Modern t pta tedavi olanaklar n n ve invaziv. Vasküler Kateter nfeksiyonlar n n Önlenmesinde Hemflirenin Rolü

Transkript

1 Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2001; 5: Hastane İnfeksiyonları Vasküler Kateter nfeksiyonlar n n Önlenmesinde Hemflirenin Rolü Hmfl. Demet D K fi* * Ege Üniversitesi T p Fakültesi, nfeksiyon Kontrol Hemfliresi, zmir. Modern t pta tedavi olanaklar n n ve invaziv metodlar n geliflmesiyle birlikte intravasküler giriflimler ve kateter uygulamalar giderek artm fl, beraberinde birçok yeni problem ortaya ç km flt r. Venöz katetere ba l infeksiyonlar, hastalar n hastanede kal fl sürelerini, hastane maliyetlerini, mortalite ve morbidite oran n artt rmaktad r (1). Yap lan bir çal flmada, nozokomiyal sepsisin mortaliteyi %15-50 oran nda artt rd -, ortalama hastanede kal fl süresini 24 gün uzatt ve maliyeti ortalama Amerikan dolar artt rd bildirilmifltir (3). Kateter infeksiyonlar n n geliflmesini önleme, hastane infeksiyon kontrol politikalar içinde önemli bir yer tutar. Bu amaçla her hastanede kateter uygulama endikasyonu, de ifltirilme s kl ve bak m konusunda kesin olarak belirlenmifl standartlar saptanmal d r. Etyolojik Ajanlar Venöz kateter kullan m ile ilgili infeksiyonlarda bafll ca etken Staphylococcus epidermidis olmak üzere stafilokoklard r. Kandidalar, enterokoklar ve gram-negatif bakteriler di er etkenlerdir. Son zamanlarda ortaya ç kan çoklu dirençli stafilokoklar ve özellikle yo un bak m hastalar ndan izole edilen glikopeptid dirençli stafilokoklar kateter infeksiyonlar n önleyici tedbirlerin al nmas n zorunlu hale getirmifltir (2,3,5). Kateter Tipleri 1. Periferik kateterler: a. K sa periferik kateterler: Periferik venlerden uygulanan 6 cm den k sa kateterlerdir. b. Uzun periferik kateterler: Periferik venlerden uygulanan 6 cm den uzun kateterlerdir. 2. Santral venöz kateterler: Genellikle TPN uygulama ve CVP ölçümü amac yla santral vene yerlefltirilen 6 cm den uzun olan kateterlerdir. Swan-Ganz kateter, Subclavian kateter, Hickman-Broviac kateter. 3. Periferik arteryal kateterler: A r hastalarda hemodinamik durumu monitörize etmek ve ayn zamanda lokal intraarteryel kemoterapi uygulamak için kullan lan kateterlerdir (8,7). Femoral, Brakial, Radial, Tibial. Kateterle liflkili nfeksiyon Tan mlar Kolonize kateter: Klinik semptom yoklu unda semikantitatif veya kantitatif yöntemle kateter ucu, subkütan kateter segmenti veya kateter 255

2 Dikifl D. hubundan anlaml miktarda bakteri üremesi durumudur. Bu da; semikantitatif kültürde plak besiyerinde15 veya daha fazla, kantitatif kültürde ise 10 3 veya daha fazla koloni oluflturan birim bakteri üremesi durumudur. Kanüllü venin inflamasyonu (infüzyon flebiti): Kateter tak l venin inflamasyonu olup infeksiyon ve infeksiyon d fl nedenlerle meydana gelir. Ç k fl yeri infeksiyonu: Kateter ç k fl yerindeki derinin 2 cm alt ndaki k s mda k zar kl k, duyarl l k, s art fl, ödem, pürülans varl veya kateter ç k fl yerinden al nan eksüda örne inde mikroorganizma üremesi kateter ç k fl yeri infeksiyonunu ifade eder. Cep infeksiyonu: Tamamen implante edilebilen kateterin rezervuar üzerindeki deride duyarl l k, eritem, endürasyon, bazen nekroz varl - veya rezervuar içeren deri alt cepte pürülan eksüda varl durumudur. Tünel infeksiyonu: Tünelli bir kateterin (Hickman-Broviac gibi) girifl yerinin 2 cm den daha uza nda deri alt ndaki tünel boyunca k zar kl k, a r ve ödem belirtileri yani selülit olmas durumudur (1-3,6). Kateter liflkili Kan Dolafl m nfeksiyonu veya Kateter iliflkili Bakteremi Bakteremi bulgular olan kateterli bir hastada hem kateter örne inden semikantitatif veya kantitatif kültürle hem de periferik kandan benzer bir bakteri veya mantar üremesi ya da otomatik sistemleri ile santral venöz kanda periferik kan örne inden 2 saat önce üreme olmas ve bakteremi için belirgin baflka bir oda n olmamas durumudur. Baktereminin klinik bulgular olan ama laboratuvar do rulamas yap lamayan durumda, suçlanan kateterin ç kar lmas ndan sonra düzelme olmas, kateter iliflkili baktereminin dolayl bir bulgusu olarak kabul edilmektedir. nfüzyon S v s liflkili Bakteremi Saptanan di er bir infeksiyon oda olmamas kofluluyla infüzyon s v s ve hemokültürden ayn bakterinin üremesi durumudur. Kateter nfeksiyonlar ile liflkili Risk Faktörleri Konakla ilgili: Yafl (< 1, > 60), Ba fl kl k durumu (granülostopeni, immünsüpresif tedavi, deri bütünlü ü kayb ), Altta yatan hastal k (DM), Farkl bir odakta infeksiyon varl, Cilt alt dokusunun ince ve ödemli olmas, Hastan n deri floras n n de iflimi. Kateterle ilgili: Kateter tipi (plastik > çelik; teflon ve poliüretan < polivinil klorür), Uzun, kal n, sert, çok lümenli kateter > k sa, ince, fleksible, tek lümenli kateter, Kateter yerleflim yeri (santral > periferik; femoral > juguler > subclavian), Katetere yap lan giriflim say s, Verilen s v lar n özellikleri, Kal fl süresi (72 saatten sonra risk artar), Yerleflme flekli (cut-down > perkütan; perkütan yerleflmifl santral venöz > implante santral venöz). Ekiple ilgili: Acil yerlefltirme > planl yerlefltirme, Tecrübesiz personel > e itimli ekip, El y kama ve steril eldiven kullan m riski azalt r, Pansuman flekli (steril gazl bez < semipermabl transparan örtü), Pansuman de ifltirme s kl (1,2,4,8). ntravasküler Kateter nfeksiyonlar nda Kaynaklar a. Kateter girifl yerinden kaynaklanan infeksiyonlar: Kateter infeksiyonlar n n ço u girifl yerinde kolonize olan mikroorganizmalar n kateter d fl yüzeyi boyunca ilerlemesi ile geliflir. Kateterin girifl yerinde deri bütünlü ü bozulmufltur. Bu bölge flora bakterileri ve bak m yapan sa l k personelinin eliyle tafl nan mikroorganizmalarla veya uygulanan baz antiseptiklerle kontamine olur. Kontaminasyon kateteri takma an nda veya daha sonra oluflabilir. Kateteri çevreleyen trombüsün infekte olmas bu tip infeksiyonlar n en a r fleklidir. Daha çok santral venöz kateterlerde oluflur. b. Kanül ile infüzyon setinin birleflim yerinden kaynaklanan infeksiyonlar: Kanül ile infüzyon setinin birleflim yeri hub ad n al r ve bu bölge de 30 günden uzun süre yerinde b rak lan kateterlerde s kl kla infeksiyon kayna oluflturabilir. Özellikle santral venöz kateterlerde bu birle- 256 Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2001; 5: 3

3 Dikifl D. flim yeri infekte olup bakteremiye yol açabilmektedir. Kateterin hub k sm ndaki infeksiyon; hasta derisinden, bak m yapan personelin elinden veya daha seyrek olarak uzak yerdeki bir infeksiyondan geliflebilir. Bu flekilde geliflen infeksiyonlar cerrahi olarak yerlefltirilen ve uzun süre kalan Hickman-Broviac kateterlerde en önemli bakteremi kayna n oluflturur. c. Hematojen yolla geliflen kateter infeksiyonlar : Gastrointestinal sistem ya da akci erlerden gelen mikroorganizmalar santral venöz veya arter kateterlerinin infekte olmas na neden olabilirse de bu durumla s k karfl lafl lmaz. Santral venöz kateter iliflkili infeksiyona neden olan Candida spp. lerin %50 kadar sindirim sisteminden kana geçmektedir. Özellikle nötropenik hastalarda enterik mikroorganizmalar n kana translokasyonu iyi bilinen bir durumdur. d. Kontamine infüzyon s v s na ba l geliflen infeksiyonlar: nfüzyon s v s intrensek olarak yap m esnas nda kontamine olabildi i gibi kontaminasyon, uygulama esnas nda da ekstrensek olarak oluflabilmektedir. fiifleler boflal rken giren hava, flifle veya infüzyon s v s paketlerinde çatlak, y rt k, delik, setten yap lan enjeksiyonlar, sisteme yap lan ilaç, kan, kan ürünleri gibi ilaveler kateterden kan al m esnas nda veya birleflim yerinden infüzyon s v lar kontamine olabilir. S - v lar n kullan m esnas nda kontamine olma olas l ayn setten kesintisiz verilifl süresine ve setin manüple edilme s kl na ba l olarak artmaktad r. Parenteral beslenme solüsyonlar de- Kateter Tiplerine Göre nfeksiyon S kl (1,2). Kateter tipi nfeksiyon insidans (%) Periferik V kateter K sa süreli SVK Total parenteral beslenme kateteri 7-10 Hickman-Broviac kateteri 1-2 Çok lümenli kateterler 12.8 Subclavian hemodiyaliz kateteri Arter kateterleri 4.2 Pulmoner arter kateterleri 3.6 Farkl Kateter Tiplerinde Sepsis Riski (1,2) Geçici k sa süreli kateterler (100 kateter bafl na bakteremi) a. Periferik ven içi kanül Kelebek set < 0.2 Perkütan yerleflimli 0.2 Cut-down yerleflimli 6 b. Arteryel kateterler c. Santral ven kateteri (cuff yok) Çok lümenli (çok amaçl ) 3 Swan-Ganz 1 Hemodiyaliz 5 Uzun süreli veya kal c kateter (100 kateter günü bafl na bakteremi say s ) a. Periferik yerleflimli santral ven kateteri 0.2 b. Cuff l santral ven kateteri (Hickman-Broviac) 0.2 c. Subkütan santral venöz portlar (infusaport, port-a-cath) 0.4 Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2001; 5: 3 257

4 Dikifl D. iflik mikroorganizmalar n üremesini destekler. Örne in, kazein hidrolizat birçok bakteri ve mantar n üremesine uygun iken, lipid emülsiyonlar özellikle bakterilerin iyi bir üreme destekçisidir. Ayr ca, lipid emülsiyonlar Malasssezia furfur adl mantar n bulaflmas na da arac l k eder. Baz kandida türlerinin glukoz içeren s v lar n varl nda slime faktöre benzer bir madde oluflturmas kateterle parenteral s v uygulanan hastalarda bakteremiye zemin haz rlamaktad r (2). Farkl parenteral s v larda mikroorganizmalar n üreyebilme potansiyeli farkl d r. %5 dekstroz solüsyonunda baz enterik basiller ve Pseudomanas cepacia; distile suda Pseudomanas aeroginosa, P. cepacia, Acinetobacter spp., serratia türleri; laktatl ringer solüsyonunda ise P. aeroginosa ve Enterobacter spp. h zl üreme gösterir. Serum fizyolojikte birçok bakteri türü ürer. Ama kandida türleri genellikle zor ürer. Aminoasit, hipertonik glukoz içeren solüsyonlarda kandida türleri iyi ürerken; bu s v ço u bakterinin üremesini inhibe eder. %10 lipid solüsyonu birçok mikroorganizman n üremesi için uygundur. Kan ve kan ürünlerini Enterobacter cloacae; Serratia marcescens, Achromabacter, Flavobacterium, Pseudomanas, Salmonella ve Yersinia cinsi bakteriler kontamine edebilmektedir (1,2,5-8). TEDAV KOMPL KASYONLARI nfiltrasyon Kanülün ya da i nenin damar duvar n delmesiyle infüzyon s v s n n damardan dokulara s zmas na infiltrasyon denir. Yap lan çal flmalarda infiltrasyonun %70 inin çelik i nelerle olufltu- u gösterilmifltir. Plastik kanüle ba l infiltrasyon 1-2 gün sonra kanülün ven duvar na penetre olmas yla oluflabilir. Her iki kanül tipinde infiltrasyon riski damar ekleme yak n oldu unda artmaktad r. Belirtiler: Ödem oran ; verilen s v n n h z na, hastan n dokular n n özelli ine göre de iflir. Yanma hissi ve a r flikayeti; verilen s v n n özelli ine göre de iflir. zotonik s v lar genelde rahats zl k vermezken, hipertonik ve antibiyotikli s v larda yanma ve a r hissi fazla olacakt r. Uyuyan ya da derin komada olan hastalarda kanül ve i ne çevresi daha s k aral klarla kontrol edilir. Damar d fl na kaçan s v miktar na ba l olarak s v ak fl h z nda yavafllama görülebilir. Kanüle kan geliflinin kontrolü her zaman kanülün damarda olup olmad na dair do ru sonuç vermeyebilir. Kanül damar içinde olsa bile damar ve kanül ince ise ve hastan n venöz bas nc düflükse kan dönüflü görülmeyebilir. E er kan dönüflü varsa ve ek olarak infiltrasyona ait belirtiler de varsa bu kanülün yar ven, yar doku içinde oldu unu gösterir. nfiltrasyonda hemflirelik bak m : V kanül çevresinde ödem, yanma ve so ukluk hissi varsa infüzyon kesilir ve kanül ç kart l r. Damar d fl na ç kan s v n n absorbe olmas n sa layacak slak s cak uygulamas na bafllan r. Etkilenen saha genifl ise bir destek yard m ile kol elavasyona al - narak dolafl ma yard mc olunur. Damar d fl na giden s v irritan ve önemli doku yaralanmalar meydana geldiyse ilaç kesilir ve ayn enjektörle verilen miktar aspire edilir. rritan ilaçlara karfl buz uygulamas yap l r. Flebit nfüzyon için kullan lan venin inflamasyonu olup esas olarak kateterin fizikokimyasal yap ve etkisine ba l bir reaksiyondur. nfüzyon s ras nda oluflabildi i gibi kateter ç kar ld ktan sonraki 24 saat içinde veya daha geç bir sürede geliflebilir. Flebit gelifliminde hastan n cilt temizli inin iyi yap lmas, kullan lan malzemenin kontamine olmas ve verilen irritan s v n n direkt puflelenmesi etkilidir. Periferik venöz kateteri olanlar n %30 unda flebit geliflmesine karfl n ancak %10 unda katetere ba l infeksiyon görülmektedir (2). Belirtiler: Kanül girifl yerinde k zar kl k ve s - cakl k, ven boyunca hat halinde k zar kl k, i ne girifl yerinde yanma ve ödem. Ciltteki k zar kl k ve s cakl k flebitin ilk belirtileri aras ndad r. Damar d fl na s v kaçt nda so ukluk hissi, flebitte s cakl k hissi ay r c tan - da önemli rol oynar. Flebitte hemflirelik bak m : V kanül çevresi s k aral klarla kontrol edilmelidir. rritan ilaçlar suland r larak verilmelidir. Kateter ç kar l r. Atefl ve cerahat varl gibi infeksiyonun di er bulgular yoksa antimikrobik madde verilmesine gerek yoktur. Yerel s uygulamas flebitin rezolüsyonunu h zland rmak aç s ndan yararl olabilir. Filtre, infüzyona ba l flebit oluflma riskini azalt r. Bununla birlikte mannitol, dekstran ve lipid gibi s v lar filtrenin t kanmas na yol açabilir ve ilaçlar n etkinli ini azaltabilir. Bu nedenle infeksiyon kontrolünde filtrenin rutin olarak kullan lmas önerilmemektedir. 258 Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2001; 5: 3

5 Dikifl D. Septik Tromboflebit Periferik veya merkezi intravenöz kateter yerinde infekte p ht varl durumunu ifade eder. Kateter ç kar lmal d r. Uygun antibiyotik ve heparin ile birlikte tam doz antikoagülan ile tedavi desteklenir. Önce so uk uygulama, sonra s cak uygulama yap l r (1,2). Ekimoz-Hematom Ekimoz, V tedavi esnas nda oluflmaz. Damara girme tekni inin kötü uygulanmas yla damar duvar n n delinmesine ba l travma sonucunda görülür. Heparin verilirken, steroid tedavisi alan ya da heparinize hastalarda kanama e ilimi olabilece inden dikkatli olunmal d r. Venden ç k - larak bu bölgeye steril kuru bir spançla 1-2 dakika bas nç uygulanarak damar d fl na olan kanama durdurulur ve so uk uygulamaya bafllan r. Alkollü spanç uygulamas da yap labilir. Hava Embolisi Özellikle subclavian ve cut-down kateteri olan hastalarda önemli bir komplikasyondur. Havan n sistemik venlere ve sa ventriküle ulaflmas yla kardiyak debi azal r ve siyanöz geliflir. Bu arada senkop da görülebilir. Bu belirtiler için cc hava gitmesi yeterlidir. Öldürücü miktar 1 dakikada cc dir. Belirtiler: Taflikardi, takipne, fluur bulan kl, solgunluk, hipotansiyon, öksürük, anksiyete. Hava gitti i düflünülen ve yukar daki belirtilerin görüldü ü hasta trendelenburg pozisyonuna getirilip bafl sola çevrilir. Kateter Komplikasyonlar nfeksiyon d fl komplikasyon: Damar laserasyonlar, arteryel veya venöz hemorajiler, pnömotoraks, hemotoraks, tromboemboli, hava embolisi, plevral infüzyon, sinir zedelenmeleri, sa ventrikül penetrastonu. nfeksiyöz komplikasyonlar: Deri ve tünel infeksiyonlar, bakteremi-sepsis, metastatik infeksiyonlar, septik tromboflebit (8). NTRAVASKÜLER ARAÇLARA BA LI NFEKS YONLARIN ÖNLENMES NDE ÖNER LER 1. Sa l k Çal flanlar n n E itimi Damar kateterlerinin yerlefltirilmesi ve bak - m özel e itilmifl personel taraf ndan yap lmal - d r. E itimli bir ekip taraf ndan kateterin tak l- V Kateter ve Line De iflim Süreleri. Periferik venöz kateter Venöz uygulama seti Arter kateterleri Periferik arter kateter setleri Santral venöz kateter seti DOM-transduserler Üçlü musluk Eksternal juguler kateter nternal juguler kateter Subklavian kateter Femoral kateter Hickman-Broviac kateteri Swan-Ganz kateteri Total parenteral beslenme kateteri Total parenteral nutrisyon seti saat* 72 saat** 6 gün (pulmoner arter kateteri 5 gün) saat saat saat 72 saat 72 saat 2-3 hafta 2-3 hafta 2-3 hafta 2 ay 3 gün 30 gün 24 saat * Acil durumlarda tak lan kateter 24 saat sonra de ifltirilmelidir. ** Kan, kan ürünleri uygulanm flsa 24 saat sonra de ifltirilmelidir. Lipid solüsyonu tek olarak kullan ld ysa 12 saatte de- ifltirilmelidir (1,2,4,6). Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2001; 5: 3 259

6 Dikifl D. mas komplikasyon oran n 8-10 kat azaltmaktad r. Böyle bir ekibin yoklu u durumunda ilgili sa l k personeli düzenli aral klarla e itilmelidir (1-3,6,7). 2. Katetere Ba l nfeksiyon Sürveyans Kateter takma ve izleme ekibinin uyaca, gerektikçe güncellefltirilen yaz l kurallar oluflturulmal d r. Düzenli sürveyans yap larak 1000 kateter günü bafl na geliflen kateter infeksiyon oranlar takip edilir. Bu ba lamda kateteri takan kifliler, kateter tak lma zaman, kateter girifl yeri, kateter tipi, uygulanan tedavi, kateter ç kar lma zaman gibi de iflkenler sürveyans formlar na ifllenip de erlendirilmelidir. Kateter infeksiyonlar ile ilgili yak nma ve bulgular her gün de erlendirilmeli, kateter infeksiyonu kuflkusunda gerekli tan ve tedavi ifllemleri yap lmal d r. IV giriflimlerde kullan lan araçlar n veya hastalar n kültür kontrolleri rutin olarak yap lmamal d r (1-3,6). 3. El Y kama a. Herhangi bir kateter yerlefltirilmesi, de ifltirilmesi, kapat lmas, palpe edilmesinden önce ve sonra eller y kan r. b. Kateter yerlefltirilmesinde cut-down yöntemi rutin olarak uygulanmamal d r (1,2,6-8). 4. Kateter Bak m a. Cilt antisepsisi: Kateter yerlefltirilmeden önce cilt %70 alkol, %10 povidon iyot veya %2 lik tentürdiyod içeren uygun bir antiseptikle temizlenmelidir. E er cilt antisepsisi için kateter yerlefltirilmeden önce %2 lik tentürdiyod kullan l - yorsa alkol ile silinerek ciltten uzaklaflt r lmal - d r. Cilt antiseptikle silindikten sonra girifl bölgesi palpe edilmemelidir. Bir çal flma da, antiseptik etki bak m ndan %2 klorhekzidin, %10 povidon iyot ve %70 alkolden daha etkili bulunmufltur (1-3,6,7). b. Kateter bölgesini kapatmak için steril gazl bez veya transparan örtü kullan lmal d r. Kateter ç kart ld nda, de ifltirildi inde veya spanç nemlendi inde, gevfledi inde, kirlendi inde de ifltirilmelidir. Spanç de ifltirilirken kateter girifl bölgesinin kontaminasyonuna dikkat edilmelidir. c. Enjeksiyon portu, %70 lik alkol veya povidon iyot ile uygulama yap lmadan önce silinmelidir (1,2). Aseptik teknik kullan lan laminar ak ml bir ek set ile eczanede tüm parenteral s - v lar eklenip kar flt r labilir. Tüm parenteral s v - lar kullanmadan önce son kullanma tarihi, içinde partikül olup olmad, s z nt, çatlak ve bulan kl k aç s ndan kontrol edilmelidir. Uygunsa ilaç ve parenteral ekler için tek dozluk flifleler kullan lmal d r. Multidoz küçük flifle; Üretici taraf ndan önerilmiflse flifle aç ld ktan sonra buzdolab nda tutulmal, fiiflenin kauçuk k sm setin ucu flifleye sokulmadan önce alkolle silinmeli, Her zaman steril bir i ne kullan lmal ve kauçuk k s m delinmeden önce i nenin kontaminasyonuna dikkat edilmeli, fiiflenin kontamine oldu undan flüphe ediliyorsa veya biliniyorsa ya da son kullanma tarihi geçtiyse flifle at lmal d r (6). 5. Kateter Tipinin ve Uygulama Yerinin Seçimi Üst ekstremitede el üstü venlerinde, üst kol ve dirse e göre infeksiyon riski daha azd r. Çocuklarda el ve ayak üzeri veya bafl derisi tercih edilebilir. Periferik venöz kateterlerde infeksiyon santral venöz kateterlerden daha düflüktür. Cut-down yap lmas n n infeksiyon riskini artt rd dikkate al nmal d r. nfekte olma riski daha yüksek oldu undan çok lümenli kateterler özel endikasyon olmad kça kullan lmamal d r. Çok lümenli ve çok amaçl kateterlerde infeksiyon geliflim riski yüksek oldu undan bu tiplerden elden geldi ince kaç n lmal d r (1-3,6). Kateter seçiminde yap maddesi de önemlidir. Polivinil klorid ve polietilen kateterlerde tromboz ve infeksiyon geliflme riski teflon, silikon, çelik ve titanyum kateterlere göre daha fazlad r. 6. Pansuman Yap m Pansuman için iyi kalitede gazl bez kullan l r. Son y llarda transparan, yar geçirgen ve poliüretan pansumanla kapatma uygulamas giderek artmaktad r. Periferik kateterlerde pansuman 72 saatte bir de ifltirilebilir (1-3,6). Uzun süreli kateterlerde y kama solüsyonlar antikoagülan maddelerle lümenin y kanmas konusunda de iflik öneriler vard r. Bu amaçla heparin kullan lmas tromboflebit geliflmesini önler. Ancak, kateterlerde koagülaz negatif stafilokok üremesini kolaylaflt r r. EDTA kullan lmas koagülaz negatif stafilokoklara ba l infeksiyon 260 Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2001; 5: 3

7 Dikifl D. riskini azalt r. Yüksek riskli hastalarda EDTA ve minosiklin ile y kama yap lmas rekürrens kateter infeksiyonunu önleyebilmektedir (1-3,6). Kateter tak lmadan önce antiseptikli suyla yap lan banyolar yararl d r (1,2). Kateter tak lmas s ras nda ve sonras nda uygulanan antibiyotikli pomadlar infeksiyon geliflimini önleyebilirse de kandida kolonizasyon riskini artt r rlar (1-3,6). Örne in; mupirosin uygulanmas internal juguler kateter kolonizasyonunu 5 kat azaltm flt r. Ancak ayn etki periferik ven ve arter kateterlerinde gözlenmemifltir. Ayr ca, profilaktik mupirosin kullan m dirençli kökenlerin seleksiyonuna neden olmufltur. Ek maliyetleri de düflünüldü ünde antibiyotikli pomadlar kateter pansuman uygulamalar nda önerilmemektedir. Sistemik antibiyotik profilaksisi de gerekli de ildir. Profilaktik glikopeptid kullan m dirençli mikroorganizmalar n seleksiyonuna neden olabilir (1-3,6). Antimikrobik madde içeren kateterlerin kullan m : Antibiyotik (vankomisin/teikoplanin, minosiklin + rifampin), antiseptik (klorhekzidin, klorhekzidin + gümüfl sülfodiazin) kapl kateterlerin, antiseptikli hub uygulanmas n n infeksiyon riskini azaltt gösterilmifltir. Antimikrobiyal kateterlerde koruma süresinin 14 gün kadar oldu u bildirilmifltir. Bu ba lamda bu tip kateterlerin, infeksiyon oranlar ve sepsis riskinin yüksek oldu u durumlarda k s tlanmas önerilmektedir (1-3,6,7). Antimikrobiyallerle birlikte düflük voltajl elektrik ak m kombinasyonunun infeksiyonlar önlemede etkili olabilece i bildirilmifltir (3,6). nflamasyon belirtisi olmad ve kateter çal flt sürece kateter yerinde b rak labilir. Periferik venöz kateterlerin tak lmas s ras nda el y kama ve aseptik tekniklerin uygulanmas yeterlidir. Santral kateterler tak l rken ise operatör mutlaka steril eldiven, maske, kep, uzun kollu steril giysi giymeli ve kateter bölgesi genifl steril örtü ile örtülmelidir. KAYNAKLAR 1. Öztürk R. Damar içi kateter infeksiyonlar. 2. Sterilizasyon Dezenfeksiyon Hastane nfeksiyonlar Kongre Kitab. Samsun 2001: Öztürk R. Damar içi kateter infeksiyonlar. Hastane nfeksiyonlar 1. leri Hekim E itim Kurs Kitab. Sivas 1999: Karaböcüo lu M. Yo un bak mda kateter infeksiyonlar n n önlenmesi. Ankem Dergisi 2001;15: Leblebicio lu H. Katetere ba l infeksiyonlardan korunma. Ankem Dergisi 2000;14: Bak r M. Kateter infeksiyonlar nda epidemiyoloji, etyoloji ve patogenez. Ankem Dergisi 2000;14: Pearson ML. Hospital infection control advisory committee guidelines for prevention on intravasculer device_related infections. An overwiev, strategies for prevent on of catheter-related infections, general recomendations for intravasculer-devise use. Am J Infect Control 1996;24: Sönmez E. Damar içi kateter sepsisi. Hastane nfeksiyonlar Dergisi 1998;2: Akan A. ntravasküler kateter infeksiyonlar. Hastane nfeksiyonlar Dergisi 1997;1: YAZIfiMA ADRES : Hmfl. Demet D K fi Ege Üniversitesi T p Fakültesi nfeksiyon Kontrol Hemfliresi ZM R Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2001; 5: 3 261