n-niyye hayru s-sıfâti lmerdıyye Şeribtü min sâfi l-müdâme min şerâbi lbekriyye Kad lezze li s-sâfi l-meşreb min hâbbeti l-bâzü ve l-eşheb Visâlenî ni`me l-mezheb hecrî sivâ fi l-külliyye Mâ hıye zalâmi t-tahfîfi râkî makāme lkudsıyye Sultânu ehli t-tahkîk ba de l-imâmi s-sıddîk الحب من صاف النيه خير الصفات المرضيه شربت من صاف المدامه من شراب البكريه قد لذ ل الصاف المشرب من حابة الباذ والاشهب و صالنى نعم المذهب هجرى سوا فى الكليه ما هى ظلام التحفيف راقى مقام القدسيه سلطان اهل التحقيق بعد الامام الصديق 1 Güftesi için bkz: Altıntop, s.208; bestekârı Zekâî Dede olarak kayıtlıdır. 164

175 s. 108 Sabâ Durak Güfte: Hakkı Her nefeste bir tecelli-i Hüdâ ister gönül Kendüye bu gurbet içre âşinâ ister gönül Hakkıyâ mahrem bulunmaz râh-ı aşka şu zamân Halk-ı âlemde ânın çün ihtifâ ister gönül Sabâ Şuğul Güfte:? Kad melekte kalbî bedru cemâli Ve rameyte min lutfike sehme n-neyâlî Vâsılnî ve r-hamnî yâ ze l-ğazâlî Ve s-el annî ehleke yâ safîra s-sinî Sârî sârî sâfeynî cerhake l-mebnî Hecruke ehramen li-vaslike kātilî bâlî قد ملكت قلبى بدر جمالى و رميت من لطقك سهم النيالى واصلنى وارحمنى يا ذالغزالى واسي ل عنى اهلك يا صفير السنى صار صار صاقينى جرخك المبنى هجرك احرمن لوصلك قاتلى بالى 165

176 s. 109 Sabâ Şuğul 1 Güfte:? Rîha s-sabâ in merrayte le-urbi vâdi necdî Sellim alâ sâdâtî ve ş-rah lehüm mâ ındî Indî rasâilü eşvâk kad heyyyecet eşcânî Ebeytü leyl hiye sehrân Eşkû limen eblânî Ercû limen eblânî ريح الصبا ان مريت لعرب واد نجدى سلم على ساداتى واشرخ لهم ما عندى عندى رشاي ل اشواق قد هيجت اشجانى اوبيت ليل هي سهران اشكو لمن ابلانى ارجولمن ابلانى 1 Güftesi için bkz: Altıntop, s.204; Sabâ bestesi için bkz: ŞM, s

177 s. 110 Sabâ Şuğul Güfte:? Meded meded yâ Rufâî tâatun leke sibâî Yâ sâkin ümmü ubeyde aklî fî hubbike zâî İbnu r-rufâî Mansûr şeyhu l-arca ve l-meysûr Yâ şeyhî minke destûr yâ Ahmed yâ Rufâî Meded meded yâ Rufâî tâatün leke Sibâî Yâ sâkin ümmü Ubeyd aklî fî hubbike zâî İbnü r-rufâî hayyâ şeyhu l-urcâ ve l-miyâ Yâ şeyhî nazran leyâ edriknâ yâ Rufâî Meded meded yâ Rufâî tâatun leke sibâî مدد مدد يا رفاعى طاعت لك ثباعى يا ساآن ام عبيده عقلى فى حبك ضاعى ابن الرفاعى منصور شيخ العرجبا والميسور يا شيخى منك دستور يا احمد يا رفاعى مدد مدد يا رفاعى طاعتلك ثباعى يا ساآن ام عبيد عقلى فى حبك زاعى ابن الرفاعى حيا شيخ العرجبا والميا يا شيخى نظرا ليا ادرآنا يا رفاعى مدد مدد يا رفاعى طاعت لك ثباعى يا ساآن ام عبيده عقلى فى حبك ضاعى ابن الرفاعى فى البصرا شيخ العرجا والنصر يا شيخى منك نظرا يا احمد يا رفاعى Yâ sâkin ümmü ubeyde aklî fî hubbike zâî İbnu r-rufâî fi l-busrâ şeyhu l-urcâ ve n-nasrâ Yâ şeyhî minke nazrâ yâ Ahmed yâ Rufâî 167

178 Sabâ Şuğul 1 s Güfte: Ebûbekr-i Sıddîk Cüd bî lutfek yâ ilâhî men lehû zâdun kalîl Müflisun bi s -sıdkı ye tî ınde bâbike yâ celîl Zenbuhû zenbun azîmun fe ğfiri z-zenbe l-azîm İnnehû şahsun ğarîbun müznibun abdun ez-zelîl Minhu isyânun ve nisyânun ve sehvün ba de s-sehvin Minke ihsânun ve fadlun ba de i tâi l-cezîl Kāle yâ Rabbi zunûbî misle ramlin lâ yuad Fa fu annî külle zenbin ve sfahî s-safhi l-cemîl Keyfe hâlî yâ İlâhî leyse lî hayru l-amel Sûu a mâlî kesîrun zâdu tâatî kalîl Âfinî min külli dâin ve fney annî hâcetî İnne lî kalben sekîmen ente men yeşfi l-alîl Kul nârî ubrudî yâ Rabbi fî hakkı kemâ Kultü kulnâ yâ nâru kûnî ente fî hakkı l-halîl Ente şâfî ente kâfî fî mühimmâti l-umûr Ente Rabbî ente hasbî ente lî ni me l-vekîl Rabbi heb lî kenze fadlin ente vehhâbun kerîm A tınî mâ fî zamîrî dellenî hayra d-delîl Heb lenâ mülken kebîran neccinâ mimmâ nehâf Rabbenâ iz ente kādî ve l-munâdî Cebrâîl Eyne Mûsâ eyne Îsâ eyne Yahyâ eyne Nûh Ente yâ Sıddîk âsî tüb ile l-mevle l-celîl 1 Hacı Fâik Bey in Sabâ bestesi için bkz: ŞM,s.45; abk: Türk Mûsikîsi Klâsiklerinden- İlâhîler II, İstanbul Konservatuvarı Neşriyâtı, İstanbul 1993, s.114;güftesi için bkz: Altıntop, s

179 s (Sabâ Şuğul devâmı) جد بى لتفك يا الهى من له ذاد قليل مفلص بالصدق يا تى عند با بك يا جليل ذنبه ذنب عظيم فاغفر الذنب العظيم انه شخص غريب مذنب عبد الذليل من عصيان و نسيان وسهو بعد السهو منك احسان و فضل بعد اعطاء الجزيل قال يا ربى ذنوبى مثل لمل لا بعد فاعف عنى آلذنب واصفح الصفح الجميل آيف حالى يا الهى ليس لى خير العمل سوء اعمالى آثير ذاد طاعاتى قليل عافنى من آل داء و اقضى عنى صاحبتى ان لى قلبا سقيما انت من يشفى العليل قل نادى ابروى يا رب فى حقى آما قلمت قلمنا يا نار آونى انت فى حق الحليل انت شافع انت آافى فى مهمات الامور انت ربى انت حسبى انت لى نعم الوآيل رب هب لى آنزفضل انت وهاب آريم اعطنى ما فى ضميرى دلنى خير الدليل هب لنا ملكا آبيرا نجنا محانخاف ربنا اذانت قاضى والمنادى جبراي يل اين موسى اين عيسى اين يحيى اين نوح انت يا صديق عاصى تب الى المول الجليل 169

180 s. 113 Bestenigâr İlâhî 1 Güfte: Sünbülî Gel ey sâlik diyem bir söz ki haktır İşitir Hakk ı ol kim Hak kulaktır Hadîs Hak dır Hak söz hakîkat Eğerçi söyleyen dildir dudaktır Şular kim geçmedi cân u cihândan Ne duydu aşkı vü ne duyacakdır Sorarsan hânkâh-ı aşkı âbid Makām-ı alîdir ulu ocakdır Münevver olunmaz zühd ile zâid Ânın yeri kavillu bir bucâktır Kalanlar zühd ü takvâda mukarrer Sefer ehli değildir oturaktır Şiâr-ı aşkı benden sorar isen Cunûnu âh u vâh ağlamaktır Şerâb-ı aşk içmiş Sünbülî çün Velâkin mest eden şol son ayaktır 1 Dede Efendi nin Dügâh bestesi için bkz: Şengel, c.ii, s

181 s. 114 Sûzinâk İlâhî / Durak ve Kıyâm İlâhisi 1 Güfte: Ümmî Sinân Erenlerin sohbeti ele giresi değil İkrâr ile gelenler mahrûm kalası değil İkrâr gerek bir ere göz açıp dîdâr göre Sarrâf gerek cevhere nâdân bilesi değil Bir pınârın başına bir destiyi koysalar Kırk yıl anda durursa kendi dolası değil Ümmî Sinân yol âyân oluptur bellü beyân Dervişlik yolu hemân tâc u hırkası değil 1 Şeyh Mes ûd Efendi nin Sûzinâk bestesi için bkz: Şengel, c.ii, s ; M.n: Ve cihângir usûlünde de okunur 171

182 s.115 Rast Şuğul 1 Güfte:? Kum yâ emîra l-ğızlân keyfe t-tarâh Ve sma li-savti l-adnânî fî istıbâh Ve terakkun billâhi lâ ve alâ tarfü s-sâh Ve l-hubbu kad vefânâ fî vakti s-sabâh Lâ hattun şimûse l-îdân fî ardı l-hân Ve t-tayri fevka l-ağsân ğanâ ve lâh قم يا امير الغزلان آيف الطراح وسمع لصوت العدنان فى اصطباح وترق بلله لا و على طرف الساح والحب قد وفانا فى وقت الصباح لا حت شموس العيدان فى ارض الحان والطير فوق الاغصان غنا ولاح 1 Rehâvî bestesi için bkz: ŞM, s.24; güftesi için bkz: Altıntop, s

183 s. 115 (devâmı) Sabâ Şuğul 1 Güfte:? Kul li-sâika l-ibili lâ temurru bi l-aceli inne havlenâ arabun Yâ mevlây yâ mevlây sâhiratün bi l-makalî Yâ ma şera n-nüdemâ ve s-sâdâti ve l-kudemâ sâfirun ve a lâ necden Yâ mevlây yâ mevlây misle mâ vecedte ene Kad vecednâ kamrî kad fâk ale l-kadrî ve delelû yüslihû Yâ mevlâye yâ mevlâye ze l-asâ mislî ene Ve salâtun tütlâ alâ men rakâ l-a lâ l-alâ tâhâ melâzil melâ Yâ mevlây yâ mevlây ertecî yeşfe nâ قل لصاي ق الابل لاتمر بالعمل ان حولنا عرب يا مولاى يا مولاى ساهرة بالمقلى يا معشر الندما والسادات والقدما سافر واعلى نجدا يا مولاى يا مولاى مثل ما وجدت انا قد وجدنا قمرى قد فاق على القدرى ودللو يسلحوا يا مولاى يا مولاى ذالعتا قلبى انا و صلاة تتلى على من رقى الاعلى العلا لم ملازل ملا يا مولاى يا مولاى ارتجى وا شفعنا 1 Güftesi için bkz: : Altıntop, s

184 s.116 Rast Şuğul 1 Güfte:? Mâ aleynâ mâ aleynâ (mükerrer) İz verandâ vertübiyâ (mükerrer) Hubbuhû yüclâ aleynâ müzbihî (mükerrer) Vecden seniyyâ (mükerrer) Salli yâ Rabbi l-enâmi Alâ misbâhi z-zalâmi Ve alâ ehli l-kirâmi Ve s-sahâbi l-ecmeıyyâ ما علينا ما علينا اذ وردنا ورتبيا حبه يجلى علينا مذبه و جدا سنيا صل يا رب الا نامى على مصباح الظلامى و على اهل الكرامى و الصحاب الاجمعيا 1 Rast bestesi için bkz: ŞM, s.20; güftesi için bkz: Altıntop, s

185 116 (devâmı) Sabâ Şuğul 1 Güfte:? Lekad bede tü bismillâhi müftetihan Ezkâ l-mehâmidi hamde llâhi fe-fethan Musalliyen bi s-salâti llâhi ekmeluhâ Meded meded meded meded meded meded meded Ale n-nebiyyi fîhi s-sübüle l- hüdâ teduhan لقد بدأت بسم االله مفتتحا ازآى المحامد حمد االله ففتحا مصليا بالصلاة االله اآملها مدد مدد مدد مدد مدد مدد مدد على النبى فيه السيل الهدا تضح ا 1 Zekâî Dede nin Sabâ bestesi için bkz: ŞM, s.39 ; güftesi için bkz: Altıntop, s

186 Sabâ İlâhî 1 s Güfte: Seyfî Bihamdillâh ki İslâmım delîlim Mustafâ geldi Emîrim rehberim şâhım Aliyyü l-murtazâ geldi İmâmım ol kerem kânım nice ben sevmeyem ânı Rasûlun ol kurrate l-aynı Hasan hulkı r-rızâ geldi Fedâ olsun âna cânım ki oldur dînim îmânım İki âlemde sultânım Hüseyn-i Kerbelâ geldi Ana ins u melek bende en ednâ bendesi bende Cihânın kutb u âlemde Ali Zeyne l-abâ geldi Muhammed ol Bâkır şâhım imâm Câfer dürür mâhım Bulardan İmâm Mûsâ l-kâzım ki nûr-i Hüdâ geldi Yüzüdür kāf ve l-kur ân göründü Kâ be-i irfân Cihâna rahmet-i Rahmân Ali Mûsâ r-rızâ geldi Takî şâh-ı velâyettir takî nûr-i hidâyettir Yollar makbûl-ı hazrettir ki bize rehnümâ geldi İmâm askerî kıblem eşiği taşıdır Kâ bem Yolunda cân u baş vermen bana gâyet safâ geldi Muhammed Mehdî-i âhır gele ola bir gün zâhir O vaktin harrâcı münkir bu dergâhtan cüdâ geldi Behey derviş gözün aç bak cihâna bânler Buların bastığı toprak gözüme tûtiyâ geldi Sözün Seyfî ilâhîdir cevâbın nutk-ı şâhîdir Hakîkat burc-ı mâhıdir bu yola bî- riyâ geldi 1 Sabâ bestesi için bkz: Şengel, c.ii, s

187 s.119 Sabâ Bûselik ve Acem Âyin-i Şerîf 1 Güfte: Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî Beste: Hammâmîzâde Sermüezzin Hazreti şehriyârî İsmâil Dede Âteş ne-zened der dili mâ illâ Hû yâ Hû yâ men Hû Kûteh ne-küned menzili mâ illâ Hû yâ Hû yâ men Hû Ger âlemiyân cümle tabîbân bâşed yâ Hû yâ men Hû Hallî ne küned müşkili mâ illâ Hû yâ Hû yâ men Hû Hey hey ne acâib bezemiş hüsn ile Bârî / Bu sûret-i yâri bu nakş-ı nigârı Her ehl-i nazar kim göre tahsin ola kârı / Bu çeşm u izârı kalmaya karârı Uşşâkı katâr eyledi aşk içre Muhammed / Ol şâh-ı mümecced ol matlab-ı maksad Ey üştür-dil sen ola gör pîş ü katârı / Çek aşk il Bâri bî derd ile hârı Ben bilmez idim gizli ayân hep sen imişsin / Yâr yâr ma bûdum Allâh Tenlerde vü canlarda nihân hep sen imişsin / Yâr yâr ma bûdum Allâh Senden bu cihân içre nişân ister idim ben / Yâr yâr ma bûdum Allâh Âhir bunu bildim ki cihân hep sen imişsin / Yâr yâr ma bûdum Allâh Dost dost maksûdum Allâh / Âh pîrim destgîrim mahbûb-ı men 1 Hammâmîzâde nin acem makāmında bestelenmiş bir âyin-i şerîfi yoktur. Fakat Sabâ Bûselik makāmında bir âyin-i şerîfi vardır. ;Sabâ Bûselik âyin-i şerif in notası için bkz.: Sadeddin Heper, Mevlevî Âyinleri (MA), Konya Turizm Derneği Yayını, 1974, s

188 s. 120 Sabâ İlâhi 1 Güfte: Niyâzî-i Mısrî Aşkın meyine ben kâne geldim Şevkin nârına hoş yâne geldim Allah Hû Mevlâm Hû cevlâne geldim Ümmi Sinân ın hâk-i pâyine Sürmeye yüzüm sultâne geldim Allah Hû Mevlâm Hû cevlâne geldim Yâremi bildim yârdan imiş Bunda Niyâzi Lokmân e geldim Allah Hû Mevlâm Hû cevlâne geldim 1 Şevkutarâb bestesi için bkz: Töre, c.viii, s.78; güftesi için bkz: Ergun, c.ii, s

189 s. 121 Sabâ İlâhî Güfte: Nûrî Aşkınla cânım tendedir tende Dile sultânım bendedir bende Aman Allâhım bende kıl bende Nûrî ol âşık aşkınla yanık Dâim ol âşık zindedir zinde Aman Allâhım bende kıl bende 179

190 s. 122 Sabâ Cumhûr 1 Güfte: Hakkı Melekler hâzır olmuştur niçün tevhîde gelmezsin Kamû ervâhla dolmuştur niçün tevhîde gelmezsin Bulanlar Hakkıyâ Hakk ı bulur tevhîd ile şol kim Ânı bulmaz ne bulmuştur niçün tevhîde gelmezsin Hızır bunda anlar bunda erbâb-ı safâ bunda Gelenler cümle gelmiştir niçün tevhîde gelmezsin 1 Şeyh Sâdık Efendi nin Sabâ bestesi için bkz: Şengel, c.ii, s

191 s. 123 Uşşâk Tevşîh 1 Güfte: Neccârzâde Rızâ Kıble-i ehl-i safâ oldu Cenâb-ı Mustafâ Kâ be-i kûy-i vefâ oldu Cenâb-ı Mustafâ Sidre oldu kāmet-i tûlinin âvâzesi Surûr-i tenhâ oldu Cenâb-ı Mustafâ Kaygûsuna nişân oldu gümân ebrûleri Menzil-i garîb-i sır oldu Cenâb-ı Mustafâ Kasr-ı mâ evhâ da gördü Zât-ı vahdeti güllerin Bülbül-i bâğ-ı likā oldu Cenâb-ı Mustafâ Leyletü l-esrâ harâmdan eyleyüp geşt ü güzâr Zulmet-efrûz-i dücâ oldu Cenâb-ı Mustafâ (meyân) Hâdî-i râh-ı Rızâ oldu Cenâb-ı Mustafâ Mustafâ ya rehnümâ oldu Cenâb-ı Mustafâ 1 Uşşâk bestesi için bkz: Töre, c.ix, s.183; Dügâh-ı Kadîm bestesi için bkz: Şengel, c.ii, s.56; güftesi için bkz: Ergun, c.ii, s

192 s. 124 Sabâ İlâhi 1 Güfte: Dervîş Yûnus Aşkın aldı beni benden Mevlâm seni (sen) isterem seni Ben yanarım Allâh dünü günü Mevlâm seni (sen) isterem seni Eğer beni yandırsalar külüm göğe savursalar Zerre ve külli çağırsalar Mevlâm seni (sen) isterem seni Cennet dedikleri birkaç evle birkaç hûri İsteyenler Allâh vere ânı Mevlâm seni (sen) isterem seni Âşıklara Allâh dünyâ gerek sâdıklara Allâh ukbâ gerek Mecnûnlara Allâh Leylâ gerek Mevlâm seni (sen) isterem seni Dervîş Yûnus benim adım günden güne artar derdim İki cihânda maksûdum Mevlâm seni (sen) isterem seni 1 Sabâ bestesi için bkz: Şengel, c.ii, s. 134; güftesi için bkz: Ergun, c.i, s

193 s. 125 Sabâ İlâhî 1 Güfte: Dervîş Yûnus Ben dervişim diyene bir gür edesim gelir (Lâilâhe illallâh) Seyredip ensesine varup eresim gelir Sırât kıldan incedir kılıçtan keskincedir Varup ânın üstüne evler yapasım gelir Altında gayyâ vardır içi nâr ile pürdür Varuben o görgüde biraz yatasım gelir Derviş Yûnus bu sözü eğri büğrü söyleme Seni sîgaya çeker bir Molla Kāsım gelir 1 Çârgâh notası için bkz: Şengel, c.ii, s

194 s. 126 Sabâ Şuğul 1 Güfte:? El-kevnü ilâ cemâliküm müştâkū Ve l-âlemü küllühâ leküm uşşâkū Min eyne terâ sâdâtenâ sîmetehû Mâ l-tafühâ tebârake l-hallâkū الكون الا جمالكم مشتاقو والعالم آلهالكم عشاقو من ابين ترا ساداتنا سيمتهو ما الطفها تبارك الحلاقو Şevk-u Tarâb Âyin-i Şerîf 2 Güfte:? Beste: İsmâil Dede Efendi Hey yâr ey hasret-i hûbân cihân rûyi hôşest Hey yâr hey dost belî yâri men Vey kıble-i zâhidân dû ebrûyi hôşest Hey yâr hey dost belî yâri men Ez-cümle sıfâtı hîş-i uryân keştem هى يار من حسرت خوبان جهان روى خوشست هى يار هى دوست بلى يار من وى قبلهء زاهدان دوابروى خوشست هى يار هى دوست بلى يار من از جمله صفات خويش عريان آشتم Hey yâr hey dost belî yâri men Tâ gavta hôrem bürehne der cûyi hôşest Hey yâr hey dost belî yâri men 1 Güftesi için bkz: Altıntop, s.92 2 Heper, s

195 s. 126 (devâmı) Ey Yusuf-i âhir sûyi in Yâ kūb-i nâbînâ biyâ Ey Îsî-yi pinhân şüde ber târimi minâ biyâ Ey kābe kavseyn mertebet vey devlet-i bâ mekremet Kes nisti şâhâ mahremet der kurbi ev ednâ biyâ Mahdûmî cânem şemsidîn ez câmet ey rûhu lemîn Tebrîzi çün arşı mekîn ez Mescid-i Aksâ biyâ Mahbûb-i men merğûb-i men matlûb-i men makbûl-i men Ümmîd-i men be fadlî Hüdâvendi ekberest Hey yâr hey dost belî yâri men cânım Ârâmı cânı me bestâyi (be senâyi) peyâmber est Hey yâr hey dost belî yâri men cânım Fahrem bedân resûl ki nâmeş Muhammed est Hey yâr hey dost belî yâri men cânım Rûyeş çü mâhitâb u kadeş çün sanevberest Hey yâr hey dost belî yâri men cânım Hâk-ı kademet saâdeti cânımest (eydan) Hâk ez kademet heme gülü yâsemenest (eydan) Serta kademet hâki tû ber mirûyed (eydan) Zân hâki kademet çi rûyi berdaştenest (eydan) هى يار هى دوست بلى يار من تا غوطه حقم برهنه درجوى خوشست هى يار هى دوست بلى يار من اى يوسف اخر سوى اين يعقوب نابينا بيا اى عيسىء پنهان شده بر طارم مينا بيا اى قاب قوسين مرتبت وى دولت با مكرمت آسى نيست شاها محرمت در قرب او ادنابينا مخدوم جانم شمس دين از جامت اى روح الامين تبريز چون عرش مكين ازمسجد اقصا بيا محبوب من مرغوب من مطلوب من مقبول من اميد من بفضل خداوند اآبرست هى يار هى دوست بلى يار من جانم ا رام جان ما بستاى پيامبر است هى يار هى دوست بلى يار من جانم فخرم بدان رسول آه نامش محمد است هى يار هى دوست بلى يار من جانم رويش چو ماهتاب و قدش چون صنو بر است هى يار هى دوست بلى يار من جانم خاك قدمت سعادت جانمست خاك اذ قدمت همه آل ياسمنست سرتا قدمت خاك تو بر ميرويد ذان خاك قدمت چه روى برداشتنست 185

196 186 s.126 (devâmı)

197 s. 127 Bestenigâr Cumhûr 1 Güfte: Şeyh İbrâhim Sinânî Gelmişem vahdet elinden aşk ile cihâna ben İçmişem câm-ü ezelden olmuşam mestâne ben Rabbenâ fağfir lenâ zünûbenâ ve r-ham lenâ (m) Gönlüme nûr-i tecellî aşk-ı cemâlinden dürür Şem ine pervâne oldum aşka yâne ben Rabbenâ fağfirlenâ zünûbenâ ve r-ham lenâ (m) Çünkü bu sevdâyı yazdı dest-i kudret başıma Âyine-veş sûret oldum cisimle ol câne ben Rabbenâ fağfirlenâ zünûbenâ ve r-ham lenâ (m) Çünkü kerramnâ benî Âdem dedi Kur ân da Hak Anın çün karârım yok düşmüşem devrâne ben Rabbenâ fağfirlenâ zünûbenâ ve r-ham lenâ (m) Ey Sinânî aşk makāmın pes rızâ-yı Hak dürür Pâdişâhın hizmetinde durmuşam dîvâne ben 1 Sabâ bestesi için bkz: Şengel, c.ii, s.93; Hüseynî bestesi için bkz: Töre, c.vi, s.14; güftesi için bkz: Ergun, c.i, s

198 s. 128 Bestenigâr İlâhi 1 Güfte: Üsküdarlı Osmân Şemsî Bey Gel Gülşenî tevhîde şu bülbül gibi yâ Hû Nâlân olup Allâh diyelim Hû diyelim Hû Giryân olup Allâh diyelim Hû diyelim Hû Gözyaşıyla gelip aşka düşelim Hû (Meyân) Cevlân olup Allâh diyelim Hû diyelim Hû (nakarat-eydan) Mânend-i sabâ nefha edip nefha-i Rahmân Olsun çemen-i dilde mağrifet-i gül-i handân Bâğ-ı melekûta per açup etmeğe seyrân Perrân olup Allâh diyelim Hû diyelim Hû (nakarat-eydan) Dergâh-ı ilâhîde bende-i fermân Meydân-ı muhabbette edip zikr ile cevlân Hüzn ile semâ eyleyelim vecd ile seyrân Gerdân olup Allâh diyelim Hû diyelim Hû (nakarat-eydan) 1 Bestenigâr notası için bkz: Töre, c.ix, s.52; güftesi için bkz: Kemâl E. Kürkçüoğlu, Osman Şemsi Efendi Dîvânı ndan Seçmeler, Kubbealtı Yayınları, İstanbul, 1996, s

199 s.128 (devâmı) Bildik ki bekā yok bize bu der-i efnâda Ahvâl-ı bekāyı görelim râh-ı Hüdâ da Bildirmeyelim kimseye esrâr-ı kabâda Pinhân olup Allâh diyelim Hû diyelim Hû (nakarat-eydan) Emrin tutalım eyleyelim terk-i günâhı Cân gözlerin açıp görelim fevka l-ulâyı Her yüzde temâşâ ederek vech-i Hüdâ yı Hayrân olup Allâh diyelim Hû diyelim Hû (nakarat-eydan) Aşk ile yanıp yanmayalım nâr-ı cahîme Mevt ayırmadan ol girelim zât-ı naîme Beyt-i Hak olan zâviye-i kalb-i selîme Mihmân olup Allâh diyelim Hû diyelim Hû (nakarat-eydan) Envâr-ı ilâhîde olup mahv-ı perîşân Fâni olalım Tûr-i tecellî gibi yeksân Humhâne-i meyden içip bu bâde-i irfân Sekrân olup Allâh diyelim Hû diyelim Hû (nakarat-eydan) 189

200 s.128 (devâmı) Bul Şems gibi aşk-ı Muhammed le delîli Bil âteş ile sırr-ı gülistân-ı Halîl i Mûsâ gibi seyretmeğe envâr-ı Celîli Püryân olup Allâh diyelim Hû diyelim Hû (nakarat-eydan) 190

201 s. 129 Hüseynî İlâhî 1 Güfte: Fuâdî Şâh Hüseyin in firkatine ağlayan gelsin beri Âh u vâhıdır demâdem dinleyen gelsin beri Âh u Mevlâm dost Hüseynim dost şehîd-i Kerbelâ Kutb-u âlim şeyh Şa bân azîz erkânının Yevm-i âşûrâyı ihyâ eyleyen gelsin beri Âh u Mevlâm dost Hüseynim dost şehîd-i Kerbelâ Hem Muhammed meclisinde çâr-ı yârîlerdeniz Ey Fuâdî hâline irşâd olan gelsin beri Âh u Mevlâm dost Hüseynim dost şehîd-i Kerbelâ 1 Hüseynî Subh-i Seher bestesi için bkz: Töre, c.vi, s

202 s. 130 Uşşâk Cumhûr 1 Güfte: Himmet Sivâdan kalbini pâk et gönül mir ât-ı Rahmândır Safâdan sîneni çâk et gönül mir ât-ı Rahmândır (meyân) Bu âlem nusha-i suğrâ nedir bil nusha-i Kübrâ Çekilmiş tuğrâ-yı ğarrâ gönül mir ât-ı Rahmândır Sürersen mâsivallâhı bulursun Hakk ı billâhi Taleb kıl vechullâhı gönül mir ât-ı Rahmândır (meyân) Gel ey Himmet şikâr eyle gönülde özge kâr eyle Bu sırrı âşikâr eyle gönül mir ât-ı Rahmândır 1 Hacı Fâik Bey in Uşşâk bestesi için bkz: Şengel, c.iii, s

203 s.131 Uşşâk İlâhi 1 Güfte: Dervîş Yûnus Ey enbiyâlar serveri ey evliyâlar rehberi Ey ins ü cân peygamberi ehlen ve sehlen merhabâ (Yâ merhabâ dost merhabâ şehru l-mübârek merhabâ) Sen canların cânânısın derdlilerin dermânısın Âlemlerin sultânısın ehlen ve sehlen merhabâ (Yâ merhabâ dost merhabâ şehru l-mübârek merhabâ) Allâhü ekber şânuhû sultânuhû kad câenâ burhânühû Ehlen ve sehlen merhabâ yâ merhabâ dost merhabâ (Şehru l-mübârek merhabâ şehru s-sıyâm merhabâ) Sensin ol mahbûb-ı Hüdâ etme şefâatinden cüdâ Ahmed Muhammed Mustafâ ehlen ve sehlen merhabâ (Yâ merhabâ dost merhabâ şehru l-mübârek merhabâ) Derviş Yûnus söyler sözü sürerler mahşer-i yüzü Mahşerde tartarsın bizi ehlen ve sehlen merhabâ (Yâ merhabâ dost merhabâ şehru l-mübârek merhabâ ) 1 Uşşâk bestesi için bkz: Şengel, c.iii, s.73 ; yâ merhabâ kısmı Ramazanın başında okunur. 193

204 s. 132 Hicâz Cumhûr 1 Güfte: Şemsi Tebrizî Yine andım yine gönlüm alanı Benim gönlüm alıp şeydâ kılanı Çün aldın gönlümü ver gil Muradım bu senden göster cemâlini Gerçi sever Hakk ı Şemsi Tebrizî Fedâdır yoluna baş ile cânı 1 Bestenigâr bestesi için bkz: Töre, c.ix, s

205 s. 133 Sabâ Cumhûr 1 Güfte: Nakşî Beste: Maksadı âşıkların menzil-i cânân olur İsmini yâd eylesem vâlih-i hayrân olur Hak vere cünbüşlerin afv edelim kem işlerin Menzili dervişlerin gûşe-i vîrân olur Kılsa tecellî ezel vuslata erişe er Kâfire kılsa nazar mazhar-ı îmân olur Fânî cihânda kesil âyine-i kalbini sil Arsa-i mahşerde bil bir ulu dîvân olur Mürşîdi hem kim görür hazreti Hakk ı görür İlm-i ledünnü okur sâhib-i irfân olur Nakşî âşık sana aşk haberin ver bana Menkıbe-i evliyâ reşk-i gülistân olur 1 Sabâ bestesi için bkz: Şengel, c.ii, s

206 s. 134 Uşşâk İlâhî 1 Güfte: Seyyid Nizamoğlu (Seyfullâh) Aşkınla çâk olsa bu ten Ben yine illallâh direm Yansa kül olsa bu beden (aman Allâh) Ben yine illallâh direm Bağrımda bitse başlarım Çeşmimden aksa yaşlarım Âh u zâr işlerim (aman Allâh ) Ben yine illallâh direm Bin derdini versen bana Hâlim gören kalsa tana Yüzüm tutup senden yana Ben yine illallâh direm Seyyid Nizamoğlu yine Ceddiyle haşrolsa bile Mü min muvahhidler ile (aman Allâh) Ben yine illallâh direm 1 Uşşâk bestesi için bkz: Şengel, c.iii, s

207 s. 135 Hüseynî Cumhûr 1 Güfte: Yûnus Edelim cevlân kılalım seyrân Mest olup hayrân şeyh eşiğinde Aldım himmeti geçtim zulmeti İçtim hayâtı şeyh eşiğinde Bıraktım ârı kestim zünnârı İstedim yâri şeyh eşiğinde Nice bir ülfet edelim uzlet Çekelim halvet şeyh eşiğinde Yûnus em el-hak dîdâra müştâk Âşığım uşşâk-ı şeyh eşiğinde 1 Hüseynî bestesi için bkz: Töre, c.vi, s.36; Beyâtî bestesi için bkz: Şengel, c.iii, s.105; Nevrûz bestesi için bkz: Töre, c.viii, s

208 Beyâtî İlâhi 1 s. 136 Güfte: Dervîş Yûnus Mecnûna sordular Leylâ nice oldu Leylâ gitti adı dillerde kaldı Benim gönlüm şimdi bir Leylâ buldu Yürü Leylâ yürü Mevlâ yı buldum Leylâ Leylâ derken Allâh ı buldum Leyla yı beslerdi kullar dâyeler Mecnûn un başında kuşlar yuvalar Bize mesken oldu dağlar ovalar Yürü Leylâ yürü Mevlâ yı buldum Leylâ Leylâ derken Allâh ı buldum Ben niyâz ederken sen nâz ederdin Semâyı gözleyip pervâz ederdin Cefâyı çok vefâyı az ederdin Yürü Leylâ yürü Mevlâ yı buldum Leylâ Leylâ derken Allâh ı buldum Derviş Yûnus bu sırlardan açılma Hakk ın lütfun görüp gayre saçınma İnâyet-i Hak olan yerden kaçınma Yürü Leylâ yürü Mevlâ yı buldum Leylâ Leylâ derken Allâh ı buldum 1 Beyâtî bestesi için bkz: Şengel, c.iii, s

209 s. 137 Uşşâk Şuğul 1 Güfte:? Abdulkādir el-geylânî zü t-tasrîfi ve fi l-ekvânî Yâ yâ Mevlâye yâ ferdâ anhu rıdvânâ alâ rıdvânî El-kutbu l-veliyyu l-eşhebü l-gavsu t-tırâze l-mezheb Fe d-hul li-hımâhü ve şrab min hamri l-faddâli l-hâlî Lebbeynâhu müz da nâ şâhednâ lehû bürhân Zidnâ bihî ikāne cellellâh ze l-ihsânî Yâ rabbi bi-muhyiddîn ve l-âli mea t-temkînî Itfen li-bahâeddîni l-abdi d-daîfi l-hâlî عبد القادر الكيلانى ذالتصريف و فى الاآوانى يا يا مولاى يا فرضى رضوانا على رضوانى الثطب الولى الاشهب الغوث الطراذ المذهب فادخل لخامه والشرب من خمر الفغال الحالى لبيناه مزد عنا شاهدنا له برهان ذدنا به ايقانه جل االله ذالاحسانى يا رب بمحى الدين والا ل مع التمكينى عطفا لبهاءالدين العبد الضعيف الحالى 1 Güftesi için bkz: Altıntop, s

210 s. 138 Uşşâk Şuğul 1 Güfte:? Lev ennehâ lâ mehad bi d-dücâ Leylâ Leylâ Ufkı z-zalâmî mehâ bi s-salâ Leylâ Yâ mukletey emtırî ke d-dimâ seylâ An hubbi zâti l-behâ lâ erâ meylâ Yâ Rabbi salli alâ men rak Leylâ Leylâ Li-sidreti l-müntehâ hâtıbi l-mevlâ Mâstu bi a tâ fîhâ tensenî meylâ Men kaddi min ucbihâ sâhibu z-zeylâ لو انها لا محد بالدجا ليلا ليلا افق الضلامى محابا الصلا ليلا يا مقلتي امطرى آدما سيلا عن حب ذات البها لا الرا ميلا يا رب صل على من رق ليلا ليلا لسدرة المنتها حاطب المولا ماست باعطى فيها تنسنى ميلا من قد من عجبها صاحب الزيلا 1 Uşşâk notası için bkz: ŞM, s.86; güftesi için bkz: Altıntop, s

211 s. 139 Uşşâk İlâhi 1 Güfte: Yûnus Allâh emrin tutalım rahmetine batalım Bülbül gibi ötelim Allâh Allâh kerim Allâh (Rahîm Allâh aman Allâh diyelim yâ Hû ) Allâh âdın dillerde sevgisi gönüllerde Şol korkulu yerlerde Allâh Allâh kerim Allâh (Rahîm Allâh aman Allâh diyelim yâ Hû) Allâh âdın uludur emrin tutan kuludur Mü minlerin yoludur Allâh Allâh kerim Allâh (Rahîm Allâh aman Allâh diyelim yâ Hû) Ölüp kabre vardıkta münkir nekir geldikte Rabbin kimdir dedikte Allâh Allâh kerim Allâh (Rahîm Allâh aman Allâh diyelim yâ Hû ) Yûnus söyler sözünü Hakk a bağlar özünü Görmek ister yüzünü Allâh Allâh kerim Allâh (Rahîm Allâh aman Allâh diyelim yâ Hû ) 1 Zekâî Dede Efendi nin Uşşâk bestesi için bkz: Şengel, c.iii, s.69; Mâhûr bestesi için bkz: Şengel, c.i, s.165; Güftesi için bkz: Ergun, c.i, s

212 s. 140 Uşşâk Şuğul 1 Güfte:? Ya benî s-sayyâdî nazran İnnenî yâ kavmi damâir Sırruküm fi l-kevni sâî Bâtınen yecrî ve zâhir Nûru sirrâküm tevekkad Fî benî s-sayyâd Ahmed Fe-hüve fi l-aktâbi müfred Kebîran ba de l-ekâbir Mürtedâküm fî mesâî Fî Suûdî ve r-tifâî Cedduküm şeyhu r-rufâî Seyyidu l-kavmi l-ekâbir يا بنى الصياد نظرا اننى يا قومى ضماي ر سرآم في الكون ساعى باطنا يجرى و ظاهر نور سراآم توقاد فى بنى الصياد احمد فهوفى القطاب مفرد آبيرا بعد الاآابر مرتضى آم فى مساعى فى صعود والرتفاعى جدآم شيخ الرفاعى سيد القوم الاآابر 1 Uşşâk bestesi için bkz: ŞM, s.54; Güftesi için bkz: Altıntop, s

213 s. 141 Uşşâk Şuğul Güfte:? Mâ rûhu l-âşık yâ seyyidî Elâ men yehvâke llâh yu tınî Yâ mevlâye ma bûdî Allâh Yâ seyyide s-sâdâtî yâ seyyidî Yâ ğuzze l-emcâdu llâh vâfi l-kevn Yâ mevlâye maksûdî Allâh Lâkin elâ vefâtu eşğalte ru yâk Hay mâ telkāhu illâ men yehvâk ما روح العاشق يا سيدى الامن يهواك االله يعطنى يا مولاى معبودى االله يا سيد السادات يا سيدى يا غزى الامجاد االله واف الكون يا مولاى مقصودى االله لاآن الا وفات اشغيت رؤياك حى ما تلقاه الامن يهواك 203

214 s. 142 Beyâtî İlâhî 1 Güfte: Seyyid Nizamoğlu (Seyfullâh) Mevlâm gözüm yaşım akar sel olur İner engin deryâsına göl olur Âhım dûdu çıkar arşa yol olur (nakarât) Hakk ı isteyenler tevhîd eylesin (Lâilâhe illallâh Hû illâ Hû) Bakın Seyyid Seyfullâh ın hâline Bâş u cân koymuş Allâh yoluna Sakın inanmayın dünya hâline (nakarât) Hakk ı isteyenler tevhîd eylesin (Lâilâhe illallâh Hû illâ Hû) 1 Beyâtî bestesi için bkz: Şengel, c.iii, s ; M.n: Cenâzelerde okunur. 204

215 Uşşâk Şuğul 1 s. 143 Güfte:? Hâte yâ bâriku l-yemen Lî ve kerrir hadîsi men Ve ene s-sâbir eşğale l-hâtır Lil-hüdâ âmir ve sünen Âh velev zâdenî ğarâm Âh kâne men a zami l-münen Salli yâ Rabbi yâ selâm Alâ men câena l-hıtâm Ahmedü t-tâhir safvetu l-kāhir Lil-hüdâ âmir ve sünen Âh velev zâdenî ğarâm Âh kâne men a zami l-münen ا ه آان من اعظم المنن هات يا بارق اليمن لي وآرر حديث من وانا الصابر اشغل الحاطر للهدا عامر وسنن ا ه ولو ذادنى غرام ا ه آان من اغطم المنن صل يا رب يا سلام على من جاءنا الحتام احمد الطاهر صفوت القاهر للهدا عامر وسنن ا ه لوذادنى غرام Diğeri: Hâte yâ bâriku l-yemen lî ve kerrir hadîsi men Ve ene sâbir eşğale l-hâtır fi s-sehvi hâir Nakşun âh lev câde lî vemen kâne men a zami l-münen Salli yâ Rabbi yâ selâm alâ mâ câena hıtâm Ahmedü t-tâhir safvetu l-kâhir ve l-mevâ âmir li s-sünen (eydan) هات يا بارق اليمن لى وآرر حديث من و انا صابر اشغل الحاطر فى السهواحاي ر تقش ا ه لو جاء لى و من آان من اعظم المنن صل يا رب يا سلام على ما جاي نا ختام احمد الطاهر صفوت القاهر والموا ا مر للسنن 1 Bayâtî notası için bkz: ŞM, s.70; güftesi için bkz: Altıntop, s

216 s. 144 Beyâtî Şuğul 1 Güfte:? Yâ hüveyde l-îşi mehlâ innenî innenî Muğramu l-hâlî inne kalbî fîke aslâ lûatî lûatî harra nîrânî Fe-terfuk li-muhibbî şakkahû kesratu l-eşvâk (meyân) Fe l-cimû efnâhu hattâ innehû cismuhû fânî Ve salâtu llâhi Rabbî dâimen lil-verâ tütlâ Linebiyyin fâka aslâ sermeden neslü kitâbî Mustafâ l-bekrî fîküm muğramen pîrim Rufâî Fe l-cevâ efnâhu hattâ innehû cismuhû fânî يا هو يد العيش مهلا اننى اننى مفرم الحالى ان قلبى فيك اصلا لوعتى لو عتى خر نيرانى (ميان) فترفق لمحيى شقه آثرة الاشواق فالجموا افناه حتى انه جسمه فانى وصلاة االله ربى داي ما للورى تتلى لنبى فاق اصلا سرمدا نسل آتابى مصطفى البكرى فيكم مغرما پيرم رفاعى فلجوا افناه حتى انه جسمه فانى 1 Güftesi için bkz: Altıntop, s

217 s. 145 Beyâtî Şuğul 1 Güfte:? Kad tecellet selmâ ve n-necellet esmâ yâ nüdemâ Ve bisağri l-enmâ kem zârat demeân Zeranî men yehvâ ve şefe l-belvâ yâ nüdemâ Ve hadîsun yürvâ anhu bi l-eşcân Hayyu vechi s-sâkî yâ nudemâ Men zekat etvâk nefhatu l-îdân Bedru yâ sâhibeyye minhüm ileyye Vez fîhi kürbâ yâ sekāhu l-hân Bâ safâ evkātî fî safâ zâtî İnnema l-hâlâtî hâlâtu l-îdân قد تجلت سلما والنجلت اسما يا ندمان وبصغر الانماآم ذادت دمعان ذرنى من بحوا وشفل بلوا يا ندما و حديث يروا عنه يا الاشجان حى وجه الساقى آاشف الساقى ياندما من ذقت اطواق نفخت العيدان بدر يا صاحبى منهم الي وذ فيه آربى يا سقاه الحان يا صفا اوقاتى فى صفا ذاتى انما الحالاتى حالات العيدان و صلاة تتلى ابدا تتلا مع سلام ا صل ازاآى العيدان و على الاصحابى منهموا حبى مع شجا للقربى شاجيا بريان Ve salâten tütlâ ebeden tütlâ Mea selâmin aslâ zâkiye l-îdân Ve ale l-eshâbi minhümû hubbî Mea şecâ lil-kurbî şâciyen bi-rayyân 1 Beyâtî notası için bkz: ŞM, s.84; güftesi için bkz:altıntop, s

218 s. 146 Beyâtî Şuğul 1 Güfte:? Sirbi ile l-atlâlî Âh min cânibi l-ğarbî Necdî saddu l-emân Âh min hemîni ş-şu bî amân amân Haysu r-rızâ minhüm edâ Ve men kadâ nahve bi l-kurbî Billâhi ganiyyun lî yâ eyyühe ş-şâdî İz fîhi ta lîlî ve fîhi eb âdî Haysü r-rızâ minhüm edâ Ve mâ l-kazâ nahve bi l-kurbî سرب الى الاطلالى ا ه من جانب الغربى نجدى صد الامان ا ه من همين الشعبى ا مان ا مان حيس الرضا منهم ادا ومن قضا نحو بالقربى يا االله غنى لى يا ايها د الشادى اذ فيه تعليلى و فيه ابعادى حيث الرضا منهم اضا وما لقضا نحو بالقربى 1 Beyâtî bestesi için bkz: ŞM, s. 85; güftesi için bkz: Altıntop, s

219 s. 147 Uşşâk Şuğul 1 Güfte:? Eyyâ nahve l-hâdî eyyühe l-ihvânî Li-hazrati şeyhî sa du l-yemânî Yâ sa du l-yemânî yâ nûra z-zemânî Şeyhake l-ceylânî sâhibe l-burhânî İzâ medehtuke kutbu r-rufâî Tâbe l-mükessir sümme l-efâî İbnu r-rufâî yâ Sultân Ahmed Men hayru s-sâî semme l-efâî ايا نخوالهادى ايها الاخوانى لحضرت شيخى ساداليمانى يا ساداليمانى يا نورالزمانى شيخك الجيلانى صاحب البرهانى اذا مدختك قطب الرفاعى طاب المكثر ثم الافاعى اين الرفاعى يا سلطان احمد من خير الساعى سم الافاعى 1 Uşşâk bestesi için bkz: ŞM, s.5; güftesi için bkz: Altıntop, s

220 s. 148 Uşşâk Şuğul 1 Güfte:? Şeribtü l-ân min yemîn hamrî Allâh Allâh Allâh Ve kıbtu fî safâ sükrî fî safâ sükrî Hellûm yâ zevi l-fikrî Allâh Allâh Allâh Li-tedrunâ neş ete z-zikrî neş ete z-zikrî Ve şâhednâ ve nâdeynâ felâ şemsun ve bilâ bedrî Şuhûdî kable nâsûtî bi âlem küntü ceberûtî Ve ânesnâ cemâlu llâh Allâh Allâh Allâh Velâ şemsün velâ bedrun âh velâ bedrun شربت الا ن من يمين خمرى االله االله االله فقبت فى صفا سكرى فى صفا سكرى هلوم يا ذوى الفكرى االله االله االله لتدرنا نشي ت الذآرى نشي ت الذآرى و شاهدنا ونادينا فلا شمس وبلا بدرى شهودى قبل ناسوتى بعالم آنت جبروتى وانسنا جمال االله االله االله االله ولا شمس ولا بدر ا ه ولا بدر 1 Uşşâk bestesi için bkz: ŞM, s.56; güftesi için bkz: Altıntop, s

221 s. 149 Uşşâk Şuğul Güfte:? Ebu l-abbâs Ahmedu r-rufâî Şedîdu l-ba sî Ahmedu r-rufâî Aliyyü l-câh üstâzu l-berâyâ Veliyullâh Ahmedu r-rufâî Ebu l-ğārât memdûhu l-mürâyâ Feta s-sâdât Ahmedu r-rufâî Azîmu l-câh burhânu l-hakîkat Ebu l-ef âl Ahmedu r-rufâî Tavîlu l-bâ` sultânu t-tarîkat Hıme l-etbâ Ahmedu r-rufâî Lehu l-esrâr sârat fi l-avâlim Gıyâsu l-câr Ahmedu r-rufâî Lehu r-rıdvân bahri bi l-inâye ابو العباس احمد الرفاعى سديد الباسى احمد الرفاعى على الجاه استاذ البريا ولى االله احمد الرفاعى ابو الغارات ممدوح المريا فتى السادات احمد الرفاعى عظيم الجاه برهان الحقيفه ابو الانفال احمد الرفاعى طويل الباع سلطان الطريقه حمل اتباع احمد الرفاعى له الاسرار سارت فى العوالم غيث الجار احمد الرفاعى له الرضوان يجرى بالعنايه مد الازمان احمد الرفاعى غدا واليوم مصباح الولايه و شمس القوم احمد الرفاعى Mede l-ezmân Ahmedu r-rufâî Gaden ve l-yevm misbâhu l-velâyet Ve şemsü l-kavmi Ahmedu r-rufâî 211

222 s. 150 Uşşâk Şuğul 1 Güfte:? El-kalbu mine ş-şevk Lekad zâde garâmâ Azze garâmâ Yezdâdû mine ş-şevk İzâ şâbe ve âmâ Azze ve âmâ القلب من الشوق لقد ذاد غراما عز غراما يزداد من الشوق اذا شاب وعاما عز و عاما 1 Güftesi için bkz: Altıntop, s

223 s. 151 Uşşâk Şuğul 1 Güfte:? Kefâ r-rufâî şerefâ takbilu keffi l-mustafâ Felâ tahid an bâbihi ve huzhu şeyhan ve kefâ Âyâtuhû fi l-âlemîne meşhûratun fî külli hîn Fe-kul li-hizbi l-câhidîne eya terî ş-şemse hafâ Hâzâ r-rufâiyyu l-kebîri gavsu l-muannâ ve l-fakîr Zü l-fadli ve l-kadri l-hatîr hârisü rakbu d-duafâ Sâde sudûra l-vâsılîn bi-hulki hayri l-mürselîn Ve şânuhû fi s-sâlihîn yedrî bihî men arafâ Mevlâ yâ ebâ l-âlemîn yâ seyidî ya b-ne l-hüseyin Ve yâ muğîse s-sekaleyn edrik fe-resmi kad afâ Evfâ salâtu ve s-selâm lil-mustafâ rûhi l-enâm Ve l-âli ve s-sahbi l-izâm ve l-evliyâ ve l-hulefâ 1 Güftesi için bkz: Altıntop, s

224 s. 151(devâmı) آفى الرفاعى شرفا تبقيل آف المصطفى فلا تحد عن بابه و خذه شيخا و آفى ا ياته فى العالمين مشهورة فى آل حين فقل لجذب الجاهدين ايعتر الشمس حفا هذى الرفاعى الكبير غوث المعنى والفقير ذوالفضل والقدر الحاطير حارث رآب الضعفا ساد صدور الواصلين يحلق خير المرسلين و شانه فى الصالحين يدرى به من عرفا مولا يا ايا العالمين يا سيدى يابن الحسين ويا مغيث الثقلين ادرك فرسم قد عفا او فى صلاة و السلام للمصطفى روح الانام والال والصحب العظام والا ولياء والحلفا 214

225 s. 152 Uşşâk Şuğul 1 Güfte:? Kıf bittılûnî ve aynî tera l-gazâle l-muannâ Ve nşud fedâtüke annî fuâde s-sabâ l-muannâ Kad garrahâ dem u cufnî kem za s-tıbâru yâ efnâ Yâ mâlikü kalbi minnî mâ küllenâ yetemennâ yâ Hû قف بطولونى و عينى تر الغزال المعنا و تشد قد انك عنى فو اد الصبا المعنا ميان قد عزها د مع جقنى آم ذالسطبار يا افنا يا مالك قلب منى ما آلما يتمنا يا هو 1 Uşşâk notası için bkz: ŞM, s.57; güftesi için bkz: Altıntop, s

226 s. 153 Bayâtî Şuğul 1 Güfte:? Sâhî sirbînâni l-hâli nahlet ale l-ilhâm(n) Min sülâleti l-adnân kable tîati l-ekvân Mâ hıye lî mâ yeşfî ileyhi lî ğayri min yehvân Celle min batr reyhân fî hüdeydeke n-nu mân Ve karra ammuke l-mir ân yezderi zeynu l-bân ساخى سربينان الحال نخلت على الالحام من سلالت العدنان قبل طيعت الاآوان ما هى لى ما يشفى اليه لى غير من يحوان جل من بطر ريحان فهديدك النعمان وقرعمك المرعان بذ درع زين البان 1 Güftesi için bkz: Altıntop, s.160; Nevâ bestesi için bkz: ŞM, s

227 s. 153 (devâmı) Sûzidil Durak Güfte: Niyâzî-i Mısrî Ayağı tozunu sürme çekeliden gözüme cânım Görünür vey her gâhî gözüme vech-i cânânım Nice sevmeye cân ânı ki buldu cânânı Yıkıldı kal a-i fikrim yapıldı dînim îmânım Çü bildim vech-i cânânı kamûda sezdim Allâh ı Fenâyım Hak da vallâhi ne peykim kaldı ne dânım Bildim cümle Hak imiş arada gayri yok imiş Be-külli anda gark imiş ne ben varım ne irfânım Bulundu bir ten bir cân bu mülkü ettiler seyrân Niyâzî den görünen ol ben ancâk âd ile sânım 217

228 s. 154 Bayâtî İlâhî 1 Güfte: Hatâyî İbtidâdan yol sorarsan sûfi yol Muhammed Ali nindir Yetmiş iki din sorarsan sûfi din Muhammed Ali nindir Gece olur gündüz olur cümle âlem dümdüz olur Gökte kaç bin yıldız olur sûfî ay Muhammed Ali nindir Varma Yezid in yanına sûfî kokusu siner tenine Lânet Yezid in canına sûfî cân Muhammed Ali nindir Varma Yezid in meclisine kulak urma her sözüne Satır Yezid in ensesine seyf Muhammed Ali nindir Al Yezid in seçilir âleme rahmet saçılır Ol baharda açılır sûfî gül Muhammed Ali nindir Hatâyî hastadır iniler âşıkların gönlün eyler Nûr olmuş âleme doğar kevn Muhammed Ali nindir 1 Beyâtî notası için bkz: Şengel, c.iii, s

229 s. 155 Uşşâk Şuğul 1 Güfte:? Beste :? Yâ melîh yâ sâhibe l-hâli ene abduke fî rıda l-hâlî Verdu haddek kad sabâ dâbil yâ mevlây Akrabu sağrik hâlî salâtunâ âh ve minke Men yekrabu zi l-akrab âh ve minke yâ ğazâlî Hânî lâ tuffâ âh ve minke âh ve minke yâ ğazâlî Men yakrab zilî akrab (eydan) Ve salâtun mea Selâmî kad beleğathü n-nizâmî Verdu haddek kad sabâ dâbil yâ mevlây Fehüve mısbâhu amân يا مليخ يا صاحب الحالى انا عبدك فى رضاا لحالى و ا رض حدك قد صبا دابل يا مولاى عقرب صغرك حا لى صلاتنا ا ه و منك من يقرب زيل عقرب ا ه منك يا غزالى خاتى لا تفاع ا ه و منك ا ه و منك يا غزالى من يقرب ذلى عقرب (ايضا ( و صلاة مع سلامى قد بلغته الفظامى ورد حدك قد صبا دابل يا مولاى فهو مصباح ا مان والثقنى الاراح يا مولاى ا ه و منك ا ه و منك يا غزالى روحى والنعم للمكرم ا ه و منك ا ه و منك يا غزالى ليلة الهدى Ve skıni l-ervâh yâ mevlây âh ve minke âh ve minke Yâ ğazâlî rûhî ve n am lil-mükram âh ve minke Âh ve minke yâ ğazâlî leyletu l-hudâ 1 Beyâtî için abk: ŞM, s. 83;güftesi için bkz: Altıntop, s

230 s.156 Uşşâk Şuğul 1 Güfte:? Yâ ze l-meâni ve l-huneyni üftihi bedran yencelî Yâ men hevâ ceddü l-ğazâl ve l-vechu yahki ke lhilâl Bi l-kaddi esbeyte l-avâl sivâke limâ yendelî Salli aleyhi zü l-vefâ aleyke limâ ekmelî يا ذالمعان والحنين افته بدرا ينجلى يا من هو اجد الغزال والوجه يحك آا الحلال بالقد اسبيت العوال سواك لما بندلى صل عليه ذالوفا عليك لما اآملى Uşşâk Şuğul 2 Güfte:? Yâ men esbânî bi l-vechi l-isneyn Minnî insânî aleyye l vecheyn Hecrî yekfânî âmil bi l-hüseyin Bu duke ğaffânî kad fuk lil-muğnân يا من اسباتى بالوجه الاثنين منى انسانى على الوجهين هجرى يكفانى عامل بالحسين بعدك غفانى قدقق للمغنان 1 Uşşâk notası için bkz: ŞM, s.58; güftesi için bkz: Altıntop, s Güftesi için bkz: Altıntop, s

231 s. 157 Uşşâk İlâhî 1 Güfte: Yûnus Aşk bâzergânî sermâye cânı Bahâdır gördüm câne kıyanı Vallâhi bahâdır cânı terkin uran Kılıç mı keser Allâh diyeni Tez çıkarlar fevka l-ulâya Şol Mûsâ gibi dünyâ koyanı Tez indirir dil tahte s-serâya Şol (Kârûn) gibi dünyâ seveni İlmim var deyü mağrûr olma sen Merdûd ederler mağrûr olanı Zühdüm var deyü ta n eyleme gel Hakk a yor etti kefen soyanı Hallâc-ı Mansûr benem dedi Dâra çekerler benem diyeni Zinhâr ey Yûnus gördüm deme sen Oda yakarlar gördüm diyeni 1 Uşşâk bestesi için bkz: Şengel, c.iii, s

232 s. 158 Uşşâk İlâhî 1 Güfte: Niyâzî-i Mısrî Sevdim seni hep vârım yağmadır alan alsun Gördüm seni efkârım yağmadır alan alsun Aldın çün beni benden geçtim bu cân u tenden Aklım dahi hep vârım yağmadır alan alsun Sen gâibe hâzırsın her hâlime nâzırsın Ahvâl ile etvârım yağmadır alan alsun Mısrî ye vücûd-u imkân bir oldu kamû a yân Tâat ile ezkârım yağmadır alan alsun 1 Uşşâk bestesi için bkz: Şengel, c.iii, s

233 s. 159 Uşşâk Şuğul 1 Güfte: Bilâl-i Habeşî Teyakkazû teyakkazû yâ niyâmû kad hezeme l-fecru cunûde z-zalâmû Ve salli alâ seyyidinâ l-mustafâ Ahmedina l-hâdî aleyhi s-selâmû Yâ nâimen an nevmike fe ntebih leylüke kad esra a fi l-inhizâmû Yâ ze llezî istağraka fî nevmihî len tenâmû ve rabbuke lâ yenâmû Hel tekûlu innenî müznibun müsteğilu l-leyli bitîbi l-menâmû Bi-rabbike yed ûke ilâ bâbihî kum ve s-eli l-afve bi-ğayri inkısâmû Ve sallialâ seyyidinâ l-mustafâ Ahmedinâ l-hâdî aleyhi s-selâmû تيقظوا تيقظوا يا نيا مو قدهزم الفجر جنود الظلامو وصل على سيدنا المصطفى احمد نا الهادى عليه السلامو يا ناي ما عن نومك فنتبه ليلك قد اسرع فى الانهنامو يا ذا للذي استغرق فى نومه انت تنامو ربكلا ينامو هل نقول اننى مذنب مشتغل اليل يطيب المتامو بربك يدعوك قم و اسي ل العفو الى بابه يفير انقصامو و صل على سيدنا احمدنا الهادى المصطفى عليه السلامو 1 Zekâî Dede bu güfteyi Acem makāmında bestelemiştir. Bkz: Ergun, c.ii, s

234 s. 160 Uşşâk Şuğul 1 Güfte:? Emtedih hayra l-beriyye ahmede l-hâdî l-beşîr Medhu yâ hılli l-fennî huz minnî ve nkul annî Medhu yâ hıllî tûle z-zemânî Tayyibu l-asli zekiyyâ tayyibu l-asli zekiyyâ Câenâ hakku l-beşîr yâ rabbi hakkan annî Fî tâhâ ve cma şemlî yâ rabbâhu yâ ğavsâhu ahyâ z-zülâlî امتدح خير البريا احمد الهادى البشير مدخ يا حلل فتى خذ متى ون قل عنى مدخ يا خلى طول الزمانى طيب الاصل ذآيا طيب الاصلذآيا جاءنا حق البشير يا رب حقا عنى فى طه و جمع شملى يا رباه يا غوثاه احى الذلالى 1 Uşşâk bestesi için bkz: ŞM, s.52; güftesi için bkz: Altıntop, s

235 s. 161 Uşşâk Şuğul 1 Güfte:? Allâh yâ Allâh yâ Rabbi heyyi lenâ Allâh Yâ Allâh min emrinâ raşedâ Allâh yâ Allâh vec al meûnetek Allâh yâ Allâh el-hüsnâ lenâ mededâ االله يا االله يا رب هيي لنا االله يا االله من امرنا رشدا االله يا االله وجعل معونتك االله يا االله الحسنا لنا مدد 1 Güftesi için bkz: Altıntop, s

236 s. 162 Uşşâk İlâhî 1 Güfte: Dervîş Yûnus Ey dervişler ey kardeşler Derdine düştüm Mevlâ nın Âvâresiyim sevdânın Mevci beklemez deryânın Ne acep derdim zâr var şu benim Ne acep derdim var şu benim (meyân) Mecnûn olmuş der görenler Ne acep derdim zâr var şu benim Derviş Yûnus coştu yine Aşk bahrine düştü yine Yârdan ayrıldı yine Ne acep derdim zâr var şu benim Deryânın mevci çağladı Hasret yüreğim dağladı Hâlim bilenler ağladı Ne acep derdim zâr var şu benim Âşık olan âr eylemez Derdi olan zâr eylemez Hekimler tımâr eylemez Ne acep derdim var şu benim 1 Uşşâk bestesi için bkz: Şengel, c.iii, s

237 s. 163 Beyâtî Şuğul 1 Güfte:? Üftihî raşâ nemâ ve an leylim kad eş al Yâ hubbî li-sabbî mea l-müneni l-kalbi yetefettar mine l-kalbi mütefettar Min fartı cevâ cemrâtu an leylim kad eş al Zer nahvî yâ hubbî li-sabbî mea l-müneni l-kalbi mütefettar Kad atramenî bihi l-mühcetî leylim kad eş al Yâ rabbi kün hasbî abdek hasenün el-kalbu yetefettar mine l-kalbi mütefettar افته رشا نما وعن ليلم قد اشعل يا حبى لصبى مع المننى القلب يتفطر من القلب متفطر من فرط جوا جمرات عن ليلم قد اشعل ذرنحوى يا حبى لصبى مع المننى القلب يتفطر من القلب متفطر قدا طرمنى به المهجت ليلم قد اشعل يا ربى آن حسبى عبدك حسن القلب يتفطر من القلب متفطر 1 Nevâ bestesi için bkz: ŞM, s.81; güftesi için bkz: Altıntop, s

238 (Diğeri) s. 163(devâmı) Üfdihî raşâ nemâ ve an leyli yetehacceb Yâ hubbi li-sabbî mea l-müneni l-kalbi yetefettar Min fartı cevâ cemrātu ayn leyli kad eş al Yâ hubbî zer nahvî mea ş-şian el-kalbu yetefettar Lev yesmea lî yevmen bi-lukyâke a`yânî Adnânî ve sebânî hâze l-ğazân Kad atramenî bihi l-mehceti leyli kad ahsen Yâ rabbi kün hasbî abdeke hasenün el-kalbu yetefettar Mine l-kalbi yetefettar افديه رشا نما و عن ليل يتمجب يا حب للساحبى مع المنن القلب يتفطر من فرطى ج وا جمرات عين ليلت قد اشعل يا حبى ذرنحوى مع الشعن القلب يتفطر لو يسمع لى يوما بلغباك اعيانى افنانى و سيانى هذ التفزات قد اطرمنى به المهجنى ليل قد احسن يا رب آن حسبى عبدك حسن القلب يتفطر من القلب يتفطر 228

239 s. 164 Beyâtî İlâhi 1 Güfte: Seyyid Nizâmoğlu (Seyfullâh) Yandıklarım şâm u seher senden midir benden midir (Meyân) Başımdaki aşkdan eser senden midir benden midir Seyyid Nizâmoğlu sana benliksiz al senden yana Sen ben sözü bilmem bana senden midir benden midir 1 Beyâtî bestesi için bkz: Şengel, c.iii, s

240 s. 165 Uşşâk Şuğul 1 Güfte: Ahmedü l-bedevî Ene l-mülessemü sel annî ve an himem (Yâ ebe l-ferrâc yâ Seyyid yâ Ahmed yâ Hû yâ Bedevî aman yâ Alevî Yâ şeyhe l-arab yâ Seyyid yâ Ahmed yâ Hû yâ Bedevî) ان الملسم سل عنى و عن همم يا ابو الفرج يا سيد يا احمد يا هو يا بدوى امان يا علوى يا شيخ العرب يا سيد يا احمد يا ههو يا بدوى ان الستوح و اسم احمد البدوى فخل الرجال امام القوم الحرم يمبيك عزمى بما ذاد قلته بفم Ene s-sutûhi ve ismi Ahmed el-bedevî Fahlu r-ricâli imâmu l-kavmi l-haram Yümbıke azmi bimâ zâde kultü bi-fem Beyâtî Durak Güfte: Sezâî Derûnum âteş-i aşkınla yandır yâ Rasûlallâh Dil teşnem mey-i vaslınla kandır yâ Rasûlallâh Sezâî derdimendin bâb-ı lutfuna ilticâ eyler Bilür kim dergâhın dâr-ı amândır yâ Rasûlallâh 1 Uşşâk bestesi için bkz: ŞM, s.59 ve Rast bestesi için: s.2; güftesi için bkz: Altıntop, s

241 s. 166 Uşşâk İlâhî Güfte: Dervîş Yûnus Sakın bu dünyâya gönül verme gil Sen de kurtulamazsın mevtin elinden Pehlivânım deyü göğsün germe gil Sen de kurtulamazsın mevtin elinden Kanı Meryem oğlu Îsâ Kanı Firavn ile cenk eden Mûsâ Elinde ejderhâ oldu asâ Ol da kurtulamadı mevtin elinden Derviş Yûnus emn ile emân Kanı tahtın bile götüren Süleymân Lokmân da bulmadı derdine dermân Ol da kurtulmadı mevtin elinden 231

242 Uşşâk İlâhi 1 s. 167 Güfte: Yûnus Hayfâ benim bunca geçen ömrüme Dervişlik ne güzel sultânlık imiş Hû dedikçe safâ verir cânıma Dervişlik ne güzel sultânlık imiş Dervişin birisi Bayezid-i Bestâm Dervişlikte buldu derdine dermân Tâcını tahtını terk etti Edhem Dervişlik ne güzel sultânlık imiş Dervişin ayağında nâlini Giderler cennete salını salını Allâh bilir dervişlerin hâlini Dervişlik ne güzel sultânlık imiş Bakmaz mısın şu dünyânın hâline Padişâhlar çâre bulmaz ölüme Var Yûnus sen de şükreyle hâline Dervişlik ne güzel sultânlık imiş 1 M.n: Cenâzede okunur. 232

243 s. 168 Uşşâk İlâhî 1 Güfte: Niyâzî-i Mısrî Can yine bülbül oldu hâr açılıp gül oldu Göz kulak oldu her yer her ne ki var vâr oldu Ferhad bugün ben oldum varlık dağını deldim Şirinime varmağa her cânibim yol oldu Geç ak ile karadan halkı bırak aradan Niyâzî dön buradan durmaz sana göl oldu 2 Dügâh İlâhî Güfte:Seyyid Nizâmoğlu (Seyfullâh) Allâh Allâh Allâh vâhid lâ yezâl kerim rahîm ma bûd Allâh Cemi dertlere dermân Muhammed cihân ten gibi âna can Muhammed Zemîn ü âsmân olmazdı peydâ senin çün oldu bu eyvân Muhammed Günâhkâr ümmetine kıl şefâat suâl ettiği vakit Ğufrân Muhammed Vücûdun mazhar-ı nûr-u İlâhî yüzündür sûret-i Rahmân Muhammed Senin Seyyid Nizâmoğlu kulundur hiç âzâd eyleme Sultân Muhammed 1 Nevâ-Uşşâk notası için bkz.: Şengel, c.iii, s.153; Sâzkâr Mâye bestesi için bkz: Töre,c.VIII, s Şengel, c.iii, s.153 te Niyâzî dön buradan durma sana gel oldu şeklindedir. 233

244 s Uşşâk İlâhî / Kıyâm İlâhisi 1 Güfte: İbrâhim Hakkı Hak şerleri hayr eyler Zannetme ki gayr eyler Ârif ânı seyr eyler Allâh görelim neyler Neylerse güzel eyler Bir işi murâd etme Olursa inâd etme Haktandır o reddetme Allâh görelim neyler Neylerse güzel eyler Dilden gamı dûr eyle Dinle huzūr ile Tefvîz-i umûr ile Allâh görelim neyler Neylerse güzel eyler Hiç kimseye hor bakma İncitme gönül yıkma Sen nefsine yan çıkma Allâh görelim neyler Neylerse güzel eyler Hoş sabır cemîldir. Allâh görelim neyler Neylerse güzel eyler Her dilde ânın adı Her canda ânın yâdı Her kula ver imdâdı Allâh görelim neyler Neylerse güzel eyler Nâçâr kalacak yerde Nâgâh açılır perde Dermân ol derde Allâh görelim neyler Neylerse güzel eyler Gece olalım kāim Gündüz olalım sâim Allâh diyeler dâim Allâh görelim neyler Neylerse güzel eyler Bil elsine-i halkı Aklâm-ı Hak ey Hakkı Öğren edebi hulkı Allâh görelim neyler Neylerse güzel eyler 1 Beyâtî bestesi için bkz: Şengel, c.iii, s.137; Hüseynî bestesi için bkz: Töre, c.vi, s.6;segâh bestesi için bkz: Töre, c.v,s.50;nevrûz bestesi için bkz: Töre, c.viii, s.128; Zirgüleli Hicâz bestesi için bkz: Şengel, c.iv, s.125; Beyâtî bestesi için bkz: Şengel, c.iii,s.137;güftesi için bkz: Ergun, c.ii, s

245 s. 171 Uşşâk Şuğul 1 Güfte:? Lev ennehâ lâmehad bi d-dücâ Leylâ Ufkı z-zalâmî mehâbâ bi s-salâ Leylâ Yâ mukletey emtırî keddimâ seylâ An hubbi zâti l-behâ lâ erâ Mevlâ Yâ Rabbi salli alâ men rak Leylâ Li-sidreti l-müntehâ hâtibu l-mevlâ لو انها لا محد بالدجا ليلا افق الضلامى محا بالصلا ليلا يا مفلنى امطرى آدما سيلا عن حب ذات الهبا لا ارا ميلا يا رب صل على من رض ليلا لسدرة المنتها حاطب المولا 1 Uşşâk notası için bkz: ŞM, s.86; güftesi için bkz:altıntop, s

246 s. 172 Uşşâk Cumhûr 1 Güfte: Hüdâî Usûlu: Evsat Nefse uyup râh-ı Hak dan taşra çıkmak yol mudur? Kibr ü ucb ile âdın dervişe takmak yol mudur? Matlab-ı a lâ iken ednâya bakmak yol mudur? Yâr-i Bâkî var iken ağyâra bakmak yol mudur? Anladın mı dîni hey kendini bilmeyen kişi Hep Hakk ın kullarıdır küçük büyük erkek dişi Hizmet-i Mevlâ da olmaktır kul olanın işi Hâzır iken Hâlık ın sen gayre bakmak yol mudur? Nice bin emvârelikte eyleye nefsin karâr İşitip Firra ilâ llâh ı eder ol yâne firâr Ey Hüdâî sıdk ile gel Hakk a eyle i tizâr Her murâdın Hak verirken gayra bakmak yol mudur? 1 Hacı Fâik Bey in Uşşâk bestesi için bkz.: Şengel, c.iii, s

247 s. 173 Beyâtî İlâhî 1 Güfte: Abdulahad Nûrî Eser aşkın yeli eshâra karşı Öter bülbülleri gülzâra karşı Cemâlin şûlesinden tâbdârım Yanar pervâneyim ol nâra karşı Ne sabr u tâkâtım var görmez nesîm Ne görsem göz duyar envâra karşı Pîr-i mi mârı aşkın dâr-ı aşkı Yakadır dağını dildâre karşı Bugün yâr olmayan aşkla yârın Utanır hazreti Gaffâr a karşı Sanında dîvâne erse âşık Durur dal kuşu destâre karşı Urur inkâr ile ikrârı münker Sanur inkâr olur ikrâra karşı Görürsün Nûriyâ âşıklarını Neler ihsân eder ağyâre karşı 1 Beyâtî bestesi için bkz: Şengel, c.iii,

248 s. 174 Uşşâk Cumhûr 1 Güfte: Eşrefoğlu Rûmî Yüreğime dost derdi urdu türlü yâreler (meyân) Hiç tabibler ânâ kılmaz ne devâ ne çâreler Eşrefoğlu Rûmî ger sorsalar dost kandedir (meyân) Yeri göğü arşı kürsü hep dolu âreler 1 Uşşâk bestesi için bkz: Şengel, c.iii, s

249 s. 175 Beyâtî İlâhî 1 Güfte: Kenzî Aldın mı safâ ile musaffâ haberin sen Ol nûr-i Hüdâ vech-i mücellâ haberin sen (meyân) Her müddeîye sorma kim aşktan haberin yok Mecnûn a suâl eyle o Leylâ haberin sen Ey zâhid huşk ma bedin mescid sanma Dil Kâ be ne sor o musallâ haberin sen Sevdâya düşüp yârini sahrâda arama Cân ehline sor matlab-ı a lâ haberin sen Vâr eyledi hep vârını ene l-hak 2 Mansûr a suâl eyle Mevlâ haberin sen Zâhidlere sormaya görme görelim vuslat-ı Bârî Âşıklara sor kudret-i bâlâ haberin sen 1 M.n: Diğer beste, Hüzzâm. ; Beyâtî bestesi için bkz: Şengel, c.iii, s Abk: Ergun, c.i, s.292 de Mahv eyledi hep vârını esrâr-ı ene l-hak olarak geçmektedir. 239

250 s. 175 (devâmı) Fehm eyle yürü âlem-i nâsûtiyle lâhûtî Al tevhîd ile illâ haberin sen Ey Kenzî eğip boynunu pâyine yüz sür Sor şeyhim Alâeddin e Mevlâ haberin sen 240

251 s. 176 Uşşâk Cumhûr 1 Güfte :Eşrefoğlu Rûmî Usûl: Sengin Semâî Tecellî-i şevk-ı dîdârın beni mest eyledi hayrân Ene l-hak sırrını candan ânın çün kılmazam pinhân Çürümüş tenlere bir kez eğer dersem bî-izn kum Yalın ayak çû baş açık kamûsu duralar üryân Benim Mansûr u dâl eden benim hep vâr eden Benim ağyârı yâr eden benimledir kamû elvân Bu yâz u kışlar bu güzler bu geceler bu gündüzler Bu ây u gün bu yıldızlar benim emrimdedir yeksân Sanurlar Eşrefoğlu yam ne Rûmî yem ne İznikî Benem ol dâim el-bâkî göründüm sûretâ insân 1 Uşşâk bestesi için bkz: Şengel, c.iii, s

252 s. 177 Uşşâk İlâhî 1 Güfte: Nûrî Semâda sırr-ı tevhîdi duyan gelsün bu meydâne Derûn içre bugün Allâh diyen gelsün bu meydâne Salâdır ehl-i irfâna getürsün cân u kurbâne Bugün başını meydâne koyan gelsün bu meydâne Duyanlar nûr-ı Gaffârı uyanlar sırr-ı Settârı Cihanda şîşe-i ârı kıran gelsün bu meydâne Geçüp bu ây ile günden dahî cümle heyâkilden Bu dünyâ nakşını dilden yuyan gelsün bu meydâne Gönül maksûdunu buldu cihân envâr ile doldu Bugün Nûrî imâm oldu uyan gelsün bu meydâne 1 Çâlâkzâde Şeyh Mustafâ Efendi nin Uşşâk bestesi için bkz: Şengel, c.iii,s

253 s. 178 Uşşâk İlâhî 1 Güfte: Yûnus Tevhîd hoşca nesne olur Tevhîd eden mest olur (Yâ Allâh illallâh) Allâh ile dost olur Bile tevhîd edelim (Yâ Allâh illallâh) Tevhîd etsin dilimiz Dîdâr görsün gözümüz (Yâ Allâh illallâh) Dost Muhammed pîrimiz Bile tevhîd edelim (Yâ Allâh illallâh) Tevhîd ile varalım Hakk a yüzler sürelim Yûnus yolda duralım Bile tevhîd edelim (Yâ Allâh illallâh) 1 Uşşâk bestesi için bkz: Şengel, c.iii, s

254 s. 179 Uşşâk İlâhî 1 Güfte:? Şehinşâh-ı cihân bânû risâlet şân (zî ünvân) Muhammed dir Muhammed dir Muhammed dir Bu nazmı söyledim ben rüyâda ben âlemlere sultân Muhammed dir Muhammed dir Muhammed dir Çehâr-ı yâr Ebûbekir Ömer Osman Ali her gâh Muhammed dir Muhammed dir Muhammed dir Hüdâ nın dört kitâbın vasfını îrâd eder billâh Halîlullâh Habîbullâh Nebiyyullâh Rasûlullâh 1 Bu eser Zekâi Dede nin bestelediği son eserdir. Bkz: Ergun, c.ii, s.611; Zekâî Dede Efendi nin Uşşâk bestesi için bkz: Şengel, c.iii, s

255 s. 180 Beyâtî İlâhî 1 Güfte: Sivaslı Abdulmecit Şeyhî Hadden aştı iştiyâkın Yâ Rasûl göster cemâlin Yaktı beni iftirâkın Yâ Rasûl göster cemâlin Sen saldın beni bu derde Nazar et kalbime zerre Nice bin hicâb u perde Yâ Rasûlallâh göster cemâlin Ede gör zikrini ânın Hem dahî şükrünü ânın Tut elini Şeyhî cânın Yâ Rasûl göster cemâlin 1 Beyâtî bestesi için bkz.: Töre, c.ix, s

256 s. 181 Uşşâk İlâhî 1 Güfte: Şemsî Göster cemâlin şem ini yansın oda pervâneler Devlet değil mi âşıka şem ine karşı yâneler Ol hâli çok a lâ güzel yağmaladı gönlüm evi Pek bağla aşkın zincirin boşanmasın dîvâneler Mescid ile medreseyi ısmarladık zâhidlere Hakk a ibâdet etmeye yeter bize vîrâneler Ben meğer tevbe etmezem ağyâr elinden içmezem Kudret eliyle sunmazam dolu dolu peymâneler Cevr u cefâ etmekle Şemsî seni terk eylemez Sen sanma ki seni sever senden şehâ usanalar 1 Uşşâk bestesi için bkz: Şengel, c.iii, s

257 Uşşâk Şuğul 1 s Güfte:? Şebîhuke bedru l-leyli bel ente enverû Ve vechuke min mâi l- melâhati yakturû Fe-binâ zînete d-dünyâ ve yâ gāyete l-münâ Fe-men zellezî an husni vechike yebsurû Fe sülüsüke kâfûrun ve rub uke anberun Ve hamsuke yâkūtun ve bâkıke cevherû Femâ vülidet Havvâ an sulb-i Âdem Velâ bi-cinâni l-huldi mislüke ahterû Selâsete efvâi tüfnâ mine s-semâi Ve fî sırr-ı kalbike mislihinne mihverû Fe evveluhu şemsun ve sânihi kevkebun Ve sâlis bedrun münîrun medde ve ravâ Ulûm nucûmu l-kalbi ve l-akli şemse Ve ma rifetu r-rahmân bedr sanverû İmâm kitâbu llâh vemâ leyte kıbletî Ve dînî mine l-edyân a lâ ve fhar Şefî î Rasûlullâh vallâhi ğâfirî Velâ Rabbun illallâh ve llâhu ekber Esâbiuhâ hamsun ani l-hamsi necidû Ve zâlike bi l-hasenâti ve l-akli fe nzurû Fe-seyâhatu hadîk ve Fârûk ve sturû 1 Güftesi için bkz:altıntop, s.29; Acem bestesi için bkz: ŞM, s

258 Yaslâ aleyke l-vâhidu l-münkirû s (devâmı) شبيهك بدر الليل بل انت انوروا و وجهك من ماء الملاحة يقطروا فينا ذينت الدنيا ويا غايت المنا فمن ناذ اللذى عن حسنى وجهك يبصروا فثلثك آافور و ربعك عنبر و خمسك ياقوت و باقيك جوهروا فما ولدت حواء عن صلب ا دم ولا بجنان الخلد مثلك اختروا ثلاثة اخواء تفنى من السماء وفى سر قلبك مثلهن مصوروا و ثالث بدر منير مدورا علوم نجوم القلب والعقل شمس و معرفت الرمن بدر صوزوا امم آتاب االله و مالبيت قبلتى و دينى من الاديان اعلى وافخر شفيعى رسول االله واالله غافرى ولا رب الا اللهواالله اآبر اصابعها خمسى عن الخمس تجدو و ذالك بالحسنات والقل فانظروا فسياحة حديق وفاروف و سطر يصلى عليك الواحد المنكيروا 248

259 s. 184 Uşşâk İlâhî 1 Güfte: Hüdâî Gelin diyelim şevk ile lâ ilâhe illallâh Aşkla sıdk u zevk ile lâ ilâhe illallâh Cennet anınla açılır mü minlere nûr saçılır Dost ellerine geçilir lâ ilâhe illallâh Açılalım güller ile ötelim bülbüller ile Diyelim pâk diller ile lâ ilâhe illallâh Kanı bir kalbi uyanık kanı bir ciğeri yanık Doğru yol isteyen âşık lâ ilâhe illallâh Cisimden âzâd eder dost yoluna irşâd eder Gamgin gönüller şâd eder lâ ilâhe illallâh Dertlilerin dermânıdır tesbihlerin sultânıdır Hakkın bize ihsânıdır lâ ilâhe illallâh İster isen hayr-ı ezkâr durma hemen tevhîde var Hüdâî ye yol soran yâr lâ ilâhe illallâh 1 Zekâî Dede Efendi nin Uşşâk bestesi için bkz.: Şengel, c. III, s

260 s. 185 Beyâtî İlâhî 1 Güfte: Şems Beste:? Gönülde buldum esrâr-ı Üveys i Bulup tecdîd-i dünyâyı bu deynde Geçip silk-i Nakşîbendi velîden Göründüm Halvetîden Kādirîden Üveysîyem Üveysîyem Üveysî Üveysîyem Üveysîyem Üveysî (meyân) Ki oldum aşkınla Leylâ o Kaysı Üveysîyem Üveysîyem Üveysî Bulup şer-i Muhammed dir delîlim Ki Şems im âşık-ı aşk delîlim Cemâlullâh ma şûk-ı cemîlim Üveysîyem Üveysîyem Üveysî Hüdâ aşkınla cân-ı tende oldum Gül-i tevhîdi ol gülşende buldum Ne buldumsa aradım buldum Üveysîyem Üveysîyem Üveysî Melâmetle ayaklarda süründüm Ki mir ât-ı terâyâ da göründüm Libâs-ı mefhar-ı şer a büründüm Üveysîyem Üveysîyem Üveysî 1 Hammâmîzâde Osmân Efendi nin Beyâtî bestesi için bkz: Şengel c.iii, s

261 s. 186 Uşşâk Şuğul Güfte:? Yâ bedru hüsne l-bedri ayneyhi ayneyhi aynî Min verâ min vera l-hasbî Sel bedra leylî leylî ve l-aşka leylî leylî Ve l-leylu yâ yâ izâ mâlî Yağteru yâ yâkūtî yâ ayneyhi ayneyhi aynî Alev lev lev lev b Sel bedra leylî leylî ve l-aşka leylî leylî Velleylu yâ yâ izâ mâlî يا بدر حسن البذر عينيه عينيه عينى من ورا من ورى الحسينى سل بدر لى لى لى لى والعشق لى لى لى لى واليل يا يا اذا مالى يغتر يا يا فوطى يا عينيه يا عينيه عينى علو لو لو لو برردته بى سل بدر لى لى لى لى والعشق لى لى لى لى واليل يا يا اذا مالى 251

262 s. 187 Uşşâk Şuğul 1 Güfte: Şeyh Mehmed Bekrî Ricâlün sıdkun kāmû bi-hak min âlin fe-sihrin ve âlin gālib Ve âli tâhâ salli aleyhi ve selleme llâhu zü lmevâhib Kad feteha llâhü bi l-mevâhib ve câe bi n-nasri ve l-meârib Ve esbaha l-kalbü fî surûrî ve fî emânin mine lmetâib Ve llâhu a tâ fevka l-mürâcâ ve nûruhû ezhebe lğayâhib Ve nahnu billâhi lâ bi-zeydin velâ bi-amrin velâ bi-sâhib Velâ sağîrun velâ kebîrun velâ bicâhin velâ bicânib El-küllü zıllun yezâlu lâkin kāmet bi-ahkâmihi lmerâtib Muhammedun eşrafu l-berâyâ ve kabiltu l-hakka li-duâ Ve yenhüm âcizun fakîran leh ilâ Rabbihî mezâhib Muhammedî ve Ahmedî senedun lehû dâiman muhâtıb الكل ظل يزال لكن قامت با حكامه المراتب محمد اشرف البرايا و قبلت الحق لدعاء و ينهم عاجز فقيرا له الى ربه مذاهب محمدى و احمدى سذله داي ما محاطب رجال صدق قاموابحق من ا ل فسهر وا ل غالب و ا ل طه صل عليه و سلم االله ذو المواهب قد فتح االله بالمواهب و جاء بالنصر والما رب و اصبح القلب فى سرورى و فى امان من المتاعب واالله اعطى فوق المراجا و نوره اذهب الغلباهب و نحن باالله لا يذيد ولا بعمر ولا بصاحب ولا صغير ولا آبير ولا بجاه ولا بجانب 1 Güftesi için bkz : Altıntop, s.209; a.g.e., s.209 da güfte yazarı Şeyh Mehmed Bekrî olarak kayıtlıdır. 252

263 s. 188 Beyâtî İlâhî 1 Güfte: Hüdâî Münâdîler nidâ eyler gel Allâh a gel Mevlâ ya İşiten can fedâ eyler gel Allâh a gel Mevlâ ya Yeter dünyâya rağbet et yeter câha muhabbet et Hak ı bulmağa gayret et gel Allâh a gel Mevlâ ya Ki mâl ile işin bitmez kazandığın nene yetmez Kimi gördün koyup gitmez gel Allâh a gel Mevlâ ya Derûnundan edip âhı koma gāfil sehergâhı İşit firrû ilallâh ı gel Allâh a gel Mevlâ ya Beğim ölmezden evvel öl hayât-ı câvidânı bul Ola gör bir kapıya kul gel Allâh a gel Mevlâ ya Beğim dünyâya aldanma cihân bâkî kalır sanma El için âteşe yanma gel Allâh a gel Mevlâ ya Muhabbet sâğarın nûş et beğim deryâ gibi cûş et Hüdâî nin sözün gûş et gel Allâh a gel Mevlâ ya 1 Eyyup Sultan Hatîbi Âşık Hâfız Ahmed Efendi nin Beyâtî bestesi için bkz: Şengel, c.iii, s

264 s. 189 Beyâtî Cumhûr İlâhî 1 Güfte: Yûnus Ben bu aşka düşeli Allâh ile bilişeli Eli yeşil asâlı bize dervişler geldi { bize has kullar geldi } Üçler yediler kırklar yüzünden balkır nûrlar Ak sakallı pîrler bize dervişler geldi { bize has kullar geldi } Bölük bölük dervişler Hakk ın buyruğun işler Yûnus eydür: kardaşlar bize dervişler geldi { bize has kullar geldi } 1 Beyâtî bestesi için bkz: Şengel, c.iii, s

265 s. 190 Beyâtî İlâhî 1 Güfte: Sezâî Sînen içre bedr olan mâhın nedir Taht-ı dilden hükmeden şâhın nedir (meyân) Saklama benden ki dilhâhın nedir (nakarât) Söyle âşık bâis-i âhın nedir Derd ile azmettiğin râhın nedir Vâr ise bir yâre mübtelâ Ki seni vuslattan etmiştir cüdâ Âşık-ı sâdık isen söyle bana (nakarât/eydan) Âteş-i aşka yanar pervânesin Bâş u câne kalmaya dîvânesin Gel Sezâî den bugün uyânesin Söyle âşık bâis-i âhın nedir 1 Beyâtî bestesi için bkz: Şengel, c.iii, s

266 s. 191 Uşşâk İlâhî Güfte: Yûnus Beste 1 :? Bir tahta yaratmışsın hâlim anda yazmışsın Mevlâ m ne yazdın âna kullar ânı ne bilsin O yazının hükmünden Mevlâ nın kudretinden Âlimler okuyamaz müftî ânı ne bilsin Eğer hayır eğer şer eğer avret eğer er Yazısında gülmeyen sâir yerde ne gülsün Arşda mîzân kurmuşsun hayrım şerrim tartmaya Benden hayır sezmezem terâzî ne tartsın Yedi tamû yarattın kâfirlere va d ettin Âna mü minler girmez hâzır olanlar girsin Yüzüm kâre elim boş bağrım yanık gözüm yaş İnâyet eyle Mevlâm Yûnus cemâlin görsün 1 İsmâil Hakkı Bey in Nevâ-Uşşâk bestesi için bkz.:şengel, c.iii, s

267 s. 192 Sabâ Cumhûr 1 Güfte: Kenzî Candan âşık oldum vech-i gülüne Göster cemâlini yâ Rasûlallâh Düşmüş derdimend âşık el eline (meyân) Göster cemâlini yâ Rasûlallâh Âlemin ziyâsı rûy-i verdindir Dillerde okunan dâima virdimdir Kenzî kulun senin derdimendindir (meyân) Göster cemâlini yâ Rasûlallâh Hüzzâm İlâhî s. 193 Güfte: Abdurrahim Tırsî Eyâ gönül n oldu sana Aşk-ı celîye mi uğradın Durmaz akar gözyaşı Tûfân-ı Nûh a mı uğradın 1 Bestenigâr bestesi için bkz.: Töre, c.ix, s

268 s.194 Beyâtî İlâhî Güfte: Yûnus Kapusu yok bacası yok (Hû Mevlâm Hû) Ol kuşu senden sorarlar Ya ben kime yalvarayım Gündüzü yok gecesi yok Ders alacak hocası yok Ya ben kime yalvarayım Yûnus kulun sözün çoktur Âlemi yaradan Hak dır Senden başka Allâh yoktur Kapusu yok varıp bakam Ya ben kime yalvarayım Nice yıllar yalnız yanam Bacası yok odlar yakam Ya ben kime yalvarayım Kabir kurdu ne aç olur Başımda ottan taç olur Yalnız yatmak ne güç olur Ya ben kime yalvarayım Bır kılı kırka yararlar Üstüne köprü kurarlar 258

269 s. 195 Uşşâk Şuğul Güfte:? Ebu l-alemeyn tâcu l-evliyâ ebu l-alemeyn neslu l-evliyâ Ebu l-alemeyn aynu l-asfiyâ ebu l-alemeyn zu s-sırrı d-devâ Ebu l-alemeyn zu l-yedi z-zekiyye ebu l-alemeyn zu s-sehmi l-aliyye Ebu l-alemeyn şemsu l-fâtıma ebu l-alemeyn meşkûru l-mesâ Ebu l-alemeyn üstâzu l-ekâbir ebu l-alemeyn sultânu d-devâir Ebu l-alemeyn huccâcu l-hatâir ebu l-alemeyn kudratu külli d-dâ Ebu l-alemeyn min âli l-betûlî ebu l-alemeyn mahbûbu r-rasûlî Ebu l-alemeyn mi râcu l-vusûlî ebu l-alemeyn zu l-emri l-mutâ ابو العلمين تاج الاولياء ابو العلمين نسل الاوصياء ابو العلمين عين الاصفياء ابوالعلمين ذو السر الدواع ابو العلمين ذواليدالذآيه ابو العلمين ذوالسهمم العليه ابو العلمين شمس الفاطمه ابو العلمين مشكور المساع ابو العلمين استاذ الاآابر ابو العلمين سلطان الدواي ر ابو العلمين حججاج الحطاي ر ابو العلمين قدوة آل الداع ابو العلمين من ا ل البتولى ابو العلمين محبوب الرسولى ابو العلمين معراج الوصولى ابو العلمين ذوالامر المطاع 259

270 s.196 Uşşâk Şuğul 1 Güfte:? Lâha lî verdün alâ vecneteyhi lâha lî lâha lî Verdün verdün alâ verdin alâ verdin Vecneteyhi yâ seyyâdî yâ garâmî (Meded meded meded meded meded yâ aynî) Küllemâ edlû ileyhi delû ilâ ilâ küllemâ küllemâ Edlû edlû ilâ edlû ilâ edlû ileyhi bahzâ Yâ seyyâdî yâ garâmî (Meded meded meded meded meded yâ aynî) لا ح لى ورد على وجنتيه لاح لى لاح لى ورد ورد على ورد على ورد على وجنتيه يا سيادى يا غرامى مدد مدد مدد مدد مدد يا عينى آلما ادلو اليه دلو الى الى آلما آلما ادلو ادلو الى ادلو الى ادلو اليه يهتدا يا سيادى يا غرامى مدد مدد مدد مدد مدد يا عينى 1 Güftesi için bkz: Altıntop, s

271 s.197 Uşşâk Şuğul 1 Güfte:? Tâliu efrâhi yâ emelî Heyyecet kalbun mine l-vecelî Hubbuhû fî kalbin kad sekenâ Yâ Yûsufe l-hüsni lem yezelî طا لع افراه يا املى هيجت قلب من الوجلى حيه فى قلب قد سكتا يا يوسف الحسن لم يزلى Sûzinâk Şuğul Güfte:? Eskene r-rumyâtu mâ fevtu belzâ Eskene r-rumyâtu ve l-aynu sevdâ Hâlî hâlî hâlî hâlî mine llâh Mezece l-mahbûbu râa l-kirâmâ Tebbe ve n-nübüvvete ente bûniyâ Hâlî hâlî hâlî hâlî mine llâh Fi l-beyti l-beyti lemmâ sekkernâ Fi l-beyti l-beyti halîm aleynâ Hâlî hâlî hâlî hâlî mine llâh اسكن الرميا ط ما فوت بلذا اسكن الرميا ط والعين سودا حالى حالى حالى حالى من االله مزخ المحبوب راع الكراما تب والنبوت انت بوني حالى حالى حالى حالى من االله فى البيت البيت لما سكرنا فى البيت البيت حليم علينا حالى حالى حالى من االله 1 Güftesi için bkz: Altıntop, s

272 s. 198 Uşşâk Şuğul Güfte:? Mâli l-hevâ mâlî kad zâde yâ leyâlî Ve l-vecdu adnânî yâ Rufâî Fî hubbin ze l-hâlî alâ hâlin kad raka uzzzâlî Yâ müdmeî mâlik eşmete uzzâlik Vallâhi ene nebeû yâ Rufâî Mâ küntü bi l-bâlî yâ leyâlî alâ hâlin kad raka uzzzâlî Men lî bimen saddük vemâ raâ ahdük ما آنت بالبالى على حال قدرق غزالى من لى بمن صدك وما رعى عهدك و قد نوا بعدك يا رفاعى فالموت اولالى غلى حال قدرق غزالى الشافع الاآبر والشاهد الاهبر فى النشر والممشر يا رفاعى مضامه عالى على حال قد رق عزالى صلاة مولاه عليه تغشاه ما شعشعت شمس يا رفاعى وبدره نالى على حال قدرق عزالى Ve kad nevâ ba duk yâ Rufâî Fe l-mevtu evlâ lî alâ hâlin kad raka uzzâlî Eş-şâfiu l-ekber ve ş-şâhidu l- ebher Fi n-neşri ve l-mümşiri yâ Rufâî Salâtun mevlâhu aleyhi tağşâhu Mâ şa şaate şemsün yâ Rufâî Ve bedruhû nâlî alâ hâlin kad raka uzzâlî مال الهوا مالى قد ذاد يا ليالى والوجد اضنانى يا رفاعى فى حب ذالحالى على قدرق غزالى يا مدمعى مالك اشمت عزالك واالله ان نبي و يا رفاعى 262

273 s. 199 Uşşâk İlâhî 1 Güfte: Hüdâî Neyleyim dünyâyı bana Allâhım gerek Gerekmez mâsivâyı bana Allâhım gerek Ehl-i dünyâ dünyâda ehl-i ukbâ ukbâda Her biri bir sevdâda bana Allâhım gerek Beyhûde hevâyı ko Hakk ı bula gör yâ Hû Hüdâî nin sözü bu bana Allâhım gerek 1 M.n: Hüzzâm ve Acem diğer besteler vardır ; Uşşâk bestesi için bkz: Şengel, c.iii, s

274 s. 200 Hüzzâm İlâhî 1 Güfte: Eşrefoğlu Rûmî Düşeli (cânım) bu aşkın eline Beni düşürdün bu halkın diline Akıttı çeşmimden kanlı yaşları İllâ yaşım dinmez siline Hoş yaraşır aşklara gözyaşı Her kim âşık ise gözünden biline Aşkla geçen bir demi vermezem Bin yılına bu aşktan bir nefes ayrılmazam Aşkınla geçen bir demi vermezem Aşksız geçen ömrümün bin yılına İsmi resmi Eşrefoğlu Rûmî nin Kul olup savruldum aşkın yeline 1 Hüzzâm bestesi için bkz: Töre, c.v, s.98; M.n: Diğer beste: muhayyer. 264

275 s. 201 Hüzzâm İlâhî Güfte:? Gir semâya aşk ile gel şem-i vechullâhı bul Bu vucûdun merkezinde sırr-ı bismillâhı bul Kıyl-ı nefsinden rehâyâb olmağa bir çâre gör Sen seni terk et gir dâr-ı ârif billâhı bul 265

276 s. 202 Hüzzâm İlâhî 1 Güfte: Fuzûlî Vaslın bana hayât verir firkatin memât Sübhâne Hâlıkı haleka l-mevte ve l-hayât Hicrânına tahammül eden vaslını bulur Tûbâ li-men yüsâ idühü s-sabru ve s-sebât Mihrindir iktinâ -ı mekâsıd vesilesi Mâ şâe men erâde bihi l- fevzi ve n-necât Dökmüş riyâz-ı tab ıma bârân-ı şevkını Men enzele l-miyâhu ve ehyâ bihe n-nebât Hak âferînişe sebeb etti vücûdunu Evcebte bi z-zuhûri zuhûri l-mükevvenât Kıldın edâ-yı na t Fuzûlî tamam kıl Kemmelte bi s-selâmi ve temmemte bi ssalât 1 Musullu hâfız Osman Efendi nin Hüzzâm bestesi için bkz: Töre, c.v, s

277 s. 203 Hüzzâm Tevşîh 1 Güfte: Âdile Sultân Merhabâ ey fahr-i âlem merhabâ Merhabâ ey şâh-ı a zâm merhabâ Zât-ı pâkin eylemiş eylemiş Rabbu l-ulâ Bâis-i îcâd-ı eşyâ mutlakâ Hâk-i kabrin çeşm-i câne tûtiyâ Mesken olsun kıl kabûl rûhundan bana Âdile mücrimse de afv et şahâ Ey eba l-kāsım Muhammed Mustafâ Es-salâtu ve s-selâmü ehl-i beyt-i müctebâ Es-salâtu ve s-selâmü ey mahrem-i zât-ı Hüdâ 1 Hacı Fâik Bey in Hüzzâm bestesi için bkz: Töre, c.v, s

278 s.204 Segâh İlâhî 1 Güfte: Seyyid Nizamoğlu (Seyfullâh) Bu aşk bir bahr-i ummandır Kıyamazsan bâş u câne Irâk olur girme meydâne Bu meydanda nice başlar Kesilir hiç soran olmaz Buna hadd-u kenâr olmaz Delîlim sırr-ı Kur ân dır Bunu bilende âr olmaz Hak ile Hak olanlara Kendi özün bilenlere Dost yolunda olanlara Süregeldik ezelîden Kan bahâsı dînâr olmaz Pîrim Muhammed Ali den Şerâb-ı lâ yezâlîden İçenlere kanar olmaz Seyfullâh sözünde mesttir Şeyhinden aldığı desttir Dîvânerâ kalemestdir Eğer âşık ise yâre Ne söylerse de âr olmaz Sakın aldanma ağyâre Düş İbrâhîm gibi nâre Bu gülşende yanâr olmaz Bak şu Mansûr un işine Halkı üşürmüş başına Ene l-hak ferhaşına Düşenlere tımâr olmaz 1 Segâh bestesi için bkz: Töre, c.v, s

279 s. 205 Segâh İlâhî 1 Güfte: Yûnus Dervişlik baştadır tacda değildir Kızdırmak oddadır sacda değildir Eğer bir mü minin kalbin yıkarsan Hakk a eylediğin secde değildir Allâh ı ararsan kalbinde ara Kudüs te Mekke de Hacc da değil Kabul et Yûnus un erkân sözünü Tizce gelir başa geç de değildir 1 Segâh bestesi için bkz: Töre, c.v, s

280 s.206 Uşşâk Cumhûr/ Segâh İlâhî 1 : Güfte: Dervîş Yûnus Beste? Her kaçan anarsam seni karârım kalmaz Allâhım Senden gayrı gözüm yaşı kimseler silmez Allâhım Açılır bâğ-ı bostânın okunur dilde destânın Sen baktığın gülistânın gülleri solmaz Allâhım Sensin dillerde okunan sensin gönüllerde balkıyan Senin aşkına dokunan kendini bilmez Allâhım Derviş Yûnus ister seni lutfeyle cemâlini göster Cemâlin gören âşıklar ebedî ölmez Allâhım 1 Uşşâk bestesi için bkz: Şengel, c.iii, s

281 s. 207 Hüzzâm Şuğul Güfte:? İmlâ ve s-kînâ yâ ehyef yâ seyyide l-fadlân Min sâfi l-bedîi ğarrâ yerve z-zam ân İmlâ kāsım vechi tâsîm yâ seyyide l-fadlân Yâ Habîb Habîb Habîb Habîb Yâ tabîb tabîb tabîb tabîb İrham turham âşık muğram hâim bi z-zam ân املا والسقينا يا اهيف يا سيد الفضلان من صاف البديع غرا يروه الظما ن املا آا سم وجه طاسيم يا سيد الفضلان يا حبيب حبيب حبيب حبيب يا طبيب طبيب طبيب طبيب ارحم ترحم عاشق مغرم حاي م بالظما ن 271

282 s. 208 Segâh Şuğul 1 Güfte:? Yâ Rabbî inne zunûbî fi l-verâ kesurat Fe-leyse lî hâ amel fî l-haşri yüncibî Fe-kad âteytüke mine t-tevhîdi yüzhibûh Hubbu n-nebiyyi ve zâke l-kadri yekfinî يا ربى ان ذنوبى فى الورى آثرت فليس لى حا عمل فى الحشر ينجبى ميان فقد ا تيتك من بالتوحيد يزهبوه حب النبى و ذاك القدر يكفينى Rast Şuğul Güfte:? Beyne l-bân ve l-ğızlân ve s-sultân fîhim ente Yâ men fâk bi l-âfâk ve l-işrâk vechike ente Yâ mahbûb lil-meslûb ve l-matlûb yebğî ente Yâ ze t-tâci ve l-mi râc kul muhtâc yercû ente Vechike lâhi ve l-misbâh lil-ervâh nefsî ente بين البان والغزلان والسلطان فيهم انت يا من فاق بالا فاق والاشراق وجهك انت يا محبوب للمسلوب والمطلوب يبغى انت يا ذالتاج والمعراج قل محتاج يرجوا انت وجهك لاح والمصباح للارواح نفسى انت 1 Güftesi için bkz: Altıntop, s

283 s. 209 Hüzzâm Âyin-i Şerif (Devr-i Revân) 1 Güfte:? Beste: İsmâil Dede Efendi Mâ hest nemî dânem hurşîd-i rûhet yâne Bu ayrılık oduna nice bir yâne ( âh nice bir yâne) Sevdâ-yı rûhî leylî şüd hâsılı mâ haylî Mecnûn gibi vâveylî oldum deli dîvâne âh âh deli dîvâne Âşık oldum bilmedim yâr özgelerle yâr imiş Allâh Allâh Âşıka bunca cefâlar vâr imiş yâr yüreğim yâr gör ki neler vâr Yar yüreğim del ciğerim gör ki neler vâr âh âh yâre haber vâr Nev-mâh-ı acîbîki misli nedâri beher cilvecanrâ der âteş sipârâ Be-zülfeyn-i ebrû be çeşmân-ı âhû pey-i dil berubâyî çüşirî şikârî 1 Hüzzâm Âyin-İ Şerîf in bestesi için bkz: Heper, s

284 s. 210 Hüzzâm İlâhî Güfte:? Aşkın âteşi bu zaîf tenim Yaka gelir efendim yaka gider Bu garip başım türlü sevdâyı Çeke gelir efendim çeke gider s. 211 Hüzzâm Şuğul 1 Güfte:? Hâzâ ğazâlî mine l-yemen Yemenî yemenî ve ş-şekli l-hasen هذاغزالى من اليمن يمنى يمنى والشكل الحسن وجه حبيبى ان آشف ولتفت عنه عند السطور يا طلعت البدر التمام Vechu habîbî in keşefe Ve l-tefete inde s-sütûr Yâ tal ati l-bedri t-tamâm Keşşif envâri l-vucûd 1 Tebrîz bestesi için bkz: ŞM, s.22; güftesi için bkz: Altıntop, s

285 s. 212 Segâh Şuğul Güfte:? Es abu l-ke si yâ habîbî Allâh Allâh Hû Ve s-skınî sâfi l-mervâki l-meded yâ Hû Salli yâ rabbi ve sellim Allâh Allâh Hû Ale n-nebiyyi l-mükerremi l-meded yâ Hû Ve alâ âli l-muazzam Allâh Allâh Hû Ve s-sahâbi l-ecmaîne l- meded yâ Hû اسعب الكا سى يا حبيبى االله االله هو والسقينى صاف المرواق المدد يا هو صل يا رب و سلم االله االله هو على النبى المكرم المدد يا هو و على ا ل المعظم االله االله هو والصحاب الاجمعينا المدد يا هو 275

286 s. 213 Segâh Şuğul Güfte:? Eyne bânâtu r-ravâbî şüfte akmâre s-seniyye Âh terakte beyne t-tısâlî Mevlâ Hâimun beyne l-beriyye hâimun ene ğarâmî Fî hevâhüm ve hıyâmî Âh lev terâ aslâ sekāmî mevlây Salli hâdır mâ beyne salli yâ rabbi l-enâmî Alâ misbâhi z-zalâmî Ve alâ ehli l-kirâmi ve s-sahâbi l-ecmeînâ اين بانات الرواي شقت اقمار السنيه ا ه ترآت بين التصالى مولاى هاي م بين البريه هاي م ان غرامى فى هواهم وحيامى ا ه لو ترا اصلا سقامى مولاى صل حاضر مابين صل يا رب الاانامى على مصباح الظلامى وعلى اهل الكرام و الصحاب الاجمعينا 276

287 s. 214 Segâh Durak Güfte: Yûnus Ben bende buldum çün Hakk ı şekk ü gümân nemdir benim (meyân) Ben dost yüzün görmez isem bu gözlerim nemdir benim Ol dost bana ümmî demiş hem adımı ümmî komuş (meyân) Dilim şeker gövdem kamış bu söyleyen nemdir benim Yûnus benim ümmî benim dokuz atam dörttür anam (meyân) Aşk oduna düşüp yânem sûk u pazar nemdir benim 277

288 s. 215 Segâh Şuğul 1 Güfte: Şâdî Zabyun nekā ve l-merveteyn ekfü n-nesehâ ve l-mukleteyn Mâ hâkezâ fi le z-ziyâ ahnun aleynâ yâ Hüseyin Yâ eyyühe l-bedru l-mesûn illâ metâ hicra l-yekûn Eskaytenî ke si l-menûn zulmetî zulme l-hüseyn Salâtu mevle l-âlemîn ale n-nebiyyi tâha l-emîn Men câe min nûri l-mübîn edâe minhü l-hâfıkîn ضبى نقا والمروتين اآف النسها والمقلتين ما هكذا فى لظبا اخنش علينا يا حسين يا ايها البدر المسون الا منا حجر اليكون اسقيتنى آا سى المنون ظلمتى ظلم الحسين صلاة مول العالمين على النبى طه الامين من جاء من نور المبين اضاء منه الحافقين 1 Güftesi için bkz: Altıntop, s

289 s. 216 Segâh İlâhî 1 Güfte: Bağdâdî Allâh bize lutfetti şükür elhamdülillâh Nîmetine garketti şükür elhamdülillâh Yiyelim nîmetini öksürelim 2 rahmetini Analım hazretini şükür elhamdülillâh Gönderdi doğru yola kullar kulluk eyleye Hak bize kulum dedi şükür elhamdülillâh Harc ederiz vârımız kurbân olsun cânımız Kur ândır îmânımız şükür elhamdülillâh Yoğ iken vâr eyledi arz u dildâr eyledi Rasûle yâr eyledi şükür elhamdülillâh Muhammed kadem bastı şefî olmaktır kasdı Hakk ın sevgili dostu şükür elhamdülillâh Ol habîbin yârları cennettedir canları Sevenleriz anları şükür elhamdülillâh Bağdâdî nin bu sözü kabûl eyle niyâzı Dergâha sürüp yüzü şükür elhamdülillâh 1 Segâh bestesi için bkz: Töre, c.v, s.69; M.n: Taamdan sonra okunur 2 A.g.e. de umalım şeklindedir. 279

290 s. 217 Segâh Şuğul 1 Güfte:? Bedâ hilâlün alâ ğazâlen Ve mâlî cevran aleyye mâl (Allâh Allâh Allâh dâim hay) İnnî ma şûkî ilâ likāhu Ve inne kalbî illâ mâl (Allâh Allâh Allâh dâim hay) Yâ rûha rûhî fedâke rûhî Ve l-murham li rûhî l-fecri lâl Allâh Allâh Allâh dâim hay بدا هلال على غزالا وما لى جورا على مال االله االله االله داي م حى انى معشوقى الى لقااه وان قلبى الا مال االله االله االله داي م حى يا روح روحى فداك روحى واالمرحم لروحى الالفجر لال االله االله االله داي م حى 1 Zekâî Dede nin Humâyûn bestesi için bkz: ŞM, s.90; güftesi için bkz: Altıntop, s

291 s. 218 Segâh İlâhî 1 Güfte: Sivaslı Şemsî Ey gāfil uyan rıhlet-i nâgâh-ı unutma Yol korkuludur korkusu çok râhı unutma Hâlıktan utan rızkını halktan sakın umma Bil Rabbini Er-rızku ale llâh ı unutma amân Mağrûr oluben devlet-i dünyâya dayanma Sakın yitirip dinini Allâh ı unutma Bu dâr-ı fenâ içre hevâ yolları çoktur Şemsî yürü sen Hakk a giden râhı unutma 1 Dede Eefendi nin Segâh bestesi için bkz: Töre, c.v,s

292 s. 219 Hüzzâm Cumhûr 1 Güfte: Hâşim Baba Şem i aşkın zâhidâ pervânesidir gönlümüz Murğ-i lâhûtî semendin lâlesidir gönlümüz Mekteb-i sümme denânın hocasından ders alıp Lima llâh dersinin dershânesidir gönlümüz Bahr-i tevhîdi hüvviyettir ânın bir katresi Bahr-ı zâtın Hâşim râ dürdânesidir gönlümüz 1 Hüzzâm bestesi için bkz: Töre, c.v, s

293 s.220 Segâh İlâhî 1 Güfte: Şemsi Tebrizî Bihamdillâh direm direm Allâh, alup aklımı fikrullâh Dilimde zâtın esmâsı bana üns oldu zikrullâh Bu tevhidden murâd olan cemâl-i zâte ermektir Görünen kendi zâtıdır değil sanmaki gayrullâh Gönül âyinesin sûfî eğer eder isen sâfî Açılır sana bir kapı ayân olur cemâlullâh Şemsi Tebrîz bunu bilir ehad kalmaz fenâ bulur Bu âlem külli mahvolur hemân bâkî kalır Allâh 1 M.n: Diğer beste Sabâdır. Demdeme de okunur ; Segâh bestesi için bkz: Töre, c.v, s

294 s. 221 Hüzzâm Tevşîh ve Cumhûr 1 Güfte: Zekâî Beste: Zekâî Dede Ey nübüvvet tahtının şâhı Habîb-i Kibriyâ Vey risâlet evcinin mâhı Habîb-i Kibriyâ Cilvegâh-ı kurb-i ev ednâ makāmın lâ mekân Kābe kavseyn-i.şehinşâh-ı Habîb-i Kibriyâ Da vet-i Hak erişip vahdet-i serây-ı menzile Baş gözüyle gördü Allâh ı Habîb-i Kibriyâ Bezm-i ev ednâya vardı hil at-i levlâk ile Giydi tâc-ı lemîu llâhı Habîb-i Kibriyâ Erdi zât-ı Hakk a hâil olmadı yüz bin hicâb Kat edip bir demde ol râhı Rasul-i Kibriyâ Cürmü çok ama Zekâî şüphesiz mağfûr olur Dile sen Hak dan o gümrâhı Habîb-i Kibriyâ 1 Hacı Fâik Bey in Hüzzâm bestesi için bkz: Töre, c.v, s

295 Segâh İlâhî 1 s. 222 Güfte: Sezâî Ey âşık-ı dildâde Gel nûş edelim bâde (meyân) Bir bâde gerek ammâ Ki içile me vâde (Hû cân Allâh cânım sana kurbân Allâh) İşit bu Sezâî den Ne gördü fenâyîden (meyân) Dost vechini gösterdi Mir ât-ı mücellâdan (Hû cân Allâh canlar sana kurban Allâh) Sâkîsi ânın Mevlâ Ekdâhı ânın esmâ Bir kere içsen kat â Gam görmeye dünyâda (Hû cân Allâh cânım sana kurbân Allâh) Bir kez içen âşıktır Hem âşık u sâdıktır Aşk anda lâyıktır Şirin ile Ferhâd a (Hû cân Allâh cânım sana kurbân Allâh) 1 Segâh besteleri için bkz: Töre, c.v, s.8,

296 s. 223 Hüzzâm İlâhî (Cumhûr) 1 Güfte: Zekâî Usûlü: Yürük Semâî Gel vücûdum âteş-i aşk-ı habîbullâha bak Çeşm-i kalbi ol ziyâdan feth edüp Mevlâ ya bak Sînen içre nûr-ı zikr ile uyandır bir çerâğ Ol çerâğın şûlesinden görüne dildâr-ı Hak Nûr-i Fahr-i âleme eyle teveccüh dâimâ Mâh-ı kalbi ede engüşt-i inâbet iki şak Mahrem-i sırr-ı Hüdâ peygamber-i âhır zamân Gel ehl-i hakîkat andan aldılar sebak Mu cizât-ı subh u sâdık gibi zâhir bâhusûs Hak dan Kur ân ı inzâl eyledi Rabbu l-felak Şems-i Hak dan erişip nûr-i inâyet bir nefes Dilerim kalbin Zekâî açıla misl-i şafak 1 Hüzzâm bestesi için bkz: Töre, c.v, s

297 s. 224 Hüzzâm Cumhûr 1 Güfte: Ârif Kurretu l-ayn-ı Habîb-i Kibriyâsın yâ Hüseyin Nûr-i çeşm şâh-ı merdân murtazâsın yâ Hüseyin Sana gül ile dokunan hiç umar mı mağfiret Ganîmet-i Gülşen Serây-ı Mustafâ sın yâ Hüseyin Rûz-i mahşerde dest-i Haydar dan içerken kûzî Sen susuzlukla şehîd-i Kerbelâ sın yâ Hüseyin Hem çeker pâre-i Zehrâ Fâtımâ hayru n-nisâ Ehl-i beyt-i müctebâ âl-i abâsın yâ Hüseyin Kıl şefâat Ârif e ceddin Muhammed aşkına Arsa-i mahşerde makbûlu r-recâsın yâ Hüseyin 1 Hüzzâm bestesi için bkz: Töre, c.v, s

298 s. 225 Hüzzâm İlâhî 1 Güfte: Gülşenî Sezâyî Tennûr-i dile od yakub âh-ı şererimden Bir özge kebâb mâ-hazar ettim ciğerimden (meyân) Derd ehlini nûş etmek için eyledim ihzâr Bezm-i ğama iki şîşe mey dîdelerimden Şitâba seher zârım o yâre eser etmez Lerzîde felek gerçek âh seherimden Dil beste zülf-ü siyehim âh Sezâî Sevdâ-yı cünûn gitmedi aslâ bu serimden 1 Hüzzâm bestesi için bkz: Töre, c.v, s

299 s. 226 Rast İlâhî / Kıyâm İlâhisi 1 Güfte: Eşrefoğlu Rûmî Hep fesâd işlerime estağfirullâh tövbe Yaman teşvişlerime estağfirullâh tövbe Bildim suçumu bildim döndüm çalabım döndüm Geldim kapına geldim estağfirullâh tövbe Benden suçumu sorma aybım yüzüme vurma Bizi mahrum görme estağfirullâh tövbe Settâru l-uyûb sensin gaffâru z-zünûb sensin Fettâhu l-kulûb sensin estağfirullâh tövbe Eşrefzâde Rûmî nin çok günâhlarının Keffâretidir ânın estağfirullâh tövbe 1 Rast bestesi için bkz: Şengel, c.i, s

300 s. 227 Hüseynî Cumhûr 1 Güfte: Nasûhî Derdimin dermânı sensin yâ Muhammed Mustafâ yâ Rasûlallâh Gönlümün sultânı sensin yâ Muhammed Mustafâ yâ Rasûlallâh Ben kim oldum medhine hayât kıldım ey pâdişâh Taht-ı levlâk şâhısın sen yâ Muhammed Mustafâ yâ Rasûlallâh Sırr-ı ev ednâ yı mâliksin sen eyâ mir ât-ı Hak Nûrî sensin mâhî sensin yâ Muhammed Mustafâ yâ Rasûlallâh Eyledi bağrı günâh kaddin Nasûhî tenâh El-meded ey çâre sensin yâ Muhammed Mustafâ yâ Rasûlallâh 1 Segâh bestesi için bkz: Töre, c.v, s. 31; Tebriz bestesi için bkz: c.ix, s

301 Uşşâk İlâhî 1 s. 228 Güfte: Yûnus Taştı gönül deryâsı Gark oldu cümle âsı Dört kitâbın ma nâsı Lâilâhe illallâh Kitaplarda yazılıdır Gönüllerde gizlidir Söylenecek söz budur Lâilâhe illallâh Erenlerin kılıcı Arşa çıkar bir ucu Hay ne güzel kesici Lâilâhe illallâh Yûnus da bunu dedi Yanar yürek aşk odu Mevlâ nın güzel adı Lâilâhe illallâh 1 Hûzî bestesi için bkz: Şengel,c.3,s.149; İsmail Hakkı Bey in Evc bestesi için bkz: Töre, c.7, s.128; Segâh bestesi için bkz: Töre, c.v,s

302 s. 229 Sabâ İlâhî ve Âyîn-i Şerîf Güfte: Şemsî Ey sûfî ehl-i safâ ez cân bigû Allâh Hû 1 Vey âşık-ı aşkı vefâ ez cân bigû Allâh Hû Hâhî ki cümle cân şevî tâ lâyıkı cânân şevî Tu herçi hâhi an şevî ez cân bigû Allâh Hû Tâki be kerdî gûygû ez her sarrâf der cüstcû Hâhî ki dânâ.ez cân bigû Allâh Hû Ey tu nizâm-ı evliyâ ez nesl-i âl-i enbiyâ Ey meni gedâyi tu gedâ ez cân bigû Allâh Hû Dünyâ rehâ kün dîn bicû dest ez heme âlem bişû Ne an bigû în bigû ez cân bigû Allâh Hû Ey nûr-i Hak Şemseddîn vey âlimü ilmel yakîn Zât-ı sıfât-ı âlemîn eczân bigû Allâh Hû 1 Segâh âyin in birinci selâmında geçmektedir. Bkz: Heper, s. 43,

303 s. 230 Hicâz İlâhî 1 Güfte: Rûşenî Çün doğup tuttu cihânı yüzünü hüsnün güneşi yâ Rasûlallâh Kim ola sevmeye bu vechile sen mâhveşi yâ Rasûlallâh amân Sen emîre kul olan her ne kadar müdbir ise yâ Rasûlallâh Bende-i mukbil olur misl ü Bilâl-i Habeşî yâ Rasûlallâh amân Parmağından akıtıp âb-ı revân bahş-ı revân yâ Rasûlallâh Nice yüzbin kişiden ref ü sensin âteşi yâ Rasûlallâh amân Ve d-duhâ virdine ve l-leyl okuram sünbülüne yâ Rasûlallâh amân Rûşenî virdi budur külle gadâtin ve aşi yâ Rasûlallâh 1 Hicâz bestesi için bkz: Şengel, c.iv, s

304 s. 231 Hicâz /Segâh İlâhî 1 Güfte: Yûnus Emre Gönül hayrân oluptur aşk elinden Ciğer püryân oluptur aşk elinden Niceler tâc u tahtı mâl-ı mülkü Koyup üryân oluptur aşk elinden Koyup İbrâhim tâc u tahtı Yeri künhân oluptur aşk elinden Yûnus Emre m bu hasretle bu zâre Acep mihmân oluptur aşk elinden 1 Hicâz bestesi için bkz: Şengel, c.iv, s.74; a.g.e, s.76 da bu güfte, Hayâlî ye nisbet edilmiş 294

305 s. 232 Segâh İlâhî 1 Güfte: Sezâî Ey âşık-ı dildâde gel nûş edelim bâde Bir bâde gerek ammâ kim içile me vâde İşit bu Sezâî den ne gördü Fenâî den Dost vechini gösterdi mir ât-ı mücellâdan 1 Segâh besteleri için bkz: Töre, c.v, s. 8 ve c.v, s. 62 ; M.n: 222.sahifede yazıldığı cihetle buraya sehven yazılmıştır 295

306 Hüzzâm İlâhî 1 s Güfte: Hüdâî Yeter oldu fenâ bahrinde nâlân Yürü bülbül yürü dost ellerinde Edip tâğûs-i kudsîlerle seyrân Yürü bülbül yürü dost ellerinde Gönül verme Hüdâî kâinâta Geçip fânîden er bâkî hayâta Safâ bul gark olup envâr-ı zâta Yürü bülbül yürü dost ellerinde Yürü âşık yürü cân ellerinde Gülün rengine aldanma gece olur Bu kesret-i murg-zârından uça gör Varıp vahdet şarâbından içe gör Yürü bülbül yürü dost ellerinde Gül-i zamâne ki derdine devâdır Sûy-i hubbi çü beyhûde hevâdır Ko gayrı maksad aksâ Hüdâdır Yürü bülbül yürü dost ellerinde Görüp pervâne andan sebak al Kûyindir nâr-ı aşka periyle bâl Mecâzı ko hakîkat bahrine dal Yürü bülbül yürü dost ellerinde 1 Hüzzâm bestesi için bkz: Töre, c.v, s

307 s. 235 Hüzzâm Şuğul 1 Güfte:? Sırru l-hevâ nâcânî ve hâlühû deânî li-hazreti r-rufâî s-seyyidu r-rabbânî ebu l-alemeyn Şeyhu şuyûhu l-ümme ve l-gavsu fi l-mühimme Sülâletü l-eimme ve bid atu l-adnân Rabbu l-yedi l-beyzâi ve l-himmeti l-ka sâi ve min hazreti l-esmâi kad haffe bi l-bürhân Etbâahu l-encâbi eşyâahu l-ahbâbi hüddâmehu l-aktâb fî şiddeti l-irfân İllet lehü r-râyâtü ve celleti l-âyâtü ve kem lehû âdâtü bi l-gavsi lil-lehfân Allâhu kad a tâhu ve kad hamâ hımâhu ve sâne men nâdâhu biavnihi r-rahmân Mevâhibu l-kerîm bi-hikmeti l-kadîm sıfatuhû bi t-tekrîmi ve l-fazli ve l-ihsân Hâza b-ni tâhâ l-hâdî muhammedu l-âbâdî salli aleyhi l-hâdî ve âlihî l-a yân سر الهوا ناجانى و حاله دعانى لحضرتى الرفاعى السيد الربانى ابو العلمين شيخ شيوح الا مه واغوث قى المهمه سلالت الاي مه و بضعت العدنان رب اليد البيضاء والهمة القعساء حضرت الاسماء قد حف بالبرهان اتباعه الانجاب اشياعه الاحباب حدامه الاقطاب فى سدت العرفان علت له الرايات و جلت الا يات وآم له عادات باغوث لل لهفان االله قد اعطاه و قد حما حماه وصان من ناداه بعونه الرحمان مواهب الكريم بحكمة القديم صفته بالتكريم والفضل والاحسان هذا ابن طه الهادى محمد الا بادى صل عبيه الهادى و ا له الاعيان 1 Hüzzâm bestesi için bkz: İK, s.69; güftesi için bkz: Altıntop, s

308 s. 236 Segâh Cumhûr Güfte: Muhyî Bilmeyen cân-ı Yûsuf, Ken ân ı bilmez kandedir Öz vücûdu Mısrî nin sultânı bilmez kandedir Bilmeyen ilm-i ledünnü dört kitâbı okusa Zâhirâ âlimdir o Kur ân ı bilmez kandedir İçmeyen rahmet şarâbın yâr elinden her zamân Benzemez ol mâhîye kim ummânı bilmez kandedir Mübtelâ-yı aşk her hub cânânını Derdiyle devrân eder devrânı bilmez kandedir Can kulağınla işit Muhyî Muhammed nutkunu Kendi nefsin bilmeyen Allâh bilmez kandedir 298

309 s. 237 Nihâvend Şuğul Güfte:? Yâ ibâda llâh vahda llâh Erhamu r-râhimîn seyyid Hayrullâh Evvel mânendî salli ani n-nebiyyin Tâhâ l-arabî ibn Abdullâh Ceddüke Arabî hubbuke fî kalbî Yâ Allâh yâ Rabbî irham Hayrullâh Kul yâ murâdî ıhfaz Abdullâh Hubbuküm seyyâdî min aksâ bilâdî يا عباد االله وحد االله ارحم الرحمن سيد حير االله اول مانندى صل عن نبى طه العربى اين عبد االله جدك عربى حيك فى قلبى يا االله يا ربى ارحم خير االله قل يا مرادى احفظ عبد االله حبكم سيادى من اقصى بلادى 299

310 s. 238 Segâh Şuğul Güfte:? Selâmun aleyküm ve rahmetullâhi selâmun aleyküm ve şevkî ileyküm Fe-akbelû min câniküm hâdıen lillâhi selâmün aleyküm ve şevkî ileyküm Selâmün aleyküm ve şevkî ileyküm Selâmün aleyküm ve umrî fedâküm Ci nâküm ci nâküm kasdunâ hımâküm Kasdunâ kasdunâ raeynâ hımâküm Uyûnî vedânî ve dem î medâ lî Ve tâlî karânî ve kalbî ileyküm سلام عليكم و رحمة اللهى سلام عليكم و شوفى اليكم فاقبلوا من جانكم حاضعا الله سلام عليكم و شوفى اليكم سلام عليكم و شوفى اليكم و عندى لديكم و عمرى فداآم جي ناآم جي ناآم قصدنا حماآم قصدنا قصدنا ري ينا حماآم عيونى ودانى ودمعى مدالى وطالى قرانى و قلبى اليكم جي ناآم يا صيادى من اقصى اليلادى للصادى والقادى ا تينا حماآم سلام عليكم و رحمة االله سلام عليكم و شوفى اليكم Ci nâküm yâ sayyâdî min aksâ l-bilâdî Li s-sâdî ve l-kādî âteynâ hımâküm Selâmün aleyküm ve rahmetullâh Selâmün aleyküm ve şevkî ileyküm 300

311 s. 239 Hüzzâm Şuğul 1 Güfte:? Fî hevâhüm ehle l-musallâ sâhibenî tezkâr Ve hüve ş-şevku aslâ fî fuâd bâr Âh lev şâhedet aynî hücretü l-hâdî Hayru men sâme ve sallâ ve rham el-ebrâr فى هوا هم اهل المصلا صاحبنى تزآار وهو الشوق ا صلا فى فو اد بار ا ه لو شاهدت عينى هجرت الهادى خير من صام و صلى والر حم الابرار Sâzkâr 2 Güfte:? Ravzatü l-ezâhir vechu s-senî Kâmilü l-mehârim lemmâ yensenî Kad ahrem le-cüfnî tîbu l-vesenî Leyte yüvâsıl muğramun fenî Ev yer â zimâmi tûle z-zemâni Mevlaye Mevlâye Mevlâye Mevlâye Yâ Hû yâ Hû yâ Hû yâ Hû روضة الاذاهر وجه السنى آامل المخارم لما ينسنى قد احرم لجفتى طيب الوسنى لبة يوامل لواصل مغرم فتى او يرعى زمامى طول الزمان مولاى مولاى مولاى مولاى يا هو يا هو يا هو يا هو 1 Güftesi için bkz: Altıntop, s Güftesi için bkz: Altıntop, s

312 s. 240 Hüzzâm Şuğul 1 Güfte:? Mâlî ğayrî cemâliküm nazîrî harâmû Meded meded şey en Allâh yâ Hû yâ Hû yâ Hû Yâ Allâh yâ Mevlâye Mâlî ğayrî kelâmiküm indî kelâmû Şeyhî fi l-hakîkati annî devâmû Meded meded şey en Allâh yâ Hû yâ Hû yâ Hû Allâh yâ Hû مالى غيرى جمالكم نظيرى خرامو مدد مدد شى االله با هو يا هو ياهو يا االله يا مولاى مالى غيرى آلامكم عندى آلامو شبنمى فى الحقيقه عينى دوامو مدد مدد شي االله يا هو يا هو يا هو االله يا هو 1 Güftesi için bkz: Altıntop, s

313 s. 241 Hüzzâm Şuğul 1 Güfte: Muhammed Hanefî Es-subhu bedâ min tal atihî ve l-leylü dücâ min vefratih Fâka r-rusulâ fadlen ve ülâ ehde s-sübülâ li-delâletih Kenzü l-kerami mevle n-niami hâdi l-ümemi ş-şerîatih Ezkâ n-nesebu ale l-hasebi küllü l-arabi fî hizmetih Saati ş-şeceru nataka l-haceru şakka l-kameru bi-işâratih Cibrîlu etâ leylete l-esrâ ve r-rabbu deâ li-hazratih Nâle ş-şerefâ vallâhu afâ ammâ selefâ min ümmetih Fe-muhammedunâ hüve seyyidunâ fe l-ızzu lenâ li-icâbetih الصبح بدا من طلعته واليل دجا من وفرته فاق الرسلا فضلا و على اهد السبلا لدلاة آنز الكرم مول النعم هادى الامم الشريعة از آى النسب على الحسب آل العرب فى خدمة سعت الشجر نطق الحجر شق القمر باشارة جبريل انى ليلت الاسرا والرب دعا لحضرة نال الشرفا واالله عفا عما سلفا من امة قمحمدنا هو سيدنا فالعزلنا لاجابة 1 Hüzzâm bestesi için bkz: Töre, c.v, s.184;segâh bestesi için bkz: ŞM, s.152; güftesi için bkz: Altıntop, s

314 s. 242 Segâh İlâhî 1 Güfte: Adlî Güneş gibi eğerçi serseriyem Hele kayd ü taalluktan beriyem O çağın bende bî pâyi serîyem Nitekim tendedir cânım diriyem Tarîk-i Halvetî nin çâkeriyem Mezâr-ı Sünbülün hâk-i deriyem Nice mihnet çekip dil ü bahri berde Akıttı kanlı yaşı rûy-i zerde Düşüp aşkın ile âteş-i derde Özün hâk eyledi Adlî o yerde Tarîk-i Halvetî nin çâkeriyem Mezâr-ı Sünbülün hâk-i deriyem 1 Segâh bestesi için bkz: Töre, c.v, s

315 s. 243 Segâh Şuğul Güfte:? El-amân el-amân Yâ habîbu r-rahmân Ente şemsu l-hüdâ Fî burûci l-ayân Leke fi l-hazreteyn Savletu d-devleteyn Minke fi n-neş eteyn Lâha nûru l-beyân A zamu l-mürselîn Ente fi l-âlemîn Dere`a ehlu l-yakîn Ente fî külli l-ân Dâmetu l-mu cizât Minke fi l-kâinât Ente fi l-hâdisât Zehru ins ve cân Bike necmu ş-şuhûd Lisudûri l-vücûd Minke fecri s-suûd Amme anemu r-rufân الامان الامان يا حبيب الرحمن انت شمس الهدا فى بروج العيان لك فى الحضرتين صولت الدولتين منك فى النشي تين لاح نور البيان اعظم المرسلين انت فى العالمين درع اهل اليقين انت فى آل الا ن دامت المعجزات منك فى الكاي نات انت فى الحادثات ذخر انس وجان بك نجم الشهود لصدور الوجود منك فجر الصعود عم عنم الرفان 305

316 s.243 (devâmı) Leke faslu l-hıtâb Ve azîmu l-cenâb Ve bi-yevmi l-hisâb Fe aleyke d-duhât Bi-meşûın ledeyke Müzehher annâ ileyke Fe ssâlatu aleyke ya sırâtal-emân لك فصل الحطاب وعظيم الجناب و بيوم الحساب فعليك الضحات بمشوع لديك مذهرعنا اليك فا الصلاة عليك يا صراط الامان 306

317 s. 244 Uşşâk Şuğul 1 Güfte:? Abdullâhi l-atîk ve fi l-ğāri r-rafîk Ebûbekri s-sıddîk sâhibu l-mustafâ Efdalu l-âlemîn min ba di n-nebiyyin Es-sâdiku l-emîn evvelü l-hulefâ Ömeru b-nu l-hattâb nâtıkun bi s-sevâb عمر ابن الحطاب ناطق بالثواب فر منه الوثاب هربا واحتقا الشهيد عثمان ذالحيا والايمان وبى جمع القرأن خر ر المصحفا و على الكرار ابن عم المختار سيفه ذو الفقار للعدا اتلقا الحسن والحسين قرة آل عين لا يشان بشى اولاد المصطفى Ferra minhü l-vesâb herben ve htefâ Eş-şehîd Osmân ze l-hayâ ve l-îmân Ve bî cemea l-kur ân harrara l-mushafâ Ve aliyyu l-kerrâr eyne ummu l-muhtâr Seyfuhu zü l-fikâr lil-adâ etlakâ El-hasan ve l-hüseyn kurratu külli ayn Lâ-yeşân bi-şey in evlâdu l-mustafâ عبد االله العتيق و فى الغار الرفيق ابو بكر الصديق صاحب المصطفى افضل العالمين من بعد النبين الصادق الامين اول الخلفا 1 Güftesi için bkz: Altıntop, s.182; Uşşâk bestesi için bkz: ŞM,s

318 s. 245 Segâh Şuğul 1 Güfte:? Ente nüshatü l-ekvân fîke sûratü r-rahmân Fe cma sûratu l-furkân bismillâh bismillâh Lâha fi d-dücâ Hâlık bedrî ve s-sivâ Hâlik Telkā nurahû zâlik emrullâh emrullâh Sâhidâni fî sekri veaze fi l-hevli uzrî سا حدان فى سكر و عند فى الهول عزرى ان ليس فى السر الا االله الااالله تحسن ربنا تذآر ثم غيره نهجر فاذا لنا تنذر عين االله عين االله فيه غبت عن فكرى حيث حضرت الذآرى فرد مورد البكرى حى االله حى االله ثم صل بالتسليم و سقى من صاف تكريم من عليه بالتعظيم صل اللع صل االله En leyse fi s-sırri illallâh illallâh Tahsenu rabbunâ tezkürü sümme ğayruhû nehcürü Fe izen lenâ tenzur aynullâh aynullâh Fîhi ğıbtu an fikrî haysu hazrate z-zikrî Ferdun mevridi l-bekrî hayyallâh hayyallâh Sümme salli bi t-teslîmi ve sekā min sâfin terkimin Men aleyhi bi t-ta zîm sallallâh sallallâh انت نسخت الاآوان فيك صورت الرحمان فجمع صورت الفرقان بسم االله بسم االله لاح فى الدجا حالك بدرى والسوا هالك تلقا نوره ذالك امراالله امراالله 1 Segâh bestesi için bkz: ŞM, s. 149; güftesi için bkz: Altıntop, s. 243; Ergun da bu eseri Zekâî Dede nin, Hicâz makâmında, Zekâîzâde Ahmed Irsoy un ise segâh makâmında bestelediği kayıtlıdır. Bkz: Ergun, c.ii, s

319 s. 246 Hüzzâm İlâhî Güfte: Şemsî Derdinle behey âşık bîçâre neden oldun Bir yerde karârın yok âvâre neden oldun Pâ mâl muhabbetin yoktur başına çâre Çâre yoktur ey Şemsî sad pâre neden oldun 309

320 s. 247 Segâh Şuğul 1 Güfte:? Râkasa l-kevnu ve ğannâ taraben Sıhhatü l-ervâh yâ Mevlâye Merhaban yâ yâ merhaban yâ merhaban Bedrunâ kad lâha yâ mevlâye Lâha bedrun sümme min ba di l-mukîb El-muğîbu ve bede-e sâkî Nâtıku l-ke sî ve nâdâ Yâ habîbu eyne âşık راقص الكون وغنا طرب ا صحت الارواح يا مولاى مرحبا يا يا مرحبا يا مرحبا بدرنا قد لاح يا مولاى Segâh Şuğul 2 Güfte:? Muhammedun eyyüha l-müfter hel emîn Men hevâ külle l-kemâl Muhammedun şakkahu min ecli l-kamer Min nûri l-cemîl ihtevâ davvi l-hilâl Muhammed ve sallâ na lu l-hacer Sebbeha sümme l-cemâl محمد ايهااالمفتر هل امين من هوا آل الكمال محمد شقه من اجل القمر من نورالجميل احتوا ضوى الحلال محمد و صلا نعل الحجر صبح ثم الجما ل لاح بدر ثم من بعد الميب المغبب وبدأ سا قى نا طق الكا سى ونا دا يا حبيب اين عا شق 1 Segah bestesi için bkz: ŞM,s.146; güftesi için bkz: Altıntop, s Notası için bkz: ŞM,s.148;güftesi için bkz: Altıntop, s

321 s. 248 Hüzzâm Cumhûr 1 Güfte: Zekâî Gel vücûdun âteş-i aşk-ı habîbullâha bak Çeşm-i kalbin ol ziyâda fethedip Mevlâya bak Sînen içre nûr-i zikr ile uyandır bir çerâğ Ol çerâğın şûlesinden görüne dîdâr-ı Hak Nûr-i fahr-i âleme eyle teveccüh dâimâ Mâh-ı kalbi ede engüşt-i inâyet iki şak Mahrem-i sırr-ı Hüdâ peygamber-i âhir zamân Kümmel-i ehl-i hakîkat andan aldılar sebak Şems-i Hak dan erişip nûr-i inâyet bir nefes Dilerim kalb-i Zekâî açıla misl-i şafak 1 M.n: 223. sahifesinde yazılmış olduğundan mükerreren buraya yazılmıştır ; Hüzzâm bestesi için bkz: Töre, c.v, s

322 s. 249 Nevâ Cumhûr 1 Güfte: Adlî Levh-u dilden okuyan ilm-i İlâhî den sebak Zerrece yanında kalmaz mahvolur hep mâ sebak Can u baş terkini ur Hakk ı seversen ey gönül Len tenâlü l-birra hattâ tunfikû dedi çün Hak Nûr-i Hak kalbinin münevver eylesin rîş-ü dîlâ Âteş-i tevhîd ile gel mâsivâyı oda yak Çün ledün ilmi demâdem kalbine ilhâm olur Neyler ey dil ârif-i billâh yazmak okumak Kıyl u kāli terk edip dilden traş et hubbunu Adliyâ yeter okursan bâb-ı aşktan varak 1 Beyâtî bestesi için bkz: Şengel, c.iii, s

323 s. 250 Nevâ İlâhî 1 Güfte: Himmet Vakt-i seherde açılır perde Düştüğüm yerde dermân sendedir İhsân sendedir Düşmüşem kaldır mihneti buldur Ağlatma güldür dermân sendedir İhsân sendedir Benem bîçâre kaldım âvâre Yürek pür yâre dermân sendedir İhsan sendedir Derviş Himmet e çâre vuslata Derd-i firkatle dermân sendedir İhsan sendedir 1 Nevâ bestesi için bkz: Şengel, c.iii, s

324 s. 251 Nevâ Şuğul 1 Güfte:? Melektüm fuâdî fesâra l-hevâ Aleyküm rakîbun rakîbun rakîbun Fe-lâ taktulûnî kezâ abkîr Liennî ğarîbun ğarîbun ğarîbun Fe-in kâne el-a`büdu fe-in katelenî Fe hâzâ acîbun acîbun acîbun Ve salli yâ rabbi ale l-vaksinâ Ve âli mücîbun mücîbun mücîbun ملكتم فوأدى فصارالهوا عليكم رقيب رقيب رقيب فلا تقتلونى آذا عبكير لانى غريب غريب غريب فان آان الاعبد ظان قتلنى فهذا عجيب عجيب عجيب و صل يا رب على وقسنا وا ل مجيب مجيب مجيب 1 Nevâ bestesi için bkz: ŞM, s.72; güftesi için bkz: Altıntop,

325 s. 252 Nevâ Şuğul 1 Güfte:? عن غرامى ولوعتى شاي ى خرك من الغرام يا مولاى يا مولاى االله يا مولاى شاي ى خرك من الغرام يا هو An ğarâmî ve lûatî Şâî harrak mine l-ğarâm Yâ Mevlâye yâ Mevlâye Allâhu yâ Mevlâye Şâî harrak mine l-ğarâmi yâ Hû Min lehîbî fî lemhatî Zâdenî gāyetu l-merâm Yâ Mevlâye yâ Mevlâye Allâhu yâ Mevlâye Zâdenî gāyetu l-ğarâm yâ Hû من لهيبى لمختى ذادنى غايت المرام يا مولاى يا مولاى االله يا مولاى يت المرام يا هو ذادنى غا ممتنى فيك فتنبتى سلوتى فى الهوا حرام ما فتن حد فتتى قا صدونا بلا آلام يا مولاى يا مولاى االله يا مولاى قا صدونا بلا آلام يا هو Mümtenî fîke fetünbitî selvetî fi l-hevâ harâm Mâ füten haddeftenî âsidûnâ bilâ kelâm Yâ Mevlâye yâ Mevlâye Allâhu yâ Mevlâye Kâsidûnâ bilâ kelâm Hû 1 Nevâ bestesi için bkz: ŞM, s.77; güftesi için bkz: Altıntop, s

326 s. 253 Nevâ Şuğul 1 Güfte:? Yâ hılve llemâ ve l-mebsem yâ müzide l-ağdâni l-ağdân Ve rham li l-muannâ terham ven im ve llikāi ve l-ihsân Yâ hılve llemâ ve l-mebsem yâ müzide l-ağdâni l-ağdân Men yuzlem bi-hukmihî tuzlem yâ men bi l-meclisi sultân Yâ hılve llemâ ve l-mebsem yâ müzide l-ağdâni l-ağdân يا خل وللما والمبسم يا مز رالاغدان الاغدان والرخم للمعنا ترحم والنعم ياللقاء والاخسان يا خل وللما والمبسم يا مزالاغدان الاغدان من يظلم بحكمه تظلم يا من باالمجلس سلطان يا خل وللما والمبسم يا مزر الاغدان الاغدان 1 Nevâ bestesi için bkz: ŞM, s.75; güftesi için bkz: Altıntop, s

327 s. 254 Nevâ Şuğul 1 Güfte:? Yâ Rasûlallâh ente l-maksadû Ente li r-râcîn fe-ni me l-mesnedû Küllü hayrin fehüve mecmûun ledeyk Beyne cemîı r-rusul ente l-müfredû Fedânî müsteğfiran müsteşfian Abdu l-miskîn hâzâ hâzâ is adû Salli yâ rabbi alâ fahri l-verâ يا رسول االله انت المقصدو انت للراجين فنعم المسندو آل خير فهو مجموع لديك بين جمع المرسل انت المعزرو فدانى مستغفر مسشغع ا عيدالمسكين هذا اسعدو صل يا رب على فخرالورى وارضى عن ا ل و اصحابهم بصلوة سرمدا لا تتفذو العابدون الراآعون السجدو Ve ardî an âlin ve eshâbihim Bi-salâtin sermeden lâ tenfizû El-âbidûne r-râkiûne s-sucûd 1 Güftesi için bkz: Altıntop, s. 149; a.g.e de güftenin şâiri Es ad olarak kayıtlıdır. 317

328 s. 255 Nevâ Şuğul 1 Güfte:? Lâiben zabyun bi-akli fes ifûnî yâ ricâl Yâ Hû yâ mevlâye Allâh yâ mevlâye fes`ifûnî yâ ricâl Ve bî lahza selle katlî şâzinû fâka l-hilâl Yâ Hû yâ mevlâye Allâh yâ yâ mevlâye Şâzenû fâku l-hlâli لاعبا ظبى بعقل فسعفونى يا رجال با هو يا مولاى االله با يا مولاى فسعفونى يا رجال و بى لحظه سل قتنى شاذنو فاق الحلال يا هو يا مولاى االله يا يا مولاى شاذنو فاق الحلال Segâh Şuğul 2 Güfte:? Essalâtu ale l-muzallel bi l-ğamâmâ Hayru halkı llâhi şerrafe arda hâmâ Yâ nedâmâ mâ fuâdi ındeküm Mâ fealtüm bifuâdî yâ nedâmâ Yâ eba l-kāsım yâ Ahmed Behcetü l-mahşeri câhâ ve makāmâ Cüd ale l-abdurrahimi l-mültecî Bihimâ izzuke yâ ğavse l-yetâmâ اصلاة على مظلل با لغماما خير خلق االله شرف ارضى حاما يا نداما فوأد عندآم ما فعلتم بفوأد يا نداما يا ابا القاسم يا احمد بهجة المحشر جا ها ومقاما جد على العبد الرحيم الملتجى بهما غرك يا غوث اليتاما 1 Nevâ bestesi için bkz: ŞM, s. 73; güftesi için bkz: Altıntop, s Güftesi için bkz: Altıntop, s

329 s. 256 Nevâ Şuğul 1 Güfte:? Şâzenû sâd kulûbi l-ümemî Ve şerâbî halfe surihat vâdi selemî Beyne vechi ve nümîtu شاذنو صاد قلوب الاممى و شرابى خلف صرحت واد سلمو بين وجه و نميت Çârgâh Şuğul 2 Güfte:? Hasebûnâ fedakkakū sümme mennû fe-a takū Hâkezâ sîmetü l-mülûki fi l-memâliki yüraffekū İnne kalbî yekūlu lî ve l-lisâni yüsaddikū Küllemâ mâte müslimen hâşâ fî n-nâri yuhrakū حسبونا فدفقوا ثم منوا فاعنقوا هكذا سيمة الملوك فى المما لك يرفقوا ان قلبى يقو ل لى واللسان يصدقوا آلما مات مسلما حا شا فى النا ر يحرقوا 1 Güftesi için bkz: Altıntop, s Güftesi için bkz: Altıntop, s

330 s. 257 Nevâ Şuğul 1 Güfte:? Ve sallûnî ba de bu dî veraû sâlife ahdî Cânım ve alâ keyde l-hasûdî encezû bi l-vasli va dî Yâ surûrî bi t-tihâzî hâmun kalbî ve sa dî Cânım fe ctemi yâ nûra aynî ve nkatı yâ nûra vaktî Uşşâk Şuğul Güfte:? El-hamru denâ dûne l- hamri reyhânî Ve meclîsi z-zikrî nesîmî ve karânî الحمر دنى ودن الحمر رهانى ومجليس الذآرى نسيمى و قرانى و صلونى بعد بعدى ورعو سالف عهدى جانم و على آيد الحسودى انجزو بالوصل وعدى يا سرورى باتخاذى هام قلبى وسعدى جانم فاجتمع با نور عينى والتقطع يا نور وقتى 1 Nevâ bestesi için bkz: ŞM, s.74; Güftesi için bkz: Altıntop, s

331 s. 258 Nevâ Şuğul 1 Güfte:? Eyâ nesîme s-sabâ İn cüste arda l-habîb Yâ Hû yâ Hû Hû Allâh Allâh vâhid yâ mevlây Belliğhu ani s-selâm Ve kul lehû mudnâke s-sabâ Mudnâ ve hâluhû l-acîb Yâ Hû yâ Hû yâ Hû Allâh Allâh vâhid yâ mevlây Ve kad berrâhu s-sekām ايا نسيم الصبا ان جست ا رض الحبيب يا هو يا هو يا هو االله االله واحد يا مولاى Uşşâk Şuğul 2 Güfte: Şadi Yâ sâhibe l-envâr yâ ze l-livâ ve l-maksûd Yâ sıfatu l-cebbâr yâ ze t-tekā ve l-cûd Levlâke yâ ze ş-şân mea sârat er-rukbân (meyân) Nûdiyte (nuvvarte) bi l-muhtâr ve l- Mustafâ l- Mahmûd يا صاحب الانوار يا ذاللوى والمقصود يا صفت الجبار يا ذالتقى والجود لولاك يا ذالشان مع سارت الروآبان نوديت بالممتار والمصطفى المحمود بلغه عن السلام وقل له مضناك الصبا مضنا و حال العجيب يا هو يا هو يا هو االله االله واحد يا مولاى وقد برا ه السقام 1 Güftesi için bkz: Altıntop, s Güftesi için bkz: Altıntop, s

332 Nevâ Şuğul 1 Güfte:? Yâ bedra fî cünhi l-ğalasî Sultân cemâlek müfterasî Arric rikâbeke ve n-nuasî Ve leke kavâm yâ ze l-ulâm Fîke l-elâm Ermeteynî yâ leyli kusî min sârimi l-haddâk Kūlû l-hubbî yerfuk bî يا بدر فى جنح الغلسى سلطان جمالك فعترسى عرج رآابك والنعسى ولك قوامو يا ذالعلام فيك الالا م ارقينى با ليل فى من سارام الحداق Sabâ Şuğul 2 s.259 Güfte:? Kum yâ nedîmi ve imle lî ke se t-tılâ Yâ tılâ min sarfi râhî Kum yâ murâdî vâsılnî evfi Lehû yâ habîbi hâcirnî meded meded yâ hâdî yâ Allâh Tâbetu l-efrâhi yâ rîme l-fellâh Yâ fellâhî devir kıdâhî قم يا نديمى و امل لى آا سى الطلا يا طلا من صرف راهى قم يا مرادى و اصلنى اوف له يا حبيب ها جر نى مدد مدد يا ها د يا االله طا يت الا فراح يا ديم الفلاح يا فلاحى دور قداحى قولو الخبى برفعتى 1 Güftesi için bkz: Altıntop, s Güftesi için bkz: Altıntop, s

333 s. 260 Nevâ İlâhî 1 Güfte: Süleymân Yandım yakıldım ben nâr-ı aşka Andelîb oldum gülzâr-ı aşka Hizmet-i şeyhe kulluk ede gör Mahrem olursun esrâr-ı aşka Nice Süleymân geldi cihâna Ben Süleymân ım serdâr-ı aşka Bestenigâr Şuğul Güfte:? Küm ve küm ve s-sudûd yâ imlâ yâlel Dâ Sabrî ve kalemmû hatmelî Da mâ kāle l-azûli ve l-azlî Ve skınî min ruhâbeke l-amelî El-amân el-amân min muklek Yâ selîkâ ale l-mellâh selek Seyfu l-hattıke lil-kulûb helek Ve esbânî kavvâmeke l-eselî آم و آم والصدود يا املى يا لل ضاع حبرى و قلم وا حتملى دع ما قال العزول والغرلى واسقنى من رخابك العسلى الامان الامان من مقلك يا مليكا على الملاح سلك سيف لحظك للقلوب هلك و اسبانى قوامك الا سلى 1 Nevâ bestesi için bkz: Töre,c.IX, s

334 s. 261 Nühüft Cumhûr 1 Güfte:? Gel beru ey tâlib-i Hak matlab-ı a lâyı gör Cümle varlıktan geçip ol zât-ı rabbi hemtâyı gör Kendidir kendini bilen çünki ey Îsî Nebî Berzah-i irfanda kalma sırr-ı ev ednâyı gör Nevâ Şuğul 2 Güfte:? Hayyâ binâ edir lenâ yâ eyyühe s-sâkî Ke set-tilâ min beyne l-azlâ mine l-kadîmi lbâkî Et-tayru adhâ mu linâ yervî yercûne lenâ Haylü l-beriyyâ seyyidu s-sabâ ihram müzniben tegaffer lenâ حيا بنا ادر لنا يا ايها الساقى آا سطلام بين الاطلا من القديم الباقى الطير اضحى معلنا يروى يرجون لنا خيل البريا سيد العبا ارحم مذنبا تغفر لنا 1 Nühüft bestesi için bkz: Töre, c.ix,s.32 2 Güftesi için bkz: Altıntop, s

335 s. 262 Nevâ İlâhî 1 Güfte: Yûnus Ben yürürüm yâne yâne Aşk boyadı beni kāne Ne âkılem ne dîvâne Gel gör beni aşk neyledi Ben Yûnus em bîçâreye Baştan ayağı yâreye Aşk yolundan âvâreye Gel gör beni aşk neyledi 1 Acemaşîran bestesi için bkz: Töre, c,viii,s.34;acembûselik bestesi için bkz: Töre, c.viii, s.113;dede nin Arazbar bestesi için bkz: Töre, c.viii,s ;şevkefzâ bestesi için bkz: Töre, c.viii,s

336 s. 263 Nevâ İlâhî 1 Güfte: Muhyî Zâhid bize ta n eyleme Tevhîd eden deli olmaz Allâh diyen mahrûm olmaz Her seher açılır solmaz Bahara erer gülümüz Hak ismin okur dilimiz Sakın efsâne söyleme Hazrete varır yolumuz Sayılmaz parmak ile Tükenmez kırmağ ile Taşramızdan sormağ ile Halvetî yolun gözetiriz Kimse bilmez ahvâlimiz Çekilip Hakk a gideriz Gazâ-yı ekber ederiz Hazreti Ali dir ulumuz Muhyî sana olan himmet Âşık isen cana minnet Elif Allâh mim Muhammed Her kim bu tarîke gitti Kisvemizdedir dalımız Hasan Basrî ye erdi Her seher okunur virdi Seyyid Yahyâ dır pîrimiz Erenlerin çoktur yolu Cümlesine dedik belî Ko desinler bize deli Usludan yekdir dilimiz 1 M.n: Diğer beste Nihâvend. Mâhûr bestesi de vardır. ;Yegâh bestesi için bkz: Töre, c.ix,s.11; Isfahan bestesi için bkz:şengel, c.iv,s

337 s. 264 Nevâ İlâhî 1 Güfte: Yûnus Yüz bin cefâ kılsan bana Senden yüzüm döndürmezem Cânım dahî alırsan Senden yüzüm döndürmezem s. 265 Nevâ İlâhî 2 Güfte: Yûnus Yar yüreğim yar gör ki neler var Bu halk içinde bize gülen var Gülenler gülsün dost bizim olsun Nâdân ne bilsin bizi bilen var Bu yol ıraktır menzili çoktur Geçdiği yoktur derin sular var Yûnus sen bunda meydan isteme Meydân içinde merdâneler var 1 Nevâ bestesi için bkz: Şengel, c.iii, s Hacı Nâfiz Bey in Mâhûr bestesi için bkz: Şengel, c.i,s.167;zâvil bestesi için bkz: Şengel,c.I,s

338 s. 266 Nevâ İlâhî 1 Güfte: Bayrâm-ı Velî N oldu bu gönlüm derd-i gamınla doldu bu gönlüm Yandı bu gönlüm yanmada safâ buldu bu gönlüm Gerçeğe yandı rengine aşkın boyandı Kendide buldu matlabın hoş buldu gönlüm Bayrâmi yem velî bayrâm edersin yâr ile şimdi Hamdü senâlar dost ile bayrâm etti bu gönlüm 1 Nevâ bestesi için bkz: Şengel, c.iii, s

339 s. 267 Hüseynî İlâhî 1 Güfte: Şemsi Tebrizî Mâlikü l-mülk lâ şerîke lehû Vahdehû lâ ilâhe illâ Hû Âsumân bî-sutûn muallâ geşt Kudretî lâ ilâhe illâ Hû Bustân-ı hil at zümrüd-ü yâkūt San atî lâ ilâhe İllâ Hû Şemsi Tebrizî ye ger Hüdâ talebi Hoş bîgû lâ ilâhe illâ Hû مالك الملك لا شريك له وحده لا اله الا هو ا سمان بى ستون معلا آشت قدرتى لا اله الا هو بو ستان خلعت ذمرد ياقوت صنعتى لا اله الا هو شمسى تبريزي ه آرخدا طلبى خوش بى آو لا الاه الا هو 1 M.n: Kıyâmda okunur 329

340 s. 268 Nevâ İlâhî 1 Güfte: Adlî Gülşen-i vahdette dâim rûz-u şebdir bülbülü İr görür eflâke feryâd-u figânım gulgulü Himmetî bu cân u dilden açıla vahdet gülü Sünbüllîyem Sünbülîyem Sünbülîyem Sünbülî Sünbülî Ya kūb Merkez hem dahî şeyhim Hasan Adlîyâ boynuma taktılar benim bir hoş resen Sünbülün kime irer deyü sorarsan bana sen Sünbülîyem Sünbülîyem Sünbülîyem Sünbülî 1 Şikârizâde Ahmed Efendi nin Nevâ bestesi için bkz: Şengel, c.ii, s. 81,82,83 330

341 s. 269 Segâh Şuğul Güfte:? El-ferdu l-hüseynî ğavsü s-sekaleyn Mevlânâ r-rufâî ebu l-alemeyn Küllü men nâdâhu hâlian libâhu rabbuhu a tâhu sırra l-hazrateyn Yenvi s-surra ulvi l-kadri fîhi damenu l-emri eris sâni s-neyn Bâriku l-işârihi fî levhi s-serârihî bâhiru l-ibârihî şeyhe l-menheceyn Fadluhû ve l-cûdu ve l-hedyu l-meşhûdu sabbetu l-mahmûd sâra fi l-kevneyn Zu t-tevâli l-me lûfi ve l-kemâli l-ma rûfi kem eğāse l-melhûf kable l-alemeyn Celletü l-aktâb minke fi l-ebvâb ve ale l-i tâbi şûyi l-askerayn Zü l-yedi l-beyzâi ma dûdu l-vâi beyne l-evliyâi râi r-râtibeyn Ahmedun ve ahmedun li d-daîfi l-mesnedi nahnu yevme l-meşhed beyne l-ahmedeyn Men nâdâhu l-mehdî abduhû yestecidî damenun tilke l-yedi mültekā l-bahrayn Ve salâtu llâhi li-arîdi l-câhi ve l-ehli ve l-ferdi l-hüseyin الفرد الحسينى غوث الثقلين مولانا الرفاعى ايواالعلمين آل من ناداه حا لصا لباه رباه اعطاه سر الحضرتين نبوى السر علوى القدر فيه ضمن الامارث ثانى اثنين يا رمن الا شاره فى لوح السراره يا هو العباره شيخ المهنجين فضله والجود والهدى المشهود ضين المحمود سار فى الكونين ذوالتوال الما لوف والكمال المعروف آم اغاث الملهوف قبل العلمين جلت الاقطاب منك فى الابواب و على الاعتاب شوسى العسكرين ذواليدالبيضاء معضود الواء بين الاولياء راعى الرابتين 331

342 s.269 (devâmı) احمد واحمد للضعيف المسند نحن يوم المشهد بين الاحمدين من ناداه المهدى عبده يستجدى صخن تلك اليد ملتقى البحرين و صلاة االله لعريض الجاه ولا هل والفرد الحسين 332

343 s. 270 Segâh Şuğul Güfte:? Edriknâ yâ Rufâî yâ sultâne l-evliyâ Yâ şerîfe l-mesâî yâ vârise l-enbiyâ Yâ sâhibe t-tarîkat yâ muhîta l-vâridât Kad lâha fi l-kâinât lil-kavmi minke z-ziyâ Fe-ente rabbü l-yed ve melceü l- muğzâ Ve feyzuke l-ahmedî minhu istiâru l-hayâ Yâ kevkebu l-ârifîn yâ huccetü l-vâsılîn Hulıkte fi l-âlemîn ecdâduke el-evsıyâ Femevtü levsu ş-şukûke ve l-kavmu kad kaddimûke Ve minke bessü s-sülûke etbâuke el-etkıyâ Yâ şeyhu ehle l-kemâlî ve rûhu cismi l-cemâl ادرآنا يا رفاعى يا سلطان الاولياء يا شريف المساعى يا وارث الانبياء يا صاحب الطريقة يا محيط الواردات قد لاح فى الكاي نات للقوم منك الضياء فانت رب اليد و ملجا المغذى و فيضك الاحمدى منه استعار الحياء يا آوآب العارفين يا حجة الواصلين خلقت فى العالمين اجدادك الاوصياء فموت لوث الشكوك والقوم قد قدموك و منك بث السلوك اتباعك الاتقيااء يا شيخ اهل الكمال و روح جسم الجمال يا رأس ذهرا الرجال فى الخلصى الاصفياء شقا القلوب اليك فتلك بين يديك رخوان ربى عليك يا سيد الاولياء Yâ ra sî zehra r-ricâli fi l-halası l-asfiyâ Şekā l-kulûb ileyke fe-tilke beyne yedeyke Rahvân rabbî aleyke yâ seyyidu l- evliyâ 333

344 s. 271 Segâh Şuğul 1 Güfte:? Edrik edriknâ yâ seyyid yâ Rufâî Ve yâ muğîse s-sekaleyn ve yâ mücîbe d-dâî Fî hâleti l-bu`di rûhî küntü ürsilühâ Tükabbilu l-arda annî ve hiye nâibetî Erdik edriknâ yâ seyyid yâ Rufâî Ve yâ muğîse s-sekaleyn ve yâ mücîbe d-dâî Ve hâzihî nevbetü l-eşbâhî kad hadarat ادرك ادرآنا يا سيد يا رفاعى و يا مغيث الثقتين و يا مجيب الداعى فى خالت العبد روحى آنت ارسلها تقبل الارض عنى و هى نا ي بتى ادرك ادرآنا يا سيد يا رفاعى و يا مغيث الثقلين و يا مجيب الداعى و هذه نوبت الاشباهى قد حضرت فمدد يمينك آى تحضى بها شفتى ادرك ادرآنا يا سيد يا رفاعى و يا مغيث الثقلين و يا مجيب الداعى Fe mdüd yemîneke key tahdâ bihâ şefetî Erdik edriknâ yâ seyyid yâ Rufâî Ve yâ muğîse s-sekaleyn ve yâ mücîbe d-dâî 1 Güftesi için bkz: Altıntop, s

345 s. 272 Nevâ İlâhî 1 Güfte: Kāimî Bir ilâhî devrân olsun bu gece Hâneler nûr ile dolsun bu gece Döne döne neş elensin âşıkân (meyân) Ehl-i tevhîd cûşa gelsin bu gece Ehl-i irfân şevke gelsin bu gece Kāimî eydür cism u cânım ey püser Hayât-ı âb ile dolsun serteser Bülbül gonca gülüne ermek ister (meyân) Ehl-i tevhîd cûşa gelsin bu gece Ehl-i irfân şevke gelsin bu gece 1 Isfahan bestesi için bkz:şengel,c.iv,s

346 s. 273 Rast Tevşîh 1 Güfte: Niyâzî-i Mısrî Doğdu ol sadr-ı risâlet bastı arş üzre kadem Geldi ol nûr-i pertevin fevka l-ümem Çalınıp tabl-ı beşâret geldi şâh-ı enbiyâ Gulgule doldu cihâna kondu ol sâhib-i ilm Nûr-i vechinden aldı encüm ü şems ü kamer Bahr-i ilminden bilindi hikmet-i levh-i kalem Merhaba yâ Mustafâ ey nûr-i ayn-i asfiyâ Merhabâ yâ sâhibe l-meâric-i fi t-tâci z-zalem Gelmeyeydin âleme sen halk olunmazdı cihân Dostluğuna pârelendi ey nebiyye l-muhterem Yâ Rasûlallâh şefâat kıl Niyâzî bendene Şol zaman kim baş açık yalın ayak kan ağlaram 1 Güftesi için bkz: Ergun, c.i, s.231; Tebriz bestesi için bkz: Şengel, c.i, s.116;abdülkādir Bey in Hüzzâm bestesi için bkz: Töre, c.v, s

347 s. 274 Hicâz Tevşîh ve Cumhûr 1 Güfte: Abdüssamed Tende cânım canda cânânım Muhammed Mustafâ Milk-i dil tahtında sultânım Muhammed Mustafâ Muntazırdır çün cemâlin görmeğe âşıkların Gel tulûğ et mâh-ı tâbânım Muhammed Mustafâ Cilvegerdir dâimâ nakş-ı cemâlin sînede Hâne-i kalbimde mihmânım Muhammed Mustafâ Her kelâmın mûcize her kârın hasendır bize Cânib-i Hak tan atâsın Yâ Muhammed Mustafâ Yâ Rasûlallâh garîbindir senin Abdüssamed Kıl şefâat ey keremkânım Muhammed Mustafâ 1 Hicâz bestesi için bkz: Şengel, c.iv,s

348 s. 275 Hicâz İlâhî 1 Güfte: Dervîş Yûnus Şehidlerin ser-çeşmesi Hasan ile Hüseyin dir Erenlerin bağrı başı Hasan ile Hüseyin dir Kerbelâ nın tâ içinde nûr balkır siyâh saçında Yatur al kanlar içinde Hasan ile Hüseyin dir Kerbelâ nın yazıları şehîd olmuş gâzîleri Fâtımâ ana kuzuları Hasan ile Hüseyin dir Muhammed dir dedeleri Hazreti Ali babaları Arşın çifte küpeleri Hasan ile Hüseyin dir Dedesiyle bile varan kevser ırmağında duran Susuz ümmete su veren Hasan ile Hüseyin dir Derviş Yûnus dünyâ fânî bizden evvel gelen kânî Sekiz cennetin sultânı Hasan ile Hüseyin dir 1 M.n: Diğer beste: Segâh. ; Hicâz bestesi için bkz: Şengel, c.iv, s

349 s. 276 Hicâz İlâhî 1 Güfte: Azîzî Aşkın meyine kandım n oldun âh gönlüm n oldun Yaktın âh beni yandırdın n oldun âh gönlüm n oldun Uçtun âh gönlüm uçtun deniz deryâlar aştın Gurbet ellere düştün n oldun âh gönlüm n oldun Hiçbir yerde karâr etmez hiç kimseden âr etmez Hekimler tımâr etmez n oldun âh gönlüm n oldun Gel imdi ey Azîzî sırrın deme ol ebsem Esrâra olup mahrem n oldun âh gönlüm n oldun 1 Hicâz bestesi için bkz: Şengel, c.iv, s,

350 s. 277 Şehnâz Cumhûr 1 Güfte: Dervîş Yûnus Yürük değirmenler gibi dönerler El ele vermişler Hakk a giderler Gönül Kâ be sini Tavaf ederler Muhammed in kösü çalınır bunda Ol sultânın demi sürülür bunda Derviş Yûnus eydür n oldu bana Aşkın muhabbeti dokunur cana Aklını başına devşir divâne Muhammedin kösü çalınır bunda Ol sultânın demi sürülür bunda 1 Güftesi için bkz: Ergun, c.ii, s.540;şehnâz bestesi için bkz: Töre, c.ix, s

351 s. 278 Nişâbûr Cumhûr 1 Güfte: Seyyid Nizamoğlu (Seyfullâh) Yâ Rasûlallâh bize gör n etti âsî ümmetin yâ Rasûlallâh Görmeye anlar dahî rûz-i kıyâmet şefkatin yâ Rasûlallâh Kerbelâ da yâ Muhammed ger göreydin hâlimiz yâ Rasûlallâh Tâ kıyâmet sâkin olmazdı bizim çün firkatin yâ Rasûlallâh Şâh Hüseyin i ettiler hâke Kerbela da cismini yâ Rasûlallâh Kılmadılar ol münâfıklar senin çün hürmetin yâ Rasûlallâh Biz muhibb-i hânedân-ı Mustafâ yız Seyfiyâ yâ Rasûlallâh Rûz u şeb nesl-i Rasûlullah olsun midhatin yâ Rasûlallâh Essalâtü ve s-selâmü ey hâdiü râh-ı Hudâ 1 M.n: Muharrem de okunur. ;güftesi için bkz: Ergun, c.ii, s.520; Şikârîzâde Ahmed Efendi nin Hümâyûn bestesi için bkz: Şngel, c.iv, s

352 s. 279 Hicâz Savt İlâhî 1 Güfte: Yûnus (Lâ ilâhe illallâh Lâ ilâhe illallâh Lâ ilâhe illallâh Lâ ilâhe illallâh) A sultânım sen vâr iken ya ben kime yalvarayım İsmin ganî settâr iken ya ben kime yalvarayım Ben bu aşkı bilmez idim bu bir acep sevdâ imiş Bir zeresi ây u güneş bir katresi deryâ imiş Gâh eserim yeller gibi gâh tozarım yollar gibi Taşkın akan seller gibi gel gör beni aşk neyledi Sencileyin gül bitmedi sevdan başımdan gitmedi Gönlüm seni terk etmedi yârin cemâlidir beni Her dem abâ pûş eyleyen türlü derde dûş eyleyen Yûnus u bî-hûş eyleyen yârin cemâlidir beni 1 M.n: Her bestesi vardır. ; Isfahân bestesi için bkz: Şengel, c.iv, s.18; Segâh bestesi için bkz: Töre, c.v, s.55; Acemaşîran bestesi için bkz:töre, c.viii,s.67; Sabâ besteleri için bkz: Şengel, c.2, s. 115,

353 s. 280 Savt 1 Güfte: Yûnus A sultânım sen vâr iken ya ben kime yalvarayım İsmin ganî settâr iken ya ben kime yalvarayım Sencileyin gül bitmedi sevdan başımdan gitmedi Gönlüm seni terk etmedi a gönlümün eğlencesi Aklımı başımdan alan beni bu sevdâya salan Bir mürşide bende kılan yârin cemâlidir beni Ben bu aşkı bilmez idim bu bir acep sevdâ imiş Bir zeresi ây u güneş bir katresi deryâ imiş Yûnus eydür sözüm çoktur âlemi yaradan Hak dır Senden gayrı tanrı yoktur ya ben kime yalvarayım 1 Isfahân bestesi için bkz: Şengel, c.iv, s.18; Segâh bestesi için bkz: Töre, c.v, s.55; Acemaşîran bestesi için bkz:töre, c.viii,s.67; Sabâ besteleri için bkz: Şengel, c.2, s. 115,

354 s. 281 Hicâz Şuğul Güfte:? Yâ leylü yâ leylü tûle aleynâ Nahnu l-muhibbî kemâ salleynâ Rûhunâ ve ci nâ nahve l-medhinâ Enveru Muhammed teşrîf aleynâ Yâ berku ş-şâmî belliğ Selâmî Alâ Muhammed hayru l-enâmî Yâ berku lem lem min fevkı zemzem Sallâ ve sellem ale n-nemmâmî Yâ berku ebrak fi l-leyli ve ş-şark Allâh yefruk hâmî Yâ berku atlı fi l-leyli ve elmi Şâfi müşeffi yevme z-zihâmî Kasdî ezûrû ve ahdâbî nûrû انور محمد تشريف علينا يا برق الشا مى بلغ سلامى على محمد خيرالانا مى يا برق لم لم من فوق زمزم صلا و سلم على التما مى يا برق ابرق فى اليل و الشرق االله بفرق***حامى يا برق اطلع فى الليل والمع شافع مشفع يوم الزحامى قصدى ازورو و اخدا بى نورو قاصد عطرو مسك الحتا مى قصدى اراهو و الدخل هما هو يا ربى ايا هو ترى المقا مى يا سكا ن شا مى واحل جبا وى سلطا ن سعد الدين يا صاحب الحا لى Kâsıd attırû miskü l-hıtâmî Kasdî erâ Hû ve dhil hümâ Hû Yâ rabbî eyâ Hû tera l-makāmî Yâ sükkân şâmî vâsıl cibâvî Sultan Sa deddîn yâ sâhibu l-hâlî يا ليل يا ليل طول علينا نحن المحبى آما صلينا روحنا و حبي نا نحو المدحنا 344

355 s. 282 Hicâz Şuğul Güfte:? Cânî yâ seyyid cânî cânî ve l-muannân Canî ve hezzi l-âlimûn bi s-sırri ve l-burhânî Seyyid Ahmed el-basrâ Câbir fe-lübbüke münkesirî Yâ sâkin bâbu n-nasrâ edriknâ bi r-rufâî Abdulkādir fi l-hadrâ İsmâîl kavlu l-fakrâ Yâ rabbi minke nazrâ edriknâ bi l-ceylânî Sa deddîn el-cibâvî şuğlun alâ dâvî Şeyh ene nahlâvî yâ sâhibu l-burhânî Seyyid Ahmed et-tantâvî edhıl hamâhü hâvî Şeyhu ene na`lâdî yâ sâhibu l-imdâdî Sayyâd hâmu l-mekkeyn sâhib meded mea temkîn Yâ ilâhe l-âlemîn iğfir li-abdin cânî Salâtün mevle r-rahmeti alâ şefîi l-ümmihî Tâhâ sırâci l-ümmeti min şerefi l-ekvânî جانى يا سيد جانى جانى والمعنان جانى و هز العالمون بالسر والبرهانى سيد احمد البصرا جاير فلبك منكثرى يا ساآن باب النصرا ادرآنا بالرفاعى عبد القادر فى الخمراى اسمعل قول الفقرا يا رب منك نظرا ادرآنا يا الجيلانى سعد الدين الجباوى مشغل على داوى شيخ انا نخلاوى يا صاحب البرهانى سيد احمد النطنطاوى ادخل خماه حاوى شيخ انا نعلاوى يا صاحب الامدادى صادحام المكين صاحب مدد مع تمكين يا اله العالمين اغفر لعبد جانى صلاة مولى الرحمة على شفيع الامه طه سراج الظلمة من شر ف الا آوانى والا ل ثم الصبحى اهل المنا والقربى ما غنى شاد الحى تستود الامالى Ve l-âli sümme s-subhî ehli l-münâdi l-ğarbî Mâ gannâ şâde l-hay nestevdu l-emâlî 345

356 s. 283 Hicâz Şuğul 1 Güfte:? Şeddû alâ hayri l-verâ sûde l-hevâcib ve s-sivâ Ve esbahtu mecrûha l-hevâ sekrâne min dûdi s-seher Sallû alâ atri l- verâ sellim alâ şakki l-kamer Vallâhü yâ men kad kevâ kalbî ve annî kad nefer Mâ ceddü ve aslî ve l-kavâ illâ firâkun yâ Ömer yâ Ömer شدو على خير الورى سود الهواجب والسوا و اصبحت مجروح الهوا سكران من دود السحر صلو على عطر الورى سلم على شق القمر واالله يا من قد آوا قلب و عنى قد نفر ماجد و اصلى والقوا الفراق يا عمر يا عمر 1 Güftesi için bkz: Altıntop, s

357 s. 283 (devâmı) Segâh Şuğul Güfte:? Zehruna ınde d-devâî ilmu ş-şarkı r-rufâî Seyyidu l-aktâb tarra an nâcehüm fî külli fâî Yedühü l-beydâu tezekker velezikrullâhi ekber Lâhan aleyyâhu muhzar hâye dehemi l-efâî Fe-hüve sultânu l-hakîkati muktedâ ehlu t-tarîkati Anhu lil-kavmi ve sebak eşrafte bi l-intifâî Cedduhû fi l-enbiyâ şemsuhum dûne efrâî Ve hüve beyne l-evliyâ ra sühüm lil-etbâ Yâ eba l-abbâsi innî medehaküm şuğlî ve fennî يده البيضاء تذآرولذآراالله اآبر لاح ن علياه مهظر هايه دهم الافاعى فهو سلطان الحقيقه مقتدا اهل الطريقه عنه للقوم و سبق اشرفت با لانتفاع جده فى الانبياء شمسهم دون افراي ى وهو بين الاولياء رأسهم لل اتباع يا ابا العباس انى مدحكم شغلى و فنى فاآشف الاخزان عنى بالاغاثات السريع انت راعى العلمين قمر ا ل الحسين انت غوث الثقلين لبضعة الهادى المطاعى ورد اهل الحال خالا للنداي ى و مالا رحمة االله تعالى عنك يا ابن الرفاعى Fe kşüfi l-ahzân annî bi l-eğâsâti s-serî Ente râî l-alemeyn Kamerun âli l-hüseyin Ente gavsu s-sekaleyn li-bid ati l-hâdî l-mutâî Virdu ehli l-hâlî hâlen li n-nidâî ve mâlen Rahmetullâhi teâlâ anke ya bne r-rufâî ذخرنا عند الدواعى علم الشرق الرفاعى سيد الاقطاب طرا ناجهم فى آل فاعى 347