Emeklilik Dönemi Tasarruf Açığı Araştırması

Transkript

1 Emeklilik Dönemi Tasarruf Açığı Araştırması TÜRKİYE RAPORU Ekim 2016 Bu araştırma Aviva tarafından yaptırılmıştır.

2 AvivaSA Hakkında Türkiye nin lider bireysel emeklilik ve hayat sigortası şirketlerinden biri olan AvivaSA Emeklilik ve Hayat A.Ş., AK Emeklilik A.Ş. ile Aviva Hayat ve Emeklilik A.Ş. nin birleşmesiyle 2007 yılında kurulmuştur. Dünyanın 6. en büyük sigorta grubu olan Aviva plc nin küresel bilgi birikimini ve Türkiye nin önde gelen sanayi gruplarından Sabancı Holding in yerel gücünü taşıyan AvivaSA, uzun yıllara dayanan deneyimiyle sektörün en güvenilir markalarından biridir. Bireysel emeklilik, hayat sigortası ve ferdi kaza sigortası alanlarında yenilikçi ürünlerini, kaliteli insan kaynağı ve güçlü çoklu dağıtım kanalı yapısı ile 2 milyon müşterisine sunmaktadır. Türkiye nin en büyük direkt satış kadrosunun yanı sıra; Akbank, OdeaBank ve ABank işbirlikleri bulunan güçlü bankasürans ağı, acenteleri, telesatış kanalı ve kurumsal projeler ekibi ile müşterilerinin finansal yatırım ve risk yönetimi ihtiyaçlarına cevap vermektedir. AvivaSA, bireysel emeklilik sektöründe 11,2 milyar TL* ile fon büyüklüğünde lider şirkettir. * EGM Ekim 2016 verilerine göre 2 Emeklilik Dönemi Tasarruf Açığı Araştırması I TÜRKİYE RAPORU Ekim 2016

3 Önsöz Emeklilik dönemi, birçoğumuz tarafından ailemize ve sevdiklerimize daha fazla vakit ayıracağımız, yoğun çalışma hayatlarımız yüzünden yaşamaya fırsat bulamayıp ertelediklerimizle daha fazla meşgul olacağımız bir dönem olarak hayal edilir. Ama neredeyse tüm dünyada emeklilik gelirleri, toplumların çok geniş bir nüfus bölümünün bu dönemdeki harcamalarını karşılamaya yetmeyecek düzeyde. Bu tüm dünyada, politik, sosyal ve ekonomik yönden her zaman önemli bir sorun olarak kabul ediliyor. AvivaSA olarak yaptığımız araştırmalar sonucunda Türkiye'de emeklilerin %70'inden fazlasının ek gelir elde etmek için çalışmak durumunda kaldığını gördük. Bu yüzden emeklilikle ilgili mutlu ve huzurlu anlar, birçoğumuz için ne yazık ki bir hayal olarak kalıyor. Endişeli emeklilik hayalleri yerine, geleceğe güvenle, umutla, mutlulukla ve rahatlıkla bakabilmenin yolu bireysel emeklilik planının olmasından geçiyor. Aviva nın 2010 yılından sonra ikinci kez gerçekleştirdiği Emeklilik Dönemi Tasarruf Açığı araştırmasının bulgularını sizlerle paylaşmak beni gururlandırıyor. Bu çalışmanın sonundaki analizde her ülke için tartışılabilecek ve geliştirilebilecek önerilerimizi de derledik. Sizlere sunduğumuz Türkiye raporu ise, ülkemizdeki emeklilik dönemi tasarruf açığını ve konuyla ilgili analizleri ortaya koyuyor. Araştırma, Türkiye de emeklilik dönemi için birey başına yılda ortalama Euro luk ek tasarruf yapılması gerektiğini de gözler önüne seriyor yılında yapılan araştırmada ise, bu açığı kapatmak için yılda ortalama Euro yeterli oluyordu. Eğer emeklilik döneminde de aynı yaşam seviyemizi korumak istiyorsak ülke olarak toplamda her yıl 125,2 milyar Euro luk ek bir tasarruf yapmamız gerekiyor. GSYİH ye oranına göre (%19) Avrupa'daki en büyük açığa sahip ülkeyiz yılında yapılan araştırma sonrasında, BES'e devlet katkısının gelmesiyle tasarrufun gelişeceğini iletmiştik yılında dünyada benzeri olmayan %25 devlet katkısı ile sektör ciddi anlamda büyüdü. 1 Ocak 2017 itibarıyla hükümetimizin uygulamaya koyacağı Otomatik Katılım ile bu konuda önemli bir adımın atılmış olduğunu düşünüyoruz. Otomatik Katılım'ı, geniş kitlelerin kolay bir biçimde BES e dâhil olmalarını ve ülkemizde tasarruf açığının azaltılmasını sağlayacak önemli bir uygulama olarak değerlendiriyoruz. Aviva nın emeklilik dönemi tasarruf açığını ortaya koyan bu araştırması umarız hedefe ulaşmadaki çabalara önemli bir katkıda bulunur. Meral Eredenk Kurdaş, CEO AvivaSA Emeklilik ve Hayat A.Ş. "Bireylerden işyerlerine, sektörümüzden ilgili kamu kurumlarına kadar emeklilik sisteminin tüm paydaşları ile birlikte yarın için şimdi diyoruz. Güzel bir emeklilik için tasarruf yapmaya bugünden başlayalım." Emeklilik Dönemi Tasarruf Açığı Araştırması I TÜRKİYE RAPORU Ekim

4 Araştırma hakkında Avrupa yaşlanıyor ta AB nüfusunun dörtte birinden fazlası (%28) 65 yaş ya da üzerinde olacak 1, bu da bugünkünün %18 daha üstünde olması anlamına geliyor. Aviva da biz müşterilerimizin emeklilik yolculuklarında onlara destek olmaya çalışıyoruz. Onların ne istediklerine odaklanmalarına ve bu isteklerine nasıl ulaşacakları hakkında dikkatlice düşünmelerine yardım ediyoruz. Birçok kişi çalışma hayatı boyunca düzenli olarak emekli maaşlarına yatırım yapıyor. Bunu yaparken de hepsini olmasa bile emeklilik gelirlerinin bir kısmını karşılayacağı beklentisi içindeler. Bu rapor 2010 da Aviva nın gerçekleştirdiği Mind the Gap analizinin güncellenmesi amacıyla hazırlandı. Bu raporla, yapılan birikimin beklentilerini karşılamaya yeterli olup olmayacağını ve eğer yeterli olmayacaksa da bunun için neler yapılabileceğini ortaya koymak istedik. Bu yüzden de buna emeklilik dönemi tasarruf açığı adını verdik. Avrupa nın emeklilik dönemi tasarruf açığı ne demek? yılları arasında emekli olacak kişilerin elde etmeyi bekledikleri emekli maaşı için (devlet, işyeri ve bireysel emekliliğin olası birlikteliği göz önünde tutularak) her yıl ne kadar tasarruf ederek aradaki açığı kapatabilecekleri ve sahip oldukları yaşam standardını emekliliklerinde de devam ettirebilmeleri için gereken miktar. Emeklilikte sahip olduğunuz yaşam standardını devam ettirmek için neye ihtiyacınız var? Bunu ihtiyaç oranı kavramını temel alarak açıkladık. İhtiyaç oranı nedir? Bu, emekli olmadan hemen önce aldığınız maaşın (vergi sonrası) emeklilikte ihtiyaç duyacağınız miktara oranıdır. Normalde bireylerin çoğunun bunun %100 üne ihtiyaçları olmaz. Çünkü çoktan ev taksitlerini bitirmişlerdir ve emeklilikleri için tasarruf yapmaya ihtiyaçları kalmamıştır. Herkesin ihtiyacı eşit mi? Bizce bu, emekli olmadan ne kadar kazandığınıza bağlı. Düşük ücretle çalışanlar günlük ihtiyaçları için maaşlarına daha bağımlı olabiliyor. Bu yüzden de raporun amacına ulaşabilmesi için ihtiyaç oranını %90 olarak belirledik. Orta gelir düzeyindekiler için bu oranı %65 te tuttuk. Yüksek maaşlıların günlük ihtiyaçlarının ötesinde harcanabilir gelirleri olacağını göz önüne alarak onların oranını da son maaşlarının %55 i olarak belirledik. Peki ya diğer gelirler ve tasarruflar? Burada emeklilik dönemine kaynak sağlamaya yardımcı olmak üzere tasarlanmış emekli maaşına odaklandık. Herhangi olası bir açığı kapatmak için ne kadar tasarruf etmeye ihtiyaç duyabileceğinizi anlamak çok önemli. Bu kişilerin planlarını karşılamak emlak, yatırım ya da nakit para gibi varlıkları da kapsayabilir. Burada kritik nokta geleceği düşünmek ve umarız bu rapor da bireyleri bunu yapmak için harekete geçirir. 4 1 AB deki yaşlılık bağımlılık oranının (65 ya da üstü yaştakilerin yaş aralığındakilere bağımlılığı) arasında %27,8 den %50,1 e çıkacağı öngörülüyor. Kaynak: 2015 Yaşlanma Raporu: Varsayımların Altında Yatanlar ve Projeksiyon Metodolojileri (Avrupa Komisyonu, 2015)

5 Öne Çıkan Sonuçlar 2010 yılında ilk kez yapılan ve 2016 da tekrar edilen Emeklilik Dönemi Tasarruf Açığı Araştırması, Türkiye de emeklilik döneminde bireylerin mevcut hayat standartlarını devam ettirebilmek için ne kadar tasarruf yapmaları gerektiğine işaret ediyor yılında yapılan araştırmaya göre, Türkiye de 2011 ile 2051 yılları arasında emekli olacak nüfusun, emeklilik dönemi gelir beklentilerini karşılayabilmek için her yıl 91 milyar Euro ek tasarruf yapması gerekiyordu. Son araştırma ise, yılları arasında emekli olacakların yapması gereken tasarruf miktarının %37 lik artışla, 125,2 milyar Euro seviyesine ulaştığını gösteriyor. Bu rakam da, birey başına yıllık ortalama Euro ek tasarruf yapılması gerektiği anlamına geliyor. Araştırmanın yapıldığı 17 Avrupa ülkesi arasında tasarruf açığında 5. sırada olan Türkiye, GSYİH ye göre ise en fazla açığa sahip ülke durumunda. Türkiye de 2016 da artırılan asgari ücret sonucunda açıktaki artış da büyüdü. Her ne kadar Türkiye nin genç nüfusu emeklilik tasarruf açığının düşmesine yardımcı olsa da, 2057 ye gelindiğinde nüfusun %40 ının 60 yaş üzeri olacağı gerçeği, bu açığın ileriki dönemlerde daha da artacağına işaret ediyor. Tablo arasında emekli olacak kişiler için gereken ek tasarruf miktarı Almanya İngiltere Fransa İspanya Türkiye İtalya Polonya İrlanda Litvanya ÜLKE BAŞI Yıllık Emeklilik Tasarruf Açığı (milyar euro) KİŞİ BAŞI Yıllık Emeklilik Tasarruf Açığı (bin euro) Genç nüfusun, emeklilik dönemindeki tasarruf açığını kapatmak için çalışarak geçireceği süre göz önüne alındığında, Tablo 2 de de görüleceği gibi, yılda Euro ek tasarruf yapması yeterli oluyor. 60 yaşına gelen bir kişi ise, ancak Euro luk ek tasarruf yaptığında bu açığı kapatabiliyor Tablo yılındaki ortalama yıllık kişi başı emeklilik tasarruf açığı arasında emekli olacaklar 60 YAŞ 50 YAŞ 40 YAŞ YAŞ YAŞ 1000 Araştırmanın yapıldığı 2016 Emeklilik Dönemi Tasarruf Açığı ve GSYİH oranı 17 Avrupa ülkesi arasında tasarruf açığında 5. sırada olan Türkiye, GSYİH ye göre ise en fazla açığa sahip ülke durumunda bulunuyor. Emeklilik Dönemi Tasarruf Açığı Araştırması I TÜRKİYE RAPORU Ekim

6 yılında gerçekleştirilen ilk Emeklilik Dönemi Tasarruf Açığı araştırmasına geri dönüp baktığımızda, son 6 yılda Türkiye nin toplam emeklilik dönemi tasarruf açığının 34 milyar Euro arttığını görüyoruz. O dönemde toplam tasarruf açığı 91 milyar Euro iken, bugün 125,2 milyar Euro. Kişi başına düşen ortalama açık o dönemde Euro iken, günümüzde Euro ya çıkmış durumda. Bu da aylık, 2010 yılında 200 Euro ya denk gelirken, 2016 yılında 266 Euro ediyor. Türk Halkının Emeklilik Dönemine Bakışı Aviva nın 2015 yılında 12 ülkede gerçekleştirdiği Tüketicilerin Tasarruf Tutumları (Consumer Attitudes to Saving) Araştırması, bireylerin ekonomik durumları ve emeklilik dönemi ihtiyaçlarını karşılayacak düzeyde gelir elde etmek için ne tür yatırımlar yaptığına ışık tutuyor. Türkiye deki çalışanlar emekliliklerine ilişkin endişe duyuyor. Her 10 kişiden 3 ü geleceği için para biriktirmektense, günü yaşamayı tercih ediyor. Türkler bu oranla Avrupa da başı çekiyor. Türkiye de devletten bağımsız bireysel tasarruf düzeyleri, diğer ülkelere kıyasla çok düşük. Bireylerin, emeklilik dönemi tasarruf açığına yönelik bireysel tasarruflarını artırması gerekiyor. Türkiye, emeklilik dönemiyle ilgili en çok endişe duyan ülkeler arasında yer alıyor. Türk vatandaşlarının yarıdan fazlası (%55) emekli maaşının mevcut yaşam standartlarını devam ettirmeye yeterli olmayacağını düşünüyor. Bu yüzden de Türk halkının yarısı emekli olduktan sonra da çalışmayı düşünüyor. Türkiye hakkında kilit gerçekler Türkiye 37% arası emekli olacak kişi sayısı 31.2 milyon Yıllık emeklilik dönemi tasarruf açığı (2010) 91 milyar Yıllık emeklilik dönemi tasarruf açığı (2016) milyar Yıllık emeklilik dönemi tasarruf açığının GSYİH de oranı (2016) Türkiye de ne oluyor? 19% 2013 yılında bireysel emekliliğe devlet katkısı %25 olarak belirlendi. Bu rakam Avrupa daki en yüksek oran 1 Ocak 2017 tarihinden itibaren bireysel emeklilik sistemine 45 yaş altı çalışanlar otomatik olarak katılacaklar. Türkiye de çalışan bireylerin yüzde 40 ı emeklilik için yeterli parasının olmamasından endişeleniyor. Yüzde 55, emekliliğinde mevcut yaşam standardını devam ettiremeyeceğini düşünüyor. Çalışanların yüzde 50 si, emekli olduğunda geçinebilmek için normal emeklilik yaşından sonra da çalışmak zorunda kalacağını düşünüyor. 6 Emeklilik Dönemi Tasarruf Açığı Araştırması I TÜRKİYE RAPORU Ekim 2016

7 Devlet, Bireysel Emeklilik Sektörü ve Bireyler için Öneriler Türkiye de emeklilik dönemi tasarruf açığı 2016 da 2010 a göre %37 artarak 125,2 milyar Euro ya ulaştı. Türkiye, GSYİH nin %19 una eşit olan bu açıkla Avrupa da ilk sırada geliyor. Bireysel emeklilik fonlarının GSYİH yle oranına bakıldığında da düşüklük göze çarpıyor. Bu oran 2008 yılında %1,5 iken 2013 yılında uygulamaya konulan devlet katkısı ile %5,5'e yükseldi. Ama diğer ülkelerle karşılaştırıldığında alınacak çok yol var. Analizimiz sonucunda emeklilik dönemi tasarruf açığının ne kadar önemli olduğunu görüyoruz. Eğer gelecek nesillerin emeklilik dönemlerinde geçim zorluğu yaşamalarını istemiyorsak emeklilik dönemi tasarruf açığını kapatabilmek için hükümetin, bireysel emeklilik şirketlerinin, düzenleyicilerin ve bireylerin birlikte önlem alması gerekiyor. Acilen harekete geçilmezse bu açık her geçen yıl daha da artacak. BİREYLER Öncelikle bireylerin geleceklerini planlarken sorumluluk almaları gerekiyor. Bireyler yaptıkları tasarrufları artıramadıkça, emeklilik döneminde çalışmak, geç emekli olmak veya düşük standartlarda bir emekliliğe razı olmak gibi seçeneklerden birini seçmek zorunda kalacaklar. Bireylerin bir an önce emeklilik planlarını gözden geçirmeleri ve emeklilik dönemi geldiğinde yeterli bir gelire sahip olmak için, bu planları iyileştirebilecek girişimlerde bulunmaları gerekiyor. HÜKÜMET Hükümetler emeklilik dönemi tasarruf açığının kapatılmasında hala anahtar bir role sahipler. Yakın zamanda hayata geçecek Otomatik Katılım gibi yeniliklerin yanı sıra, bireysel emeklilik tasarruflarının daha çok teşvik edilmesine kamu kurumlarının etkin rolü değer katar. Ayrıca hükümetin, ülkemizdeki şartlar doğrultusunda bir tasarruf kültürü geliştirmesi, etkin sonuç alınabilmesine katkı sağlayabilir. Yurtdışındaki örnekler, Otomatik Katılım ın başarısının işveren katkısına bağlı olduğunu gösteriyor. Bu çerçevede, fonlu yapıya dönüştürülmesi halinde, kıdem tazminatının işveren payı olarak sisteme dahil edilmesinin kısa vadede yeniden değerlendirilmesi önemli olabilir. İşverenler, ancak kamu kurumları ve emeklilik şirketleri tarafından kapsamlı bir şekilde bilgilendirilmeleri sonrasında gerekli hazırlıkları hayata geçirebilirler. Bu sürecin sağlıklı işlemesi için aşamalı bir yayılım öngörülmelidir. SEKTÖR Emeklilik ürünü sağlayan kurumların emeklilik ürünlerinin içeriklerini anlaşılır bir şekilde sunarak yardımcı olmaları gerekiyor. Bireysel emeklilik şirketlerinin, kullanıcıların tasarruf ürünleriyle ilgili farkındalığını yükseltmek üzere ortak akılda hareket etmesi büyük önem taşıyor. Ortak projeler geliştirerek özellikle bireylerin uzun vadeli tasarruflara yönelmelerini sağlamak etkin sonuçlar sunabilir. SONUÇ Emeklilik açığını tümüyle kapatmak için tek başına kullanılabilecek bir yol olmadığı net olarak görülüyor. Sistemin tüm paydaşlarına görevler düşüyor. Bireylerin geleceklerine ilişkin alacakları bu çok önemli emeklilik dönemi kararları konusunda bilgilendirilmesi ve genel kamuoyu farkındalığı yaratılması öncelikler arasında görülüyor. Tüm vatandaşlara düzenli emeklilik bildirimlerinin ulaştırılmasının yanı sıra, devlet ve bireysel emeklilik sistemlerinin mümkün olduğunca şeffaf hale getirilmesi, tüketicileri emeklilik dönemi hakkında düşünmeye teşvik edebilir. Emekliliklerinde elde edecekleri faydayı görmeleri, bireyleri gerekli eylemleri almaya sevk edebilir. Tasarrufu teşvik için ulusal önlemlerin gözden geçirilmesi bir diğer önemli nokta. Vergi teşviklerinin önceliklendirilerek uygulamaya alınması, kurumsal katılımları artıracak teşviklerin ele alınması etkin birer yol olarak dikkat çekiyor. Ayrıca, Otomatik Katılım'da işveren katkısının getirilmesi ele alınabilecek çözüm önerilerinden biri olabilir. Emeklilik Dönemi Tasarruf Açığı Araştırması I TÜRKİYE RAPORU Ekim

8 Detaylı Bilgi İçin: AvivaSA Emeklilik ve Hayat A.Ş.