Emeklilik Dönemi Tasarruf Açığı Araştırması AVRUPA RAPORU

Transkript

1 Emeklilik Dönemi Tasarruf Açığı Araştırması AVRUPA RAPORU Ekim 2016

2

3 AVRUPA DA EMEKLİLİK DÖNEMİ TASARRUF AÇIĞI 2016 YÖNETİCİ ÖZETİ GİRİŞ Avrupa, her geçen yıl daha da yaşlanıyor a gelindiğinde AB nüfusunun 4 te 1 inden fazlası (%28) 65 yaşın üzerinde olacak. Bu raporla Aviva nın sektördeki imzası olan ve Avrupa da emeklilik dönemi tasarruf açığının olası derecesini açıklayan Mind the Gap analizi güncellendi. Bu rapor, açığın boyutu üzerinde tartışmaları canlandıracak detaylı tahminler ve bunun üzerine nasıl eğilebilineceğini sunuyor. Buradaki sayılar öngörü değil sadece bulgu ama eğilimleri göz önüne koymak açısından faydalı olacaktır. AVRUPA NIN EMEKLİLİK DÖNEMİ TASARRUF AÇIĞI DEVAM EDİYOR Emeklilik dönemi tasarruf açığı, yılları arasında emekli olacakların, emekliliklerinde belli bir yaşam kalitesine sahip olabilmeleri için her yıl ne kadar tasarruf etmeleri gerektiğini gösteriyor. Bu analiz, Avrupa nın her yıl fazladan 2 trilyon Euro tasarruf ettiğinde bu açığın ancak kapanabileceğini göz önüne seriyor. Bu da AB nin 2016 GSYİH sinin %13 üne yakın. GSYİH ye olan oranı %17 olan İspanya, emeklilik dönemi tasarruf açığında en büyük zorluğu yaşayan ülke. İtalya ise %6 ile GSYİH ye oranı en düşük ülke olmasına rağmen, emeklilerine verdiği cömert maaş gelecekte sürdürülebilir olmayabilir dan bu yana İrlanda ve İspanya gibi ülkelerde emeklilik dönemi tasarruf açığı yükseliyor. Bir ülkedeki açığı artıran nedenler arasında kamu emekli maaşlarının düşük olması, emekli maaşındaki artışın çalışan maaşındaki artışın gerisinde kalması ya da düşük yıllık gelir sigortaları oranları sayılabilir dan bu yana İngiltere ve Polonya gibi ülkelerde ise emeklilik dönemi tasarruf açığı düşüyor. Bir ülkenin tasarruf açığını kapatmasına yardımcı olan nedenlerin başında kamu emekli maaşlarındaki artış, bireysel emeklilikte tasarruf yapanların sayısındaki artış ya da bireylerin emekliliklerini ertelemelerine yol açan, artan emeklilik yaşı sayılabilir. Sadece politik önlemler açığı tek başına kapatamayacaktır. Emeklilik yaşını 5 ya da 10 yıl artırmak gibi radikal kararlar bile açığı ancak %25 ya da %50 kadar düşürebiliyor. Emekli maaşını %10 artırmak ise tasarruf açığında sadece %25 lik bir düşüşe neden oluyor ki; bunun da günümüzün ekonomisinde uygulanabilmesi kolay gözükmüyor. EMEKLİLİK DÖNEMİ TASARRUF AÇIĞI NESİLLER ARASINDA BÜYÜK FARKLILIKLAR GÖSTERİYOR Aviva nın Tüketicilerin Tasarruf Tutumları Araştırması na (Consumer Attitudes Survey) göre, henüz emekli olmayanların yarısı sahip olduğu yaşam standardını emekli olduğunda devam ettiremeyeceğinden endişe duyuyor. Ama sadece 3 te 1 i bunu çözebilecek adımlar atıyor. Daha genç olanların emeklilik dönemi tasarruf açığının üzerine gidecek daha fazla fırsatı var ve bu durumu tüm ülkelerde görüyoruz. Örneğin İrlanda da ortalama 30 yaşında bir bireyin yılda Euro daha fazla tasarruf etmesi gerekirken; bu tutar 50 yaşında bir birey için Euro. Erken yaşlarda tasarruf yapmaya başlamak bu açığı kapatmanın anahtarı olabilir. Bireyler emekli maaşlarına ek olarak ev ya da diğer mal varlıkları gibi farklı stratejiler kullanarak emekliliklerine fon yaratmayı planlıyorlar. Araştırmaya katılan Avrupalılar ın %25 i normal emeklilik yaşından sonra da çalışmayı seçiyor. Buna en büyük etken olarak da ekonomik nedenleri gösteriyorlar. SONUÇLAR ve ÖNERİLER KATILIM: Tasarruf sorumluluğunun artan bir şekilde bireylere yüklenmeye doğru dönüşmesiyle, hükümetler emekli maaşlarına katılımı artırabilir ve çalışanları şunları yaparak tasarruf etmeye teşvik edebilir: İşveren katkılı otomatik katılım uygulamasını getirme Bunun uygulandığı ülkelerde, öğrenilenleri paylaşma ve kapsam, uygunluk ve katılımın bireyler tarafından tekrar değerlendirilmesini sağlama İSTİKRAR: Tasarrufu teşvik için emeklilik sistemi istikrarlı olmalı: Emekli maaşı reformu politik ortak görüş ile kanıta dayalı olmalı Vergi teşvikleri, kişilerin güvenini kazanacak şekilde kalıcı ve anlaşılabilir olmalı İLETİŞİM ve BİLGİLENDİRME: Hükümetler sektörle, Avrupa Komisyonu yla ve EIOPA (Avrupa Sigorta ve Emeklilik Otoritesi) ile çalışarak emeklilik ile ilgili bilgileri geliştirmeli ve bireylerin bulundukları yerde değerlendirmelerine yardımcı olmalı: Emeklilik birikimlerine toplu bir bakış sağlamalı ve başarı hikayelerini paylaşmalı Yılda bir günü / haftayı emekliliğe adamalı YETKİNLİK: Bireylerin karar alabilmeleri için bilgi ve yardıma ihtiyacı var. Hükümetler: Ulusal ölçekte finansal eğitim sağlamalı ve başarı hikayelerini paylaşmalı Sektör ve iş ortaklarıyla birlikte çalışarak kişilerin ne kadar tasarruf etmeleri gerektiği ile ilgili temel kuralları geliştirmeli ve paylaşmalı 3

4 Önsöz Avrupa giderek yaşlanıyor a geldiğimizde Avrupa nüfusunun %25 inden fazlası 65 yaş üzerinde olacak. Bu da demek oluyor ki Avrupa daki yüzlerce milyon insanın emekli maaşı rahat bir emeklilik yaşamalarını sağlamaya yeterli olmayacak. Karamsar olan olgu ise her ülkeden ve her yaştan insanın emeklilikleri için daha fazla tasarruf etmeleri gerektiği. Deloitte ile çalışarak Avrupa çapında yıllık emeklilik dönemi tasarruf açığının 2 trilyon Euro yu aştığı şeklinde bir tahminde bulunduk. Bu rakam zaten her şeyi açıklıyor. Global bir sigorta şirketi ve varlık yöneticisi olarak Aviva nın sosyal bir amacı da var. Bu amacın bir bölümü de insanlara güvenli ve rahat bir emeklilik geçirmeleri için tasarruf yapmalarında yardımcı olmak. Ortaya çıkardığımız emeklilik dönemi tasarruf açığı büyük bir soruna işaret ediyor. Çalışma hayatlarının hangi döneminde olursa olsun, herkes emeklilik dönemi için uygun hazırlıkları yapmaları gerektiğinin farkında olmalı. Bu farkındalığı yaratmak aynı zamanda bir bütün olarak toplumun da sorumluluğu. Aviva olarak müşterilerimizin işine yarayacak çözümleri sağlamaya kendimizi adadık ve bu rapor da, onlara nasıl yardım edilebileceğini gösteren fikirler öneriyor. Avrupa Birliği ve OECD gibi kurumlar tarafından desteklenen ulusal hükümetler ve meclisler umarım bizim önerilerimizi değerlendirirler. Hükümetlerin, şirketlerin ve bireylerin birlikte çalışarak bu açığı kapatabileceklerine inanıyorum. Bu rapor da bunu başarabilmek için bize yardımcı olacak önlemler sunuyor. David McMillan CEO, Aviva Avrupa Hükümetlerin, şirketlerin ve bireylerin birlikte çalışarak bu açığı kapatabileceklerine inanıyorum. 4

5 İçerik 1. Giriş Avrupa daki emeklilik dönemi tasarruf açığı devam ediyor Emeklilik dönemi tasarruf açığı, nesiller arasında büyük farklılıklar gösteriyor Açığı kapatmak: insanların kendilerine yardım etmesine yardımcı olmak Ekler a. Teknik detay...22 b. Veri ekleri

6 1. Giriş Avrupa yaşlanıyor ta AB nüfusunun dörtte birinden fazlası (%28) 65 yaş ya da üzerinde olacak 1, bu da bugünkünün %18 daha üstünde olması anlamına geliyor. Aviva da biz müşterilerimizin emeklilik yolculuklarında onlara destek olmaya çalışıyoruz. Onların ne istediklerine odaklanmalarına ve bu isteklerine nasıl ulaşacakları hakkında dikkatlice düşünmelerine yardım ediyoruz. Birçok kişi çalışma hayatı boyunca düzenli olarak emekli maaşlarına yatırım yapıyor. Bunu yaparken de hepsini olmasa bile emeklilik gelirlerinin bir kısmını karşılayacağı beklentisi içindeler. Bu rapor 2010 da Aviva nın gerçekleştirdiği Mind the Gap analizinin güncellenmesi amacıyla hazırlandı. Bu raporla, yapılan birikimin beklentilerini karşılamaya yeterli olup olmayacağını ve eğer yeterli olmayacaksa da bunun için neler yapılabileceğini ortaya koymak istedik. Bu yüzden de buna emeklilik dönemi tasarruf açığı adını verdik. Avrupa nın emeklilik dönemi tasarruf açığı ne demek? yılları arasında emekli olacak kişilerin elde etmeyi bekledikleri emekli maaşı için (devlet, işyeri ve bireysel emekliliğin olası birlikteliği göz önünde tutularak) her yıl ne kadar tasarruf ederek aradaki açığı kapatabilecekleri ve sahip oldukları yaşam standardını emekliliklerinde de devam ettirebilmeleri için gereken miktar. Emeklilikte sahip olduğunuz yaşam standardını devam ettirmek için neye ihtiyacınız var? Bunu ihtiyaç oranı kavramını temel alarak açıkladık. İhtiyaç oranı nedir? Bu, emekli olmadan hemen önce aldığınız maaşın (vergi sonrası) emeklilikte ihtiyaç duyacağınız miktara oranıdır. Normalde bireylerin çoğunun bunun %100 üne ihtiyaçları olmaz. Çünkü çoktan ev taksitlerini bitirmişlerdir ve emeklilikleri için tasarruf yapmaya ihtiyaçları kalmamıştır. Herkesin ihtiyacı eşit mi? Bizce bu, emekli olmadan ne kadar kazandığınıza bağlı. Düşük ücretle çalışanlar günlük ihtiyaçları için maaşlarına daha bağımlı olabiliyor. Bu yüzden de raporun amacına ulaşabilmesi için ihtiyaç oranını %90 olarak belirledik. Orta gelir düzeyindekiler için bu oranı %65 te tuttuk. Yüksek maaşlıların günlük ihtiyaçlarının ötesinde harcanabilir gelirleri olacağını göz önüne alarak onların oranını da son maaşlarının %55 i olarak belirledik. Peki ya diğer gelirler ve tasarruflar? Burada emeklilik dönemine kaynak sağlamaya yardımcı olmak üzere tasarlanmış emekli maaşına odaklandık. Herhangi olası bir açığı kapatmak için ne kadar tasarruf etmeye ihtiyaç duyabileceğinizi anlamak çok önemli. Bu kişilerin planlarını karşılamak emlak, yatırım ya da nakit para gibi varlıkları da kapsayabilir. Burada kritik nokta geleceği düşünmek ve umarız bu rapor da bireyleri bunu yapmak için harekete geçirir. 1 AB deki yaşlılık bağımlılık oranının (65 ya da üstü yaştakilerin yaş aralığındakilere bağımlılığı) arasında %27,8 den %50,1 e çıkacağı öngörülüyor. Kaynak: 2015 Yaşlanma Raporu: Varsayımların Altında Yatanlar ve Projeksiyon Metodolojileri (Avrupa Komisyonu, 2015) 6

7 Bu rapor, bireylerin emeklilik öncesi maaşlarıyla, beklenen emekli maaşları arasındaki farka bakarak emekliliklerinde yaşamak için yeterli gelire sahip olup olamayacaklarını ve eğer yeterli değilse de o noktaya nasıl ulaşabileceklerini değerlendiriyor. OECD yaptığı genel bir hesapla, ihtiyaç oranını %70 olarak öneriyor. Biz de bunu emeklilik öncesi gelir seviyelerini temel alan metodolojimize uyarladık. Bu düzeyde bir ihtiyaç oranı herkes tarafından ulaşılır olmayabilir ama umuyoruz ki önerilerimiz üzerinde beraber çalışmak en azından bireylerin şimdiki tahminlerini geliştirmeye yardımcı olur. Emeklilik dönemi tasarruf açığına geçmeden önce durup Avrupalılar ın şu anda elde ettikleri ihtiyaç oranlarını değerlendirmenin ilginç olacağını düşünüyoruz de, incelediğimiz tüm ülkelerdeki ihtiyaç oranının %55 in altında olması bekleniyor. Polonya (%54) ve Fransa (%53) en yüksek orana sahipken, İngiltere (%39) ve Litvanya (%41) OECD nin belirlediği %70 in çok altında kalıyor. Tablo-1 şu anda iyi görünen ülkelerde bile rehavete yer olmadığını gösteriyor. Gerekenin altında yapılan tasarrufun sonucu olarak hemen her ülkede ihtiyaç oranı önümüzdeki 60% dönemde düşecek. Hatta bazı ülkelerde bu oldukça sert olacak. İspanya gibi Fransa da da görece güçlü ihtiyaç oranı devletin verdiği cömert emekli maaşına bağlı. Ama bu da düşmek üzere ve emekli maaşı yatırımlarının bugünkü seviyesi de farkı kapatamayacak. Polonya da da oran muhtemelen düşecek çünkü devletin emekli maaşı gelirinin de azalacağı tahmin ediliyor. Raporun ikinci bölümü, ihtiyaç duyulabilecek Avrupa ve ulusal düzeydeki ek tasarruf miktarını belirtiyor ve bunu çözmek için hükümetlerin rolünü tartışıyor. Üçüncü bölüm, bireysel bakış açısından olası emekli maaşı tasarruf açığını değerlendiriyor. Özellikle bireylerin, giderek daha fazla gelecekleri için tasarruf etme sorumluluğunu kendi üzerlerine aldıkları bir dönemde bu çok önemli hale geliyor. Son olarak dördüncü bölüm, bu açığı kapatmak için hükümetlerin, sektörün ve bireylerin beraber çalışabilecekleri bazı fikir ve önerileri öne çıkartıyor. Umut etmek için nedenimiz var. Otomatik katılım gibi reformlar bireylerin emeklilik dönemi tasarruflarında gözle görülür etkiler göstermeye başladı bile. Avrupa da ortalama emekli maaşı geliri, emeklilik öncesi gelirin %55 inin altında ve 2047 de bu oranın %44 ya da daha altında olması bekleniyor. Beklenen emekli maaşı gelirinin çalışan gelirine oranı 50% 40% 30% POL 54% FRA 53% ITA 49% İSP 48% İRL 46% ALM 42% LİT 41% İNG 39% ITA 44% ALM 42% İRL 40% POL 37% LİT 32% İNG 31% İSP 29% FRA 28 % 20% Tablo 1: arasında Avrupa da emekli olacak bireylerin elde etmesi tahmini ortalama ihtiyaç oranı Kaynak: Mind the Gap (Aviva, 2016) 7

8 2. Avrupa daki emeklilik dönemi tasarruf açığı devam ediyor Açığı kapatmak için Avrupa nın her yıl ekstra 2 trilyon Euro birikim yapması gerekiyor Avrupa da yılları arasında emekli olacakların, sahip oldukları yaşam kalitesini devam ettirebilmeleri için her yıl ek 2 trilyon Euro birikim yapmaları gerekiyor GSYİH nin ortalama %13 üne denk gelen bu beklenen açık, yaşlanan nüfusun ihtiyaçlarıyla nasıl en iyi başa çıkılacağına Avrupa nın emeklilik dönemi tasarruf açığı Tahmini (milyar Euro/yıl) odaklanacak hükümetler için uyarı niteliğinde. Bu bölüm, kural koyucuların ülkelerindeki emeklilik dönemi tasarruf açığının boyutunu anlamalarına ve bu sonuçların altında yatan sebepleri keşfetmelerine yardımcı olacak. İRLANDA 28 Milyar İNGİLTERE 365 Milyar LITVANYA 5,4 Milyar AB 2 Milyar ALMANYA 461 Milyar POLONYA 65 Milyar FRANSA 241 Milyar İSPANYA 192 Milyar İTALYA 99 Milyar Şekil 2: Yıllık emeklilik dönemi tasarruf açığı (milyar ). Kaynak: Mind the Gap (Aviva, 2016) 8

9 2016 GSYİH sinin oranlarına göre İspanya bugün en yüksek emeklilik dönemi tasarruf açığı problemiyle karşı karşıyayken İtalya ise en düşük orana sahip. Ülkeler arasında karşılaştırma yapabilmek için her ülkenin emeklilik dönemi tasarruf açığı, 2016 GSYİH sindeki oranıyla ölçüldü. Çalışmaya konu olan çoğu ülkede bu oran %11 ile %15 arasında. İspanya ise %17 ile en yüksek orana sahip. Bu da İspanya nın emeklilik dönemi tasarruf açığını, hükümetin mevcut sağlık hizmetleri ve emekli maaşı harcamalarına eşit duruma getiriyor. İngiltere de emeklilik dönemi tasarruf açığı 2016 GSYİH sinin 2 %13 ü. Bu da kabaca İngiltere nin toplam sosyal yardımlarıyla 3 aynı oranda. İtalya, 2016 GSYİH sinin %6 sı ile emeklilik dönemi tasarruf açığında bir istisna. Bu açığın nispeten düşük olmasının sebebi devletin vatandaşlarına sunduğu yüksek emekli maaşı desteği. İtalya daki emekli maaşı harcamaları GSYİH nin %15,8 i ve bu oran OECD ülkelerinde ortalama %7,9 4. Ama bu düzeydeki emekli maaşları, hükümetin diğer önceliklerinin önüne geçerse ve hükümetin finansal planını baskı altına alırsa sürdürülebilir olmayabilir. Yıllık emeklilik dönemi tasarruf açığının 2016 GSYİH sindeki payı 18% 17% 16% 15% 14% 14% 13% 13% 13% 12% 11% 10% 8% 6% 6% 4% 2% 0% ALM İSP FRA İRL ITA LİT POL İNG 2010 ile karşılaştırıldığında durum nasıl? Şekil 3: Yıllık emeklilik dönemi tasarruf açığının 2016 GSYİH sindeki payı. Kaynak: Mind the Gap (Aviva, 2016) Emeklilik dönemi tasarruf açığı Avrupa ülkeleri için uzun süredir sorun teşkil ediyor; ancak hükümetler bu konuyla nasıl mücadele edeceklerini değerlendirse de sorun devam ediyor. Aviva nın 2010 Mind the Gap raporuna bakıldığında emeklilik dönemi tasarruf açığının 6 yılda 1,9 trilyon Euro dan 2 trilyon Euro ya çıktığını görüyoruz. Tüm bu rakamların altında, farklı ülkelerdeki çeşitli değişkenler olduğunu görüyoruz. Bazı ülkelerde açık artarken bazılarında azalıyor. Devam eden bu soruna karşı pek çok farklı politik inisiyatif sunuluyor Yıllık emeklilik dönemi tasarruf açığı (milyar /yıl) Yıllık emeklilik dönemi tasarruf açığı 2010 Yıllık emeklilik dönemi tasarruf açığı ALM İNG FRA İSP İTA POL IRL LİT AB Şekil 4: Yıllık emeklilik tasarruf açığının yılları karşılaştırması / milyar Euro. Kaynak: Mind the Gap (Aviva, 2016) Not: Her ülke için fiili tahmini rakamlardır, enflasyon hesap edilmemiştir. Ülkelerin 2010 dan bu yana enflasyon oranları EK te detaylandırılmıştır OECD, İspanya nın emekli maaşına yaptığı harcamanın 2011 GSYİH sinin yüzde 10,5 i ve sağlık harcamalarının da 2014 GSYİH sinin yüzde 6,3 ü olduğunu hesaplamıştı. 3 OECD, İngiltere nin 2015 te hane halkı sosyal haklarına GSYİH sinin yüzde 14,08 ini harcadığını hesapladı 4 Bir Bakışta Emekli Maaşları 2015, OECD ve G20 ülkeleri. (OECD, 2015) 9

10 2010 dan bugüne, artan emeklilik dönemi tasarruf açığına neden olan birkaç faktör bulunuyor. Emekli maaşı seviyesindeki azalma Devletin emekli maaşı artışının, maaş artışının gerisinde kalması Düşük yıllık gelir sigortaları oranları Maaş esaslı emekliliğin bulunduğu yerlerde azalması 2010 ile karşılaştırıldığında emeklilik dönemi tasarruf açığının arttığı ülkeler: İrlanda ve İspanya: Geçtiğimiz yıllardaki resesyondan oldukça güçlü bir şekilde etkilendiler. Emeklilik dönemi tasarruf açığı resesyon boyunca ülke hükümetlerinin emekli maaşlarını dondurması sonucunda daha da arttı. İrlanda yıllık bütçedeki emekli maaşına ayrılan payı artırmaya başlasa da bu devam edecek olan ekonomik büyümeye bağlı. Litvanya: Maaş artışı emekli maaşındaki artışı geride bıraktı. Diğer yandan 2010 dan bu yana uygulanan bazı politik tedbirler daha düşük emeklilik dönemi tasarruf açığına neden oldu: 2010 dan bu yana emeklilik dönemi tasarruf açığının düştüğü ülkeler: İngiltere: Hükümetin emekli maaşı üçlü kilidi, emekli maaşının her yıl en yüksek enflasyon değeri kadar yükselmesi, maaş artışı kadar yükselmesi ya da %2,5 artışı anlamına geliyor. Ayrıca emeklilik yaşı da erkekler ve kadınlar için 2028 den itibaren 67 ye 2046 dan itibaren ise 68 e çıkartılıyor. Polonya: yılları arasında emekli maaşı seviyesi maaş artışının ardında kalırken, tüm emeklilik dönemi tasarruf açığı 2013 te başlayan emeklilik yaşındaki kademeli artışa bağlı olarak beklenen emekli sayısının düşmesi sayesinde azaldı. Bununla birlikte erkeklerde 2020 den, kadınlarda 2040 tan itibaren emeklilik yaşının 67 ye getirilmesi amaçlanıyor. Ama bu yaş değişimi hala tartışılıyor ve yeniden geriye çekilebilir. Bu analiz, emeklilik dönemi tasarruf açığında azalmayı destekleyen hükümet politikalarına sahip ülkelerde bile alınan önlemlerin bu açığı tamamen kapatmasına yetmeyeceğini gösteriyor. Mind the Gap, bize radikal politika değişikliğinin bu açığı kapatmak için gerekli olduğunu keşfetmemize yardımcı oluyor. Emekli maaşı seviyesindeki artış Belirlenmiş katkılı emeklilik planlarında tasarruf yapan insan sayısındaki artış 5 (bazı durumlarda otomatik katılımın tetiklemesiyle) Daha yüksek emeklilik yaşı (emekli olan insan sayısının düşürülmesi) 5 Belirlenmiş katkılı emeklilik (bazen para alım planı olarak da tanımlanıyor) bireyin (imkan dahilinde işverenin de) bireysel emekli maaşı planına katkıda bulunduğu emekli maaşı planlarıdır. Planın değeri yatırım yapılan fonların ya da varlıkların performansına bağlıdır. 10

11 Avrupa nın yıllık emeklilik dönemi tasarruf açığı: politik önlemlerin etkisi (milyar ) Bugünkü emekli maaşı açığı ( /yıl) Emekli maaşında %10 artış Emekli maaşında %10 düşüş Emeklilik yaşında 5 yıllık artış Emeklilik yaşında 10 yıllık artış Şekil 5: Avrupa daki yıllık emeklilik dönemi tasarruf açığı üzerinde farklı hükümetlerin politik önlemlerinin etkisi (milyar ). Kaynak: Mind the Gap (Aviva, 2016) Avrupa çapında emeklilik yaşının artırılması açığı kapatacaktır; çünkü daha kısa emeklilik dönemi için daha az paraya ihtiyaç olacaktır. Açık bir örnek vermek gerekirse, emeklilik yaşını 5 yıl artırmak AB deki açığı %25 düşürürken; 10 yıl artırmak %50 düşürüyor. Ama bu tür etkili önlemler, bireylerin daha sonraki bir dönemde emekli olmayı planlamadıkları ya da çalışmak için yeterince sağlıklı olmadıkları zamanlarda yeni sorunlar ortaya çıkartıyor. İngiltere, kabaca yetişkin hayatlarının 3 te 1 ini harcayarak emekliliğe hak kazanmış kişileri temel alarak düzenli olarak emeklilik yaşını gözden geçirmeyi seçmiştir. Diğer ülkelerde emeklilik yaşını geri çekmek bir seçenek olarak daha az kabul görmektedir. Örneğin Polonya da yükseltilen emeklilik yaşı, emeklilik dönemi tasarruf açığını düşürmüştür; ama bunu geri almak için bazı planlar yapılmaktadır. Bir de emekli maaşının artırılması olasılığına da kısaca bakmak gerekirse; %10 artırıldığında açığı %25 oranında kapatmaktadır. Her ne kadar böyle bir hareket bireylerin daha yeterli bir emekli maaşına kavuşmalarına yardımcı olsa da hükümetlerin kamu finansmanını dengelemesinde problem çıkartabileceği için de zor bir seçimdir. Emekli maaşlarını bugünkü düzeyde tutmak bile kamu harcamalarında belirgin bir artışa yol açacaktır: Şekil 5, analizde yer alan neredeyse tüm AB ülkelerinde önümüzdeki 40 yıl içerisinde emekli maaşlarına harcanacak olan GSYİH oranının artacağını öngörmektedir Toplam emekli maaşı gelirinin GSYİH yüzdesi ALM İSP FRA İRL İTA LİT POL İNG Şekil 6: Emeklilerin aldığı toplam emekli maaşının GSYİH ye oranı 6 Kaynak: Deloitte analizi, 65 yaş üzeri bireylerin projeksiyonu (Eurostat), Dünya Ekonomik Görünümü Veri Tabanı Ekim 2015 (IMF) Hükümetlerin, vatandaşlarının emeklilik ihtiyaçlarını gözeten tedbirleri uzun dönemli olarak düşünmeleri gerekecek; çünkü hızlı çözüm diye bir şey yok. Ayrıca kamu harcamaları üzerindeki ek yükler yüzünden bireylerin de gelecekleri için sorumluluk almaları gerekecek. Buna 3. bölümde ayrıntılı olarak değineceğiz. 6 Şekil 6, 2017 den itibaren kişi başı emekli maaşı provizyonu ve GSYİH nin sabit oranda kalacağını varsayıyor; sadece arasındaki emeklilerin sayısı farklılık gösteriyor. Emekliler tarafından alınan GSYİH orantısı Litvanya da %4 ten %3 e düşüyor. 11

12 Ülkeler hakkında kilit gerçekler Fransa Almanya -1% -2% arası emekli olacak kişi sayısı 32.9 milyon Yıllık emeklilik dönemi tasarruf açığı (2010) 244 milyar Yıllık emeklilik dönemi tasarruf açığı (2016) 241 milyar Yıllık emeklilik dönemi tasarruf açığının GSYİH de oranı (2016) Fransa da ne oluyor? 11% Emekli maaşı artışı, çalışan maaş artışına yakındı ama son dönemde artış donduruldu. Hem çalışanlar hem de işverenler için 2017 yle birlikte emekli maaşı katkı oranı %0,3 oranında artırılacak arası emekli olacak kişi sayısı 40 milyon Yıllık emeklilik dönemi tasarruf açığı (2010) 469 milyar Yıllık emeklilik dönemi tasarruf açığı (2016) 461 milyar Yıllık emeklilik dönemi tasarruf açığının GSYİH de oranı (2016) Almanya da ne oluyor? 15% Emekli maaşı artışı, çalışan maaş artışı seviyesinde değil. Daha fazla birey, belirlenmiş katkı paylı emekli maaşlarında tasarruf ettikçe bireysel emekliliğin kapsadığı kişi sayısı da arttı da ortalama emeklilik yaşı 60,7 iken şimdi 62,7. Hükümet 2029 dan itibaren emeklilik yaşını 65 ten 67 ye çekecek. İrlanda İtalya 38% 1% arası emekli olacak kişi sayısı 2.3 milyon Yıllık emeklilik dönemi tasarruf açığı (2010) 20 milyar Yıllık emeklilik dönemi tasarruf açığı (2016) 28 milyar Yıllık emeklilik dönemi tasarruf açığının GSYİH de oranı (2016) İrlanda da ne oluyor? 13% 2016 bütçesinde 2009 dan beri ilk kez emekli maaşlarında artış görüldü. Şu anda 66 olan emeklilik yaşı 2021 de 67 ye, 2028 de ise 68 e yükseltilecek arası emekli olacak kişi sayısı 25.3 milyon Yıllık emeklilik dönemi tasarruf açığı (2010) 98 milyar Yıllık emeklilik dönemi tasarruf açığı (2016) 99 milyar Yıllık emeklilik dönemi tasarruf açığının GSYİH de oranı (2016) İtalya da ne oluyor? 6% Emekli maaşlarının, çalışan maaş artışına bağlı olarak artışı düştü de yapılan reformlarla emeklilik yaşı 2021 den itibaren 67 ye çekiliyor, ardından uzun vadede bu artacaktır. Reformlar ayrıca özel sektörde çalışan kadınların emeklilik yaşını 2012 de 60 tan 62 ye çıkarttı, 2018 den itibaren de 66 olacak deki reformlar daha yüksek teşvikler sunarak gönüllü işyeri bazlı emekliliğin çekiciliğini artırıyor ve kıdem tazminatlarını otomatik olarak fona aktarıyor. 12

13 Litvanya Polonya 9% -6% arası emekli olacak kişi sayısı 1.4 milyon Yıllık emeklilik dönemi tasarruf açığı (2010) 5 milyar Yıllık emeklilik dönemi tasarruf açığı (2016) 5.4 milyar Yıllık emeklilik dönemi tasarruf açığının GSYİH de oranı (2016) Litvanya da ne oluyor? 13% Maaş artışı emeklilik tasarruflarını geride bırakmıştır den beri emeklilik yaşı aşamalı olarak artırılıyor ve 2026 da hem erkekler hem de kadınlar için 65 olacak arası emekli olacak kişi sayısı 17.8 milyon Yıllık emeklilik dönemi tasarruf açığı (2010) 69 milyar Yıllık emeklilik dönemi tasarruf açığı (2016) 65 milyar Yıllık emeklilik dönemi tasarruf açığının GSYİH de oranı (2016) Polonya da ne oluyor? 14% arasında emekli olacakların sayısının (17.8 milyon) arasında emekli olacaklardan (20.3 milyon) daha az olacağı öngörülüyor. Emeklilik yaşı erkekler ve kadınlar için sırasıyla 65 ve 60 tan aşamalı olarak her iki kesim için de 67 ye yükseltiliyor. Ama bu değişim şu anda tartışılıyor ve düzenleme yapılabilir. İspanya İngiltere 12% -4% arası emekli olacak kişi sayısı 25 milyon Yıllık emeklilik dönemi tasarruf açığı (2010) 171 milyar Yıllık emeklilik dönemi tasarruf açığı (2016) 192 milyar Yıllık emeklilik dönemi tasarruf açığının GSYİH de oranı (2016) İspanya da ne oluyor? 17% Sosyal güvenlik yasasında 2011 de yapılan değişiklikle emekli maaşının artabilmesinin önüne geçildi. Daha fazla çalışanın emekli olacağı öngörülüyor da bir yıl içinde kişinin emekli olacağı hesaplanırken 2016 da bu sayının e çıkacağı hesaplanıyor arası emekli olacak kişi sayısı 27.7 milyon Yıllık emeklilik dönemi tasarruf açığı (2010) 379 milyar Yıllık emeklilik dönemi tasarruf açığı (2016) 365 milyar Yıllık emeklilik dönemi tasarruf açığının GSYİH de oranı (2016) İngiltere de ne oluyor? 13% Hükümetin emekli maaşı üçlü kilidi, emekli maaşının her yıl en yüksek enflasyon değeri kadar yükselmesi, maaş artışı kadar yükselmesi ya da %2,5 artışı anlamına geliyor. Otomatik katılımın tanıtılmasıyla birlikte ek olarak 6,5 milyon çalışan daha emeklilik için tasarrufa başladı 7. Emelilik yaşı 2028 den itibaren erkekler ve kadınlar için 67 olacak, 2046 dan itibaren de 68 e getirilecek

14 3. Emeklilik dönemi tasarruf açığı nesiller arasında büyük farklılıklar gösteriyor Avrupa daki hükümetler kamu borçları ile ilgili sorunlar yaşıyor ve yaşlanan nüfus, emeklileri destekleyecek daha az çalışan olması demek. Bu baskılara cevap olarak yeterli gelire sahip bir emekliliğin sorumluluğu aşamalı olarak devletten bireylere geçiyor. Bu bölüm sırasıyla ne kadar bireyin tasarruf yapması ve bunu ne zaman gerçekleştirmesi gerektiğini araştırıyor. Bireyler emekliliklerini hesaba katmaya hazırlar mı? Yeterli bir gelire sahip olmak için ne gibi planları var? Emeklilik dönemi tasarruf açığı öngörülerimizin yanı sıra Aviva nın düzenli olarak gerçekleştirdiği Tüketicilerin Tasarruf Tutumları Araştırması (CAS) 8 sonuçlarını da paylaşarak bireylerin bu değişime verdikleri tepki karşısında ne hissettiklerini de inceliyoruz. Emekli olmayanların yarısı 9 emekliliklerinde yeterli gelire sahip olamamaktan dolayı endişeliler ama sadece 3 te 1 i bu konuda adım atmış 10. Bu Endişe Harekete geçme açığı pek çok kişinin emekliliklerinde yeterli gelire sahip olamamaktan endişelendiğini göstermesine rağmen bunun harekete geçirmek için yeterli olmadığını göz önüne seriyor. Endişe Harekete geçme açığı 60% 50% 49% 51% 50% 44% 54% 47% 54% 44% 40% 30% 36% 35% 36% 35% 31% 35% 20% 10% 0% İSP FRA İRL İTA LİT POL İNG Emekli olduğumda yeterli param olmayacağından dolayı endişeliyim Yeterli emeklilik gelirine sahip olmak için adımlar atıyorum Şekil 7: Bireylerin emeklilik endişeleri - attıkları adımlar Kaynak: Tüketicilerin Tasarruf Tutumları Araştırması (Aviva Mart-Kasım 2015) 11. Bu finansal anlamda karşılanabilirlikle ilgili olabileceği gibi insanların ellerinde plan yapacak yeterli bilgi olmamasına da bağlı olabilir. Bunun için bireylerin emekliliklerinde ne kadar gelire ihtiyaçları olacağı hakkında kabaca bir fikri, ne kadar alabileceği konusunda gerçekçi tahminleri ve zaman içinde yapacakları ek tasarrufların etkilerini anlamaya ihtiyaçları var. Araştırmamız bu soruların cevaplarının ağırlıklı olarak kişinin yaşına bağlı olduğunu gösteriyor. 8 Aviva nın Tüketicilerin Tasarruf Tutumları Araştırması dünya çapında 2004 ten beri gerçekleştiriliyor. Bu süreçte kişiye tasarruflar, yatırımlar, riskler ve emeklilik hakkındaki endişeleri ve davranış şekilleri hakkında sorular sorduk. 9 CAS EU6: %50, Haziran CAS EU6: %35, Haziran Q4.8 Lütfen katılma ya da katılmama derecesine göre fikrinizi belirtin Emekli olduğumda yeterli param olmayacağından dolayı endişeliyim (Ülke bazında fikre katılanlar). Q4.22 Lütfen katılma ya da katılmama derecesine göre fikrinizi belirtin Yeterli emeklilik gelirine sahip olmak için adımlar atıyorum. 14

15 Daha genç olanların emeklilik dönemi tasarruf açığına çözüm bulacak çok daha büyük olanakları var ama bunun için de erken yaşlardan itibaren tasarrufa başlamalılar. Zamanla emeklilik dönemi tasarruf açığının arttığı tüm ülkelerde devam eden eğilim, yeterince tasarruf yapmayan bireylerin gittikçe yaşlanması. Tasarruf edilmesi gereken miktar 20 li yaşlardan 40 a kadar kademeli olarak artıyor ama 50 de en üst noktaya ulaşıyor. Bir kişinin 60 ına geldiğinde emeklilikten önce ihtiyaç duyulan birikimleri ve ilgili getirilerini toparlamak için çok az vakti kalmış oluyor da İspanya daki ortalama bir kişinin yaşa bağlı yıllık emeklilik dönemi tasarruf açığı tahmini bunu en iyi şekilde ortaya koyuyor da İspanya daki ortalama bir kişinin yaşa bağlı yıllık emeklilik dönemi tasarruf açığı ( /yıl) 15,000 İspanya 10,000 5,000 10% Yaş 20 Yaş 30 Yaş 40 Yaş 50 Şekil 8: 2016 da İspanya daki ortalama bir kişinin yaşa bağlı yıllık emeklilik dönemi tasarruf açığı ( /yıl) Kaynak: Mind the Gap (Aviva, 2016) Çalışan ne kadar erken biriktirmeye başlarsa bileşik faiz hesaplamasının etkisinden de o kadar fazla yararlanıyor. Bu sayede her yıl elde ettikleri de tasarruf havuzlarını ve ileriki yıllardaki olası faiz gelirlerini büyütüyor. Emekli maaşları için birikimlerini ne kadar uzun süre yaparlarsa o kadar kayda değer hale geliyor. Eğer birey emekli maaşı tasarrufunu artırabilirse ilerleyen dönemde artan işveren katkısı ve vergi indirimleriyle de üstüne ekleme yapıldığını görecektir. Bazıları için bu tür bir teşvik bile gelecekleri için daha fazla tasarruf etmeleri konusunda onları cesaretlendirmeye yeter. Emekli maaşları için daha fazla tasarruf anlamına gelebileceği gibi eğer o güne kadar böyle bir planları yoksa da bir an önce başlamalarını sağlayabilir. Bazılarının ise bunu başarması daha zor olabilir ya da diğer varlıkları kullanmayı planlayarak açığı kapatmayı düşünebilirler. Şekil 9 bunu daha detaylı bir şekilde gösteriyor. Her iki türlü de bireyleri olayın ciddiyeti konusunda cesaretlendirmek ve geleceklerinin kontrolünü ellerine almak için harekete geçirebilmek önemli. Eğer bunu yapmazlarsa emekliliklerinde beklediklerinin altında bir hayat standardıyla karşılaşır ve sonraki dönemlerde de geçinmek için büyük bir mücadele vermek zorunda kalabilirler. 15

16 Açığınızı keşfedin! Bireyler, emeklilik dönemi tasarruf açıklarını kapatabilmek için her yıl ne kadar daha tasarruf etmeliler? Fransa 20 yaş yaş yaş yaş 7800 Almanya 20 yaş yaş yaş yaş 10,900 İrlanda 20 yaş yaş yaş yaş 9700 İtalya 20 yaş yaş yaş yaş 2700 Litvanya 20 yaş yaş yaş yaş 2900 Polonya 20 yaş yaş yaş yaş 3900 İspanya 20 yaş yaş yaş yaş 6500 İngiltere 20 yaş yaş yaş yaş 8600 Bu tutarlar sadece emeklilik dönemi maaş tasarrufları temel alınarak bireylerin emeklilikte alıştıkları hayat standartlarını devam ettirebilmek için her yıl ortalama olarak emekli maaşlarına yatırmaları gereken ek miktarlardır. 13 Rakamlar şimdiki cömert kamu emekli maaşı ödemeleri temel alınarak hesaplanmıştır. Bireyler ne kadar erken yaşta ek tasarruf yaparlarsa o oranda da düşecektir. 16

17 İnsanlar birbirlerinden farklıdır. Herkesin durumu da farklıdır. Bu rakamlar sadece emeklilik dönemi tasarruf açığının göstergeleri ve kesin bir öngörü değil, sadece göz önündeki eğilimlerdir. Erkenden tasarruf etmenin potansiyel açığı ve emekli olmak istediklerinde karşılaşacakları riskleri azaltacağını gösteriyor. Belki de yardım hemen yanınızda. Eğer bireylerin yapacakları herhangi bir ek katkı işverenlerinin desteğiyle birleşirse ve vergi indirimine de uygunsa böylece ihtiyaç duyduklarının sadece yarısını yatırmaları yeterli olacaktır. Yeni dijital çözümler bireylerin emekli maaşlarıyla ilgili bilgi sahibi olmalarını daha da kolaylaştırıyor. Her birey adına doğru olanın ne olduğunu bilmek için ne kadar tasarruf açıklarının olacağını öğrenmek gerekiyor. Yeni dijital çözümler bu konuda yardımcı oluyor. Örneğin, o güne kadar biriktirdikleri parayı ya da emeklilik dönemi gelirlerinin ne kadar olacağını öngörebiliyorlar. Aviva, birçok Avrupa ülkesinde sunduğu hesaplama programları ve çözümlerle bireylere, tasarruflarının istedikleri düzeyde olup olmadığını kontrol etme imkanı veriyor. Teknoloji geliştikçe insanların kendilerine uygun bir şekilde uzun dönemli tasarruf yapmaları da daha kolay hale gelecektir. Mind Gap THE Quick and easy way to calculate your Pension Gap. Mind Gap THE Quick and easy way to calculate your Pension Gap. Find out if you are facing a pension gap between your retirement income and your needs. I'm Anna, let s chat about your pension. Find my pension gap! Calculator assumptions Already know your pension gap? 8/8 completed Start over David, your annual pension gap will be 3,920. This means you may recieve up to 41% of your current salary. View your breakdown below to see how you can save more for your future. Ready to take action? Contact a Financial Broker to discuss your pension arrangments, or read on to learn more about these figures.! 17

18 Çalışan bireyler emekli maaşlarına ek olarak emekliliklerini destekleyecek farklı stratejileri aynı anda kullanmayı planlıyorlar. Bu raporun birincil hedefi insanların emekli maaşları olsa da, Aviva nın Tüketicilerin Tasarruf Tutumları Araştırması ndan da biliyoruz ki bireyler daha sonraki hayatlarında rahat yaşayabilecekleri düzeyde bir gelir sağlayacak birçok farklı stratejiyle bu birikimlerini destekliyorlar. Bu farklı yaklaşımlar birbirlerini olumsuz yönde etkilemiyor. Örneğin kişi kamu emekli maaşını, bireysel emekli maaşını ve emlak gibi diğer varlıklarını emekli maaşını destekleyecek şekilde birlikte kullanabileceği bir plan yapabilir. Aşağıdaki tablolar her ülkede her tedbiri kullanmayı planlayanların oranını gösteriyor. Emekliliğinize nasıl yatırım yapacaksınız? Kamu Emekliliği diyenler Bireysel Emeklilik diyenler 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 51% 52% 52% 55% 39% 30% İSP FRA İRL İTA POL İNG 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 39% 33% 24% 22% 19% 19% İSP FRA İRL İTA POL İNG 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 30% Ev diyenler 31% 34% 33% 22% 21% İSP FRA İRL İTA POL İNG 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% Kendi evim dışında emlak diyenler 13% 11% 8% 7% 5% 4% İSP FRA İRL İTA POL İNG 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Normal emeklilik yaşından sonra da çalışırım diyenler 17% 19% 32% 17% 26% 29% İSP FRA İRL İTA POL İNG 0% Emeklilik için düzenli olarak kenara para koyuyorum diyenler 50% 27% 28% 40% 20% 20% 10% 10% 0% 22% 18% 18% 17% İSP FRA İRL İTA POL İNG Şekil 9: AQ4P Emekliliğinizi ve nasıl yaşayacağınızı düşündüğünüzde aşağıdakilerden hangisi emekliliğinize yatırım yapacaklarınızdan biri olacak? Kaynak: Tüketicilerin Tasarruf Tutumları Araştırması (Aviva, Haziran 2016) 18

19 Açıkçası pek çok kişi emekliliklerinde destek olarak devlet emekliliğini kullanmayı planlıyor. İspanya da emekli olacakların %13 ü kendi evleri dışında başka bir emlak daha kullanmayı planlarken, İrlanda ve İngiltere bireysel emeklilikten en çok faydalanmayı düşünen ülkeler 13. Hatırı sayılır oranda kişi de gelir sağlamak için kendi evlerini kullanacağından bahsediyor. Böyle söyleyenlerin oranı %34 ile en çok İrlanda da. Bu kişiler emekliliklerinde küçülmeye gitmeyi planlayabildikleri gibi hala evlerinde yaşarken ipotek ederek evlerinin değerinden faydalanmayı düşünüyor olabilirler. Araştırmada çıkan ilginç bir başka sonuç da emeklilerin %25 inin 14 daha fazla çalışmayı seçmesi. Bu soruya daha yakından baktığımızda bazıları böyle davranmaktan mutluyken bazıları da böyle davranmalarından dolayı oldukça kırgınlar. Şekil 10 birçok farklı nedeni ortaya koyarken en güçlü neden olarak ek gelir ihtiyacı öne çıkıyor. 60% 50% Emeklilikten sonra çalışmaya devam etmenizin asıl nedenleri nedir? 51% İngiltere, İrlanda, Fransa, Polonya, İtalya ve İspanya ortalaması 40% 34% 35% 34% 30% 20% 10% 0% Ek gelire ihtiyacım vardı Emekli maaşım tahmin ettiğim kadar gelir getirmiyor Çalışma sosyal hayatını özledim Belli bir amaç için Şekil 10: HTQ13, Emeklilikten sonra çalışmaya devam etmenizin asıl nedenleri nedir? Kaynak: Tüketicilerin Tasarruf Tutumları Araştırması (Aviva, Haziran 2014) Birçok kişi emeklilikten sonra ek gelire ihtiyaç duyduğu için çalışmaya devam ediyor Hükümetler buna olanak sağlamak için insanların daha uzun çalışabilecekleri ortamlar yaratmak zorunda kalacaklar. Örneğin, zorunlu emeklilik yaşı kaldırılmalı ki bazı ülkeler çoktan bunu uygulamaya başladı. Emeklilik öncesi çalışma alışkanlıkları belki de değişmeye başlamalı. Çünkü kişiler hayatlarının bu döneminde daha kısa çalışma saatleri ya da işlerinin içeriğinin farklılaşmasını isteyebilirler. Sonraki bölüm hükümetlerin, emekli maaşı sağlayıcıların ya da bireylerin erkenden tasarruflarını destekleyebilecek, süresiz olarak çalışmaya devam etmelerini engelleyebilecek ya da yaşamalarına yetecek gelire sahip olamamalarının önüne geçebilecek politik çözümleri ortaya koyuyor. 15 MDA İRL: %33, İNG: %39 16 MDA AB6: %23, Haziran

20 4. Açığı kapatmak: insanların kendilerine yardım etmesine yardımcı olmak Açığa Dikkat (Mind the Gap) 2016 analizimiz emeklilik dönemi tasarruf açığının önemli olduğunu ve eğer gelecek nesillerin emeklilik dönemlerinde geçim sıkıntısı çekmelerini istemiyorsak çözüme ihtiyaç duyduğunu gösteriyor. Hükümetlerin tek başına harekete geçmesi bu açığı kapatmada yeterli değil. Giderek bireylerin geleceklerini planlamada sorumluluğu daha fazla üstlendiğini görüyoruz. minimum gelir sağlayan sabit bir çerçeve tespit ederek hala burada anahtar bir role sahipler. Bu şartlarda en çok yardım edebileceğine inandığımız maddeleri özetlemeye çalıştık. Bunun yanında sivil toplum da bireylerin emeklilik planlarını gözden geçirmeleri ve iyileştirmek için harekete geçmeleri konusunda destekleyebilir. Aynı zamanda emeklilik şirketleri de anlaşılır ve faydalı ürünler sunarak yardımcı olmalılar. Ama kural koyucular tasarrufu destekleyen ve herkes için Sonuç 1: İSTİKRAR Emeklilik sistemleri teşvik edici yatırım için istikrarlı olmalılar Uzun dönem taahhüt veren emekli maaşı tasarruf sahipleri, uzun dönemde ulusal sistemlerine güvenebilmeliler. Hükümetler emekli maaşı taslaklarında teşvikleri geliştirmeli ya da iyileştirmeliler. Birçok ülke vergi indirimi getirerek sağlayıcılara ve tasarruf sahiplerine uzun dönemli plan yapabilmeleri için güvence veriyor. Eylem Planı: 1a: Emekli maaşı reformu politik fikir birliğiyle alınmalı ve kanıta dayalı olmalı. Reformlar yapılmadan önce bir maliyet fayda analizi gerçekleştirilmeli. Bunun içinde reformların sistemi basitleştireceği, daha fazla insanın tasarruf yapmasını sağlayacağı ve ulusal emeklilik sisteminin devamlılığının geliştirileceği gibi bir liste de olmalı. 1b: Vergi teşvikleri devamlı, açık ve anlaşılması kolay olmalı. Aksi halde insanlar onlara güvenmeyecekler ya da herhangi bir eyleme geçmeyeceklerdir. İSTİKRAR ERİŞİM YETKİNLİK İLETİŞİM Sonuç 2: ERİŞİM Hükümetler emeklilik planlarına erişimi artırmalı ve vatandaşları birikim yapmaları konusunda teşvik etmeli Araştırma (Mind the Gap) analizi gösteriyor ki yeterli olmayan emekli maaşı birikimleri tüm ülkelerde ve yaş gruplarında bir sorun. Bu açığı kapatmak için şu anda 20 ve 30 lu yaşlarında olanlar büyük avantaja sahipler. Bu noktada bireylerin henüz akıllarında ön planda olmayan veya tercih yapısında birincil seçim olmadığı durumlarda onları tasarruf etmek için etkilemenin daha kolay olduğu gösterilmiştir. Eylem Planı: 2a: Hükümetler OECD tarafından da savunulan otomatik katılıma olanak sağlamayı ve daha yüksek birikim seviyelerini teşvik etmeyi sunmayı düşünmeliler. İngiltere nin otomatik katılımı uygulaması sonucunda 6.5 milyon kişi 15 daha emeklilik dönemi için birikim yapmaya başladı ve bu yeni politika sonucu, çıkanların oranı da oldukça düşük (%8 %14 aralığında olacağı öngörülüyor). İrlanda kendi otomatik katılım programını daha da ileriye götürmeyi tartışıyor. 2b: Otomatik katılım uygulamaları işveren katkısını da içermeli. İngiltere deki bulgular belirli katkı modelindeki çalışanların 3 te 2 sinin işverenleri tarafından en yüksek katkı oranına sahip olacağını gösteriyor. Otomatik katılımı uygulayan ülkeler, kişinin katkısının maaşının yükselmesiyle paralel olarak otomatik artmasını da değerlendirmeliler. 2c: Avrupa Komisyonu Avrupa Yarıyılı nı (üye devletlere yapısal reformlar ve kamu finansmanının sürdürülebilirliği konusunda önerilerde bulunun bir süreç) kullanarak üye devletlere emeklilik katılımını artırması, hangi ülkelerin emeklilik sisteminin en geniş işveren ya da bireysel emekliliği kapsamına aldığını hesaplaması için öneriler getirmeli

21 Sonuç 3: YETKİNLİK Bireylerin para konusunda daha iyi kararlar alabilmeleri için yetkinliğe ve yardıma ihtiyacı var. Hükümetler finansal okuryazarlığı geliştirecek girişimlerde bulunarak buna katkı sağlayabilirler. Örneğin İspanya Merkez Bankası ve menkul kıymetler düzenleyicileri finansal müşteri korunması gibi çok daha büyük bir amacın parçası olan revize edilmiş bir Plan de Educación Financiera nın basımını gerçekleştirdiler. Litvanya Merkez Bankası dikkatli borç alma konusunda sosyal medya iş ortaklarıyla bir kampanya düzenledi (Nepaslysk ant paskolos). Eylem Planı: 3a: Hükümetler eğer hala gerçekleştirmedilerse finansal okuryazarlığı ulusal eğitim programına eklemeyi düşünmeliler. Örneğin İrlanda da ikinci kademe CSPE eğitim programına kişisel finans eğitim modülü eklenebilir. 3b: Hükümetler ve sağlayıcılar bireylerin ne kadar tasarruf etmeleri konusunda bir fikir sahibi olmaları için birlikte temel kuralları geliştirip paylaşmalılar. Bu konudaki bir yaklaşım, kişinin gelirinden yaşının yarısı kadar bir oranı biriktirmesidir: Yani 40 yaşındaki birisi emekli maaşı için maaşının %20 sini biriktirmelidir. 3c: EIOPA nın ulusal düzenleyicilerle birlikte finansal okuryazarlık ve eğitim girişimlerini inceleme ve koordine etme görevi bulunuyor. Avrupa çapında kilit finansal okuryazarlık girişimlerini haritalandırıp paylaşabilir, böylece de ulusal kural koyucular başarı hikayelerini görüp uygulama şansına sahip olurlar. Sonuç 4: İLETİŞİM ve BİLGİLENDİRME Hükümetler emeklilik bilgilerini geliştirmek ve bireylerin kendi konumlarını değerlendirmeleri için sektörle birlikte çalışmalı. Belirlenmiş faydadan belirlenmiş katkı modeline geçiş, bireylerin emeklilik gelirlerinden giderek daha fazla sorumlu olmaları anlamına geliyor. Ama pek çok kişi bunun farkında değil. Bulundukları durumu anlamalarını sağlayacak yeterli bilgilendirmeye sahip olmadıkları gibi sadece bilgilendirildikleri zaman harekete geçebilecekler. Önceki Aviva araştırması tüketicilerin, emeklilikleri ile ilgili toplu bir bakışa çok değer verdiklerini ve artan bir şekilde bunu da online olarak elde etmek istediklerini ortaya koydu. 18 Eylem Planı: 4a: Hükümetler vatandaşlarına emeklilik birikimlerine (devlet, işveren ve bireysel emeklilik üstünden) toplu bakış ve tahmini emeklilik geliri bilgisi sağlamalı. İsveç teki gibi yıllık emekli maaşı beyanıyla olabileceği gibi dijital teknolojideki gelişmelerin bu tür bir sistemin gerçekleşmesini kolaylaştıracağı online şekilde de olabilir. Bu yıl Fransa, bireylerin emekli maaşı bilgilerine ulaşabilecekleri elektronik bir hesap açıyor. İngiltere de 2019 dan itibaren herkesin emekli maaşı birikimlerini görebilecekleri online bir emeklilik gösterge tablosu kuracağının sözünü verdi. İngiltere ve Fransa daki Aviva müşterileri ise MyAviva uygulaması yoluyla tüm emeklilik birikimlerine 7/24 kolayca ulaşabiliyorlar. 4b: Hükümetler yılda bir gün ya da haftayı emekliliğe adayarak uzun dönemli birikim üzerine ulusal bir tartışma ortamı yaratmalılar. İspanya da emeklilik ürünü sağlayıcılarının sistemin nasıl çalıştığını anlattığı ve tüketicilerin de seçeneklerini değerlendirebildiği, resmi olmasa da bir Emekliler Haftası bulunuyor. Zamanla bu tür etkinlikler bireylerin geleceklerini planlayacakları ve bu konuda arkadaşları ve aileleriyle konuşabilecekleri ortak bir nokta haline gelecektir. 4c: Avrupa Komisyonu, tüm Avrupa da geçerli olacak bir emeklilik takip hizmetini yaratmaya destek olmaya devam etmeli. Böylece Avrupa daki her sınır ötesi çalışan kendi emeklilik durumuyla ilgili bilgilere ulaşabilmeli. Bu da işçilerin emekli maaşlarını birleştirmelerine yardım ederek emeklilik haklarını kaybetmelerinin önüne geçecektir. 4d: EIOPA ve Avrupa Komisyonu ayrıca vatandaşlarıyla emeklilik ile ilgili bilgilendirme sağlayacak başarı hikayelerini de paylaşmalı. 18 AB deki bu yöndeki yıllık emekli maaşı beyanlarıyla (Aviva, 2011) 21

22 5. Ekler A. Teknik detay Metodoloji Deloitte ile çalışarak tüm Avrupa da ve seçilmiş 8 ülkede emeklilik dönemi tasarruf açığı hakkında tahminde bulunacak bu araştırmanın en son gelişmiş kaynaklara ve güçlü bir metodolojiye sahip olmasını sağladık. Amacımız bu sorun ölçeğinde tartışma başlatmak ve bu sorunun nasıl çözülebileceği konusunda geniş bir bakış açısı sağlamaktı. Farklı emeklilik sistemlerine sahip farklı ülkelerde yapıldığından, model aşağıda da belirtilen zorunlu olarak farklı varsayımlarda ve bazı durumlarda basitleştirmelerde bulunuyor. Ama sonuç olarak hala tartışmayı başlatmak için adaletli ve mantıklı bir karşılaştırma oluşturmayı amaçlıyor. Metodoloji, emeklilik dönemi açığını ölçecek şekilde Almanya, İspanya, Fransa, İrlanda, İtalya, Litvanya, Polonya ve İngiltere nin baştan aşağı analizini temel alacak şekilde kullanıldı. Rapor, kişilerin emeklilikleri için uzun dönemli birikim yapmalarını sağlamak üzere tasarlanmış emekli maaşları üzerine odaklandı. Rapor; emlak, nakit para ya da diğer yatırımlar gibi varlıkları hesaba katmadı. Bireyler bu tür varlıklarını emekli maaşlarıyla birlikte ya da onların yerine kullanarak yeterli emeklilik gelirine sahip olabilirler. Örneğin; bazı kişiler gelir sağlamak için evlerini ipotek etmeyi planlayabilirler. Avrupa daki emeklilik sistemlerinin heterojenliği anlamlı bir sınır ötesi analiz yapabilmeye imkan vermesi için basitleştirilmeye ihtiyaç duyuyor. Emekli maaşı planlarını üç kategoride sınıflandırdık: Devletçe sağlanan emeklilik Zorunlu ve gönüllü özel sektör maaş esaslı (Defined Benefit/DB) emeklilik Zorunlu ve gönüllü özel sektör prim ödemeli (Defined Contribution/DC) emeklilik Yalnızca emeklilik geliri sağlamak için kullanılan emeklilik dışı ürünler de analize özel DC emeklilik kategorisi olarak dahil edildi. Sadece iki örnek tanımlandı: Veri Bu analizdeki bilgiler Deloitte tarafından yönlendirilen ikincil araştırma programını temel aldı ve gözden geçirme oturumları Aviva nın ülke yetkilileriyle gerçekleştirildi. Veri erişilebilirliği ülkeye göre değişiklik gösterdi. Yine de ve bazı durumlarda tamamlanamadı. Bunun üstesinden gelebilmek için de model için ihtiyaç duyulan bilgileri tahmin etmek amacıyla bir dizi vekaleten kullanılan bilgi oluşturuldu. Emeklilik Yaşı Emeklilik yaşı olarak her ülkedeki ortalama emeklilik yaşı alındı. Etkili emeklilik yaş eğilimleri devlet emeklilik yaş artışı takvimini en yakın yansıtacak şekilde varsayıldı. İhtiyaç oranı Bireysel Emeklilik ve Finansal Kriz: DC Emeklilik Planlarından Yeterli Emeklilik Geliri Nasıl Garantilenir de (OECD, 2009) OECD şunu öneriyor: Kabaca bir hesapla ihtiyaç oranı hedefi %70 tir. Bunu da mortgage ödemelerinin, gelirin 3 te 1 i olduğunu ve emekli olmadan önce ödemelerinin bitirildiğini tahmin ederek belirliyoruz. Bu ihtiyaç oranı hedefi düşük gelir grubundaki için çok daha yüksektir, örneğin %100. İhtiyaç oranını gelire göre ayarladık: Düşük gelir (gelirin en alttaki %30 u) %90 Orta gelir (gelirin ortadaki %40 ı) %65 Yüksek gelir (gelirin en üstteki %30 u) %55 Birikimlerin geri dönüşü 2010 Mind the Gap çalışması emeklilik fonu varlık birikimlerinin %5 inin geri döndüğünü öngörmüştü. Düşük faiz oranı ortamını yansıtacak 2016 araştırması, daha mütevazı bir tahminle %4 büyüme öngördü. Bunun istisnası olan İrlanda ya ait Actuarial Standard Practices ile %3 aynı eksende olan öngörüydü. %4 lük geri dönüş tahmini emeklilik fon varlıklarının öz sermaye ve bono karışımına yatırım eğiliminde olması nedeniyle mantıklıdır. Almanya ve İspanya da özellikle emeklilik geliri sağlamada kullanılan sigorta anlaşmaları (sırasıyla Private Lebensversicherung ve Planes de Previsión Asegurados) Tahmin edilen emeklilik dönemi tasarruf açığı, mevcut kanunları temel aldı ve eğer basım aşamasındaki kanun kitabında yer almıyorsa önerilen ya da olası gelecek reformları içermedi. 22

23 Enflasyon 2010 ve 2016 emeklilik dönemi tasarruf açığı rakamları nominal rakamlar olarak gösterilmiştir. Enflasyon hesaba katılmamıştır. Bu dönemdeki enflasyon oranları aşağıdaki tabloda sunulmuştur ALM İSP FRA İRL İTA LİT POL İNG Kaynak: Eurostat, Harmonised Indices of Consumer Prices (HICPs) Yıllık gelir sigortası oranları Mind the Gap 2010 pazara özel yıllık gelir sigortası oranlarını kullanmıştı ve Aviva nın o dönem kullandığı oranları yansıtmıştı. Ülkeler arasında daha fazla tutarlılık ve karşılaştırma imkanı sağlaması için Mind the Gap 2016 uygun olan ülkelerde yıllık gelir sigortası oranını %5 olarak kullandı. Bu oran birçok bireyin risksiz varlıkları temel alan düşük yıllık gelir sigortası oranlarının içine sıkışıp kalmayabileceği gerçeğini yansıtıyor. Ayrıca emeklilik fonları kredi, hisse senedi ve emlak gibi reel getiri yapan varlıklara yatırılmaya da devam ediyor. %5 lik yıllık gelir sigortası bu tahmini yansıtıyor. Fransa ve Polonya tahminleri bunun dışında kalıyor çünkü ulusal kanunlar tarafından düzenlenen yıllık gelir sigortası oranlarını kullanıyorlar. Ek olarak İrlanda tahminleri de Onaylanmış Emeklilik Fonları için %4,5 lik bir getiri tahmininde bulunurken, İngiltere emekli maaşlarının getirisinin %4,2 olacağı öngörüldü. GSYİH Bu rapordaki tablo yıllık emeklilik dönemi tasarruf açığının GSYİH deki oranını 2016 GSYİH fiyatlarıyla göstermiştir. Tüketicilerin Tasarruf Tutumları Görüşmeler 18 yaş ve üzeri yetişkinlerle ve tüm ülkelerde online olarak gerçekleştirildi. Veriler 18 yaş ve üzeri yetişkin nüfusu yansıtacak şekilde oranlandı ve daha önceki dalgalarla tutarlılık sağlamasına çalışıldı. Litvanya daki araştırmalar şehre odaklandı. Bu rapordaki veriler Haziran 2014; Mart, Haziran ve Kasım 2015 ve Haziran 2016 da İngiltere, İrlanda, Fransa, Polonya, İspanya, İtalya ve Litvanya yı da içeren 9 ülkede yapılan araştırmalardan alındı. Saha çalışmalarının gerçekleştirildiği tarihler: Haziran 2016 : 7 Haziran 17 Ağustos Kasım 2015 : 2 Ekim Kasım 2015 Haziran 2015 : 22 Haziran 23 Temmuz Mart 2015 : 17 Şubat 10 Nisan Haziran 2014 : 27 Mayıs Haziran 2014 Bu araştırma Ipsos MORI tarafından uluslararası Pazar Araştırması Standartları kalitesi uyarınca gerçekleştirildi. ISO Şekil 7: Bireylerin emeklilik konusundaki endişeleri Attıkları adımlar. Q4.8 Lütfen katılma ya da katılmama derecesine göre fikrinizi belirtin Emekli olduğumda yeterli param olmayacağından dolayı endişeliyim (Ülke bazında fikre katılanlar). Q4.22 Lütfen katılma ya da katılmama derecesine göre fikrinizi belirtin Yeterli emeklilik gelirine sahip olmak için adımlar atıyorum. Kaynak: Tüketicilerin Tasarruf Tutumları Araştırması (Aviva, Mart/Kasım 2015) Ağırlıklandırılmamış temel: Q4.8: Kasım 15, İSP (892), FR (785), İRL (881), İTA (916), POL (852), İNG (884). Mart 15: LİT (875). Q4.22: Kasım 15, İSP (892), FR (785), İRL (881), İTA (916), POL (852), İNG (884). Mart 15: LİT (875) Şekil 9: AQ4P Emekliliğinizi ve nasıl yaşayacağınızı düşündüğünüzde, aşağıdakilerden hangisi emekliliğinize fon sağlayacak parçalardan biri olacak? Kaynak: Müşteri Davranışları Araştırması (Aviva, Haziran 2016) Ağırlıklandırılmamış temel: QQ4P: Emekli olmamış tüm müşteriler: İSP (903), FR (738), İRL (871), İTA (918), POL (845), İNG (879). Şekil 10: HTQ13, Emeklilikten sonra çalışmaya devam etmenize neden olan başlıca sebepler nelerdir? Kaynak: Müşteri Davranışları Araştırması (Aviva, Haziran 2014) Ağırlıklandırılmamış temel: Tümü emeklilik yaşından sonra çalışanlar. HTQ13: AB6 (214) - İNG (41), İRL (20), FR (26), POL (86), İTA (26) ve İSP (15) 23