KÜRESEL VE BÖLGESEL ULUSLARARASI KURULUŞLAR

Transkript

1 T.C. GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI İLE İŞBİRLİĞİ OLAN KÜRESEL VE BÖLGESEL ULUSLARARASI KURULUŞLAR ŞUBAT 2013-ANKARA AVRUPA BİRLİĞİ VE DIŞ İLİŞKİLER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ULUSLARARASI KURULUŞLAR DAİRE BAŞKANLIĞI 0

2 1

3 T.C. GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI AVRUPA BİRLİĞİ VE DIŞ İLİŞKİLER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ULUSLARARASI KURULUŞLAR DAİRESİ BAŞKANLIĞI T.C. GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI İLE İŞBİRLİĞİ OLAN KÜRESEL VE BÖLGESEL ULUSLARARASI KURULUŞLAR ANKARA ŞUBAT

4 İçindekiler GİRİŞ... 5 A. ANA GÖREV ALANI TARIM OLAN ULUSLARARASI KURULUŞLAR BİRLEŞMİŞ MİLLETLER GIDA VE TARIM TEŞKİLATI (FAO) a. FAO Orta Asya Alt Bölge Ofisi (FAO-SEC) ve Ortaklık Antlaşması b. Şap Hastalığı Avrupa Komisyonu (EUFMD) c. Kodeks Alimentarious Komisyonu (CAC) d. Akdeniz Genel Balıkçılık Komisyonu (GFCM-AGBK) e. Orta Asya, Kafkaslar Bölgesel Balıkçılık ve Su Ürünleri Yetiştiriciliği Komisyonu (CACFish) ULUSLARARASI TARIMSAL KALKINMA FONU (IFAD) BİRLEŞMİŞ MİLLETLER DÜNYA GIDA PROGRAMI (WFP) MİLLETLERARASI AKDENİZ YÜKSEK ZİRAİ ETÜTLER MERKEZİ (MAYZEM-CIHEAM) ULUSLARARASI TARIMSAL ARAŞTIRMALAR DANIŞMA GRUBU (CGIAR) a. Kurak Bölgeler İçin Uluslararası Tarımsal Araştırma Merkezi (ICARDA) b. Uluslararası Mısır ve Buğday Geliştirme Merkezi (CIMMYT) DÜNYA HAYVAN SAĞLIĞI ÖRGÜTÜ(OIE) DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ AKDENİZ ZOONOZ KONTROL MERKEZİ (WHO-MZCP) ULUSLARARASI TOHUM TEST BİRLİĞİ (ISTA) ULUSLARARASI YENİ BİTKİ ÇEŞİTLERİNİ KORUMA BİRLİĞİ (UPOV) BİTKİLERİN KORUNMASI HAKKINDA ULUSLARARASI SÖZLEŞME (IPPC) a. Avrupa ve Akdeniz Bitki Koruma Teşkilatı (EPPO) b. Yakın Doğu Bitki Koruma Teşkilatı (NEPPO) YABANİ HAYVAN VE BİTKİ TÜRLERİNİN ULUSLARARASI TİCARET KONVANSİYONU (CITES) GIDA VE TARIM İÇİN BİTKİ GENETİK KAYNAKLARI SÖZLEŞMESİ DÜNYA BAĞ VE ŞARAP ÖRGÜTÜ (OIV)

5 14. ULUSLARARASI KAHVE ÖRGÜTÜ (ICO) ULUSLARARASI ZEYTİNYAĞI KONSEYİ (IOOC) ORTA VE DOĞU AVRUPADA BALIKÇILIĞIN GELİŞTİRİLMESİ ÖRGÜTÜ (EUROFISH) ULUSLARARASI ATLANTİK ORKİNOSLARI KORUMA KOMİSYONU (ICCAT) DÜNYA SU KONSEYİ (WWC) B. ALT GÖREV ALANLARINDA TARIM YER ALAN ULUSLARARASI KURULUŞLAR İKTİSADİ İŞBİRLİĞİ VE KALKINMA TEŞKİLATI (OECD) YİRMİLER GRUBU (G-20) DÜNYA TİCARET ÖRGÜTÜ (WTO) GELİŞMEKTE OLAN SEKİZ ÜLKE ORGANİZASYONU (D-8) İSLAM İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI (İİT) a. İslam Ülkeleri İstatistik Ekonomik ve Sosyal Araştırma ve Eğitim Merkezi ( SESRIC ) b. İslam İşbirliği Teşkilatı Ekonomik ve Ticari İşbirliği Daimi Komitesi (COMCEC-İSEDAK) c. İslam Ülkeleri Standartlar ve Metroloji Enstitüsü (SMIIC) EKONOMİK İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI (EİT) a. Bölgesel Koordinasyon Merkezi (BKM): b. EİT Tohum Birliği (ECOSA) KÖRFEZ ARAP ÜLKELERİ İŞBİRLİĞİ KONSEYİ (KİK) KARADENİZ EKONOMİK İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI (BSEC-KEİ) AVRUPA BİRLİĞİ VE ORTAK TARIM, BALIKÇILIK POLİTİKASI C. İRTİBATLI OLDUĞUMUZ DİĞER ULUSLARARASI KURULUŞLAR BİRLEŞMİŞ MİLLETLER KALKINMA PROGRAMI (UNDP) BİRLEŞMİŞ MİLLETLER SINAİ KALKINMA TEŞKİLATI (UNIDO) BİRLEŞMİŞ MİLLETLER İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ (UNFCCC) DÜNYA BANKASI (WB) İSLAM KALKINMA BANKASI GRUBU (IDBG) AVRUPA İMAR VE KALKINMA BANKASI (EBRD) EİT TİCARET VE KALKINMA BANKASI (ECOBANK)

6 GİRİŞ Uluslararası kuruluşlar, kuruluş anayasaları ve amaçları doğrultusunda belirlenmiş konularda üyelerine görüşme ve işbirliği yapma zemini hazırlayan organizasyonlardır. Bu kuruluşlar egemen devletler veya sivil toplum kuruluşları tarafından kurulabilmektedir. Uluslararası Kuruluşlar: Küresel Kuruluşlar, Bölgesel Kuruluşlar, Finansal Kuruluşlar olarak da sınıflandırılabilir. a) Küresel kuruluşlar, dünyanın her bölgesinden üye kabul eden ve üye sayısı en fazla olan kuruluşlardır. Genellikle ilgili oldukları konular çok geniş kapsamlıdır. (BM, DTÖ vb.) b) Bölgesel kuruluşlar, dünyanın belirli bir bölgesinde yer alan ve ortak sorun veya çıkarları olan ülkeler tarafından kurulmuş organizasyonlardır. (Avrupa Birliği, NAFTA, NATO vb.) c) Finansal kuruluşlar, devletlere bankacılık kurallarına uygun borç veya kredi veren kuruluşlar olup, küresel finansal düzeni takip etmek, borsa, döviz kurları, ödeme planları gibi konularda denetim ve organizasyon yapmak, aynı zamanda teknik ve finansal destek sağlamak gibi görevleri ifa ederler (IMF, Dünya Bankası, İSKB vb). Uluslararası Kuruluşların Genel Yapısı: Genel olarak uluslararası kuruluşlarda, o kuruluşun daimi hizmetlerini sağlayan görevliler ve sekretaryaları haricinde, üye devletlerin gösterdiği adaylar içerisinde seçimle belirli bir süre için iş başına gelen genel direktör veya başkan bulunmaktadır. Kuruluşa üye devletlerin temsil edildiği çalışma grupları veya komiteleri, komisyonlar ve en üst düzeyde Konferanslar, Zirveler mevcuttur. 5

7 Uluslararası kuruluşların çalışma prensibi çift yönlüdür. Bakanlar Konferansında belirlenen konu veya direktifler doğrultusunda komite ve komisyonlar konu ile ilgili çalışmalar yapabilmekte iken belli durumlarda komite ve komisyonların çalışmaları da Bakanlar Konferansına sunularak yönlendirme beklenebilir. Çalışma konuları, genellikle uluslararası sorunların çözümünde işbirliği sağlanması için gerekli prosedürlerin yerine getirilmesi üzerinde olabileceği gibi bilimsel verilerin toplanması, değerlendirilmesi ve sahada uygulanabilir hale getirilmesi, yeni kurallar konulması şeklinde de olabilir. Yılın belirli dönemlerinde yapılan toplantılarla üye ülkelerin bilgilendirilmesi, karşılıklı görüş alışverişi yapılması sağlanarak bu çalışmaların uzlaşı içerisinde yürütülmesi amaçlanır. Üye ülkeler, kuruluşun personel ve araştırma giderlerinin karşılanması yanında, çeşitli projelerin yapılması amacıyla belirlenen meblağlarda yıllık katkı payı ödemesi yaparlar. Kuruluşun giderleri bu katkı paylarından karşılanır. Konusu araştırma ve eğitim olan kuruluşlarda bu kaynak sadece eğitim amacıyla kullanılabileceği gibi, üye ülkelerin sunacağı projelere kaynak ve destek sağlayan kuruluşlar da vardır. Dünya Ticaret Örgütü gibi kuruluşlar ise dünya üzerinde ticareti yapılan tüm mallar için kurallar koymakta, ihracat ve ithalatın bu kurallar dâhilinde yapılmasını sağlamak amacı gütmektedirler. Son yıllarda yaşanan tarımsal ürün fiyatlarının aşırı artışı ve dünya piyasalarındaki dalgalanmalar uluslararası kuruluşların ülkeler arası bir uzlaşı alanı olarak önemini bir kez daha kanıtlamıştır. Özellikle tarım alanında, küresel anlamda gıda güvenliği, tarımsal ve kırsal kalkınma, iklim değişikliği, diğer çevre sorunları, doğal kaynakların kullanımı, balıkçılık ve tarım ürünlerinin uluslararası ticareti konularında bu kuruluşların bir ihtiyaç olduğu açıkça anlaşılmıştır. Uluslararası kuruluşların bir diğer faydalı tarafı ise üyelerden alınan aidatlar ve gönüllü katkılar vasıtasıyla özellikle en az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelere yönelik proje ve programlara öncelik tanımalarıdır. Ayrıca doğal afetlerden etkilenen ülkelere de maddi yardımlarda bulunulmaktadır. Sivil Toplum Kuruluşlarının uluslararası üst organizasyonlara üyelikleri haricinde, çalışma alanları ve amaçları belirlenerek kurulan veya kurulmuş bulunan uluslararası kuruluşlara Devlet adına üyelik söz konusudur ve üyeliğin Türkiye Büyük Millet Meclisinde oylanması gerekmektedir. Üye olunan organizasyon ile ilişkileri ise ilgili Bakanlık yürütür. 6

8 Uluslararası Kuruluşlara üyelik, ülkenin uluslararası bir platformda varlığının ispatı olarak kabul edilmekte ve bölgesel veya küresel gelişmelerden haberdar olma veya müdahale edebilme imkânı tanımaktadır. Bu çalışmada işbirliği içerisinde olduğumuz uluslararası kuruluşlar 3 grupta incelenmektedir. A. Ana Görev Alanı Tarım Olan Uluslararası Kuruluşlar B. Alt Görev Alanlarında Tarım Yer Alan Uluslararası Kuruluşlar C. İrtibatlı Olduğumuz Diğer Uluslararası Kuruluşlar 7

9 A. ANA GÖREV ALANI TARIM OLAN ULUSLARARASI KURULUŞLAR 8

10 1.BİRLEŞMİŞ MİLLETLER GIDA VE TARIM TEŞKİLATI (FAO) Genel Bilgi: Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Teşkilatı (FAO) Birleşmiş Milletler çatısı altında gerek gelişmiş ve gerekse gelişmekte olan ülkelerde açlıkla mücadelede ve yoksulluğun önlenmesinde uluslararası düzeydeki çabaların önderliğini yürüten bir örgüttür. Bu görevin yanı sıra gelişmekte olan ülkelerin doğal kaynaklarını korumak suretiyle tarımsal kapasitelerini yükseltmek, ormancılık ve balıkçılık faaliyetlerini desteklemek, gıda güvenliğini temin etmek ve sürdürülebilirliğini sağlamaktır. Merkezi Roma da bulunan ve ün üzerinde profesyonel, genel idari personeli ile FAO, bir bilgi ve danışma merkezidir. FAO, dünya sathına yayılmış Bölgesel Ofisleri, Alt-Bölge Ofisleri, İrtibat büroları ve ülke temsilcilikleri ile hizmet vermektedir. FAO ya 191 devlet üyedir. Ayrıca Avrupa Birliği üye örgüt, Faroe Adaları ve Tokelau ise ortak üye statüsündedir. FAO, kolay ulaşılabilir bilgi ağı oluşturma, uzman raporlarını paylaşıma açma, uluslararası konferanslar düzenleme ve saha çalışmalarından edinilen bilgileri paylaşma prensibi esasına göre çalışmalarını yürütmektedir. FAO Genel Direktörü 1 Ocak 2012 itibariyle Brezilyalı Jose Graziano Da Silva dır. Tarihi: Dünya genelinde tarım ve gıda durumunu takip amacıyla bir örgüt kurulması fikri ilk olarak 19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarında ortaya çıkmıştır. Bu çerçevede, 1905 yılında Roma da toplanan bir uluslararası konferans neticesinde Uluslararası Tarım Enstitüsü nün kurulmasına karar verilmiştir. Anılan Enstitü nün faaliyetleri İkinci Dünya Savaşı sırasında durmuş ve Enstitü 1948 yılında resmen sona erdirilerek görevleri yeni kurulan FAO ya devredilmiştir. 9

11 FAO, 16 Ekim 1945 de Kanada da düzenlenen 1. FAO Konferansı nda, Dünya daki gıda ve tarımla ilgili çalışmaları organize edip geliştirerek gıda güvenliğini sağlamak amacıyla kurulmuştur. Örgütün merkezi 1951 yılında Vaşington dan Roma ya taşınmıştır. Bin Yıl Kalkınma Hedefleri: 2000 yılı Eylül ayında düzenlenen BM Milenyum Zirvesinde kabul edilen Deklarasyonda Milenyum Kalkınma Hedefleri başlığı altında aşağıdaki hedefler belirlenmiştir; Hedef 1: Aşırı yoksulluk ve açlığın önlenmesi, Hedef 2: Evrensel İlköğretim Sisteminin başarılması, Hedef 3: Cinsiyet eşitliğinin teşvik edilmesi ve kadınların güçlendirilmesi, Hedef 4: Çocuk ölümlerinin azaltılması, Hedef 5: Anne sağlığının artırılması, Hedef 6: HIV/AIDS, sıtma ve diğer hastalıklarla mücadele edilmesi, Hedef 7: Çevresel sürdürülebilirliğin sağlanması, Hedef 8: Kalkınma için küresel işbirliğinin geliştirilmesi, FAO bu hedefler doğrultusunda kısa ve uzun vadeli alt hedefler oluşturmakta ve hedeflerini programlar, kampanyalar, saha çalışmaları, teknik işbirliği programları gibi çalışmalarla desteklemektedir. Yönetim Birimleri: FAO çalışmaları Konferans, Konsey ve Komiteler aracılığıyla yürütülmektedir. Kuruluş, idari konularla ilgili olarak Konsey ve Konferans ile birlikte Program Komitesi, Finans Komitesi ve Hukuksal Konular Komitesi tarafından yönlendirilmektedir. Teknik konularla ilgili çalışmalar ise Gıda Güvenliği Komitesi, Tarım Komitesi, Emtia Sorunları Komitesi, Balıkçılık Komitesi ve Ormancılık Komitesi tarafından yürütülmektedir. Bunun yanı sıra gıda güvenliği ve gıda kalitesi, balıkçılık ve genetik kaynaklar gibi konularda çalışan komisyonlar da değişik teknik konularda çalışmalar gerçekleştirmektedir. Sorumluluk silsilesi bağlamında komiteler Konseye, Konsey de Konferansa rapor vermektedir. Tarım ve tüketicinin korunması, balıkçılık, ormancılık, doğal kaynaklar, teknik işbirliği ile ekonomik ve sosyal işler bölümleri çerçevesinde faaliyetlerini yürüten kuruluş, 10

12 taşradaki çalışmalarını halen 74 tam donanımlı ülke ofisi, 5 bölge ofisi, 10 alt bölge ofisi ve 5 irtibat ofisi aracılığıyla gerçekleştirmektedir. Kuruluş, çalışmalarını üye ülkelerin aidatlarının yanı sıra değişik proje ve girişimler için oluşturulan ve gönüllü katkılarla desteklenen fonlar vasıtası ile finanse etmektedir. Değişen küresel dinamikler neticesinde ortaya çıkan daha iyi küresel yönetişim ihtiyacı ve bu ihtiyaç nedeniyle pek çok uluslararası örgütte başlatılan reform çalışmaları, FAO ya da yansımıştır. FAO nun reformu çalışmaları, Bağımsız Dış Değerlendirme ve sonrasında üye ülkelerin katkılarıyla hazırlanan ve 2009 yılında yürürlüğe giren Acil Eylem Planı çerçevesinde halen devam etmektedir. Reform çalışmaları kapsamında belirlenen uygulamalar yoluyla özellikle taşra ofislerinin güçlendirilmesi, Bölge Konferanslarının yönetimin bir parçası olarak değerlendirilmesi ve idari anlamda IFAD ve WFP gibi diğer BM kuruluşları ile işbirliğine giderek idari masraflarının (örneğin ortak alım yoluyla) azaltılması ve FAO nun etkinliğinin artırılması amaçlanmaktadır. FAO Türkiye İlişkileri: Türkiye FAO nun 6 Nisan 1948 den beri üyesi bulunmakta olup son yıllarda ilişkilerimiz güçlü bir şekilde gelişmektedir. Yakın zamana kadar FAO nun teknik kapasitesinden faydalanan bir konumda olan ülkemiz, son zamanlarda FAO ya finansman ve işbirliği bakımından katkılarda bulunma yönünde önemli adımlar atmıştır. Bir sonraki bölümde FAO Türkiye ilişkilerine daha detaylı değinilmektedir. Finansal katkılar: 2011 yılına kadar, ülkemizin FAO genel bütçesine katkı oranı genel bütçenin % 0,38 iken, ülkemizin milli gelirindeki artış nedeniyle 2012 yılı ve sonrası için bu oran Birleşmiş Milletler tarafından % 0,62 olarak belirlenmiştir. Ülkemiz üyelik aidatına ek olarak değişik projelere gönüllü katkılarda da bulunmaktadır. Ayrıca Orta Asya ülkelerine yönelik projelerin desteklenmesi için oluşturulan ortaklık programına, ülkemiz tarafından 5 yıl süre ile 10 milyon ABD Doları finansman katkısı sağlanmış olup, alt Bölge Ofisi giderleri için de yıllık ABD doları katkı sağlanmaktadır. 11

13 FAO çalışmalarında ülkemizin temsili: Ülkemizin FAO bünyesinde temsiline yönelik olarak kurum çalışmalarına aktif katılım sağlanarak görünürlüğümüzün artırılması hedeflenmektedir. Üye ülkelerle kurum arasındaki ilişkilerin düzenlenmesi çerçevesinde ülkemiz Avrupa Bölgesel Grubu nda üye, Yakın Doğu Bölgesel Grubu nda ise gözlemci olarak yer almaktadır. Bu çerçevede FAO bünyesindeki teknik komite, komisyon ve danışma toplantıları gibi çalışmalarda ülkemiz, ilgili Bakanlıklardan katılan temsilciler ve Roma Büyükelçiliğimiz tarafından Daimi Temsilcilik sıfatı ile temsil edilmektedir. Roma Büyükelçiliğimizde çalışmaların takibi için bir Tarım Müşavirliği kadrosu bulunmaktadır. Türkiye FAO bünyesindeki çoğu komitede (Tarım Komitesi, Emtia Sorunları Komitesi, Gıda Güvenliği Komitesi, Balıkçılık Komitesi Ormancılık Komitesi) üye olarak yer almaktadır. Ayrıca ülkemiz birçok uluslararası ve bölgesel komisyon ile anlaşmaya da taraftır. Bunlardan bazıları orijinal adıyla şu şekilde sıralanabilir: - European Commission on Agriculture (ECA) - European Commission for the Control of Foot-and-Mouth Disease (EUFMD) - General Fisheries Commission for the Mediterranean (GFCM) - European Inland Fisheries and Aquaculture Advisory Commission (EIFAAC) - European Forestry Commission (EFC) - Codex Alimentarius Commission (CAC) - Commission on Genetic Resources for Food and Agriculture (CGRFA) -Commission on Phytosanitary Measures (CPM) - Central Asian and Caucasus Regional Fisheries and Aquaculture Commission (CACFish) Bunların yanı sıra Sayın Başbakanımızın 2009 yılında Gıda Güvenliği Zirvesi ne ve 36. FAO Konferansına katılarak Konferans ın açılış konuşmasını yapmış olmaları bu çalışmalara verilen önemin bir göstergesidir. 12

14 FAO daki temsil faaliyetleri kapsamında yakın zamanlarda ülkemizin komite ve komisyonlarda aldığı sorumluluklar şu şekilde sıralanabilir: Konferans Komitesi Bağımsız Dış Değerlendirme Çalışmalarının Takibi Çerçevesinde 3. Çalışma Grubu üyeliği Konsey üyeliği ( ) Gıda Güvenliği Komitesi (CFS) Başkan yardımcılığı ( ) Ormancılık Komitesi (COFO) Başkan Yardımcılığı ( ) Tarım Komitesi (COAG) Başkanlığı ( ) Tarım Emtia Sorunları Komitesi (CCP) Başkan Yardımcılığı ( ) 139. Konsey Toplantısı Başkan Yardımcılığı (2010) Avrupa Tarım Komisyonu (ECA) İcra Kurulu Üyeliği ( ) 36. FAO Konferansı 1. Komisyon Başkan Yardımcılığı (2009) Resmi Web Adresi: Kaynaklar :

15 1.a. FAO Orta Asya Alt Bölge Ofisi (FAO-SEC) ve Ortaklık Antlaşması Genel Bilgi: FAO ile Bakanlığımız arasında 4 Ağustos 2006 tarihinde yapılan Ev Sahibi Ülke Anlaşması ile FAO-Orta Asya Alt Bölge Ofisinin Ankara da kurulmasına karar verilmiş, Ofis, 11 Temmuz 2007 yılında açılmıştır. Ofis in temsilciliğini Temmuz 2008 den beri Fas asıllı Mustapha SINACEUR yürütmektedir. FAO Orta Asya Alt Bölge Ofisi, ülkemizle beraber Azerbaycan, Türkmenistan, Kırgızistan, Kazakistan, Özbekistan ve Tacikistan olmak üzere 7 ülkede tarım ve balıkçılık konularıyla ilgili yürütülecek olan faaliyetlerin koordinasyonunu üstlenmiştir. Ofis in kurulmasıyla beraber FAO-Türkiye Ortaklık Programı (FTTP) de yürürlüğe girmiştir. Böylece, FAO nun ilgili konulardaki uzmanlığı ve hizmetlerinin ülke ve alt bölgeye ulaşımı geliştirilmiş, kolaylaştırılmıştır. Bu ofisle beraber FAO, ülkelerin ve bölgenin öncelik alanlarına daha iyi karşılık verebilmekte, bölgenin gıda güvenliği, tarımsal ve kırsal kalkınma sorunlarına daha güçlü eğilebilmektedir. 14

16 Ortaklık Programı nın Orta Asya Alt Bölge Ofisi aracılığı ile bölgede gerçekleştirmek istediği 6 öncelik alanı vardır: Gıda Güvenliği Kırsal ve Tarımsal Kalkınma Ormancılık ve Balıkçılığı da kapsayan Doğal Kaynak Yönetimi Tarımsal Politikalar Gıda Güvenilirliği Hayvan ve bitki genetik kaynakları FTPP kapsamında bölgede uygulanan projelerin genel olarak amaçları şunlardır: - Türkiye ve Alt Bölge ülkeleri arasındaki ilişkiyi güçlendirmek, - Türkiye ye kardeş ve dost ülkelerle ilişkileri FAO ile birlikte arttırmak, - Türkiye nin FAO aracılığıyla bölge ülkelerine vermiş olduğu katkının etkinliğini arttırmak. Projeler, Anlaşmada belirtilen öncelikli alanlar çerçevesinde, aşağıda belirtilen üç tematik alan kapsamında değerlendirilmektedir: Gıda Güvenliği ve Gıda Güvenilirliği Doğal kaynak yönetimi Kurumsal reformlar ve doğal kapasiteyi genişletme 15

17 Ortaklık Çerçeve Anlaşmasında tanımlandığı gibi FTPP nin öncelikli hedefi, bölge ülkelerinde kırsal yoksulluğu azaltma ve gıda güvenliği konularında aktif işbirliği için sürekliliği olan finansal ve işlevsel bir çerçeve sağlamaktır. Ortaklık Programı (FTPP) kapsamında, Bakanlığımızca FAO ya yılları arasında her yıl için 2 şer milyon $ olmak üzere toplam ABD doları ödenmiştir. Ayrıca Alt Bölge Ofisi giderleri için yılda ABD doları ödenmektedir. Anlaşmanın uyarınca, FAO ve Bakanlığımız arasında bir Yönlendirme Komitesi kurulmuş olup her yıl Mayıs ayında toplanmaktadır. Bu kapsamda uygulanacak projelerin kabul, uygulanma, değerlendirme kriterlerini belirleyen FAO-Türkiye Ortaklık Programı (FTPP) İşlevsel Çerçevesi oluşturulmuştur. FTPP kapsamında alt bölgenin gereksinimleri için, 2009, 2010 ve 2011 yıllarında, gerçekleştirilen yönlendirme komitesi toplantılarında 12 ulusal, 8 bölgesel ve 11 çok taraflı olmak üzere ABD Doları tutarında toplam 31 proje onaylanmıştır. Projelerin uygulama sürecinin izlenmesi ve bilgi edinilmesi amacıyla Bakanlığımız ilgili birimleri ve GTÖ arasında, 3 aylık dönemler halinde Proje İzleme ve Değerlendirme Toplantıları düzenlenmektedir. GTÖ ile Bakanlığımız arasında Ev Sahibi Ülke Anlaşması nda değişiklik yapılması ve süresinin uzatılması konusunda çalışmalar devam etmektedir. FTPP sayesinde Türkiye sıradan bir donör olmanın ötesine geçmiş, projelerin başlama ve yürütülme aşamasında ciddi anlamda söz sahibi ve yönlendirici bir konuma gelmiştir. Seçilen projelerin, bölge ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik, Türkiye nin bölgede liderlik edebileceği, bilgi ve tecrübelerini diğer ülkelere aktarabileceği projeler olmasına özen gösterilmiştir. Programda, Alt Bölge Ofisi kapsamına giren ülkeler ile ikili ilişkilerde çok taraflı bir boyut kazanmak ve Türkiye nin bölgedeki görünürlüğünün artması amaçlanmaktadır. 16

18 1.b. Şap Hastalığı Avrupa Komisyonu (EUFMD) Genel Bilgi: Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü(GTÖ) nün 1 en eski komisyonlarından birisi olan Şap Hastalığı Avrupa Komisyonu yılında, Avrupa daki Şap hastalığı kontrolünü koordine etmek için hastalığın kıtada yaygın olduğu dönem kurulmuştur. Şap Hastalığı insanları etkilemez ancak sığır, koyun, keçi ve domuzlar arasında oldukça bulaşıcıdır ve süt ile et üretimini ciddi oranda azaltabilmektedir. Salgın sonrası ticaret yasakları nedeniyle, ihracat yapan ülkelerin tarımsal ekonomileri fazlasıyla etkilenmektedir. Şap Hastalığı Avrupa Komisyonu, Avrupa bölgesinde Şap Hastalığını önlemek için Avrupa Komisyonu ndaki DG-SANCO 3 ile koordineli olarak Avrupa Birliği değerleri doğrultusunda hareket eden, şu anda 36 üye devleti destekleyen uzmanlaşmış bölgesel bir organdır. Sekreterliği, Roma'da FAO merkezinde yer almaktadır. Komisyon; dünyada Şap Hastalığı için özel bir gözlemci rolü görmekle beraber, önleyici tedbirlerin tasarımını geliştirmek amacıyla bilgi toplanması ve paylaşımını, ülkeler arasında bilgi ve deneyim aktarımını kolaylaştırmaktadır. Şap Hastalığı Avrupa Komisyonu, topraklarının tümü veya bir kısmında Şap Hastalığının endemik bulunduğu 14 ülkede 2020 yılına kadar hastalığın kontrolünü amaçlayan, Batı Avrasya Şap Hastalığı yol haritasının koordinasyon mekanizması altında Avrupa bölgesinde risk azaltmayı desteklemektedir. Bu bölgede ulusal ve bölgesel eylemlere yardımcı olması amacıyla, Şap Hastalığı için Progresif Kontrol Yolunu 4 GTÖ projeleri ile beraber oluşturmuştur. Şap Hastalığı Avrupa Komisyonu, yayılan Şap Hastalığı kontrolü amaçlanan projeleri; Kafkasya, Türkiye, Suriye, İran ve Mısır da uygular, böylelikle komisyon üye devletlerine hastalığın bulaşma riski azaltılmaktadır. Komisyon ayrıca, birkaç endemik ülkede risk bazında gelişmiş Şap Hastalığı gözetimini (sürveyans) desteklemektedir. Bunu çoğunlukla, Sahra Çölü nün güneyindeki endemik bölgelerde risk değerlendirmesi için Laboratuvar/Epidemiyoloji ağına acilen destek olarak yapmaktadır. Şap Hastalığı Avrupa Komisyonu, faaliyetlerini AT ve Dünya Hayvan Sağlığı Örgütü 5 ile yakın işbirliği içinde sürdürmektedir. Şap Hastalığına dair acil durumlarda; Komisyon un hızlı cevap mekanizması ulusal hükümetleri aşı, teşhis için 17

19 ekipman ve teknik uzmanlık sağlanması gibi hedeflenmiş kısa dönem müdahalelerle desteklemektedir. Şap Hastalığı Avrupa Komisyonu, üye devletlerden gelen veteriner hekimlerin Şap Hastalığı salgınlarını ve hastalığın endemik olduğu ülkelerde bunu acilen araştırmaları ve cevaplamaları konusunda uzmanlaşmayı artırmak için Eğitim Kursları uygulamaktadır. Yukardakine yardımcı olmak için komisyonun 8 Avrupa Birliği üyesi devletten oluşan bir İcra Komitesi, 4 uzmandan oluşan Daimi Teknik Komitesi, araştırma üzerine 14 kişilik özel bir komitesi ve Birleşik Krallık ın desteklediği özel bir referans laboratuvarı (Şap Hastalığı Dünya Referans Laboratuvarı) 6 vardır. Türkiye ile İlişkileri: Türkiye Şap Hastalığı Avrupa Komisyonu na 1955 yılında üye olmuştur* ve Türkiye nin AB uyum çalışmalarının önemli bir parçasını başta Şap Hastalığı olmak üzere hayvan hastalıkları ile mücadele oluşturmaktadır. Bu kapsamda AB destekli Türkiye de Şap Hastalığının Kontrolü projesi 2008 yılından itibaren uygulamaya konulmuş ve ülkemizde öncelikle Trakya nın şap hastalığına karşı aşılı arilik statüsü ne kavuşturulması, Anadolu da ise hastalığın görülme oranının düşürülmesi hedeflenmiştir yılları arasında sürdürülen 65 Milyon Avro bütçeli (49 Milyon AB hibeli) projede yürütülen başarılı çalışmalar neticesinde 27 Mayıs 2010 tarihinde OIE genel kurulu tarafından Trakya Bölgemizin Şap Hastalığından Aşılı Arîliği kabul edilmiştir yılı sonbahar dönemi itibariyle Şap Hastalığının Kontrolü Projesi Faz-II devreye girmiştir. İkinci faz Projenin toplam bütçesi Avro olup Avroluk kısmı AB hibesidir. Projenin genel hedefi, Avrupa Birliği ülkelerinde olduğu gibi hayvan sağlığını kabul edilebilir bir seviyeye yükseltmek ve Türkiye de Şap Hastalığı nı kısa vadede kontrol altına almak, orta ve uzun vadede ise eradike etmektir. AB, ikinci faz projenin Anadolu da uygulanacak kısımları için desteğini 2012 yılından itibaren çekmiştir. Trakya da uygulanacak Şap Hastalığı ile mücadele, söz konusu proje çerçevesinde, Anadolu da uygulanacak Şap Hastalığı ile mücadele ise Bakanlığımız Genel Bütçe imkânları ile sürdürülmektedir.** 18

20 -Şap Hastalığı Avrupa Komisyonu na üye devletler ile üyeliği olası devletler -Progressive Control Pathway (PCP) 1 Food and Agriculture Organisation (FAO) 2 The European Commission for the control of Foot-and-Mouth Disease (EUFMD) 3 Directorate-General for Health and Consumers (DG-SANCO) 4 Progressive Control Pathway (PCP)*** 5 World Organisation for Animal Health (OIE) 6 World Reference Laboratory for FMD (FMD WRL) * mc pdf ** *** 19

21 1.c. Kodeks Alimentarious Komisyonu (CAC) Genel Bilgi: Kodeks Alimentarius Komisyonu (Codex Alimentarius Commission-CAC), BM Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) tarafından 1961 yılında kurulmuş olup, 1962 yılında Dünya Sağlık Örgütü (WHO) nun katılımıyla müşterek bir yapılanmaya gidilmiştir. Kuruluşun görevi; tüketici sağlığını korumak, gıda sanayiine rehberlik etmek ve dünya gıda ticaretini kolaylaştırmak üzere gıda maddelerinin taşıması gereken asgari kalite ve hijyen kriterlerinin belirlenmesi ve dünyada gıda ile ilgili uygulamalarının sağlık ve teknoloji yönünden standartlaştırılmasıdır. Kuruluşun bu amaçla hazırladığı dokümanlar tüm dünya ülkeleri için güvenli gıda üretiminde referans olarak kullanılmaktadır. Kodeks standartları ülkeler için uygulanması zorunlu standartlar değildir ancak ülkeler ulusal standartlarını hazırlarken kodeks standartlarını dikkate alırlar. Kodeks Alimentarius, çalışmalarını 3 ayrı başlık altında toplanan 20 komiteyle sürdürür. Bu komitelerin çalışma grupları dünyada konunun en yetkin bilim insanlarından oluşturulur. Kodeks Alimentarious Komisyonu çalışmalarında yer alan Komiteler, 1-Yatay Komiteler Bulaşanlar Komitesi (Ev sahibi ülke, Hollanda), Gıda Katkı Maddeleri Komitesi (Ev sahibi ülke, Çin Halk Cumhuriyeti), Gıda Hijyeni Komitesi (Ev sahibi ülke, ABD), Gıda İthalat İhracat Sertifikasyon Sistemleri Komitesi (Ev sahibi ülke, Avustralya), Etiketleme Komitesi (Ev sahibi ülke, Kanada), Genel Prensipler Komitesi (Ev sahibi ülke, Fransa) Numune Alma ve Analiz Metotları Komitesi (Ev sahibi ülke, Macaristan), Özel Beslenme Amaçlı Gıdalar Komitesi (Ev sahibi ülke, Almanya), Pestisit Kalıntısı Komitesi (Ev sahibi ülke, Hollanda), Veteriner İlaç Kalıntısı Komitesi (Ev sahibi ülke, ABD) 2- Dikey Komiteler Balık ve Su Ürünleri Komitesi Ev sahibi ülke, (Norveç), Taze Meyve ve Sebzeler Komitesi (Ev sahibi ülke, Meksika), Katı-Sıvı Yağlar ve İlgili Ürünler Komitesi (Ev sahibi ülke, İngiltere), 20

22 İşlenmiş ve Hızlı Dondurulmuş Meyve ve Sebzeler Komitesi (Ev sahibi ülke, ABD), Şekerler Komitesi (Ev sahibi ülke, İngiltere), 3- Bölgesel Komiteler Afrika FAO/WHO Koordinasyon Komitesi Asya FAO/WHO Koordinasyon Komitesi Avrupa FAO/WHO Koordinasyon Komitesi Yakın Doğu FAO/WHO Koordinasyon Komitesi Latin Amerika ve Karayipler FAO/WHO Koordinasyon Komitesi Kuzey Amerika ve Pasifik FAO/WHO Koordinasyon Komitesi Komisyonun yürütme organı olarak faaliyet gösteren Yürütme Komitesi (Executive Committee) Komisyon çalışmalarına genel yönetim için tavsiyelerde bulunmakta ve kararlar almaktadır. Kodeks Komiteleri bu prensipleri dikkate alarak iş programlarını ve öncelik gerekçelerini hazırlarlar. Yukarıda belirtilen Komite grupları, buna göre, her yıl belirli programlarda toplanmakta ve kabul edilen çalışmaları yürütmektedirler. Komite grupları, standart tasarısı teklifini hazırlar ve üye ülkelere ve uluslararası kuruluşlara gönderirler. Standartlar çeşitli aşamalardan geçip hükümetler ve diğer ilgili grupların (üniversiteler, gıda üreticileri, ticaret grupları, tüketici örgütleri gibi) incelemelerine aşamalı olarak sunulur ve sekiz aşamayı geçiren tasarı, Sekreterya tarafından yazılı olarak Komisyona sunulur ve Kodeks Standardı olarak yayımlanır. Bugün 300 ün üzerinde Kodeks Standardı bulunmaktadır. Ayrıca, Kodeks Alimentarius Komisyonunun FAO/WHO Uzman Danışma Kurulları bulunmaktadır. Risk Yönetiminin gerekliliklerinden olan risk değerlendirmesi bu Kurullarca yapılır ve bağımsız ve tarafsız kararların verilmesi sağlanmaktadır. Kurullara seçilen uzmanlar, uzmanlık alanlarında önceden tanınan, bilimsel kariyerlerinin en üst noktalarında bulunan ve muhakeme yetenekleri yeterli ve tarafsız kişiler arasından seçilir. Uzmanlar devlet ya da özel kurumların sözcüsü olarak görüş oluşturamaz, sadece kendi fikirlerini beyan ederler. 21

23 Daimi Uzman Grupları/Komiteleri Pestisit Kalıntısı Uzmanlar Kurulu (JMPR), Gıda Katkı Maddeleri Uzmanlar Kurulu (JECFA) Mikrobiyolojik Risk Değerlendirmesi Uzmanlar Kurulu (JEMRA). Ad-hoc Uzman Grupları / Komiteleri Bu Kurullar uzun yıllar boyunca, devletler, endüstri ve araştırma merkezleri tarafından yaygın olarak kullanılan uluslararası kabul görmüş veriler üretirler. Bu Kurulların Kodeks Komisyonu nun çalışmalarına katkıları büyük önem arz etmektedir. Faaliyetleri sonucunda oluşturulan yayınlar uluslararası kabul edilen referans dokümanlardır. Kodeks Alimentarius standartlarının yanı sıra geniş kapsamlı kılavuzlar ve hijyen uygulama kodları da vardır. Tavsiye Edilen Uluslararası Uygulama Kodları-Genel Gıda Hijyeni Kuralları tüm gıdalara uygulanır. Tüketicilerin korunmasında ve gıda güvenliğinin sağlanmasında bu kılavuzlar ve hijyen uygulama kodları ülkelere önderlik etmektedir. Kodeks Alimentarius halen 186 Üye Ülke ile çeşitli organizasyonlardan ve sivil toplum kuruluşlarından oluşan 219 Gözlemciye sahiptir. Türkiye 01 Ekim 1963 yılında Kodeks Alimentarius Komisyonuna üye olmuştur. Kodeks Alimentarius Komisyonu çalışmalarında ülkemizde Kodeks kontakt noktası olarak, Bakanlığımız bünyesinde Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü görev yapmaktadır. Kodeks tarafından oluşturulan standartların, dünyada gıda güvenliği sağlamasına ek olarak ülkeler arasındaki gıda ticaretinde keyfi uygulamaların ve bilimsel dayanağı olmayan engellemelerin önlenmesi gibi bir yararı da vardır yılında Dünya Ticaret Örgütü (WTO)'nun kurulmasının ardından yürürlüğe giren Sağlık ve Bitki Sağlığı Önlemleri Anlaşması- (SPS) ve "Ticarette Teknik Engeller- (TBT)"gibi uluslararası antlaşmalarda gıda ile ilgili düzenlemeler için Kodeks Alimentarius Standartları referans olarak alınmıştır. Böylece, (CAC) normları, uluslararası gıda ticaretinde mevcut ve oluşabilecek sorunların çözümünde esas alınmaya başlanmıştır. 22

24 1.d. Akdeniz Genel Balıkçılık Komisyonu (GFCM) Genel Bilgi: Akdeniz Genel Balıkçılık Komisyonu nu kuran anlaşma Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) Kurucu Anlaşması nın ilgili hükümleri altında 24 Eylül 1949 tarihinde FAO Roma Konferansı nda onaylanmıştır. FAO bünyesinde faaliyet gösteren AGBK Kurucu Anlaşması; 20 Şubat 1952 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 1963, 1976 ve 1997 tarihlerinde tadil edilen kurucu anlaşma, değişen dünyanın ihtiyaçlarına cevap verebilmek için günümüzde de yenilenme çalışmalarını sürdürmektedir. 23 ülke ve Avrupa Birliği nin üyesi olduğu AGBK nin hedefi Akdeniz, Karadeniz ve bitişik denizlerdeki canlı deniz kaynaklarının gelişimi, korunması, yönetimi, bu kaynaklardan en iyi şekilde faydalanılması ve yetiştiricilik faaliyetlerinin sürdürülebilir gelişimini desteklemektir. AGBK ye üyelik; hem Akdeniz kıyı devletlerine hem de bölgesel ekonomik örgütlere olduğu gibi Akdeniz de balıkçılık yapma yetkisi olan Birleşmiş Milletler ülkelerine de açıktır. AGBK; diğer Bölgesel Balıkçılık Yönetim Örgütleri ile işbirliği halinde çalışarak yönetim birimleri aracılığı ile balıkçılığın bölgesel düzeyde yönetimini sağlayan bir araç olmaktadır. Akdeniz deki balıkçılık denetiminde önemli bir rol üstlenen AGBK, balıkçılığın korunması ve yönetimi ile ilgili sınırlayıcı tavsiye kararları alma yetkisine sahiptir. Akdeniz ve Karadeniz de yaşayan tüm türlerin balıkçılık yönetiminden sorumlu olan Komisyon, Akdeniz ve Karadeniz de sürdürülebilir balıkçılığı sağlamak için birtakım sorumlulukları vardır. Görevleri: Akdeniz deki canlı kaynakların yoğunlukları, aşırı avlanma düzeyleri ve bunlara bağlı balıkçılık durumunun gözden geçirilmesi, Canlı deniz kaynaklarının korunması ve yönetimine yönelik tavsiyelerde bulunma ve bu tavsiyelerin uygulanmasına yönelik uygun tedbirlerin oluşturulması ve tavsiye edilmesi, Balıkçılık endüstrisinin ekonomik ve sosyal boyutunun gözden geçirilmesi ve bunların gelişimini amaçlayan tedbirlerin tavsiye edilmesi, Balıkçılığın her boyutunda eğitim ve benzeri faaliyetlerin desteklenmesi, tavsiye ve koordine edilmesi, 23

25 Balıkçılık ve canlı deniz kaynaklarının korunmasına yönelik ortak projeler yapılması, araştırma ve geliştirme faaliyetlerinin desteklenmesi, tavsiye ve koordine edilmesi, Balıkçılığa dair bilgilerin bir araya getirilmesi, yayımlanması veya yayılması, Yetiştiriciliğe yönelik programların ve kıyı balıkçılığının artırılmasının desteklenmesi, Komisyon un anlatılan bu hedeflere ulaşmasına yönelik faaliyetlerin yürütülmesidir. AGBK nin yıllık olarak yayınladığı tavsiye kararları, Akdeniz deki balıkçılık yönetimini ulusal ve uluslararası boyutlarda garanti altına almayı hedeflemektedir. Komisyon, üye ülkeler tarafından yapılmış bilimsel araştırmaların sonuçlarına göre deniz kaynaklarının yönetimine yönelik kararlar almaktadır. AGBK Bilimsel Danışma Komitesi ve bu komiteye bağlı çeşitli çalışma grupları yılın farklı zamanlarında toplanarak, bilimsel araştırma sonuçlarına ve tartışmalara dayalı, deniz kaynaklarının yönetimine yönelik taslaklar oluşturmaktadır. Akdeniz Genel Balıkçılık Komisyonu Yetki Alanı AGBK üyeleri; Arnavutluk, Bulgaristan, Cezayir, Fas, Fransa, Hırvatistan, İspanya, İsrail, İtalya, Japonya, Karadağ, Kıbrıs, Libya, Lübnan, Malta, Mısır, Monako, Romanya, Slovenya, Suriye, Tunus, Türkiye, Yunanistan ve Avrupa Birliği dir. Ülkemiz AGBK ye 5 Haziran 2000 tarihinde üye olmuştur. AGBK nin resmi dilleri Arapça, Fransızca, İngilizce ve İspanyolcadır. Resmi Web Sayfası: 24

26 1.e. Orta Asya, Kafkaslar Bölgesel Balıkçılık ve Su Ürünleri Yetiştiriciliği Komisyonu (CACFish) Genel Bilgi: Orta Asya ve Kafkaslar Bölgesel Balıkçılık ve su Ürünleri Yetiştiriciliği Komisyonu (CACFish), FAO-Türkiye İşbirliği Programında yürütülen Orta Asya Balıkçılık ve Su Ürünleri Gelişimi Bölgesel Programı - FishDev Projesinin bir çıktısı olarak, Bakanlığımız ile FAO Orta Asya Alt Bölge Ofisi işbirliğinde, Orta Asya ve Kafkas ülkeleri arasında doğal su kaynaklarının sürdürülebilir kullanımına yönelik ortak bir mekanizma kurulması, su ürünleri ile ilgili deneyimlerin paylaşılması amacına yönelik, ülkemizin öncülüğünde kurulmuştur. Komisyon başkanlığı halihazırda Müsteşar Yardımcımız Dr. Nihat PAKDİL tarafından yürütülmektedir. Komisyon açılış toplantısı Aralık 2011 tarihinde İstanbul da gerçekleştirilmiştir. CACFish Komisyonuna Ermenistan (3 Aralık 2010), Kırgızistan (3 Mayıs 2010), Tacikistan (9 Mart 2010) ve Türkiye (19 Aralık 2011) olmak üzere dört devlet üye olup, ilgili diğer ülkelerin de en kısa zamanda üyelikleri beklenmektedir. Bölge ülkelerine üyelik davet mektupları gönderilmiştir. CACFish in ana hatları ile kapsamı; - Bölgede balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliği üzerine kapasite geliştirici programlar ve bölgesel eğitimle kurumsal kapasitenin artması, - Ulusal personelin, balıkçılık yönetimi ve su ürünleri yetiştiriciliğindeki bilgi ve becerilerinin geliştirilmesi, - Bölgesel balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliği konularında kazanım (balıkçılık yönetimi, balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliğinde daha iyi yönetim uygulamaları, balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliği için ekosistem yaklaşımı, su ürünleri yetiştiriciliği üretim teknik ve yöntemleri, veri ve bilgi toplanması, işlenmesi analizi ve yayılımı), - Ortak bölgesel araştırma, geliştirme ve yönetim projeleri ve programlarına katılım fırsatları, - Komisyon tarafından sağlanan mekanizmalar aracılığıyla, ülkelerin balıkçılık, su ürünleri yetiştiriciliği, hasat sonrası, gıda güvenirliliği v.b. ile ilgili bilgi paylaşımı, 25

27 - Bilim adamları, politika belirleyiciler ile balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliğindeki diğerleri arasında bölgesel işbirliği ve dayanışma mekanizmaları, - Balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliğindeki yasalar, yönetmelikler, politikalar ve planların uyumlaştırılması, bölgesel sorunların bölgedeki tüm ülkeler tarafından ele alınmasından emin olmak, - Bölgedeki Hükümetlere tutarlı ve özlü öneri ve tavsiyeler sunarak balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliğinde sürdürülebilir ve sorumlu bir yönetim ve geliştirme oluşması, - En iyi işleve sahip bölgesel uygulamalarla bölgedeki koruma ve yönetim önlemlerinin uyumlu uygulanması. 26

28 2. ULUSLARARASI TARIMSAL KALKINMA FONU (IFAD) Tarihi: Birleşmiş Milletler in özel bir kuruluşu olan Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu (IFAD), 1974 Dünya Gıda Konferansı nın önemli sonuçlarından biri olarak ve Konferans ın önerisiyle 1977 de uluslararası bir finansal kuruluş olarak kurulmuştur. Konferans, en çok Afrika nın Sahelian ülkelerinin etkilendiği 1970 lerin başında gerçekleşen gıda krizlerinden sonra düzenlenmiştir. Konferans sonucu, öncelikle gelişmekte olan ülkelerde gıda üretimi projeleri için olmak üzere, tarımsal kalkınma projelerini finanse etmek için, Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu nun acilen kurulması gerektiğine karar verilmiştir. Konferans tan çıkan en önemli sonuçlardan biri de, gıda güvensizliği ve kıtlık nedenlerinin gıda üretiminden değil, fakirlikle ilgili yapısal problemler ve bunun sonucu olarak dünyanın artan fakir nüfusunun çoğunluğunun kırsal alanlarda yoğunlaşması dolayısıyla oluşması olmuştur. IFAD ı kuran Anlaşma 30 Kasım 1977 de yürürlüğe girmiş ve Fon Aralık 1977 de çalışmalarına başlamıştır. Kuruluşun merkezi Roma/İTALYA dır. Amaçları: IFAD, uluslararası tüzel kişiliğe sahip ve BM sistemine bağlı bir ihtisas kuruluşudur. Gelişmekte olan ülkelerdeki tarımsal üretimi artırmak ve kırsal fakirliği azaltmak, bu çerçevede, tarımsal üretimi artırmayı, sosyal gelişmeyi, cinsiyet eşitliğini, gelir üretimini, beslenmenin iyileştirilmesini, çevresel sürdürülebilirliği ve etkin yönetimi hedefleyen IFAD ın görevleri arasında projelere destek olmak ve bu kapsamda ülkelere uzun vadeli, düşük faizli kredi ve hibe imkânları sunmak bulunmaktadır. Bunun yanında kuruluş, ülkesel stratejik planlar hazırlanmasına katkıda bulunmakta ve tarım projelerinin yürütülmesini sağlamaktadır. Gıda açığının büyük olduğu az gelişmiş ülkelerde gıda üretiminin arttırılması, gelişmekte olan ülkelerdeki gıda üretim potansiyelinin genişletilmesi ve bu ülkelerdeki yoksul kesimin beslenme düzeyinin ve hayat şartlarının geliştirilmesi önemli amaçlarındandır. Daha 27

29 yüksek gelir ve gelişmiş gıda güvenliğini sağlamak için gelişmekte olan ülkelerdeki yoksul kırsal kadın ve erkekleri güçlü kılmak da hedefleri arasındadır. Dünyanın en yoksul insanlarının %75 i (1,4 milyar kadın, çocuk ve erkek) kırsal kesimde yaşamakta ve geçimleri tarım ve ilgili diğer faaliyetlere dayanmaktadır. IFAD ın amacı yoksul kırsal kesimin bu yoksulluğu yenmesini sağlamaktır. IFAD, artan yoksul kırsal kesimin finansal servislere, piyasaya, teknolojiye, toprağa ve diğer doğal kaynaklara ulaşımı konusunda, yoksul kırsal kesimle, hükümetlerle, donörlerle, hükümet dışı kuruluşlarla ve diğer partnerlerle çalışarak ülkelere özgü çözümler üzerinde durur ve faaliyetlerini bu yönde belirler. Görevleri: IFAD yoksul kırsal halkın aşağıda sayılan maddelere daha iyi erişimini sağlar: 1- Özellikle toprağa ve suya güvenli erişim olmak üzere doğal kaynaklar ve gelişmiş doğal kaynak yönetimi ve koruma uygulamaları, 2- Geliştirilmiş tarım teknolojileri ve etkin üretim hizmetleri, 3- Mali hizmetler, 4- Tarımsal girdiler ve üretim için şeffaf ve rekabetçi bir piyasa, 5- Tarım dışı istihdam ve kurumsal gelişim fırsatları, 6- Yerel ve ulusal politika ve programlama süreçleri. Tüm IFAD kararları sayılan bu ilke ve hedefler doğrultusunda alınır. Stratejik çerçevede yansıtıldığı gibi, IFAD özellikle 2015 yılına kadar aç ve son derece yoksul insanların sayısının yarıya indirilmesi için Binyıl Kalkınma Hedefleri ne ulaşmaya kararlıdır. Çalışma Yöntemi: IFAD, kırsal yoksul insanların kendi kendilerine yoksulluğu yenmelerine yardımcı program ve projeleri finanse etmek ve geliştirmek için hükümetlerle düşük faizli krediler ve hibeler yoluyla çalışmaktadır yılında faaliyete geçmesinden bu yana yaklaşık 400 milyon yoksul kırsal nüfusa ulaşan IFAD, 899 proje ve programa 13,1 milyar $ yatırım yapmıştır. 28

30 Proje katılımcıları da dâhil olmak üzere alıcı ülkelerdeki hükümetler ve diğer finans kaynakları 11,7 milyar $ katkı, çok taraflı, ikili ve diğer donörler eş finansman olarak yaklaşık 9,3 milyar $ sağlamışlardır. Bu da 21,0 milyar $ toplam yatırımı temsil etmektedir. IFAD sadece bir borç veren olarak yoksulluğu ele almamakta, aynı zamanda kırsal yoksul insanların bir savunucusu olarak hareket etmektedir. IFAD, Binyıl Kalkınma Hedefleri ni karşılamak için kırsal kalkınmanın önemine dikkat çekmenin yanı sıra, yoksul kırsal insanların hayatlarını etkileyen önemli politik konuları tartışmak için doğal küresel bir platform sağlamaktadır. IFAD a Üyelik: 168 Üye devleti barındıran IFAD a üyelik Birleşmiş Milletlere veya onun uzman kuruluşlarına veya Uluslararası Atom Enerjisi Kurumuna üye olan her devlete açıktır. Üye devletler aşağıdaki gibi sınıflara ayrılmıştır. - A Listesi öncelikle OECD üyelerini, - B Listesi öncelikle OPEC üyelerini, - C Listesi gelişmekte olan ülkeleri temsil etmektedir. C1 Alt Listesi Afrika ülkelerinden, C2 Alt Listesi Avrupa, Asya ve Pasifik ülkelerinden, C3 Alt Listesi ise Karayipler ve Latin Amerika dan oluşmaktadır. Türkiye C2 Listesinde bulunmaktadır. IFAD ın çalışmaları da ülkemizin dâhil olduğu C2 listesi toplantıları aracılığı ile izlenmektedir. IFAD faaliyetleri için gerekli mali kaynak, üye ülkelerin gönüllü katkıları ile sağlanmaktadır. Her Kaynak Yenileme Dönemi 3 yıl olup, Üye ülkeler üyelikten dolayı 3 yılı kapsayan kaynak yenileme şekli ile katılım payı ödemektedirler. Yönetim Organları: Guvernörler Konseyi, bir Başkan ve Başkan Yardımcısı ile diğer büro üyeleri tarafından temsil edilen 168 üye devlet ile IFAD ın en yüksek karar alma organıdır. Konsey yıllık olarak toplanır. Ülkemiz IFAD nezdinde Guvernör olarak Sayın Bakanımız, Vekil Guvernör olarak da Roma Büyükelçimiz tarafından temsil edilmektedir. 29

31 IFAD ın genel hareketlerini denetlemekten, kredi ve hibeleri onaylamaktan sorumlu olan ve Nisan, Eylül ve Aralık aylarında olmak üzere yılda 3 kez toplanan İcra Kurulu ise, 18 üye ve 18 yardımcı üyeden oluşmaktadır. 4 yıllık bir süreç (yenilenebilir) için seçilen Başkan, IFAD ın CEO su ve İcra Kurulu Başkanıdır. Şu anda IFAD ın başkanlığını 2013 yılında 4 yıllık dönem için tekrar seçilen Kanayo NWANZE yürütmektedir. IFAD-Türkiye İlişkileri: Ülkemiz, çalışmalara aktif katılım sağlamayı hedeflemiştir. Ülkemiz; ve yıllarında İcra Kurulu üyeliği yapmış ve Performansa Dayalı Ödeme Çalışma Grubu nda da üye olarak bulunmuştur Bütçe dönemi ( ) Danışma Grubuna katılım sağlamış ve önemli katkılarda bulunmuştur Şubat 2011 de yapılan İcra Kurulu toplantısında ülkemiz C2 listesini temsilen Çin, Hindistan, Güney Kore, Pakistan ve Afganistan ile birlikte 9. Bütçe dönemi ( ) Danışma Grubu toplantılarına katılmak üzere bu grubun üyeliğine seçilmiştir. - Ülkemiz kuruluşa 7. Kaynak Yenileme Dönemi nde ABD Doları, 8. Kaynak Yenileme Dönemi nde ise 1,2 milyon ABD Doları ödemiştir yıllarını kapsayan 9. Kaynak Yenileme Dönemi için ise yine 1,2 milyon ABD Doları ödemeyi taahhüt etmiştir. Ayrıca, hem kuruluşa destek olmak hem de uzun vadeli bir tanıtım aracı olarak değerlendirmek üzere, IFAD binasında bir salon ülkemiz adına Turkish Lounge adıyla tescil edilmiştir. IFAD ın ülkemizde halen sürdürdüğü 3 proje, bitirdiği 5 proje olmak üzere 8 projesi vardır. Projeler iştiraki desteklemek ve gelir çeşitlendirmesine odaklanmıştır. 30

32 A-Ülkemizde Sürmekte olan projeler: Diyarbakır- Siirt- Batman Kalkınma Projesi Proje Bütçe Amaç Dönemi milyon $ IFAD 4.8 milyon $ Türkiye 7.8 milyon $ Katılımcılar 750 bin $ BM Kalkınma Programı (UNDP) Diyarbakır, Siirt ve Batman daki yoksul köylerin fiziki ve sosyal altyapılarının iyileştirilmesi, gençlerin ve kadınların eğitimine öncelik verilmesi, söz konusu köyler için tarım harici gelir ve istihdam olanaklarının yaratılması Milyon $ Sivas-Erzincan Kalkınma Projesi Proje Dönemi Bütçe 30 milyon $ (13.1 milyon $ IFAD) Amaç Sivas ve Erzincan illerinin az gelişmiş kırsal kesimlerindeki tarımsal üretkenliği ve yoksul kesimin gelir düzeyini artırmak, kırsal kesimdeki istihdam fırsatlarını genişletmeyi, küçük hissedarların birey ve grup girişimlerini teşvik etmeyi, sosyal ve üretken altyapıyı güçlendirmeyi, doğrudan kırsal kesimdeki yoksullara hizmet verecek şekilde sürdürülebilir kurumlar geliştirmeyi ve başta kadınlar olmak üzere kırsal kesimdeki yoksulların yaşam standartlarını iyileştirmeyi hedeflemek. 31

33 Ardahan-Kars-Artvin Kalkınma Projesi Proje Dönemi Bütçe 26.4 Milyon $ Amaç Ardahan, Kars ve Artvin illerinde kırsal alanda hayat standardının yükseltilmesi ve sürdürülebilir kalkınmanın sağlanabilmesi için bitkisel üretim, hayvancılık, tarımsal girişimcilik, yeni gelir kaynakları ve pazarlama alanlarında küçük ve orta ölçekli işletmelerin güçlendirilmesi amaçlanmakta; hububat, yem, sebze ve meyve üretimi ile hayvancılığın geliştirilmesi amacıyla yeni teknolojilerin yaygınlaştırılması, kırsal altyapı ve sulama imkanlarının iyileştirilmesi, tarımsal işleme ünitelerinin geliştirilmesi ve pazarlama kanallarının güçlendirilmesi için faaliyetler gerçekleştirilecektir. Proje kapsamında IFAD tarafından ülkemize uygun koşullarda 19,2 milyon ABD Doları tutarında kredi kullandırılacaktır. B- Tamamlanan Projeler: 1- Ordu-Giresun Kırsal Kalkınma Projesi (1995) Toplam maliyeti: 50,9 milyon ABD Doları IFAD kredisi: 20 milyon ABD Doları 2- Yozgat Kırsal Kalkınma Projesi (1990) Toplam maliyeti: 40,5 milyon ABD Doları IFAD kredisi: 16,4 milyon ABD Doları 3- Bingöl-Muş Kırsal Kalkınma Projesi (1989) Toplam maliyeti: 61,2 milyon ABD Doları IFAD kredisi: 19,9 milyon ABD Doları 4- Tarım Geliştirme ve Uygulamalı Araştırma Projesi (1984) Toplam maliyeti: 197,7 milyon ABD Doları IFAD kredisi: 10 milyon ABD Doları 32

34 5- Erzurum Kırsal Kalkınma Projesi (1982) Toplam maliyeti: 128 milyon ABD Doları IFAD kredisi: 20 milyon ABD Doları Resmi Web Adresi: 33

35 3. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER DÜNYA GIDA PROGRAMI (WFP) Genel Bilgi: Bir yardım kuruluşu olan Dünya Gıda Programı (DGP), doğal afetler, savaşlar veya sivil çatışmalar gibi nedenlerle ani açlığa maruz kalan halk kitlelerine insani amaçlarla gıda yardımı sağlamayı temel amaç edinmiş bir örgüttür. Merkezi FAO ve IFAD gibi İtalya nın Roma şehri olup, Başkanı Birleşik Amerikalı Ertharin Cousin dir. Örgüt, 1961 yılının Nisan ayında BM Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ve BM Genel Kurulu nun kabul ettikleri paralel kararlar ile üç yıllık deneme süresi ile kurulmuştur. Üç yıllık deneme süresinin sonunda, çalışmalarının gerekliliğinin kabul görmesi üzerine, 6 Aralık 1965'te FAO Konferansı nda ve 20 Aralık 1965'te de BM Genel Kurulu nda alınan paralel kararlar uyarınca DGP, çok taraflı gıda yardımına ihtiyaç olduğu sürece faaliyet göstermek üzere süresiz olarak kurulmuştur. Dünya Gıda Programı (DGP), BM Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ile BM Genel Kurulu nun kararları ile kurulmuş olduğundan, anılan iki örgütün üyesi olan ülkeler ile BM nin diğer uzmanlık kuruluşlarının üyesi olan ülkeler DGP çalışmalarına katılabilmektedirler. Ancak DGP de oy hakkı olan ülkeler İcra Kurulu na üye olan 36 ülkedir. Anılan 36 ülke rotasyona tabidir. Bu üyeler kurula listeler adına önerilerek ECOSOC ve FAO Konseyi tarafından seçilmektedir. İcra Kurulu en az yılda 3 defa toplanmaktadır. DGP ye üye ülkeler 5 ana grupta toplanmıştır. Bunlar: A, B, C, D ve E gruplarıdır. Bu gruplarda bulunan ülkeler şu şekilde listelenmişlerdir: A: Afrika ülkeleri B: Asya ülkeleri C: Orta ve Güney Amerika ülkeleri D: Donör ülkeler (Türkiye de bu listedeki ülkelerin çalışmalarını takip etmektedir) E: Doğu Avrupa ülkeleri 34

36 DGP nin amaçları çerçevesinde İcra Kurulu tarafından 4 program kategorisi oluşturulmuştur. Bunlar: - Olağanüstü Yardım Programı (Acil ihtiyaçları karşılamaya yönelik gıda yardımları) - Kalkınma Programı (Ekonomik ve sosyal kalkınmayı destekleyen gıda yardım program ve projeleri) - Süregelen Yardım Programı (Süregelen yardımlarla muhtaçlara dağıtılan gıda yardımları) - Özel Operasyonlar Programı (Ulaşım altyapısını düzeltmeye, acil ve süregelen yardım ihtiyaçları için gıda yardımının etkin bir şekilde dağıtımını sağlamayı amaçlayan yardımlar) DGP, dünya genelindeki çalışmaları ve verileriyle yıllık olarak dünya açlık haritasını çıkarmakta ve toplumların ihtiyaçları belirlenmekte ve öngörülen projeler buna göre uygulamaya sokulmaktadır. Dünya açlık haritasına; adresinden ulaşılabilir. Bu şekilde belirlenen durumlar projelendirilmekte ve bir doküman haline getirilmektedir. Her yıl revize edilen dokümanlar dünya ülkelerinin her birinin ihtiyaç durumunu ortaya koymaktadır yılına ait düzenlenen doküman; linkinden incelemeye açıktır yılı itibariyle donör ülkelerin DGP ye yapmış oldukları toplam destek miktarı ABD Doları olup, ayrı ayrı ülkelerin yapmış oldukları destek miktarlarına linkinden ulaşılabilir. Dünya Gıda Programı (DGP), insani amaçlı yardım projelerinin finansmanını tamamen gönüllü katkılar ile sağlamaktadır. Bağışlar 3 şekilde yapılmaktadır: - Nakit - Un, fasulye, yağ, tuz ve şeker gibi gıdalar - Gıdayı üretmek, depolamak ve pişirmek için gerekli öğeler mutfak aletleri, tarımsal aletler ve depolar. 35

37 DGP nin Türkiye ile İlişkileri Ülkemiz DGP nin İcra Kurulu (mevcut durumda ülkemiz Kurul a üye olmayıp, gözlemci statüsündedir) çalışmalarına katılım sağlamaktadır. Ayrıca, donör ülkeleri kapsayan D listesi grubu üyesi olarak, anılan grubun çalışmaları takip edilmektedir. Ülkemizin kuruluş bütçesine yaptığı katkının yanı sıra, Türkiye nin stratejik konumu çerçevesinde, gıda maddesi alımı ve taşıma konularındaki kapasitesi de kuruluş açısından önem arz etmektedir. P4P (İlerleme için Satın Alma-Purchase for Progress) programı çerçevesinde gıda alımlarını gelişmekte olan ülkelerden yapmayı amaçlayan DGP, ülkemizden önemli miktarda gıda alımı yapmaktadır. Örneğin DGP 2010 yılında, toplam gıda alımlarının % 3,2 lik kısmına denk gelen 40,5 milyon ABD doları tutarındaki gıda alımını Türkiye den yapmıştır. Kuruluş alım stratejisi çerçevesinde, tahıl ve bakliyatların yanı sıra, besin değeri yüksek ama taşıma kolaylığı ve maliyeti bakımından hacmi düşük ürünler (enerji bisküvisi gibi) ile çocukların sağlıklı beslenmesini sağlamaya yönelik ürünler üzerinde durmaktadır. Karşılıklı ilişkiler çerçevesinde, DGP ülkemiz ile Çok Yıllık bir Stratejik İşbirliği Anlaşması (Mutabakat Zaptı) imzalamayı ve ilişkileri bu çerçevede şekillendirmeyi önermiş olup, anılan anlaşmaya ilişkin değerlendirmeler Dışişleri Bakanlığı nca sürdürülmektedir. Ülkemizin yılları arasında kuruluşa yaptığı katkılar aşağıda sunulmuştur. Ülkemiz, 2010 yılında donör ülkeler arasında 40. Sırada yer almıştır. Ülkemiz, 2011 ve 2012 yıllarında DGP ye herhangi bir yardımda bulunmamıştır. Yıllar Katkı (Milyon ABD $) 0,

38 Önemli Ülkelerin Politikaları ve DGP nin Diğer Kuruluşlarla İlişkileri Genel itibariyle ülkelerin etkinliklerinin katkılarıyla orantılı olduğu göze çarpmaktadır. En büyük donörler olarak ABD yi, Avrupa ülkeleri, Japonya ve Kanada takip etmektedir. Suudi Arabistan genelde en çok katkıda bulunan ülkeler arasında yer almakla birlikte, katkılarını proje bazında gerçekleştirmemeyi tercih etmektedir. Rusya ve Brezilya nın da artmakta olan yardımlarıyla (25 ve 15 milyon ABD Doları) İcra Kurulu nda oldukça etkili olduğu görülmektedir. Kuruluş gelir kaynaklarını daha iyi planlayabilmek amacıyla ülkelerle çok yıllık işbirliği anlaşmaları imzalama eğilimindedir yılı itibariyle Avustralya, Kanada ve Lüksemburg ile çok yıllık işbirliği anlaşmaları imzalanmıştır. Şubat 2012 itibariyle, 27 finansal kaynaktan (24 ünü hükümetler oluşturmakta) DGP ye 394 milyon dolarlık bir kaynak aktarılmıştır. Bu kaynak, kabul edilen ihtiyaçların %6 sını kapsamaktadır yılı için çok yıllık fonlar 11 donör ülkeden sağlanmıştır. Bunlar; Andorra, Avusturya, Belçika, Kanada, Kamboçya, İrlanda, Lüksemburg, Monako, Rusya, Birleşik Krallık ve ABD dir. DGP nin gıda bağışı yapan bir Kuruluştan gıda temini yardımı yapan bir Kuruluşa dönüştürülmesi yönünde yoğunlaştığı görülmekte olup, zaman zaman üye ülkelerin IFAD ve FAO gibi kurumların ilgi alanına taşılmaması konusunda uyarıda bulundukları anlaşılmaktadır. Örgütün FAO, IFAD ve UNICEF gibi Kuruluşlarla iyi bir işbirliği yaptığı ve Tek BM yaklaşımına (Ülkelerdeki BM kurumlarının tek çatı altında faaliyet göstermesi) pozitif yaklaştığı, bu çerçevede de Tanzanya, Cezayir, Kamboçya Tacikistan ve Burma gibi ülkelerde Yerleşik Koordinatör sistemine katkıda bulunmakta olduğu anlaşılmaktadır. Resmi Web Adresi: 37

39 4. MİLLETLERARASI AKDENİZ YÜKSEK ZİRAİ ETÜTLER MERKEZİ (MAYZEM-CIHEAM) Genel Bilgi: Milletlerarası Akdeniz Yüksek Ziraî Etütler Merkezi (MAYZEM), OECD ve Avrupa Konseyi nin ortak girişimi ile 21 Mayıs 1962 de 7 güney Avrupa ülkesinin (Fransa, Yunanistan, İtalya, Portekiz, İspanya, Türkiye ve Yugoslavya) kurucu anlaşmayı imzalamasıyla kurulmuştur. Merkezi kuran 1962 Anlaşması na göre MAYZEM in görevi Akdeniz ülkeleri arasında bütünleyici bir eğitim sağlamak (hem ekonomik hem teknik anlamda) ve bu ülkelerde tarım alanında faaliyet gösteren insanlar arasında bir uluslararası işbirliği ruhu geliştirmektir. Bu anlaşmanın 15. maddesine göre Akdeniz e kıyısı bulunan her ülke MAYZEM e üye olma hakkına sahiptir lerin ortasından sonra MAYZEM Akdeniz havzasının güney ve doğu sahillerindeki ülkelere doğru açılmaya başlamıştır. Bu girişim 7 yeni devletin üye olması ile sonuçlanmıştır: Tunus (1985), Mısır ve Cezayir (1986), Malta (1989), Fas (1991), Arnavutluk (1992) ve Lübnan (1994). MAYZEM, 4 Akdeniz Ziraî Enstitüsü nden (MAI Mediterranean Agronomic Institute) müteşekkildir. Bu MAI ler; İtalya-Bari de, Yunanistan-Yanya da, Fransa- Montpellier de ve İspanya-Zaragoza da bulunmaktadır. Genel Sekretarya ise Paris tedir. MAYZEM in 3 tamamlayıcı görevi; lisans sonrası ihtisas eğitimi, bağlantılı araştırma ve bölgesel fikir alışverişi ortamının kurulmasıdır. Bu görevlerin gerçekleştirilmesinde Akdeniz de tarım gıda ve kırsal kalkınma alanlarında bir otorite olarak öne çıkmaktadır. 38

40 Şu an MAYZEM in Başkanı Adel El-Beltagy (Mısır), Genel Sekreteri ise Francisco Mombiela Muruzabal dir (İspanya). MAYZEM in yapısı şu organlardan müteşekkildir: Yönetim Kurulu, 4 Akdeniz Ziraî Enstitüsü, Genel Sekreterlik ve Bilimsel Danışma Kurulu. Şu an için yaklaşık 180 sürekli yetkili ve 200 proje danışmanı MAYZEM için çalışmaktadır. Yönetim Kurulu MAYZEM in idari ve karar verici organı olan Yönetim Kurulu, 13 üye ülkeden birer temsilciden oluşmaktadır. OECD ve Avrupa Konseyi yetkilileri de Kurul da danışman statüsünde yer almaktadırlar. FAO, AOAD (Tarımsal Kalkınma için Arap Örgütü) ve Akdeniz Eylem Planı/Mavi Plan temsilcileri ise gözlemci üye statüsünde katılım sağlamaktadırlar. Yönetim Kurulu Başkanı 4 yıllığına üyelerin 3 te 2 çoğunluğuyla seçilmektedir. Başkan a aynı usule göre aynı süre zarfı için seçilen Başkan Yardımcıları yardım etmektedir Yönetim Kurulu Toplantısı nda görev süresi dolan Sn. Abdelaziz Mougou yerine Sn. Adel El-Beltagy seçilmiştir. Başkan Yardımcılığını Sn. Bertrand Hervieu ve Sn. Habib Amamou yürütmektedir. Yönetim Kurulu nda Türkiye yi temsilen Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Müsteşarı Sn. Vedat Mirmahmutoğulları bulunmaktadır. Genel Sekreterlik Paris teki Genel Sekreterlik MAYZEM in işleyişi için çok önemli bir unsurdur. Genel Sekreterliğin rolü MAYZEM in farklı organları arasında eşgüdüm sağlamak ve çalışmaları uygulamaya koymaktır. Genel Sekreter, Yönetim Kurulu tarafından 4 yıllık bir süre için seçilmekte, bu süre 6 yıla kadar uzatılabilmektedir. 1 Ekim 2009 tarihinden itibaren Genel Sekreterlik görevini Francisco Mombiela Muruzabal yürütmekte olup görev süresi Eylül 2013 de sona erecektir. Akdeniz Ziraî Enstitüleri (MAI ler) Bari de, Yanya da, Montpellier de ve Zaragoza daki MAI ler MAYZEM in eğitim, araştırma ve eşgüdüm çalışmalarının çok büyük bir kısmının yapıldığı yerlerdir. Her yıl 300 ü 39

41 burslu olacak şekilde yaklaşık 400 öğrenci tam zamanlı diploma programlarına katılmakta ve bunların dışında 1000 kadar öğrenci de bu enstitülerde kısa zamanlı eğitimler almaktadırlar. Ülkemizden de söz konusu eğitimlere iştirak edilmektedir. - Montpellier Zirai Etütler Enstitüsü (IAMM) daha çok tarım bilimi üzerinde, - Bari Yüksek Zirai Etütler Enstitüsü (IAMBAR) sulama üzerinde, - Zaragoza Yüksek Zirai Etütler Enstitüsü (IAMZ) balıkçılık ve tarımsal ekonomi konularında, - Yanya Yüksek Zirai Etütler Enstitüsü (IAMC) ise tarım ekonomisi konularında ihtisaslaşmıştır. Bilimsel Danışma Kurulu Kurul, Yönetim Kurulu tarafından 4 yıllığına görevlendirilen, seçkin ve alanında tanınmış kişilerden oluşur. Kurul Başkanlığı yılları arasında Doç. Dr. Masum Burak tarafından yürütülmüştür. Bütçe Genel Sekreterlik in bütçesi 13 üye ülkenin katkıları ile finanse edilmektedir. Dört zirai enstitü nin bütçesi ise genel olarak ev sahipliği yapan ülkelerce finanse edilmektedir. Yaklaşık son 6 yıldır MAYZEM in tüm organlarının toplam bütçesi milyon Euro arasında değişmektedir. Genel Sekreterlik bütçesi ise 3 milyon euro civarında seyretmektedir ten bu yana MAYZEM, çalıştığı alanlar olan Akdeniz de işbirliği, eğitim ve araştırma alanlarını kapsayan 2 yıllık raporlar yayınlamaktadır. Bakanlar Toplantısı MAYZEM, 13 üye ülkenin Bakanlarının bir araya geldiği ilk Bakanlar Toplantısı nı 1999 da düzenlemiştir. Bakanlar Toplantılarının düzenlenmesinin amacı, Akdeniz ülkeleri arasında tarımsal ve kırsal hususlarda ortak bir yaklaşım sergilenebilmesi için diyalog kurulmasıdır. İki yılda bir düzenlenen Bakanlar Toplantıları, Akdeniz coğrafyasında tarıma, gıdaya ve kırsal alanlara ilişkin meselelerin tartışılması için fırsat sağlamaktadır. 40

42 Akdeniz ülkelerinde gıda güvenliği ve fiyat dalgalanması konulu MAYZEM 9. Gıda, Tarım ve Balıkçılık Bakanları Toplantısı üye ülkelerin bakanları ve temsilcilerinin katılımıyla 27 Eylül 2012'de Valletta da düzenlenmiştir. Toplantıda suyun, toprağın ve bioçeşitliliğin korunmasının, Akdeniz diyetinin ve gıda zincirinin desteklenmesinin yanında gıda güvenliği ve fiyat dalgalanmaları ile mücadele, tarım-gıda sektöründe bio-ekonomi ve inovasyon konuları tartışılmıştır. Bu hususlarda, Avrupa-Akdeniz çok taraflı içeriğinin kolaylık sağlayabileceği siyasi, ticari ve lojistik seviyede koordineli işbirliğine vurgu yapılmıştır. Şu ana kadar toplanan Bakanlar Toplantıları şunlardır: Valletta (Malta) İstanbul (Türkiye) Zaragoza (İspanya) Kahire (Mısır) Paris (Fransa) Beyrut (Lübnan) Atina (Yunanistan) Rabat (Fas) Resmi Web Sitesi: Bakanlar Toplantısı İstanbul Sonuç Bildirisi: Bakanlar Toplantısı Valletta Sonuç Bildirisi: %20declaration%20finale%20-%20en2.pdf 41

43 5.ULUSLARARASI TARIMSAL ARAŞTIRMALAR DANIŞMA GRUBU (CGIAR) Genel Bilgi: Uluslararası Tarımsal Araştırmalar Danışma Grubu (CGIAR), dünyada açlığın ve yoksulluğun ortadan kaldırılması, sağlık ve beslenme koşullarının iyileştirilmesi ve çevrenin korunması amaçlarına araştırma yoluyla hizmet etmek üzere 1971 yılında bazı özel vakıf, uluslararası kuruluş ve bilim adamlarının girişimleriyle oluşturulmuştur. CGIAR yüzlerce hükümet kuruluşu ve sivil toplum örgütünün yanı sıra dünya genelindeki özel şirketlerle işbirliği içerisinde çalışan ve 64 üyesi ile 15 uluslararası merkezi destekleyen stratejik bir ortaklıktır. CGIAR üyeleri içerisinde 21 adet gelişmekte olan ülke, 26 adet sanayi ülkesi, 4 adet destekleyici sponsor ve 13 adet diğer uluslararası kuruluşlar yer almaktadır. Merkezi Washington da bulunan ve Dünya Bankası binasında faaliyetlerini yürüten CGIAR bünyesinde den fazla bilim adamı, araştırmacı ve teknisyen görev yapmakta ve CGIAR dünya genelinde 150 ülkede faaliyet göstermektedir., CGIAR başkanlığını Carlos Pérez del Castillo yürütmektedir. Hedefleri: CGIAR ın Ana Stratejileri temel olarak aşağıdaki hususları kapsamaktadır: - Sürdürülebilir üretim (bitki, hayvan, balıkçılık, orman ve doğal kaynaklar) - Ulusal tarımsal araştırma sistemlerinin güçlendirilmesi, - Islah materyallerinin geliştirilmesi, - Genetik kaynakların toplanması, muhafazası ve sürdürülebilir kullanımı, - Politika geliştirilmesi (üretim ve doğal kaynak yönetimi geliştirmeye yönelik araştırma politikası). 42

44 Merkezleri: CGIAR şemsiyesi altında yer alan 15 adet Tarımsal Araştırma merkezinin isimleri aşağıda yer almaktadır: Batı Afrika Çeltik Geliştirme Birliği (Africa Rice Center -WARDA) Uluslararası Çeşitlilik (Bioversity International) Uluslararası Ormancılık Araştırmaları Merkezi (Center for International Forestry Research -CIFOR) Kurak Alanlar Uluslararası Tarımsal Araştırma Merkezi (International Center for Agricultural Research in the Dry Areas -ICARDA) Uluslararası Tropik Tarım Merkezi (International Center for Tropical Agriculture -CIAT) Yarı-Kurak Tropik Bölgeler Uluslararası Bitkisel Araştırma Merkezi (International Crops Research Institute for the Semi-Arid Tropics -ICRISAT) Uluslararası Gıda Politikaları Araştırma Enstitüsü (International Food Policy Research Institute -IFPRI) Uluslararası Tropik Tarım Enstitüsü (International Institute of Tropical Agriculture -IITA) Uluslararası Hayvancılık Araştırma Enstitüsü (International Livestock Research Institute -ILRI) Uluslararası Buğday ve Mısır Araştırma Merkezi (International Maize and Wheat Improvement Center -CIMMYT) Uluslararası Patates Merkezi (International Potato Center -CIP) Uluslararası Çeltik Araştırma Enstitüsü (International Rice Research Institute -IRRI) Uluslararası Su Yönetimi Araştırma Enstitüsü (International Water Management Institute -IWMI) Dünya Agroforestry Merkezi (World Agroforestry Centre -ICRAF) Dünya Balıkçılık Merkezi (World Fish Center-WFC) 43

45 CGIAR tarafından desteklenen 15 tarımsal araştırma merkezi bağımsız kuruluşlar olup, ayrı kuruluş anlaşmaları ve yönetim kurulları bulunmaktadır. Merkezlerin bütçeleri, donör ülke ve kuruluşların CGIAR a yaptıkları yıllık katkı payı ödemeleri ile ilgili Birleşmiş Milletler uzmanlık kuruluşları için hazırlanan projelerden sağlanan gelirlerin bir bölümüyle karşılanmaktadır. Donör ülke veya kuruluşlar yıllık katkı paylarını doğrudan CGIAR bütçesine aktarabildikleri gibi katkı paylarının bir veya birkaç tarımsal araştırma merkezi bütçesine uygun gördükleri oranda paylaştırılmasını da talep edebilmektedirler. Dolayısıyla, bir donör ülke CGIAR a yıllık olarak ödediği katkı payının büyük bir bölümünü belirli bir tarımsal araştırma merkezinin bütçesine aktarılmasını talep ederek, söz konusu tarımsal araştırma merkezinin faaliyetlerinde daha fazla söz sahibi olma imkanına kavuşabilmektedir Reformları: CGIAR, uluslararası tarımsal araştırmaların geliştirilmesi için tüm paydaşlar (bağışçılar, araştırmacılar ve yararlanıcılar) arasındaki ilişkileri kuvvetlendirmek ve küresel kalkınma sorunları ile ilgilenen merkezlere yeniden odaklanabilmek amacı ile 2008 yılında bir değişim süreci başlattı. Reformun temel amacı merkezlerin ve paydaşların çalışmalarını entegre ederek uluslararası tarımsal araştırmalara katkıda bulunmaktı. 2 yıllık reform çalışmaları CGIAR için yeni bir iş modelinin oluşmasına yol açmıştır. Reform ile esas reform hedeflerine ulaşılamamıştır; ancak reform, bağışçılara destek hizmetleri sağlanması amacıyla CGIAR Konsorsiyumu, CGIAR Fonu, CGIAR Bağımsız Bilim ve Ortaklık Konseyi ve CGIAR Stratejisi ve Sonuçlar Çerçevesi gibi önemli 4 teşkilatın oluşmasını sağlamıştır. CGIAR Konsorsiyumu Nisan 2010'da kurulmuştur. Konsorsiyum CGIAR tarafından desteklenen merkezleri bir çatı altında toplayıp donörlere tek bir temas noktası sunmaktadır ve bu merkezlerin araştırma projelerinin belirli faaliyetlerini koordine etmektedir. CGIAR Fonu 2010 yılı, Ocak ayında kurulmuştur. Fonun amacı tarımsal araştırmalara katkıda bulunulması için donörlerin çabalarını uyumlaştırmak ve finansal istikrarı teşvik etmektir. CGIAR Stratejisi ve Sonuçlar Çerçevesi CGIAR ın yeni vizyonu ve stratejik hedefleri doğrultusunda sonuç odaklı bir araştırma gündeminin gelişmesini yönlendirmektedir. Türkiye ile İlişkileri: Tarım alanında bölgesinin en gelişmiş ülkesi olan Türkiye, tarihli ve 7663 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca 2005 yılından itibaren CGIAR a katkı payı ödeyen ülkeler arasına katılmıştır. Donör ülkeler arasında yer almamız ülkemizin CGIAR ın 44

46 faaliyetlerine daha etkin katılma ve kuruluşun imkanlarından daha fazla yararlanma fırsatını doğurmuştur. Bu üyelikle ülkemiz, küresel gelişmelerin takip edilmesi, materyal değişimi ve geliştirilen teknolojilerin transferinde önemli avantajlara sahip olma imkanına kavuşmuştur. Ayrıca CGIAR a bağlı ve ülkemizde temsilciliği bulunan kuruluşlar (ICARDA, CIMMYT) ile benzer kuruluşlarda Türk araştırmacılar için iş alanları açılmış, bu kuruluşlarla yapılacak ortak çalışmalar vasıtasıyla ülkemiz için Orta Asya, Kuzey Afrika ve Orta Doğu bölgelerinde daha etkin çalışma ve temsil imkanı sağlamıştır. CGIAR üyeliği ile aynı zamanda, uzun yıllardan beri işbirliğini ikili ve üçlü anlaşmalarla yürüttüğümüz bazı CGIAR kuruluşlarından ülkemiz ve bölge ülkeleri için ihtiyaç duyulan konularda hem maddi ve hem de eğitim olarak daha fazla yararlanılması mümkün hale gelmiştir. Bunun yanı sıra, özellikle bitki çeşitlerinin ve genetik kaynakların değişik yollarla koruma altına alınması dikkate alındığında, gerek genetik kaynaklarımızın korunması ve gerekse gelecek yıllarda bitki çeşitlerinin geliştirilmesinde kullanılacak materyal temininde de önemli kolaylıklar sağlanabilmiştir. Söz konusu üyelikle birlikte CGIAR da ve dolayısıyla bağlı araştırma merkezlerinde (ICARDA, CIMMYT vb.) kararların alınmasında, araştırma alanlarındaki sistemlerin belirlenmesi ve uygulanmasında, teknik ve siyasi tercihlerin ülkemiz yararına kullanılmasında, proje yerlerinin belirlenmesinde ve bütçe kullanımında ülkemiz söz sahibi olma konumuna erişmiştir. Resmi Web Sitesi: Kaynaklar:

47 5.a. Kurak Bölgeler İçin Uluslararası Tarımsal Araştırma Merkezi (ICARDA) Genel Bilgi: Merkezi Suriye nin Halep kentinde bulunan Kurak Bölgeler için Uluslararası Tarımsal Araştırma Merkezi (ICARDA), Ford Vakfı ve Uluslararası Tarımsal Araştırma Danışma Grubu nun (CGIAR) desteği ile 1977 yılında Suriye Hükümeti nin tahsis ettiği bölgedeki kurak alanlara benzeri bir toprak yapısına sahip 948 hektarlık bir alanda kurulmuştur. 150 ülkede faaliyet gösteren 15 tarımsal araştırma merkezini destekleyen Uluslararası Tarımsal Araştırma Danışma Grubu (CGIAR) şemsiyesi altında bulunan ICARDA, ülkemizin de içinde yer aldığı Orta ve Batı Asya ile Kuzey Afrika Grubu (CWANA Group) ülkelerindeki tarımsal projelerin gerçekleştirilmesi ve araştırmaların yürütülmesinden sorumlu bir tarımsal araştırma kuruluşudur. ICARDA nın misyonu, hayat koşullarının zor olduğu kurak bölgelerde doğal kaynakları korumak suretiyle üretimi ve verimliliği artırmak, yoksulluğu bertaraf etmek, böylece bu bölgelerde yaşayan insanların ekonomik düzeyini ve yaşam standardını yükseltmektir. Bu misyon ile ICARDA, gelişmiş ülkelerdeki ileri araştırma enstitüleri ve gelişmekte olan ülkelerin tarımsal araştırma kurumlarıyla ortak çalışmalar neticesinde çiftçilerin bilgilendirilmesi, insan kaynaklarının geliştirilmesi, sürdürülebilir doğal kaynakların kullanımı, yoksulluğun önlenmesi gibi önemli konuları içeren çalışmalar yürütmektedir. Bağımsız bir Yönetim Kurulu olan ICARDA nın bütçesi donör ülke ve kuruluşlarca CGIAR a yıllık olarak ödenen asgari 500 bin ABD Doları tutarındaki katkı paylarıyla karşılanmaktadır. Donör ülke veya kuruluşlar yıllık katkı paylarını doğrudan CGIAR bütçesine aktarabildikleri gibi katkı paylarının bir veya birkaç tarımsal araştırma merkezi bütçesine uygun gördükleri oranda paylaştırılmasını da talep edebilmektedirler. Öte yandan, belirli bir ülke veya ülke grubunda yürütülecek özel araştırma projelerinde kullanılmak üzere CGIAR sisteminden bağımsız olarak ICARDA bütçesine doğrudan katkıda bulunmak da mümkündür. 46

48 1995 yılından itibaren, özellikle Orta Asya ülkelerinin de ICARDA kapsamında değerlendirilmesine karar verildikten sonra, İran, Mısır, Rusya Federasyonu ve Suriye CGIAR bütçesine katkı payı sağlayarak ICARDA da donör ülke statüsünü kazanmışlardır. ICARDA Yönetim Kurulu nda Belçika, Japonya, Malta, Norveç, ABD, Tunus, Kazakistan, Fransa, İngiltere ve Kanada dan birer, Suriye ve Lübnan dan ise ikişer olmak üzere toplam 14 üye bulunmaktadır. ICARDA Yönetim Kurulu Başkanlığı nı 7 Mayıs 2006 tarihinden bu yana BM Gıda ve Tarım Örgütü nde (FAO) Bitki Üretim Bölümü Başkanı olarak görev yapmış olan Lübnanlı Prof. Dr. Mahmoud Solh deruhte etmekte ve ICARDA nın Ankara da bir irtibat bürosu bulunmaktadır. Hedefleri: ICARDA nın amacı, serin/soğuk kışlar ile sıcak/aşırı sıcak yazlar ve düzensiz yağışlarla kendini gösteren Akdeniz ikliminin hakim olduğu Batı Asya ve Kuzey Afrika (WANA) ülkelerinde tarımsal üretimi sürdürülebilir kılmak ve geliştirmek böylece bölgedeki insanların yaşam standardını iyileştirmek ve yoksulluğu azaltmaktır. Ekilebilir tarım alanlarının artırılması, koyun, keçi gibi küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinin geliştirilmesi, arpa, mercimek ve baklanın dünya çapında üretiminin geliştirilmesinde sorumluluk taşımaktadır. WANA Bölgesinde nohut, ekmeklik ve makarnalık buğday, mera alanlarının geliştirilmesi ve baklagiller yem bitkileri üretimi ile toprak, su kaynaklarının korunması ve biyoçeşitlilik konularında çalışma yürütmektedir. ICARDA tarafından yürütülen projeler çerçevesinde bugüne kadar aralarında arpa, mercimek, nohut, fasulye, bezelye ve ekmeklik buğdayın yer aldığı 230 un üzerindeki tohum çeşidi gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerdeki çiftçilerin hizmetine verilmiştir. Aynı çerçevede söz konusu ürünlerin yetiştirme usullerini öğretmek üzere söz konusu ülkelere yaklaşık uzman gönderilmiştir. ICARDA Yönetim Kurulu, 2007 yılı Kasım ayında, yıllarını kapsayan Kurak Alanlarda Yaşam ve Geçim Şartlarının İyileştirilmesi başlıklı Strateji Planı nı yürürlüğe koymuştur. Doğal kaynaklar açısından fakir olan kurak bölgelerde yaşayan toplulukların yaşam standardını yükseltme vizyonuyla hazırlanan söz konusu yeni Strateji Planı nın öngördüğü temel hususlar özetle şunlardır: 47

49 Kurak alanlardaki iklim değişikliklerinin ortaya koyduğu risklerin yönetimi, Kurak sahalardaki üretim faaliyetlerinin su ve toprak bazında bütüncül bir bakış açısıyla yeniden ele alınması, Tarımda suyun daha verimli bir şekilde kullanımı, Toplumsal ve kurumsal çerçevenin güçlendirilmesini öngören sosyoekonomik araştırmalara önem verilmesi, Kurak bölgelerde yaşayan insanların yaşam koşullarının iyileştirilmesi konusunda politikalar geliştirilmesi, Çiftçilerin geçimlik tarım ekonomisinden piyasaya yönelik üretime geçmelerini teşvik etme, ICARDA nın faaliyet alanını genişletme; Orta-Batı Asya ve Kuzey Afrika (CWANA) Bölgesine öncelik verilmesine devam edilmesi, Afrika nın Alt-Sahra Bölgesi, Güney Asya, Çin ve Latin Amerika ülkelerine yönelik ilginin artırılması. ICARDA özellikle susuz tarım ve buna yönelik genetik araştırmalar konusundaki çalışmalarıyla bilinen ve uluslararası faaliyetlerde bulunan benzeri kurum ve kuruluşlar arasında ilk sırada yer almaktadır. ICARDA nın kuruluşundan bu yana 40 ülkede topladığı ürün tohumu örneğini sakladığı gen bankası ( tahıl, baklagil, yem tohumu) dünyanın sayılı tohum gen bankalarından biridir. Söz konusu miktar CGIAR üyesi tüm merkezlerde mevcut gen bankalarında yer alan ürünlerin beşte birine denk gelmektedir. Türkiye ile İlişkileri: ICARDA ile Ülkemizin işbirliği 1977 yılından itibaren başlamıştır. İşbirliğinin başlangıcından itibaren ICARDA nın ilgili olduğu ürünlere ait genetik materyalin Türkiye deki birçok araştırma kuruluşuna dağıtılması devamlılığını korumuştur. Türkiye tarihli ve 7663 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca 2005 yılından itibaren CGIAR a katkı payı ödeyen ülkeler arasına katılmıştır. Donör ülkeler arasında yer almamız ülkemizin ICARDA nın faaliyetlerine daha etkin katılma ve kuruluşun imkanlarından daha fazla yararlanma fırsatını doğurmuştur.ülkemizle ICARDA arasında 29 Eylül 1985 ve 7 Ocak 1986 tarihlerinde imzalanan Ortaklık Anlaşması, işbirliğin geliştirilmesi amacı ile 25 Mart 2011 tarihinde Sayın Bakanımızın Kuruluşu ziyareti sırasında yenilenmiş fakat henüz onaylanmamıştır. 48

50 ICARDA ile Türkiye tarafından öncelikle arpa, nohut, mercimek, fiğ ve mürdümük gibi yemlik baklagiller, sosyo-ekonomi, rhizobium bakteriler, korunga ve Toros larda küçük aile tarım işletmelerinin iyileştirilmesi konulu 7 mini proje gerçekleştirilmiştir. ICARDA nın Halep teki Kışlık ve Fakültatif Buğday programı Türkiye deki Türkiye/CIMMYT Uluslararası Kışlık Buğday Programı ile birleştirilmiş ve Merkezi Konya da bulunan Bahri DAĞDAŞ Milletlerarası Kışlık Hububat Merkezi nde Türkiye/CIMMYT/ICARDA Uluslararası Kışlık Buğday Geliştirme Programı (IWWIP) oluşturulmuştur. Ankara Tarla Bitkileri Merkez araştırma Enstitüsü/ICARDA ortak makarnalık buğday çalışmaları 1993 yılında başlatılmış, hububat ve baklagil hastalıkları, arpada boron toksisitesi ve köy meralarının idaresi alanlarında projeler yürütülmüştür. Bugün ülkemizde ICARDA ile işbirliği çerçevesinde yetiştirilen yeni tohum çeşitleri diğer ülkelerce talep edilmektedir. ICARDA nın Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığımızla ilişkilerinin yanı sıra GAP Bölgesel Kalkınma İdaresi ile Ankara ve Çukurova Üniversiteleriyle imzaladığı işbirliği anlaşmaları da mevcuttur. Resmi Web Adresi: 49

51 5.b. Uluslararası Mısır ve Buğday Geliştirme Merkezi (CIMMYT) Uluslararası Mısır ve Buğday Geliştirme Merkezi (CIMMYT), 1943 yılında Meksika nın başkenti Mexico City de kurulmuştur. Merkezde ilk çalışmalar, 1943 yılında Rockefeller Vakfı nın katkıları ile pilot olarak başlatılmış, 1966 yılından itibaren uluslararası boyuta taşınmıştır. Hedefi gıda üretimi, verimlilik ve besin kalitesinin sürdürebilir kılacak seviyelere getirmek ve aynı zamanda kaynakları koruyup geliştirmek suretiyle, özellikle gelişmekte olan ülkelerin yoksul kesimlerinin mısır, buğday, arpa ve tritikale üretimini artırarak bu alanlarda yaşayan nüfusun refah düzeyini iyileştirmektir. Bu hedefine ulaşmayı ise tarımsal araştırma, eğitim ve üretilen bilgilerin yayılmasını ulusal tarımsal araştırma ve geliştirme sistemleri ile karşılıklı işbirliği gerçekleştirerek sağlamayı amaçlamaktadır. Bu kapsamda CIMMYT nin küresel sorumluluğu; Mısır, buğday, arpa ve tritikalede çeşit geliştirme, Tarımsal işletmelerde yetiştirme tekniğinin artırılması, Tarımsal işletmelerde su kullanım etkinliğinin artırılması, Su, toprak, biyolojik çeşitlilik dahil doğal kaynakların korunması ve geliştirilmesidir. CIMMYT uluslararası ve bölgesel kalkınma ajansları, ulusal hükümetler, özel vakıflar ve özel sektör tarafından finanse edilmektedir. Ayrıca CIMMYT, Uluslararası Tarımsal Araştırma Danışma Grubu'nun (CGIAR) bir üyesidir. Dolayısıyla CIMMYT in bütçesi donör ülkeler ve kuruluşlarca CGIAR a yıllık olarak ödenen asgari 500 bin ABD Doları tutarındaki katkı paylarıyla da karşılanmaktadır. CIMMYT Yönetim Kurulu Başkanlığı nı Kaliforniya Üniversitesi (Berkeley), Tarım ve Kaynak Ekonomisi Bölümü'nde öğretim görevlisi olarak çalışmakta olan ve aynı zamanda Dünya Ekonomik Forumu'nun Küresel Gündem Konseyi üyesi Dr. Sara Boettiger yürütmektedir. CIMMYT Yönetim Kurulu nda Avustralya, Hindistan / ABD, Hollanda, 50

52 Japonya, Almanya, Kanada, Zimbabwe, Birleşik Krallık tan birer, ABD den iki ve Meksika dan dört olmak üzere toplam 14 üye bulunmaktadır. Merkezi Meksika da bulunan CIMMYT, çalışmalarının çoğunu Meksika ya 60 km uzaklıktaki Texcoco kasabasında gerçekleştirmektedir. CIMMYT aynı zamanda çeşitli materyallerin test edildiği değişik agroekolojik bölgelerde bulunan istasyonlara da sahiptir. CIMMYT faaliyetlerinin asıl önemi Güney Amerika, Doğu Avrupa ve Rusya, Orta Doğu, Doğu ve Batı Asya ve Afrika nın birçok ülkesiyle ortaklaşa yürütülen çalışmalar oluşturmaktadır. Şu anda merkez dahil, Türkiye nin de içinde bulunduğu 15 farklı ülkede temsilcilikleri vardır. Temsilcilikleri ağırlıklı olarak Asya, Afrika da olmakla beraber, Avustralya ve Güney Amerika da da birer temsilciliği bulunmaktadır. Kuruluşun merkez ve temsilciliklerinde 40 değişik ülkeden 105 civarında araştırmacı, 500 civarında destek personel görev almaktadır. Türkiye Cumhuriyeti ile CIMMYT ilişkileri Amerika Tarım Bakanlığı, Ford ve Rockefeller Vakıfları ve Oregon Eyalet Üniversitesi nin Türkiye ile başlatmış olduğu bir çalışma ile bağlantılı olarak 1969 yılına kadar dayanmaktadır. Daha sonra 1971 yılında ilk CIMMYT teknik elemanı Türkiye de görevlendirilmiş; ancak, Türkiye ile CIMMYT arasındaki eğitim, teknik işbirliği anlaşması 21 Aralık 1980 tarih, sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Ülkemiz ile CIMMYT arasında 12 Ağustos 1986 yılında Uluslararası Kışlık Buğday Araştırmalarına Uluslararası Bir Yaklaşım adı altında ortak bir proje başlatılmış olup, 1991 yılında bu programda ICARDA nın da yer alması istenmiş ve bu proje üç ortaklı bir program haline gelerek Uluslararası Kışlık Buğday Geliştirme Programı (IWWIP) adını almıştır. Bu program kapsamında materyal geliştirme çalışmalarının büyük bir kısmı Türkiye de yürütülmekte, çalışmalarda 10 adet Araştırma Enstitüsü yer almaktadır. Bu programda geliştirilen materyal, Dünyada 50 nin üzerinde ülkede 120 den fazla ıslah programına gönderilmektedir. Bu programda geliştirilen buğday gen tipleri Arjantin den Pakistan a kadar değişik ülkelerde çeşit olarak tescil ettirilerek üretime sokulmuştur. Orta Asya ülkeleri de dahil tescil ettirilen çeşit sayısı 30 dan fazladır. Ayrıca oldukça fazla sayıda buğday hatları tescil ettirilmek üzere denenmektedir. Türkiye, CIMMYT ve ICARDA işbirliği ile oluşturulan Uluslararası Kışlık Buğday Geliştirme Programı (IWWIP) ülkemizde ağırlıklı olarak 20 yılı aşan bir süreden beri 51

53 yürütülmektedir. IWWIP Koordinatörlüğü Konya Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü nce yürütülmektedir. Kuruluşumuzca yaklaşık 50 ülkenin 150 e yakın buğday programına yazlık ve kışlık buğday ıslah materyali gönderilmektedir. Türkiye ile CIMMYT arasında işbirliğinin önemli boyutlarından birisi de eğitimdir. Buğday ve Mısır da ıslah, patoloji veya yetiştirme tekniği konusunda çalışmakta olan genç araştırmacılar CIMMYT merkezinde düzenlenen eğitim programlarına katılmaktadır. Başlangıçtan bugüne kadar 120 adet genç araştırmacı eğitim programlarına katılmışken, 35 adet deneyimli araştırmacı ziyaretçi bilim adamı olarak CIMMYT teki araştırma çalışmalarını inceleme fırsatı bulmuştur. Ayrıca; Türkiye de CIMMYT ile ortak, değişik konularda uluslararası eğitim programları düzenlenmektedir. Resmi Web Adresi: 52

54 6. DÜNYA HAYVAN SAĞLIĞI ÖRGÜTÜ(OIE) Genel Bilgi: Dünya Hayvan Sağlığı Örgütü (OIE), küresel düzeyde hayvan hastalıklarına karşı savaşmak amacıyla 25 Ocak 1924 tarihinde 24 ülkenin imzaladıkları anlaşma ile kurulmuştur. Merkezi Paris/Fransa dır. OIE dünya çapında hayvan sağlığını geliştirmekten sorumlu uluslararası bir kuruluştur. Hedefleri: Hayvan hastalıkları hakkında dünya ölçeğinde saydamlık sağlanması, veteriner hekimlik konusundaki bilimsel bilgilerin derlenmesi, analizi ve dağıtımının yapılması, hayvan hastalıklarını kontrol altında tutmak için uluslararası dayanışmanın sağlanmasında uzmanlık bilgilerinin kullanılması, sağlıkla ilgili güvenilirlik için hayvan ve hayvansal ürünlerin uluslararası ticaretinde geçerli olacak temel kuralların oluşturulması OIE nin hedeflerini oluşturmaktadır. Yönetim Birimleri ve Görevleri: OIE Uluslararası Komitesi ne bağlı olarak çalışan Yönetim Bürosu nun başında Genel Direktör bulunmaktadır. Mayıs 2000 yılında seçimle iş başına gelen Dr. Bernard Vallat hâlihazırdaki Genel Direktördür. Genel Direktör ün yönetiminde, araştırma laboratuvarları, idari ve teknik hizmet birimleri, ayrıca çalışma grupları vardır. Bölgesel Komisyonlar ile Uzmanlık Komisyonları ise, Uluslararası Komite ve Genel Direktör e bağlı olarak faaliyette bulunmaktadırlar. OIE nin en yüksek mercisi Dünya Delege Meclisidir. Delegelerini kapsar ve en az senede bir kez toplanır. Bütün üye ülkelerin 53

55 Konsey, Dünya Delege Meclisinin Başkanı, yardımcısı, eski başkanı ve her bir bölgeyi temsil eden altı Delegeden oluşur. Konsey, Meclisi Genel Oturumlar arasındaki sürede temsil eder. Konsey, özellikle çalışma programı ve Meclise sunulacak olan teklif edilen bütçe olmak üzere teknik ve idari konuları incelemek için her yıl en az iki defa Paris te toplanır. OIE nin Uzman Komitelerinin görevi, OIE nin uluslararası standartlarını geliştirmek ve üyeler tarafından dile getirilen bilimsel ve teknik sorunları çözmek için epidemiyoloji çalışmaları gerçekleştirmek ve hayvan hastalıklarının kontrolü ve önlenmesi amacıyla mevcut bilimsel bilgileri kullanmaktır. OIE, Dünya nın farklı bölgelerinde kendi üyelerinin karşı karşıya kaldığı sorunları ifade etmek amacıyla 5 Bölgesel Komiteye sahiptir. Bu Komisyonlar, tam teşekküllü bölgesel kurumsal organlardır. Bölgesel Komisyonların bulunduğu bölgeler; Afrika Amerika Asya, Uzak Doğu ve Okyanusya Avrupa Orta Doğu OIE İşbirliği Merkezleri, Hayvan Sağlığı konularında genel soruların yönetimi ile ilgili özel olarak düzenlenmiş yetki alanındaki uzmanlık merkezleridir. Özel olarak düzenlenmelerinden dolayı, uzmanlıklarını uluslararası alanda sağlamaktadırlar. Referans Laboratuvarları ise, belirli bir hayvan hastalığı veya belirli bir konu ile ilgili bütün bilimsel ve teknik problemleri takip etmek için düzenlenmişlerdir. Bu konulara ilişkin OIE ve üyelerine karşı sorumlu olan Uzman, Referans Laboratuvarının sorumlu olduğu hastalıkların gözlemlenmesi ve kontrolü ile bağlantılı konularda teknik yardım ve uzman tavsiyesi sağlamak için Referans Laboratuvarında aktif olarak araştırmacı ve lider pozisyonunda olmalıdır. Referans Laboratuvarları aynı zamanda Üye ülkelerin personeli için bilimsel ve teknik eğitim sağlar ve OIE Laboratuvarı eşleştirmeleri de dahil olmak üzere diğer laboratuvar ve kuruluşlarla bilimsel ve teknik işbirliğini koordine eder. 54

56 OIE, 37 ülkede 112 hastalığı ve/veya bilimsel konuları kapsayan 236 Referans Laboratuvarı ile küresel bir ağa sahiptir. OIE nin bilimsel ağı aynı zamanda, 22 ülkede 38 konuyu kapsayan 41 işbirliği merkezini de içerir. Bunun dışında OIE, belirli bilimsel ve teknik konuları incelemek için toplanan gruplara, kendi alanlarında süre gelen gelişmeleri gözlemlemekten sorumlu gruplara sahiptir. Ayrıca, Afrika, Amerika, Asya ve Pasifik, Doğu Avrupa ve Orta Doğu da Bölgesel Temsilcilikleri vardır. Bu temsilciliklerin amacı; OIE üye ülkelerine bölgesel olarak adapte edilmiş hizmet sağlamaktır. Bu sayede, bölgedeki hayvan hastalıkları gözlemi ve kontrolü güçlendirilmiştir. OIE, Dünya Ticaret Örgütü tarafından referans kuruluş olarak tanınmaktadır ve 2012 itibariyle toplam 178 üye ülkeye sahiptir. Ayrıca 45 diğer uluslararası ve bölgesel kuruluşla ilişkisini sürdürmekte ve her kıtada bölgesel ve alt-bölge ofisleri bulunmaktadır.oie nin 178 üyesi örgütün dünya üzerindeki güçlü temsil unsurunu öne çıkarmaktadır. BM bünyesindeki FAO ve WHO ile sorumluluk alanlarının kesişmesi, OIE yi bu örgütlerle yetki paylaşımına dair resmi anlaşmalar akdetmeye sevk etmiştir. OIE nin bu tür anlaşmaları gıda, veterinerlik ve finans alanlarındaki diğer uluslararası örgütlerle imzalamaya devam ettiği görülmektedir. OIE nin Türkiye ile İlişkileri: Türkiye nin Örgüte Üyeliği 1928 yılında gerçekleşmiştir. Bakanlığımız Müsteşar Yardımcısı Dr. Nihat Pakdil, OIE Avrupa Bölgesel Komisyonu Genel Sekreteridir. OIE 80.Genel Kurulu Mayıs 2012 tarihleri arasında, 178 üye ülkeden delege, gözlemci, uluslararası ve bölgesel kuruluşlardan davetlilerin katılımı ile gerçekleştirilmiştir. Resmi web sitesi: 55

57 7. DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ AKDENİZ ZOONOZ KONTROL MERKEZİ (WHO-MZCP) Tarihi: 1978 yılında 31. Dünya Sağlık Meclisi tarafından Hayvansal Ürünlerden Geçen Zoonozlar ve Gıda Kaynaklı Hastalıkların Önlenmesi ve Kontrolü üzerine bir karar alınmış, bu karar koordineli ve entegre bir şekilde zoonozlar ve ilgili gıda kaynaklı hastalıklar tarafından oluşturulan ciddi sosyo-ekonomik etkilerin karşısında, bölgesel zoonoz kontrol merkezleri ağı geliştirilmesi amacıyla tasarlanmıştır. Dünya Sağlık Örgütü nün (WHO) bu çağrısına Bulgaristan, Mısır, Yunanistan, Libya ve Türkiye den ilk cevaplar gelmiştir. Bu kararın gerçekleşmesi için WHO Üye Devletleri ve Veteriner Halk Sağlığı Birimleri arasında uzun ve istikrarlı bir işbirliği gerçekleşmiştir. Bu uluslararası işbirliği sonucunda Kasım 1978 yılında Akdeniz Zoonoz Kontrol Programı oluşturulmuş ve Şubat 1979 yılında Atina/Yunanistan da Akdeniz Zoonoz Kontrol Merkezi kurulmuştur. Görevleri: Akdeniz Zoonoz Kontrol Merkezi nin Görevleri; Akdeniz Zoonoz Kontrol Programının bir bileşeni olarak, ilgili ulusal merciler ve ulusal enstitüler arasında ülkeler arası ilişkileri kolaylaştırma yolu ile zoonoz ve ilgili gıda kaynaklı hastalıklar alanındaki ulusal faaliyetler için koordinatör olarak hareket etmek. WHO (Bölgesel Ofisler ve genel merkez) ve diğer ilgili kuruluşlarla irtibatı sağlamak. Program kapsamında ulusal faaliyetlerin planlanması ve yönetimi konusunda katılımcılara istekleri üzerine danışmanlık sağlamak. 56

58 Zoonoz ve gıda kaynaklı hastalıklar hakkında bilgi için bir takas odası gibi hareket etmek. İnsan gücü, eğitim faaliyetleri, sağlık eğitim materyalleri ve biyolojik maddeler gibi ilgili kaynaklarda envanterler sağlamak. İlgili eğitim programlarını tavsiye ve teşvik etmek. Program bileşenlerini uygulayabilecek ve devralmaya hazır merkezleri belirlemek ve programdaki bu tip merkezleri entegrasyon için düzenlemektir. Zoonozların neden olduğu artan sosyal ve ekonomik etkilere ilişkin Dünya Sağlık Örgütü nün yanı sıra Akdeniz ülkelerinin endişeleri, bu bölgesel programın başlaması için bir teşvik olmuş olup, aynı zamanda Orta Doğu nun bir parçasında da gitgide yayılmıştır. Şimdiye kadar geçen sürede üye devletlerin sayısı artmıştır ve bugün itibariyle bu programa üye devletler; Bulgaristan, Güney Kıbrıs Rum Kesimi, Mısır, Yunanistan, Kuveyt, Lübnan, Portekiz, Suudi Arabistan, İspanya, Suriye ve Türkiye dir. Program ile ilişkili diğer ülkeler ise, Cezayir, İtalya, Ürdün, Malta, Fas ve Tunus tur. Bugüne kadar, zoonoz ve gıda kaynaklı hastalıklara ilişkin çalıştaylar ve eğitim kursları düzenlenmiştir ve üye ülkelerin Sağlık ve Tarım Bakanlıklarının temsilcileri tarafından katılım sağlanmıştır. Üye ülkelerde meydana gelen zorlu durumlarda uzmanlar tarafından çalışmalar yürütülmüş ve bilimsel koruma ve kontrol faaliyetleri önerilmiştir. Laboratuvar personeli için eğitim kursları uzman enstitüler tarafından düzenlenmiştir. Akdeniz Zoonoz Programı çalıştayları sırasında yapılan sunumları ve görüşmeleri özetleyen çeşitli rapor ve bilgilendirici materyal ve yayınlanan tavsiyelerin katılımcılara, Programın Ulusal Koordinatörlerine, her bir ülkedeki sorumlu mercilerin başkanlarına ve uluslararası kuruluşlara düzenli olarak dağıtımı yapılmıştır. Programın amacı; Ulusal sağlık programlarının ayrılmaz bir parçası olarak zoonozların ve ilgili gıda kaynaklı hastalıkların kontrolünün ülke çapında teşviki. Bu hastalıkların gözlenmesi, önlenmesi ve kontrolünün ilerletilmesinde ulusal veteriner ve halk ağlığı hizmetleri arasındaki işbirliğini güçlendirmek. Program kapsamındaki faaliyetler bağlamında WHO İşbirliği Merkezleri arasındaki işbirliğinin sürdürülmesi ve artırılmasıdır. 57

59 Program, hizmetlerin organizasyonu ve yönetimini de kapsayacak şekilde hem geleneksel faaliyetler ile bağlantılı hem de üye ülkelerdeki şehirleşme ve yeni endüstriyel teknik gelişmelerden türeyen ilgili tüm konuları kapsamaktadır. WHO, katılımcılar ile yakın işbirliği içerisinde, programın yönetiminden ve koordinasyonundan sorumludur. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ve Dünya Hayvan Hastalıkları Örgütü (OIE), Arap Devletleri Sağlık Bakanlıkları Konseyi, Avrupa Birliği ve Ekonomik ve Sosyal Arap Kalkınma Fonu Programın ilerleyişinden haberdar edilir ve Program ile ilgili bilgi alışverişi ve zoonoz kontrol alanında faaliyetlerini koordine etmek için davet edilirler. Resmi Web Adresi: 58

60 8. ULUSLARARASI TOHUM TEST BİRLİĞİ (ISTA) Genel Bilgi: Uluslararası Tohum Test Birliği (ISTA), tohum analizi, çeşit safiyeti ve değerlendirme konularında metot birliği sağlamak amacıyla 1924 yılında Cambridge/Birleşik Krallık ta düzenlenen 4. Uluslararası Tohum Test Kongresinde kurulmuştur. ISTA, günümüzde 79 ülkeden 201 üye laboratuvarı, 52 kişisel üye ve 42 birlik üyeliğine sahiptir. Üye laboratuvarlarından 120 si ISTA tarafından akredite edilmiştir (1). ISTA ekonomik değişim ve politik etkilerden bağımsız hareket eden bir örgüttür. Söz konusu örgüt tarafsız, kar amacı gütmeyen ve adil bir yapıya sahiptir Hedefleri: Birliğin birinci hedefi tohum örnekleme ve test işlemlerinde standart prosedür geliştirmek, onaylamak ve yayınlamaktır. İlave olarak, uluslararası ticarette tohum hareketlerinin değerlendirilmesinde uniform uygulama teknikleri ni teşvik etmektir. Birliğin ikinci hedefi ise, örnekleme, test etme, depolama, işleme, tohumluk dağıtımı gibi tohum bilimi ve teknolojileri konularında yürütülen araştırmaları desteklemek, çeşit sertifikasyonunu teşvik etmek, bu konularda ilerleme kaydedilmesini sağlayacak konferans ve eğitim programlarına katılmak, diğer uluslararası kuruluşlarla işbirliği yapmaktır (1). ISTA nın Çalışma Prensibi: Uluslararası Tohum Test Birliği, Başkan, Başkan Yardımcısı ve dokuz üyeden oluşan Yürütme Komitesi tarafından yönetilmektedir. Tüm yürütme komitesi üyeleri ISTA üyelerince atanmaktadır. Birliğin finansmanı ve yönetimi İsviçre de bulunan ISTA Sekretaryası tarafından yönetilmektedir. ISTA Sekretaryası, 1 Genel Sekreter ve 11 üyeden 59

61 oluşmaktadır. Ayrıca yeni metotların geliştirilmesi amacıyla 17 konu üzerine odaklanmış, 400 personelden oluşan Teknik Komite mevcuttur (1). Türkiye nin ISTA ile İlişkileri: Türkiye de tohumculuğun miladı 1963 yılında 308 sayılı Tohumluk Tescil, Kontrol ve Sertifikasyon Kanunu nun yürürlüğe girmesi ile başlamıştır. Aynı yıl Türkiye ISTA ya üye olmuştur. ISTA üyesi her ülkede yetkilendirilmiş bir otorite vardır. Ülkemizde bu yetkiyi Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı adına Tohum Tescil ve Sertifikasyon Merkezi Müdürlüğü (TTSMM) kullanmaktadır. Bu birliğin yukarıda sayılan işlevleri içinde en önemlisi olan laboratuvar akreditasyonu konusunda TTSMM laboratuvarı tek yetkilidir. Bazı batı ülkelerinde kamu laboratuvarlarının dışında yetki almış laboratuvarlar vardır. Her üç senede bir ilgili laboratuvarlar ISTA heyetlerince denetlenir ve reakredite edilir. Yapılan denetimler sırasında ISTA test kurallarına, el dokümanlarına ve çalışma belgelerine uyumlu test yapılıp yapılmadığı kontrol edilmektedir. Yapılan denetimler sonucunda TTSM laboratuvarı yeniden akreditasyon alma başarısını göstermiştir. ISTA tarafından her üç yılda bir düzenlenen Uluslararası Tohum Kongresinin 30 ncusu Antalya da Haziran 2013 tarihleri arasında yapılacaktır. Türkiye, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı nın başvurusu ile ISTA İcra Kurulu tarafından 30. ISTA Kongresi ni düzenleyecek ülke olarak seçilmiştir. Uluslararası Tohum Kongresi, ISTA Teknik Komite Toplantıları ve ISTA Olağan Yıllık Toplantısı olmak üzere üç bölümden oluşup bir hafta sürecektir. Üç yılda bir, farklı ülkede düzenlenen ISTA kongresine bilim adamları, araştırmacılar, Uluslararası organizasyonlar, stant açmak isteyen Tohum Şirketleri, Tohum endüstrisi ile ilgili teknoloji şirketleri ve tohum üreticilerinden oluşan katılımcı beklenmekte olup, bu toplantı ülkemizin dünyaya tanıtılmasında ve yeni gelişmekte olan tohumculuk sektörünün ve ülkemizin imkân ve potansiyelinin ortaya konulmasında, uluslararası tohum sektörüne entegre olmasında yeni fırsatlar ortaya koyacaktır (2). 60

62 Resmi Web Sayfası: Kaynaklar: 1. ACAR, Ş Avrupa Birliği ve Türkiye de Tohumculuk Sektörünün Yapılanması, Yayınlanmış Uzmanlık Tezi, T.C Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı AB ve Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı, Ankara

63 9. ULUSLARARASI YENİ BİTKİ ÇEŞİTLERİNİ KORUMA BİRLİĞİ (UPOV) Genel Bilgi: Yeni Bitki Çeşitlerinin korunması için kurulan Birlik, merkezi ve daimi organları İsviçre nin Cenevre şehrinde bulunan uluslararası bir örgüttür. Kısaca UPOV olarak anılır ve örgütün Fransızca adının (L Union internationale Pour la Protection des Obtentions Vegetables) baş harflerinden türetilmiştir. UPOV un misyonu kamu yararının sağlanması amacıyla etkin bir çeşidi koruma sisteminin sağlanması ve teşkil edilmesi şeklinde ifade edilmektedir. UPOV, 1961 de Paris te imzalanan Yeni Bitki Çeşitlerinin Korunması Hakkında Uluslararası Sözleşme ile kurulmuştur. Üye ülke sayısı 71 dir tarihli UPOV sözleşmesine 1972 de ek yapılmış, 1978 ve 1991 tarihlerinde düzeltilmiştir. Bazı üye devletlerde 1961/1972 Metni, bazılarında ise halen 1978 metni yürürlüktedir. Ancak artık yeni üye olmak isteyen devletler, ancak 1991 Metnine üye olmaktadır. Birliğin daimi organları Konsey ve Birlik Ofisidir. UPOV Konseyi, UPOV üyelerinin temsilcilerinden oluşur. Devlet olan her üye Konseyde bir oy hakkına sahiptir. Konsey üyeleri arasından üç yıl süre ile görev yapacak bir Başkan ve Başkanın yokluğunda görev üstlenecek bir Başkan Yardımcısı seçilir. UPOV da, üye devletlerdeki bitki çeşidini koruyan hukuki düzenlemelerin şu unsurları içermesi şart koşulmuştur: 62

64 -Altlarında yer alan çeşitlere koruma tanınmasının öngörüldüğü asgari sayıdaki bitki cinsi ve türü, -Asgari koruma süresi, -Hak tanıma koşullarının varlığı, -Korumanın asgari kapsamı, -Ulusal muamele ve öncelik ilkesinin kabulü. UPOV a göre üye devlet veya örgüt, ıslahçıları tüm dünyada kabul ve destek gören ilkelere göre koruma niyetini dünya kamuoyuna açıklamaktadır. Kendi ıslahçılarına diğer üye devletlerin ülkelerindeki korumadan yararlanma olanağı sağlanmakta ve yabancı ıslahçılara kendi ülkesinde ıslah faaliyetlerine yatırım yapma ve yeni çeşitleri piyasaya sürme konusunda imkan tanımaktadır. Ayrıca diğer üye devletlerin tecrübelerinden yararlanma ve ıslahçılığın tüm dünyada geliştirilmesine katkıda bulunmaktadır. Üye devletlere (1961/72 Metni veya 1978 Metnine katılanlara) sistemlerini 1991 Metni ile uyumlaştırmak ve tüm bitki cins ve türlerinin çeşitlerine koruma tanımak için 1991 metnine katılmalarından itibaren beş (5) yıl süre tanınmakta, yeni üye olan devletlerin ise üye oldukları tarihte en az on beş (15) cins ve türe koruma tanımaları ve üye oldukları tarihten itibaren en geç on (10) yıl içinde tüm bitki ve türlerinin çeşitlerine koruma tanımaları öngörülmektedir. UPOV sözleşmesinin (Yeni Bitki Çeşitlerinin Korunması Uluslararası Birliği) 1991 kararının ilkelerine dayanan yeni bitki çeşitlerinin korunması sisteminin uygulamaları tarımın gelişmesine katkıda bulunmaktadır. Bu uygulamalar sayesinde ıslahçılar geliştirdikleri çeşitlerin gelirleri ile yeni çeşitlerin ıslahı için kaynak elde etmekte, yetiştiriciler ise yeni geliştirilen çeşitlerde hastalıklara daha dayanıklı, daha kaliteli daha güvenli ve daha verimli olma özelliklerini aramaktadır. Bitki çeşitlerinin korunması sistemiyle bu özelliklerin geliştirilmesi teşvik edilmekte ve çeşitleri geliştiren ıslahçıların hakları bu sistemle korunmaktadır. UPOV tarafından hazırlanan, bitki çeşitlerinin FYD (farklılık-yeknesaklıkdurulmuşluk) testlerinin yürütülmesine yönelik genel ilkeler ve 220 cins ve tür için saptanan özel test yöntemleri, hem UPOV üyesi hem de UPOV a üye olmayan ülkeler tarafından uygulanmaktadır. UPOV un hazırladığı kılavuzlar düzenli aralıklarla güncellenerek, hakkında özel test yöntemleri saptanan cins ve tür sayısı arttırılmaktadır. Ülkeler ulusal bitki 63

65 kataloglarının hazırlanmasında ve tohumluk sertifikasyonunda da bu kılavuzlardan yararlanmaktadırlar. Ayrıca UPOV un internet sitesinde gen veri tabanı yer almakta olup, söz konusu veri tabanından gen taraması yapılabilmektedir ( Aynı veri tabanı UPOV kodlarına ve alternatif botanik ve bitkilerin yaygınca bilinen isimleriyle ilgili kaynak olma özelliğindedir. Buradan yapılan araştırmalarla mevcut türlerin, birbirleriyle çaprazlanmasıyla elde edilen türler vasıtasıyla da korumaya alınması söz konusu olmaktadır. Yeni bitki çeşitleri ve yüksek kalite tohumların tarımdaki yeri ve önemine dair 2009 yılında yayınlanan 2. Dünya Tarım Konferansı Sonuç Bildirgesi UPOV un internet sitesinden edinilebilmektedir ( Ayrıca bitki çeşitliliğine yönelik (PVP) programın etkisine yönelik 2005 yılında yayınlanan rapor da linkinden incelenebilmektedir. 64

66 Türkiye nin UPOV a Katılması: Türkiye nin UPOV a üyeliği için başvuru 21 Ekim 2004 te yapılmış, 13 Mart 2007 de TBMM nce katılım kararı alınmış (katılım kararı alındığına dair kanun linki: ) ve 65. üye olarak 18 Kasım 2007 tarihinde UPOV'a kabul edilmiştir. Türkiye nin UPOV a kabul edilmesinde temel felsefe; tescilli çeşitlerin, çeşit sahibi kişiler dışı kötüye kullanımının engellenmesi ve böylece bitki ıslah eden kişi ve kuruluşların, onlarca yıllık emeklerinin ticari olarak ihlalinin engellenmesi olmuştur. Bu sözleşme kapsamında Türkiye deki uygulamalar dahilinde Tohumculuk Tescil ve Sertifikasyon Merkez Müdürlüğü nün internet sitesinden alınan bilgilere göre; ülkemizde uygulanan bu sisteme bugüne kadar 56 bitki türünde, 494 bitki çeşidi için başvuru yapılmıştır. Bunlardan 34 türde, 242 çeşit koruma altına alınmıştır. Bu başvurulardan 127 tanesi Kamu Kuruluşları tarafından geliştirilen çeşitlerden oluşmaktadır. Başvuru yapılan türlerde en yüksek oran, sırasıyla buğday 56, pamuk 40, domates 36 ve patates 46 adet olarak yer almaktadır. Koruma altına alınan türlerde ise en yüksek oran serin iklim tahılları grubunda olup, 37 adet buğday çeşidi koruma altına alınmıştır. Bunu 20 şer çeşitle endüstri bitkileri grubundan pamuk ve patates türü izlemektedir. Tarımsal üretimi yapılan tüm bitkiler koruma kapsamındadır. Bu gün için Türkiye de 264 bitki türünün çeşit koruma sistemi dahilinde başvurusu kabul edilmektedir. Resmi Web Sitesi: 65

67 10. BİTKİLERİN KORUNMASI HAKKINDA ULUSLARARASI SÖZLEŞME (IPPC) Genel Bilgi: Uluslararası Bitki Koruma Sözleşmesi uluslararası bir bitki sağlığı anlaşmasıdır. Amacı kültür bitkileri ve yabani bitkilerin zararlılardan korunmasını sağlamaktır yılında FAO nun (Gıda ve Tarım Örgütü) onaylamasının ardından 1952 yılında yürürlüğe girmiş, 1979 ve 1997 yıllarında revize edilmiştir. 177 ülke sözleşmeye taraftır. Temelde uluslararası ticarete karantina zararlılarının girişi ve yayılmasıyla mücadelesini amaçlamakta ve uluslararası işbirliğinin gerekliliği, bitki sağlığı önlemlerinin teknik olarak doğrulanması, detayların ve şartların herkesçe ulaşılabilir şeffaf bir yapısının olması, bunların uygulanması esnasında ticarette keyfiyet ya da haksız ayrımcılık ya da gizli sınırlama oluşmaması konularına önem vermektedir. Kapsamı: IPPC nin korunmasına yardımcı olduğu alanlar şunlardır: Zararlı haşerelerden dolayı ekonomik zarara uğramış çiftçiler, Gıda güvenliği, Tür çeşitliliğinin azalmasına karşı çevre, Haşere istilaları sonucu fonksiyon ve canlılığını kaybeden ekosistemler, İklim değişikliği sonucu yayılan haşerelerden etkilenen kültür ve yabani bitki kaynakları, Haşere kontrolü maliyetlerine karşı endüstri ve tüketiciler, 66

68 1993 yılında gerçekleştirilen FAO Konferansı nda ilk olarak Bitki Sağlığı Önlemleri için Uluslararası Standartlar (ISPM) benimsenmiş, 2001 yılında Standartlar Komitesi kurulmuştur. ISPM; bitki sağlığı süreçleri, haşere gözlem ve denetimi, ithalat düzenlemeleri ve haşere risk analizleri, uyum ve muayene yöntemleri, acil müdahale ve kontrol, ihracat sertifikası ve bitki sağlığı tedavileri gibi konuları içermektedir. IPPC nin 1997 yılındaki revizyonu aşağıda belirtilen amaçları kapsamaktadır: Güncel bitki sağlığı uygulamalarını takip etmek; Yeni mekanizmaların oluşturulmasını, resmi olarak oluşturulan bitki sağlığı standartlarının tanınmasını sağlamak; DTÖ ve Bitki Sağlığı Anlaşmalarının yeni kavramlarıyla paralellik sağlamak; Yeni IPPC Sekreterliğinin resmen oluşturulmasını sağlamak; Yönetim Organları: Bitki Sağlığı Önlemleri Komisyonu (CPM) IPPC yi yöneten organdır. CPM nin Bürosu, seçilen 7 üyeden oluşmakta ve Sekretaryayı yönlendirmektedir. Sekretarya FAO tarafından oluşturulmuş ve faaliyetlerin koordinasyonunu sağlamaktan sorumludur. Amaçlarını gerçekleştirmek üzere temel ortakları Ulusal Bitki Koruma Teşkilatları (NPPO), Bölgesel Bitki Koruma Teşkilatları (RPPO), ve Sekretaryadır. Ayrıca başta DTÖ olmak üzere ticaret anlaşmaları ve örgütleri, çevresel anlaşma ve örgütler IPPC nin işbirliği içinde olduğu birimlerdir. IPPC ve Türkiye Türkiye, 1988 yılında Sözleşmeye katılmış, Sözleşmenin 1997 yılında revize edilen metnine 2008 yılında taraf olmuştur. Resmi web adresi: 67

69 10.a. Avrupa ve Akdeniz Bitki Koruma Teşkilatı (EPPO) Genel Bilgi: Avrupa ve Akdeniz de bitki koruma konusunda işbirliği sağlamaktan sorumlu hükümetler arası bir teşkilattır. Bitkilerin Korunması Hakkındaki Uluslararası Sözleşme (IPPC) çatısı altında bulunan Bölgesel Bitki Koruma Teşkilatlarından biridir. EPPO Bitkisel her türlü zararlı unsur ve hastalığın engellenmesi amacıyla tavsiyelerde bulunmaktadır. 15 üyeli olarak 1951 yılında kurulan EPPO bugün 50 üyeye sahiptir. Üye ülkeler: Arnavutluk, Avusturya, Almanya, Azerbaycan, Belarus, Belçika, Bosna- Hersek, Bulgaristan, Cezayir, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Fas, GKRY, Guernesey Adaları, Hırvatistan, Hollanda, İrlanda, İsrail, İtalya, İngiltere, İspanya, İsveç, İsviçre, Jersey Adaları, Kazakistan, Kırgızistan, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Makedonya, Malta, Moldova, Norveç, Polonya, Portekiz, Özbekistan, Romanya, Rusya, Sırbistan, Slovakya, Slovenya, Tunus, Türkiye, Ukrayna, Ürdün ve Yunanistan dır. EPPO yılda iki defa toplanan ve 7 üye ülkenin dönüşümlü olarak temsilci bulundurduğu Yürütme Kurulu tarafından idare edilmektedir. Bu kurul, yılda bir kez toplanan, tüm üye ülkelerin temsilcilerinin yer aldığı Konsey tarafından denetlenmektedir. Ayrıca Teşkilatın işleyişini sağlayan Sekretarya bulunmaktadır. Amaçları: EPPO, IPPC ile bağlantılı olarak; bitkilerin zararlı unsurlardan korunmasını sağlamak üzere strateji oluşturmak, bitki sağlığı düzenlemeleri ve diğer bitki koruma alanlarında uyumun güçlendirilmesini sağlamak, modern, güvenli ve etkin haşere kontrol yöntemlerini kullanmak ve bitki korumayla ilgili belgeler hazırlamak gibi amaçlara sahiptir. Bu amaçlar doğrultusunda bitki sağlığına yönelik bölgesel standartlar oluşturmakta, panel, çalışma grupları ve yayınlar aracılığıyla gerekli koordinasyonu sağlamakta tavsiyelerde bulunmaktadır. 68

70 Türkiye ile İlişkileri: Türkiye 1958 yılında EPPO ya üye olmuştur ve ilgili çalışmaları Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü yürütmektedir. Söz konusu teşkilatın Bitki sağlığına yönelik düzenlediği panellerde Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı nın on kadar uzmanı yer almaktadır. İlgili daire başkanı EPPO iletişim noktası ve muhasebe panel sorumlusudur. Ayrıca her yıl gerçekleşen EPPO meclis toplantısına da katılım sağlanmaktadır. EPPO tarafından bitki sağlığını korumaya yönelik yapılan çalışmalar ülkemiz konu uzmanlarınca takip edilmekte, görüş ve öneriler sunulmaktadır. EPPO ve NEPPO nun birlikte düzenlediği bitki sağlığı önlemleri konusunda uluslararası standartlardan Bitki Sağlığı Belgelendirme Sistemi ve Bitki Sağlığı Sertifikaları konularının uyumlu bir şekilde uygulanması konulu uluslararası çalıştay Kasım 2012 tarihlerinde Antalya da düzenlenmiştir. Resmi Web Sitesi: 69

71 10.b. Yakın Doğu Bitki Koruma Teşkilatı (NEPPO) Genel Bilgi: Bitki koruma konusunda Yakın Doğu da bölgesel işbirliği sağlamak üzere faaliyetlerini sürdürmektedir yılında FAO nun Yakın Doğu Bölgesi nden 17 ülkenin katıldığı NEPPO nun kuruluşuna dair bir konferans düzenlenmiş, kurucu anlaşma 2009 yılında yürürlüğe girmiştir. Yönetim Konseyi 2010 yılında Fas ın başkenti Rabat ta NEPPO nun yapısına dair kurallar belirlemiş, Başkan ve Başkan Yardımcısı seçilmiştir. 23 Mart 2012 tarihinde NEPPO, IPPC çatısı altında bir Bölgesel Bitki Koruma Teşkilatı (RPPO) olarak tanınmıştır. Sorumlu olduğu bölgede bitki sağlığı koordinatörlüğü yapmak, bilgi toplamak, bitki sağlığı politikalarının benimsenmesi ve IPPC nin hedeflerinin desteklenmesi konusunda çalışmalar yapma görevleri bulunmaktadır. Üye devletler: Cezayir, Fas, Libya, Malta, Mısır, Ürdün, Pakistan, Sudan, Suriye ve Tunus tur. Ülkemiz ise toplantılara gözlemci üye olarak katılmaktadır. Resmi Web Adresi: 70

72 11. YABANİ HAYVAN VE BİTKİ TÜRLERİNİN ULUSLARARASI TİCARET KONVANSİYONU (CITES) Genel Bilgi: CITES (Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaret Konvansiyonu), yabani hayvan ve bitki türlerinin canlı ve ölü örnekleri ile bunların kolayca tanınabilen parçaları ile türevlerinin sözleşmeye taraf ülkeler arasındaki ithalatını, ihracatını, reeksportunu ve denizden girişini kısacası uluslararası ticaretini; temeli izin ve belgelere dayanan ve ancak sözleşmede belirtilen bazı şartların yerine getirilmesi halinde bu izin ve belgelerin verilmesini öngören uluslararası bir düzenlemedir. Sözleşme yabani hayvan ve bitki türlerinin ticaretinde bu canlıların yaşamlarının tehlikeye girmesini önlemeyi amaçlamaktadır te Dünya doğa ve doğal kaynakları koruma birliği (IUCN) üye ülkelerinin toplantısında CITES taslağı kabul edildi. 3 Mart 1973 te Washington da 80 ülkenin temsilcilerinin katıldığı toplantıda sözleşme metni kabul edildi ve 1 Temmuz 1975 te CITES yürürlüğe girdi. 176 ülke imzalamıştır. CITES in UNEP (Birleşmiş Milletler Çevre Programı) tarafından yönetilen Sekreteryası İsviçre nin Cenevre kentindedir. Ayrıca üye ülkelerin oluşturduğu her iki ya da üç yılda toplanan ve sözleşmenin işleyişini kontrol eden Taraflar Kongresi bir diğer önemli yönetim organıdır. Her taraf ülke sözleşmeye tabi izin ve belgeleri düzenlemeye yetkili bir veya daha fazla sayıda Yönetim Merci ve bu Yönetim Mercilerine Sözleşme kapsamında belirtilen bilimsel tavsiyeleri yapmakla görevli bir ya da daha fazla sayıda Bilimsel Merci belirlemek durumundadır. 71

73 Ticaretlerinin düzenlenmesi farklı derecede bulunan yabani hayvan ve bitki türleri 3 ayrı ek liste olarak belirlenmiştir. Bu ayrım türlerin korunma gereksinimlerinin derecesine göre belirlenmiştir. -1 listesi nesilleri tükenme tehdidi ile karşı karşıya bulunan ve bu nedenle örneklerinin ticaretinin sıkı mevzuata tabi tutulması ve bu ticarete sadece istisnai durumlarda izin verilmesi zorunlu olan türleri içerir. EK-2 listesi nesilleri mutlak olarak tükenme tehdidiyle karşı karşıya olmamakla birlikte, nesillerinin devamıyla bağdaşmayan kullanımları önlemek amacıyla ticaretleri belirli esaslara bağlanan türleri içerir. -3 listesi ise herhangi bir taraf ülkenin kendi yetki alanı içinde düzenlenmeye tabi tuttuğu ve aşırı kullanımını önlemek veya kısıtlamak amacıyla ticaretinin denetime alınmasında diğer taraflar ile iş birliğine ihtiyaç duyduğunu belirttiği bütün türleri kapsar. Türkiye ile İlişkileri: Ülkemiz CITES Sözleşmesine, 22 Aralık 1996 tarihinde taraf olmuştur. Sözleşme (CITES) kapsamında yer alan hayvan ve bitki türlerinin uluslararası ticaretinin kontrol altına alınmasına yönelik usul ve esasları ilgili kurum ve kuruluşlarla koordinasyon sağlayarak düzenleme amacıyla: Çevre Bakanlığınca tarihli sayılı uygulama yönetmeliği çıkarılmıştır. CITES Belgesi ise yönetmeliğin I, II ve III sayılı listelerinde yer alan bir türe ait örneğin ihracat, ithalat, yeniden ihracatı ve denizden girişinde, yönetim mercileri tarafından düzenlenen, bu kapsamda yapılan işlemler sırasında taraf devletlerin yönetim mercileri ve gümrük idarelerince aranan, sözleşme hükümlerine uygun formatta düzenlenen formdur. CITES Uygulama Yönetmeliği ne göre CITES belgelerinde yer alan türler için izin ve belgelerin düzenlenmesi konusunda yönetim mercileri aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir. Orman ve Su İşleri Bakanlığı; Kuşlar, deniz memelileri hariç memeliler, sürüngenler, iki yaşamlılar (hem suda hem karada yaşayan), eklem bacaklılar, orman ürünleri ve mevcut mevzuatla Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının görevleri dışında kalan türler, 72

74 Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı; Karasal omurgasızlar, yumuşakçalar, denizlerde ve iç sularda bulunan bitkiler de dâhil su ürünleri ile bunların yumurtaları, deniz memelileri, tüm canlı bitkiler tavsiyeleri yapacak bilimsel mercii ise TÜBİTAK olarak tespit edilmiştir. Resmi Web Sitesi: 73

75 12. GIDA VE TARIM İÇİN BİTKİ GENETİK KAYNAKLARI SÖZLEŞMESİ Sözleşme Kapsamı ve Amaçları: Uluslararası Gıda ve Tarım için Bitki Genetik Kaynakları Antlaşması, Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) tüzüğünün 14.maddesi temel alınarak akdedilen ve biyolojik çeşitlilik konvansiyonu ile ilişkili hukuki bağlayıcılığa haiz uluslararası bir sözleşmedir. Sözleşme ana metin ve iki ekten oluşmaktadır. Antlaşmanın amaçları 1.maddeye göre gıda ve tarım için bitki kaynaklarının korunması ve sürdürebilir bir biçimde kullanılması, sürdürülebilir tarım ve gıda güvenliği için Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi ile uyumlu olarak bu kaynakların kullanımından elde edilen faydaların adil ve eşit bir şekilde paylaşımının sağlanmasıdır. Söz konusu amaçlara, bu Antlaşmanın Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü ve Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi ile yakından ilişkilendirilmesi ile erişilecektir. Anlaşma ayrıca çiftçi haklarını tanımış ve tarımsal ve gıda genetik kaynak alanlarına erişimlerini, bilgi ve tecrübelerini kendi aralarında paylaşmalarını sağlayacak olan çok taraflı sistemin kurulmasını sağlamıştır. Çok Taraflı Erişim Sistemi: Sözleşmenin 11.Maddesine göre gıda ve tarım bitki genetik kaynaklarının korunması ve sürdürülebilir bir biçimde kullanılması ile bu kaynakların kullanılmasından doğan yararların adil ve eşit bir biçimde paylaşımına ilişkin amaçlar bakımından, gıda güvenliği ve aralarındaki karşılıklı bağıntıya uygun bir şekilde çok taraflı erişim sistemi kurulmuştur. Bu sistem sözleşmenin birinci ekinde de belirtilen en önemli 64 tahıl ürününü kapsamaktadır. 74

76 Çiftçi Hakları: Sözleşmenin 9. Maddesine göre; Sözleşmeye imzalayan her bir taraf ulusal mevzuatlarına tabi olarak ve uygun görüldüğü ölçüde, aşağıdakiler de dahil olmak üzere, Çiftçi Hakları nı koruma altına almak ve teşvik etmek için önlemler alacaklardır: -gıda ve tarım bitki genetik kaynakları konusunda geleneksel bilgilerin korunması; -gıda ve tarım bitki genetik kaynaklarının kullanılmasından doğan yararların eşit olarak paylaşılması hakkı; -gıda ve tarım bitki genetik kaynaklarının korunması ve sürdürülebilir kullanımı ile ilgili konularda ulusal düzeyde karar alma sürecine katılım hakkı. Sürdürülebilir Kullanım: Sözleşmenin 6.maddesine göre Taraflar gıda ve tarım bitki genetik kaynaklarının sürdürülebilir ölçüde kullanımın teşvik edilmesi amacıyla uygun politikaları ve yasal önlemleri geliştirip uygulamaya koymaya davet edilmektedirler. Sözleşmenin Yürürlüğe Girişi : 1983 yılında tarım için genetik kaynakların korunması araştırılması, elde edilen faydanın adil dağılımı ve biyolojik çeşitliliği sağlamak ve bu konularda müzakerelerde bulunmak amacıyla FAO bünyesinde hükümetlerarası bir forum olan Gıda ve Tarım Genetik Kaynakları Komisyonu kurulmuş ve 1993 yılında Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi (CBD) imzalanmıştır. Bu sözleşme genetik kaynakları ulusal hükümetlerin egemenlik ve yargı yetkisi alanına sokuyordu. Bir başka önemli adım Bitki Genetik Kaynakları konulu Liepzig Uluslararası Teknik Konferansı nda küresel eylem planı nın kabulüyle atılmıştır. Bu süreç sonunda 3 Kasım 2001 yılında FAO nun 31.Oturum Toplantısı olan konferansta 2 ye karşı 116 oyla Uluslararası Gıda ve Tarım için Bitki Genetik Kaynakları Antlaşması imzalanmış ve 29 Haziran 2004 de yürürlüğe girmiştir yılı itibariyle 126 ülke ve Avrupa Birliği olmak üzere toplam 127 sözleşmeci taraf bulunmaktadır. 75

77 Sözleşmenin Uygulayıcı Organları: a.yönetim organı: Sözleşmenin 19.maddesine göre yönetim kurulu en üst organdır. Bütün taraf ülkelerin yöneticilerinden teşkil eden yönetim kurulunun temel görevi sözleşmenin tam uygulanmasını teşvik etmektir. Yönetim organı yılda en az 2 kez toplanır. Kararlar kural olarak oybirliğiyle alınır fakat sözleşmenin ve eklerinin tadili her zaman oybirliğiyle yapılır. Toplantı sonunda gelecek dönem için başkan seçilir. Yönetim organı prosedüre ilişkin kuralları Madrid deki ilk oturumunda kabul etmiştir. b. Büro: Yönetim organı Prosedür Kurallarına göre Büro olarak anılan Başkan ve Başkan Yardımcılarını seçer. c. Sekreter: Yönetim Organı nın sekreteri Yetkili Makamın onayı ile Gıda ve Tarım Örgütü Genel Müdürlüğü tarafından belirlenir. Sekreter gerek duyulduğu ölçüde personel yardımı alır. Sekreter aşağıdaki görevleri yerine getirmektedir: (a) Yönetim Organı ve oluşturulabilecek yan kuruluşların oturumları için düzenleme ve idari destek sağlamak; (b) Yönetim Organı nın yürütmeyi düşündüğü özel görevler de dahil olmak üzere, bu görevlerin yerine getirilmesinde Yönetim Organı na yardımcı olmak; (c) Faaliyetleri Yönetim Organına rapor etmek; (d) Sekreter Antlaşmanın bütün Tarafları ve Genel Müdür ile iletişim kurmak Sözleşeme Yönünden Türkiye nin Konumu: Türkiye Cumhuriyeti adına 4 Kasım 2002 tarihinde imzalanan ve 28/10/2005 tarihli ve 5414 sayılı Kanun la onaylanması uygun bulunan ekli Gıda ve Tarım için Bitki Genetik Kaynakları Uluslararası Antlaşması nın onaylanması; Dışişleri Bakanlığı nın 7/7/2006 tarihli ve HUMŞ/ sayılı yazısı üzerine, 31/5/1963 tarihli ve 244 sayılı Kanun un 3 üncü 76

78 maddesine göre, Bakanlar Kurulu nca 17/7/2006 tarihinde kararlaştırılmıştır ve 8 Ağustos 2006 tarih ve sayılı resmi gazetede yayınlanmıştır. Gıda ve Tarım için Bitki Genetik Kaynaklarının Korunması ve Sürdürülebilir Kullanımı, Küresel Eylem Planının İzlenmesi ayrıca Gıda ve Tarım için Bitki Genetik Kaynaklarının Durumu ve Biyoteknoloji konuları üzerine ülke raporunun hazırlanmasında Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) Sekreteryası ile iletişim halinde olacak olan birim Ulusal Odak Merkez Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü(TAGEM) dür. Resmi Web Sitesi: Kaynaklar:

79 13. DÜNYA BAĞ VE ŞARAP ÖRGÜTÜ (OIV) Genel Bilgi: 1924 yılında kurulan Dünya Bağ ve Şarap Ofisi nin yerini alan, Dünya Bağ ve Şarap Örgütü (OIV) 3 Nisan 2001 tarihli anlaşma ile kurulmuştur. OIV; üzüm, şarap, şarap bazlı içecekler, sofralık üzüm, kuru üzüm ve diğer asma tabanlı ürünler ile ilgili işlerde yeterlilikleri tanınmış bilimsel ve teknik nitelikte uluslararası bir kuruluştur. Amaçları: Dünya Bağ ve Şarap Örgütü nün kendi yetkisi çerçevesinde amaçları şu şekildedir; Bağcılık ve şarap sektöründeki üreticilerin, tüketicilerin ve diğer paydaşların ilgilerini dikkate alarak üyelerini bilgilendirmek, Özellikle standardizasyon çalışmaları yürüten hem devletlerarası hem de sivil toplum kuruluşları gibi uluslararası kuruluşlara yardımcı olmak, Mevcut uygulama ve standartların uluslararası uyumlaştırılmasına katkıda bulunmak ve gerektiğinde bağ ve şarap ürünlerinin pazarlama ve üretim koşullarını geliştirmek amacıyla yeni uluslararası standartların hazırlanması ve tüketicilerin çıkarlarının dikkate alınmasını sağlamak. şekildedir: Bu hedeflere ulaşmak için, Dünya Bağ ve Şarap Örgütü nün faaliyetleri aşağıdaki Bilimsel araştırma ve deneylere rehberlik ve teşvik etmek, Üyeleri ile irtibat halinde özellikle üzüm üretimi, şarapçılık uygulamaları, ürünlerin tanımı ve/veya tanımlanması etiketleme ve pazarlama koşulları, asma ürünlerinin 78

80 incelenmesi ve değerlendirilmesi alanlarında bu önerilerin uygulanmasını izlemek ve öneriler hazırlamak, Özellikle tüketiciler açısından bağ ve şarap üretim alanlarında ve ilgili orijin isimlerinde asma ürünlerinin orijinalliğinin garanti edilmesi, yeni bağcılık ve şarapçılık bitki varyetelerinin tanınması ve korunması için teknik ve bilimsel kriterlerin geliştirilmesi ile ilgili bütün önerilerin üyelerine sunulması, Üyeleri veya ilgili olduğu yerde düzenlemelerin uyumlaştırılması ve kabulünün teşviki, faaliyet alanına giren uygulamaların karşılıklı tanınmasını kolaylaştırmak, Tüketicilerin sağlığının korunmasına ve gıda güvenilirliğinin sağlanmasına katkıda bulunmak. Yönetim Organları: OIV de en yetkili organ Genel Kurul dur ve yılda bir kez toplanmaktadır. Üye devletler Genel Kurul da delegeler tarafından temsil edilmektedir. Her ülkenin temel iki oy hakkına, Dünya bağ ve şarap sektöründeki görece pozisyonunu belirleyen objektif kriterlerden hesaplanacak ilave oy sayısı eklenmektedir. Kararlar oybirliği ile alınmaktadır. Genel Kurul dışında, İcra Komitesi, Bilimsel ve Teknik Komite, İzleme Komitesi, Komisyonlar, Alt Komisyonlar ve Uzman Grupları mevcuttur. OIV de Başkan ve Başkan Yardımcılarının yanı sıra örgütün iç idaresinden sorumlu bir de Genel Direktör görev yapmaktadır. OIV, etkinliklerini Genel Kurul tarafından onaylanan bir stratejik plan çerçevesinde Bilimsel ve Teknik Komitenin eşgüdümünde diğer organları aracılığıyla yürütmektedir. Söz konusu Komite, bağcılık, önoloji (şarap bilimi) ve ekonomi olmak üzere üç ana başlık altında etkinliklerini sürdürmekte, bu konuda veri toplama, yayınlama, değerlendirme, tanım yapma ve standart oluşturma çalışmaları yapmaktadır. Komisyon ve alt komisyonlar, özellikle şarapçılık konusunda pek çok uluslararası normun belirlenmesi ve kontrol çalışmalarında etkin rol üstlenmektedirler. Örgüt, tüm dünya devletlerinin katılımına açık olup, başvuran devletin üyeliği 6 ay içinde üye ülkelerin çoğunluğu tarafından karşı çıkılmadığı sürece kabul edilmektedir. Halihazırda örgütün 44 üyesi vardır. Örgüte, gözlemci olarak devletler, bölgeler ve konuyla ilgili örgütler üye olabilmektedir. 79

81 OIV uluslararası planda pek çok örgüt ile eşgüdüm veya işbirliği içinde çalışmakta, bağcılık ve şarap alanında diğer örgütlerin çalışmalarına önemli katkılarda bulunmaktadır. Bunların başında Avrupa Birliği Komisyonu gelmektedir. OIV nin analiz yöntemleri AB mevzuatına olduğu gibi alınmaktadır, Önolojik (şarap bilimine ilişkin) uygulamalar için de aynı yönde bir proje mevcuttur. Ayrıca şarap yapımı için kullanılan türlerin listesi konusunda da işbirliği sağlanmıştır. OIV, Codex Alimentarius ile sofra üzümleri normu, FAO (Gıda ve Tarım Örgütü) ile dünya bağ istatistikleri, MAYZEM (Milletlerarası Akdeniz Yüksek Zirai Etüdler Merkezi) ile Akdeniz Havzasının kartografisinin çıkarılması, UPOV (Yeni Bitki Türleri Koruma Birliği) ile asma türleri betimleme kodu hakkında ortak çalışmalar yürütmektedir. Bunların yanında, işbirliği yaptığı diğer kuruluşlar arasında Uluslararası Şarap ve İspirtolu İçkiler Federasyonu (FİVS), Avrupa Şarapçılık Bölgeler Kurulu (AREV), Uluslararası Şarap Üniversitesi Derneği (AUİV), Uluslararası Şarapçılık Birliği (UİOE), AMORİM Uluslararası Akademisi, Avrupa Şarapçılık ve Bağcılık Hukukçuları Derneği (AİDV) sayılabilir. Türkiye ile İlişkileri: Türkiye 1940 yılında o zamanki adıyla Uluslararası Şarapçılık Ofisi ne üye olmak için başvurmuş ve 1946 yılında üye olmuştur yılında kendi isteği ile çekilmiş ve 1976 yılında yeniden üye olmuş, 3 Nisan 2001 tarihli OIV Kurucu Anlaşmasını 15 Mart 2005 tarihinde onaylamıştır. Türkiye Dünya üzüm üretiminde 6'ncı, çekirdeksiz kuru üzüm üretiminde ise 2. sırada bulunmakta olup, 1200 üzüm çeşidini içeren üretim alanı ile çok zengin asma gen potansiyeline sahip önemli bir üzüm üreticisi ülkedir. Türkiye'deki bağ alanlarının % 38'inin, toplam üzüm üretiminin % 40'ının, çekirdeksiz kuru üzüm üretiminin büyük bölümü ile şaraplık üzümün % 20'sinin Ege Bölgesinde üretilmekte olup, sofralık ve çekirdeksiz kuru üzüm üretiminde dünyada söz sahibi ülkelerden biridir. 35. Dünya Bağ ve Şarap Kongresi ve 10. Genel Kurulu Sayın Bakanımızın himayelerinde, Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu nun (TAPDK) ev sahipliğinde Haziran 2012 tarihleri arasında 45 ülkeden 300 bilim insanının katılımıyla İzmir de 80

82 gerçekleştirilmiştir. OIV 10. Genel Kurulu nda Claudia Ines Quini 3 yıllık dönem için OIV Başkanlığına seçilmiştir. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ahmet Altındişli, Uluslararası Bağ ve Şarap Örgütü (OIV) Sofralık Üzüm, Kuru Üzüm ve Fermente Olmamış Üzüm Ürünleri Komisyonu Başkanlığı'na seçilmişlerdir. Resmi Web Adresi: 81

83 14. ULUSLARARASI KAHVE ÖRGÜTÜ (ICO) Kuruluşu ve Görevleri: ICO Kahve ihracatçı ve ithalatçı ülkeleri bir araya getirerek ülkelerin dünya kahve sektöründeki zorluklara karşı işbirliği yapmalarına olanak sağlayan hükümetlerarası bir örgüttür yılında beş yıllık bir süreç için yürürlüğe giren ilk Uluslararası Kahve Antlaşması nın (ICA) imzalanmasının ardından 1963 yılında Uluslararası Kahve Örgütü kurulmuştur. Günümüze kadar ICA 1962, ICA 1968, ICA 1976 ICA 1983, ICA 1994, ICA 2001, ICA 2007 olmak üzere 7 sözleşme imzalanmıştır yılında imzalanan Uluslararası Kahve Antlaşması yla örgütün üye sayısı 44 e çıkarılırken (38 ihracatçı ülke ve AB ile birlikte aralarında Türkiye nin de bulunduğu 5 ithalatçı ülke) ülkemiz de bu antlaşma ile yeni üye statüsünü kazanmıştır. Örgüte üye ülkeler dünya kahve üretiminin yüzde 97 sini ve tüketiminin yüzde 80 ini karşılamaktadırlar. -Hükümetler ve özel sektörü bir araya getirerek kahve sektöründeki sorunları konuşmaya piyasa şartlarını iyileştirmeye ve fakirliğin azaltılmasını sağlamaya yardımcı olur -Dünya kahve ekonomisine fayda sağlayacak projeleri araştırır -Kahve Kalite Geliştirme Programı sayesinde kaliteli kahveyi teşvik eder -Dünya Kahve Sektörüne ilişkin tuttuğu istatistiklerle piyasa şeffaflığını sağlar -Yerel kahve birlikleri ve küçük çiftçinin kapasitesini geliştirecek stratejileri teşvik eder -Kahve üzerine teknoloji geliştirecek ar-ge yatırımlarını destekler -Dünya kahve sektörüne nesnel kapsayıcı teknik ve bilimsel bilgi sağlar 82

84 -Ülkelerin, kahve ticaretinde gümrük indirimleri için çaba göstermesini ve tüketimi engelleyici koşulları kaldırmalarını teşvik eder. Yönetim Birimleri: Uluslararası Kahve Konseyi: Konsey, organizasyonun en büyük karar otoritesidir. Her üye hükümetten temsilcilerden oluşur. Konsey mart ve eylül aylarında toplanır. Toplantı konuları kahve sorunlarını tartışmak, stratejik dokümanları onaylamak, tavsiye komitelerinin önerilerini incelemektir. Kararlar genel olarak oybirliğiyle alınır. Dünya Kahve Konferansı: Dünya kahve konferansı her 4 ila 5 yılda toplanır. Sözleşmede öngörülen hedeflere ulaşmada katkı sağlar. Konferans tarih yer gündem gibi konularına Konsey karar verir Kahve Finans Sektörü Danışma Forumu: Danışma forumu küçük ve orta ölçekli üreticilerin ve kahve üretim bölgelerindeki yerel birliklerin ihtiyaçlarını göz önünde bulundurarak kahve sektörünün finans ve risk yönetimi konularıyla ilgili danışma tavsiye forumu rolüne sahiptir Özel Sektör Danışma Kurulu: İhracatçı ve ithalatçı ülkelerden önde gelen 16 şirketin temsilcilerinde oluşur. Dünya kahve tüketimine ilişkin verileri değerlendirirler, kahve sektörü ve gıda güvenliği gibi konularda fikirler üretirler Proje Komitesi: Projelerle ilgili olarak öneri kabul fonlama gibi konularda konseye tavsiyede bulunur. Promosyon ve Market Geliştirme Komitesi: Bu komite konseye yardımcı organlardan biridir. Market geliştirme kahve içimini teşvik kahve ve sağlık konularında piyasa analizleriyle konseye yardımcı olur. Finansal ve İdari Komite: Bu komite idari bütçenin ve organizasyonun yıllık hesaplarının onaylanması konularında konseye öneriler getirir İstatistik Komitesi: Dünya kahve üretimi fiyatlar ihracat ithalat dağıtım gibi birçok alanda istatistiki veriler tutarak konseye sunar önerilerde bulunur 83

85 İcra Direktörü: İcra direktörü sözleşmenin uygulanmasından ve yönetiminden sorumludur. Brezilyalı Roberio Oliviera Silva 1 Kasım 2011 den beri bu görevi sürdürmektedir Sekreterya: Operasyonların ve finans yönetimin bası olarak proje istatistik bilgi finans gibi alanlarda sorumlu organdır. Ekonomistler istatistik uzmanları ve destekleyici personelden oluşan Sekreterya uygulama programlarının yürütülmesini de sağlamaktadır. Türkiye ile İlişkileri: tarihinde 6077 sayılı 2007 Uluslararası Kahve Antlaşması nın onaylanmasının uygun bulunduğuna dair kanun TBMM de kabul edilmiş ve ülkemiz sözleşmenin taraf ülkeleri arasına katılırken konseye temsilci atama hakkına da sahip olmuştur. Resmi Web Sitesi: 84

86 15. ULUSLARARASI ZEYTİNYAĞI KONSEYİ (IOOC) Merkez: Madrid, İspanya Genel Sekreter: Fausto LUCHETTI Diller: Arapça, İngilizce, Fransızca, İtalyanca, İspanyolca. Kuruluş ve Görevleri: Uluslararası Zeytinyağı Konseyi (IOOC) 1959 yılında, 1958 yılında Protokol haline getirilen 1956 tarihli Uluslararası Zeytinyağı Anlaşması'na danışmanlık yapması amacıyla kurulmuştur. Konsey 1967, 1969, 1973 yıllarında protokollerle genişletilen II. Uluslararası Zeytinyağı Anlaşması"na da danışmanlık yapmaya devam etmiştir yılı Anlaşması nın süresi, 1978 yılında Birleşmiş Milletler Zeytinyağı Konferansı ve UNCTAD bağlamında 1979 yılına kadar uzatılmıştır. Bu genişleme UNCTAD ın 93(IV) No lu kararı çerçevesinde yeni hazırlıkların yapılabilmesini mümkün kılmıştır. 3. Uluslararası Zeytinyağı Anlaşması 1979 yılında imzalanmış, 1981 yılında yürürlüğe girmiş ve 1985 yılında dolan süresi 1986 yılına kadar uzatılmıştır. IV. uluslararası Zeytin ve Zeytinyağı Anlaşması ise 1986 yılında Cenevre de imzalanmış ve kesin olarak 1988 yılında yürürlüğe girmiştir. Bu Anlaşma nın süresi 1991 yılında dolmasına rağmen 1993 yılına kadar uzatılmıştır. Ancak bu süre 1993 yılında Cenevre de imzalanan Protokol gereği 31 Aralık 1998 tarihine kadar genişletilmiştir Anlaşması nın amaçları, Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı nın (UNCTAD) 93(IV), 124(V), ve 155(VI) No lu kararları da dikkate alınarak şu şekilde belirlenmiştir: zeytin ürünlerinde dünya genelinde karşılaşılan problemlerin çözümü amacıyla uluslararası işbirliğinin geliştirilmesi, araştırmaların ve gelişmelerin desteklenerek zeytin ekiminin modernleştirilmesi ve teknik ve bilimsel programlarla kalitenin artırılması, ürün işleme maliyetlerinin düşürülmesi, uluslararası zeytin ürünleri ticaretinin geliştirilmesi amacıyla bu alanda kolaylaştırıcı önlemlerin alınması, üretim ve tüketim arasındaki dengenin 85

87 sağlanması, pazarda meydana gelen dalgalanmaların engellenmesi, haksız rekabetin önlenmesi ve ürün tesliminin imzalanan kontrata uygun olarak gerçekleştirilmesinin sağlanması, zeytin üretiminde uygulanacak politikaların işbirliği yolu ile uyumlaştırılması, pazarın genişletilmesi, ticaretin yapısının korunması ve arzın garantili bir şekilde sürdürülmesinin sağlanması, tüm bu alanlarda bilgi akışının sağlanması ve Zeytinyağı Anlaşması nın uygulanmasının takip edilerek geliştirme yollarının araştırılması. Konsey bu amaçlar doğrultusunda ve uluslararası işbirliğinin gereği olarak özel bir fon oluşturmuştur. Anlaşma gereğince başlıca üretici ve ihracatçı ülkeler bu fona her yıl katılmak zorundadırlar. Başlıca ithalatçı ülkeler ise bu fona özel anlaşmalar gereği katılımda bulunurlar. Konsey in reklam amacıyla, hükümetlerden ve diğer benzer kaynaklardan katılım sağlama yetkisi vardır. Ayrıca Konsey dünya genelinde kullanılabilecek değeri haiz biyolojik ve teknik araştırmalara da özel bir ilgi göstermektedir. Üyeler: 1993 yılında genişletilen Anlaşma kapsamında Örgüt ün üyeleri şu şekildedir: Başlıca Üretici ve Başlıca İthalatçı Ülkeler: Avrupa Birliği (Avusturya, Belçika, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, İrlanda, İtalya, Lüksemburg, Hollanda, Portekiz, İspanya, İsveç, İngiltere) ve Türkiye Başlıca Üretici Ülkeler: Cezayir, Kıbrıs Rum Kesimi, İsrail, Lübnan, Fas, Tunus, Türkiye, Yugoslavya. Başlıca İthalatçı Ülke: Mısır Gözlemciler: Arjantin, Avustralya, Brezilya, Bulgaristan, Kanada, Şili, Çin, Kolombiya, Kosta Rika, Küba, Dominik Cumhuriyeti, Ekvator, Hindistan, İran, Irak, Japonya, Ürdün, Libya, Meksika, Norveç, Pakistan, Panama, Peru, Polonya, Romanya, Rusya Federasyonu, Suudi Arabistan, Slovakya, Suriye, Tayland, ABD, Uruguay, Venezuela. IOOC ve Türkiye İlişkileri: Konseye 1963 tarihinde üye olan ülkemiz, üyelikten 1998 yılında ayrıldıktan sonra tarihinde sektörün talepleri doğrultusunda tekrar üye olmuştur. 86

88 Sofralık zeytin üretiminde AB den sonra ikinci, zeytinyağı üretiminde ise AB, Tunus ve Suriye nin ardından dördüncü sırada olan ülkemizin, gerek uluslararası ticarette hak ettiği yeri alabilmesi gerekse sektörün üretimden ihracata kadar karşı karşıya geldiği sorunlara uluslararası platformda çözüm ve destek bulunabilmesi açısından önemli bir platform ve organ olan Konsey nezdinde daha etkin bir rol üstlenmesi amaçlanmaktadır. Resmi Web Adresi: 87

89 16. ORTA VE DOĞU AVRUPADA BALIKÇILIĞIN GELİŞTİRİLMESİ ÖRGÜTÜ (EUROFISH) Genel Bilgi: EUROFISH, Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü tarafından 1970 lerin sonunda oluşturulan bir iletişim ağı olan FISH INFO Network ün bir parçasıdır. Özellikle gelişmekte olan ülkelere balıkçılık sektörüyle ilgili konularda yardımcı olma amacıyla kurulan FISH INFO Network, özel sektör ve hükümetlere destek sağlamaktadır. FISH INFO Network ü oluşturan örgütler ve merkezleri şu şekildedir; GLOBEFISH (İtalya) EUROFISH (Danimarka) INFOPECHE (Fildişi Sahili) INFOSA (Namibya) INFOPESCA (Uruguay) INFOFISH (Malezya) INFOSAMAK (Fas) INFOYU(Çin) 88

90 Orta ve Doğu Avrupa da Balıkçılığın Geliştirilmesi Uluslararası Örgütü (EUROFISH), Danimarka Hükümeti ve FAO nun finansal desteği ile 1996 yılında EASTFISH (Doğu Avrupa Ülkeleri İçin Su Ürünleri Pazarlaması ve Bilgi Servisi Projesi) olarak kurulmuş ve alınan bir kararla, 2002 yılından bu yana bütün Avrupa ülkelerini ve ilgili organizasyonları kapsayacak şekilde Doğu ve Orta Avrupa da Balıkçılığın Geliştirilmesi için Uluslararası Organizasyon (EUROFISH) adı altında faaliyet göstermeye başlamıştır. EUROFISH in temel hedefleri: Su ürünleri ile ilgili özel sektör yatırımlarının ve ortaklıkların teşvik edilmesi ve projelerin geliştirilmesi, Ticaret ve pazarlama imkânlarının hızlandırılması, Su ürünleri ile ilgili düzenli bilgi akışının sağlanmasıdır. Avrupa Birliği nin devam eden büyümesi ile birlikte bilgi edinme ve karar alma sürecine katkıda bulunmaya yönelik kuruluşların varlığına duyulan ihtiyaç artış göstermektedir. EUROFISH de balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliği sektörüne yönelik kapsamlı bilgiye sahip özel bir bölgesel örgüt olduğu için, AB genişleme sürecine etkili ve hedefine uygun katkılar sağlamaktadır. EUROFISH, üretim artışı sağlamak, sürdürülebilir ve çevre dostu ticareti desteklemek ve yeni iş imkânları oluşturmak amacıyla üye ülkelerin hükümetlerine yardımcı olmaktadır. 89

91 EUROFISH üyesi olan ülkeler; Arnavutluk, Hırvatistan, Danimarka, Estonya, İtalya, Letonya, Litvanya, Norveç, Polonya, Romanya, İspanya ve Türkiye dir Uluslararası Orta ve Doğu Avrupa Balıkçılığını Geliştirme Teşkilatına (EUROFISH) üyeliğimizle ilgili Anlaşma, Roma Büyükelçisi Türkiye Hükümeti adına EUROFISH Anlaşmasını 5 Mart 2002 yılında FAO nun Roma daki Merkezinde imzalamasıyla taraf olmuştur. EUROFISH Kurucu Anlaşması nın Uygun Bulma Kanunu Meclis ten geçerek 30 Haziran 2004 tarih ve sayılı Resmi Gazete ile yürürlüğe girmiştir. 31 Aralık 2004 yılında EUROFISH Anlaşması, anlaşma metninin bir maddesine çekince koyularak kabul edilmiş olup, 31 Aralık 2005 tarihinde Resmi Gazete de yayınlanmıştır. Resmi web sitesi; 90

92 17. ULUSLARARASI ATLANTİK ORKİNOSLARI KORUMA KOMİSYONU (ICCAT) Genel Bilgi: Uluslararası Atlantik Orkinosları Koruma Komisyonu, Atlantik Okyanusu ve komşu sularındaki orkinos ve orkinos benzeri türleri korumakla yükümlüdür. ICCAT, Uluslararası Atlantik Orkinosları Koruma Anlaşmasının kabul edilmesiyle, 1966 yılında Rio de Janeiro da kurulmuştur. Anlaşma, onaylama sürecinin ardından, 1969 yılında yürürlüğe girmiştir. Merkezi Madrid dir. Bu anlaşmayla, ICCAT in, Atlas Okyanusundaki orkinos ve orkinos benzeri balık türleri hakkında çeşitli çalışmalar yürütebilecek ve bu türlerin yönetimini gerçekleştirecek tek balıkçılık örgütü olması sağlanmıştır. ICCAT, orkinos avcılığına yıllık kotalar belirlenmesi, küçük boy balıkların avlanmasına kısıtlamalar getirme ve belirli balıkçılık faaliyetleri için zaman-alan yasakları koyma gibi koruma tedbirlerinden sorumludur. ICCAT, balıkçılığın stok yoğunluğuna etkilerini belirlemek amacıyla biyometri, ekoloji ve oşinografi çalışmaları yürütmektedir. Komisyon çalışmaları, anlaşma bölgesi içerisindeki balık kaynakları hakkında güncel bilgiler toplamayı ve istatistiksel bilgi analizleri yapmayı kapsamaktadır. Komisyon, orkinos avcılığı sırasında yakalanan yan avlarla ilgili veri toplama görevini de üstlenmiştir. Akdeniz de orkinos avcılığı konusunda uygulanan temel ICCAT tavsiye kararlarından bazıları; belirli bir boydan küçük olan balıkların avcılığının yasaklanması, belirli av araçları ile yapılan avcılığın belirli zamanlarda yasaklanması, Akdeniz de uçak veya helikopterle avcılığa destek verilmemesi yönünde yasaklar ve orkinos yetiştiriciliğine yönelik oluşturulan yönetim planlarından oluşmaktadır. Komisyonun temel hedefleri; 91

93 Üye devletler adına araştırmalar yürütmek, istatistikler tutmak, stok değerlendirmesi yapmak, Bilimsel yönetim önerileri geliştirmek, Üyelere, balıkçılık yönetim tedbirleriyle ilgili bir sistem oluşturmak, Konu ile ilişkili yayımlar ortaya koymaktır. Komisyona üye olan 48 devlet bulunmaktadır. Ülkemizin ICCAT a üye olabilmesi için hazırlanan yasa tasarısı 15 Mayıs 2003 tarihinde TBMM de kabul edilmiş ve 28 Mayıs 2003 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 4859 sayılı kanunla yürürlüğe girmiştir. ICCAT in resmi dilleri İngilizce, Fransızca ve İspanyolcadır yılı itibariyle üye ülkeler ve yapılan kota tahsisleri CPC Kota (t) % Arnavutluk Cezayir Çin Hırvatistan Mısır Avrupa Birliği İzlanda Japonya Kore Libya Fas Norveç Suriye Tunus Türkiye Tayvan TOPLAM 13,

94 Türkiye nin yıllara göre orkinos balığı kotaları ve avcılık verileri Yıl Kota (ton) Av Miktarı (ton) , , , , ,66 Resmi Web Adresi: 93

95 18. DÜNYA SU KONSEYİ (WWC) Genel Bilgi: Dünya Su Konseyi çok paydaşlı bir platform olarak ünlü su uzmanları ve uluslararası organizasyonların girişimiyle küresel toplumdaki giderek artan su sorunu üzerine 1996 da merkezi Marsilya olarak kurulmuştur. Dünya Su Konseyi nin 65 ülkeden 340 üyesi bulunmaktadır. Dünyadaki en büyük yatırım bankaları ve en büyük su şirketleri, hükümet kuruluşları, STK lar, meslek birlikleri ve akademik kurumlar Konsey in üyeleri arasındadır. Avrupa Yatırım Bankası, Afrika Yatırım Bankası, Lyonnaise des Eaux, Group Suez, Price Waterhouse Coopers, Suez Environment, AREVA bu üyeler arasında göze çarpanlardandır. Konsey de Türkiye 41 üye ile en çok üyesi olan üçüncü ülke konumundadır. Dünya Su Konseyi üyelerinin %13 ünü Türkiye den kurumlar oluşturmaktadır. Türkiyeli kurumların büyük bir çoğunluğu inşaat, mühendislik ve müteahhitlik alanlarında faaliyet gösteren şirketlerden oluşmaktadır. Görevi: Konseyin misyonu; dünya kamuoyu ve en üst karar alma düzeyleri dahil, her ortamda suyla ilgili kritik konularda bilinç ve duyarlılığı geliştirmek, küresel su kaynaklarının her boyutta, yeryüzünde yaşayan bütün canlıların yararına olacak biçimde etkin korunmasını, geliştirilmesini, planlanmasını, yönetilmesini ve kullanılmasını güvenceye almaktadır. Amacı: Konseyin amacı; su kaynaklarının sürdürülebilir olarak kullanımı konusunda çeşitli eylem programlarının hazırlanması, su kaynaklarının ve çevrenin gelecekteki durumuyla ilgili olarak değişik senaryoların geliştirilmesi, su konularının daha uzun vadeli ve daha kapsamlı bir şekilde ele alınarak küresel bazda bir düşünce kuruluşu olarak çeşitli faaliyetlerin gerçekleştirilmesidir. 94

96 Konsey görüş alışverişinin ve münazaraların teşvik edildiği bir platform sunarak su kaynakları ve su hizmetleri yönetimi hakkında su toplumundaki bütün paydaşlar tarafından oluşturulan ortak bir stratejik görüşe sahip olmayı hedeflemektedir. Bu çerçevede Konsey girişimlerini ve aktivitelerini hızlandırarak Dünya Su Forumu nu oluşturmuştur. Forum Toplantıları: Dünya Su Forumlarının birincisi Mart 1997 de Fas-Marakeş te gerçekleştirmiştir. Forumlar üç yılda bir periyodik olarak gerçekleştirilir. İkinci Dünya Su Forumu 2000 yılında Hollanda-Lahey de yapılmıştır. Bu forum sonrasında Konseyin su politikalarında belirleyici olacak kararlar almıştır. Bu kararlar şunlardır: -Bütünleşik yönetime bütün paydaşları katmak (Bütünleşik Su Kaynakları Yönetimi) -Su hizmetlerinin fiyatlandırılmasına bütün maliyetleri dahil etmek, Araştırma ve yenileştirme için kamusal fonları arttırmak -Uluslararası su havzalarında işbirliğini arttırmak, su yatırımlarını büyük oranda arttırmak. Üçüncü Dünya Su Forumu ise Mart 2003 te Japonya-Osaka da yapılmıştır. Bu forumda Dünya Su Konseyi, 2. Dünya Su Forumu nun taahhütlerine uygun olarak Dünya Su Faaliyetleri Raporu nu yayımlamıştır. Dördüncü Dünya Su Forumu 2006 yılında Meksika-Mexico City de yapılmıştır. Dünya Su Forumlarının beşincisine ise ülkemiz ev sahipliği yapmıştır Mart 2009 tarihleri arasında İstanbul'da düzenlenen Beşinci Dünya Su Forumu, 30 binden fazla kişinin katılımıyla, bugüne kadar organize edilen su ile ilgili en büyük etkinlik olmuştur. Forum, açık ve geniş kapsamlı bir diyalog ortamı sağlayarak "farklılıkları yakınlaştırmaya" çalışmış ve aslında paydaşlar arasında farklılık yaratıcı etkenlerden ziyade birleştirici etkenlerin var olduğunu göstermiştir. Beşinci Dünya Su Forumu'nun siyasi çıktıları, küresel su stratejileri ve faaliyetlerinin şekillendirilmesi konusunda rehberlik sağlayıcı özellikleri ile uluslararası su topluluğu için büyük değer taşımaktadır. Forumun sonunda yerel ve bölgesel idarelerin, sorunları analiz etmeleri ve başa çıkabilmeleri için eylem planları hazırlamaları üzerine oluşturulan yeni bir anlaşma olan İstanbul Su Mutabakatı imzalanmıştır. 95

97 Altıncı ve en son gerçekleşen Dünya Su Forumu ise beş kıtadan seçilen 350 yerel ve bölgesel yetkilinin su ve sağlık hizmetleri konusundaki uluslararası hareketliliği artırmak ve İstanbul Su Mutabakatı nda kararlaştırılan sorumluluklarını yinelemek amacıyla Mart 2012 arasında Marsilya da gerçekleştirilmiştir. Forum sonunda yerel ve bölgesel yönetimler su konusunun küresel boyutta ele alınması konusundaki kararlılıklarını göstermişlerdir ve su ve sağlık hizmetlerine ulaşımın iyileştirilmesi konusundaki önemli rolünün altını çizmişlerdir. Resmi Web Adresi: 96

98 B. ALT GÖREV ALANLARINDA TARIM YER ALAN ULUSLARARASI KURULUŞLAR 97

99 1.İKTİSADİ İŞBİRLİĞİ VE KALKINMA TEŞKİLATI (OECD) Kuruluş tarihi :1961 Merkezi :Paris/FRANSA Üye sayısı :34 Bütçe :347 milyon Euro (2012) Genel Sekreter :Angel Gurria (Meksika vatandaşı) Yayın :250 adet/yıl Resmi dil :İngilizce ve Fransızca ABD Almanya Avustralya Avusturya Belçika Kanada Çek Cumhuriyeti Danimarka Estonya Finlandiya Fransa Güney Kore OECD Üyesi Ülkeler İngiltere Hollanda İsrail İtalya İrlanda İzlanda İspanya İsveç İsviçre Japonya Lüksemburg Macaristan Meksika Norveç Polonya Portekiz Slovak Cumhuriyeti Slovenya Şili Türkiye Yeni Zelanda Yunanistan 98

100 OECD nin yakın temas halinde olduğu üye olmayan ülkeler: - Brezilya - Çin - Hindistan - Endonezya - Güney Afrika Cumhuriyeti - Rusya (OECD üyeliği seneleri içerisinde öngörülmektedir) Genel Bilgi: Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü uluslararası bir ekonomik örgüttür. OECD, 14 Aralık 1960 tarihinde imzalanan Paris Sözleşmesi'ne dayanılarak, 30 Eylül 1961'de kurulmuştur ve savaş yıkıntıları içindeki Avrupa'nın Marshall Planı çerçevesinde yeniden yapılandırılması amacıyla 16 Nisan 1948 yılında kurulan Avrupa Ekonomik İşbirliği Örgütü'nün (OEEC The Organisation for European Economic Co-operation) doğrudan mirasçısıdır. Merkezi Paris te bulunan örgütün İngilizce ve Fransızca olmak üzere iki resmi dili mevcuttur. Örgütün tüzüğe bağlanmış amaçları şunlardır: Finansal istikrarın eşzamanlı olarak korunduğu üye ülkelerde ve hem de özellikle gelişmekte olan ülkelerde halkın yaşam standardının iyileştirilmesi, sürekli ve dengeli ekonomik gelişim sağlayan politikaya destek ve yardım, işsizliğin ortadan kaldırılması; Ekonomik genişleme politikasının uyandırılması ve sosyo-ekonomik eşgüdümlü gelişmenin desteklenmesi; Uluslararası yükümlülüklere uygun olarak çok taraflı ve ülkeler arasında ayrım gözetmeyen dünya ticaretinin geliştirilmesine destek verilmesi. OECD'ye üye veya bu örgüte üyelik talebinde bulunan ülkeler, sosyo-politik ve ekonomik yaşamda, aşağıda belirtilen üç ilkeyi vazgeçilmez değerler olarak benimsemişlerdir: Demokrasi; İnsan haklarına ve yurttaş özgürlüğüne bağlılık. 99

101 Örgütün şu anda 34 üyesi mevcuttur. Kurucu üye ülkeler; Avusturya, Belçika, Kanada, Danimarka, Fransa, Almanya, Yunanistan, İzlanda, İrlanda, İtalya, Lüksemburg, Hollanda, Norveç, Portekiz, İspanya, İsveç, İsviçre, Türkiye, Birleşik Krallık ve Amerika Birleşik Devletleri dir. Sonradan katılan üyeler ise; Avustralya, Çek Cumhuriyeti, Finlandiya, Macaristan, Japonya, Meksika, Yeni Zelanda, Polonya, Slovakya, Güney Kore, Şili, Estonya, Slovenya ve İsrail dir. Avrupa Birliği de OECD ye katılım gösterir. Türkiye Cumhuriyeti, 2 Ağustos 1961 de OECD Konvansiyonu nu onaylayarak OECD ye kurucu üye olarak katılma iradesini göstermiştir. OECD nin yapısı 3 temel unsura dayanır; 1) OECD üye ülkeleri: Her ülke bir büyükelçi liderliğindeki delegasyon ile temsil edilir. Hepsi birlikte OECD Konseyi ni oluştururlar. Örgütün rotası kolektif şekilde burada çizilir. 2) OECD Sürekli Komiteleri: OECD nin her çalışma alanına özel bir Sürekli Komite mevcuttur, bunların yanında çeşitli geçici yapılar da bulunur. Bu komitelerde üyelerden ve üye olmayan ülkelerden uzmanlar bulunur. 3) Sekretarya: Genel Sekreter tarafından yönlendirilen Sekretaryanın, komitelere destek sağlayan, yaklaşık 2,500 çalışanı bulunur. OECD nin çalışma şekli: Çalışma Programında belirlenen konularda Sekretaryaya bağlı direktörlükler tarafından hazırlanan raporlar, ilgili komitelerde, üye ülkelerden gelen katılımcılar tarafından tartışılır. Üzerinde uzlaşmaya varılan metinler periyodik olarak toplanan Konsey toplantılarında onaylanır. Konsey kararları oybirliği ile alınır. OECD bünyesinde yaklaşık 250 komite, çalışma grubu ve uzman grubu bulunmaktadır. Üye ülkelerden her yıl yaklaşık uzman OECD Toplantılarına katılım sağlamaktadır. Sekretarya, üye ülkeler tarafından gönderilen verileri kullanmak suretiyle ekonomik analizler yapabilmektedir. Sağlıklı bir analiz yapılabilmesi için verilerin doğru ve güncel olması gereklidir. 100

102 OECD, yaptığı çalışmalarda sivil toplum kuruluşları ile de görüş alışverişinde bulunmaktadır. Çalışma programı ve bütçe: Çalışılacak konular ve tahmini bütçeleri 2 yıllık süreler için belirlenir ve ilgili komitelerde tartışmaya açılarak karara bağlanır. Tarımla ilgili olarak yapılması planlanan çalışmalar ve tahmini bütçeleri yılda 2 kez toplanan Tarım Komitesi ve Balıkçılık Komitesi toplantılarında görüşülür. Komitelerde üzerinde uzlaşılan program ve bütçe, onaylanmak üzere Konseye sunulur. Organizasyon yapısı: Sekretarya, aşağıdaki birimlerden oluşmaktadır: 1. Girişimcilik merkezi ve yerel kalkınma merkezi, 2. Vergi politikaları ve yönetimi merkezi, 3. Finansal ve yatırım işleri direktörlüğü, 4. İşbirliğini geliştirme direktörlüğü, 5. Ekonomi bölümü, 6. Eğitim direktörlüğü, 7. İstihdam, çalışma ve sosyal işler direktörlüğü, 8. Çevre direktörlüğü, 9. Kamu yönetişimi ve bölgesel kalkınma direktörlüğü, 10. İstatistik direktörlüğü, 11. Bilim, teknoloji ve sanayi direktörlüğü, 12. Ticaret ve tarım direktörlüğü. Ticaret ve Tarım Direktörlüğü: Ticaret ve Tarım, birbirinden bağımsız 2 direktörlük şeklindeyken 2006 yılında OECD Genel Sekreterinin aldığı karar doğrultusunda birleştirilmiştir. Ticaret ve Tarım Direktörlüğü tarafından periyodik olarak düzenlenen belli başlı toplantılar şu şekildedir: Tarım Komitesi, Tarım ve Çevre Çalışma Grubu, Tarımsal Politikalar ve Piyasalar Çalışma Grubu, Tarım ve Ticaret Çalışma Grubu, 101

103 OECD Traktör Kodları Teknik Grubu, OECD Tohum Şeması Teknik Grubu, Balıkçılık Komitesi. OECD ve Tarım Tarım sektörü, birçok OECD ülkesinde, milli gelire ve istihdama mütevazı oranda katkıda bulunsa da, hükümetler ulusal ve uluslararası pazarlara müdahalede bulunarak, çeşitli yöntemlerle tarımı desteklemektedirler. Bu müdahalelerin pek çoğu, örneğin üretim desteği ve ticaret engellemeleri, gelişmekte olan ülkelerde, ekonomik verimliliği azaltmakta, üretim ve ticarete zarar vermekte, büyüme önünde engel oluşturmakta ve çevreye zarar vermektedir. Sonuç olarak, finansal maliyetler tüketici ve vergi mükellefleri tarafından yüklenilmektedir yılında, OECD ülkeleri hükümetleri tarıma yaklaşık 252 milyar USD destek sağlamıştır. Her ne kadar bu destekleri azaltma konusunda ilerleme kaydedilse de, daha yapılması gereken çok şey olduğu aşikârdır. Birçok ülkedeki politika yapıcılar üretim destekleri ve ilgili sınır tedbirlerinin gıda ve çiftçilik beklentilerini karşılamak için uygun olmadığının farkındadırlar. Bu kapsamda, OECD ülkeleri için öncelik, tarımsal destek araçları ve emtia üretimi arasındaki bağlantıyı kesmektir. Bu başarıldığı zaman ki birçok ülke bu yönde ilerleme kaydetmektedir-bir sonraki hedef belirli sonuçlar için belirli politikaları seçmek olacaktır. Genel olarak, başarılı politika değişiklikleri iyi hazırlanmalı, danışmanlıkla ve kanıta dayalı analizlerle desteklenmeli ve gerektiğinde ayarlama veya telafi mekanizmaları bu politikalara eşlik etmelidir. OECD bu sürece özel ülke çalışmaları yürüterek ve üye hükümetlere politika tavsiyeleri vererek katkıda bulunmaktadır. Tarım Üzerine OECD Küresel Forumları Tarım üzerine OECD Küresel forumları, OECD üyeleri ve üye olmayan ekonomiler arasında tarımsal politik konular üzerine kurulan diyalogları güçlendirmektedir. Bu diyaloglar, değerlendirme, politika reform süreçlerini ve ticaret serbestisini güçlendirmek için düzenli izleme ve analiz etme ve ortaya çıkan tarımsal politika konularını hedefleme üzerine kurulmuşlardır. 102

104 Forumun temaları, yerli politika reformları, ticaret serbestisi, ekonomik büyüme ve yoksulluğun azaltımı arasındaki bağlantılar etrafında şekillenmekte ancak odak noktası her zaman tarım politikaları olmaktadır. Forum, genellikle, gerçek dünyanın ihtiyaçlarını karşılamak için, küresel bir bakış açısı ve analitik çalışma şeklini benimsemektedir. Katılımcılar OECD ülkeleri hükümet temsilcileri ve uluslararası kuruluşlardan üye olmayan ekonomilerin tarım uzmanları, STK lar, üretici grupları ve araştırmacılardan oluşmaktadır. Tarımsal Politikalar: Tarımsal politika reform seçeneklerinin analizi: o Ana reform girişimleri analiz edilir ve etkileri değerlendirilir. Alternatif, daha az zarar verici ve daha adil politika seçenekleri için kriterler belirlenir. Yeni veya alternatif politika araçları için potansiyel imkânlar üzerine çalışılır. Çiftlik desteğinin izlenmesi ve değerlendirme politikaları: o OECD üye ve üye olmayan ülkelerdeki tarımsal politika değişikliklerini izler ve değerlendirir. Bunu yapmak için kullanılan ana araçlar, her sene uluslararası olarak tanınmış olan göstergeler kullanılarak destek ve koruma seviyelerinin ölçülmesidir. Üretici Destek Tahminleri (PSE): o Hükümetler çeşitli politika tedbirleriyle tarımı desteklemeye çalışmaktadırlar. OECD, bu kapsamda bir takım özel göstergeler geliştirmiştir. Bunlardan bir tanesi olan PSE, özel olarak, bu desteğin seviyesini ve oluşanlarını izlemek ve değerlendirmek için tasarlanmıştır Tarımda çok işlevsellik: o OECD çok işlevsellik üzerine çalışmalarına 1998 yılında düzenlenen Bakanlar toplantısında başlamıştır. O günden beri birçok rapor ve çalışma kâğıdı üretilmiştir. İlk rapor tarımda çok işlevselliğin doğasını incelemiş ve politika konularına analitik bir çerçeve çizmiştir. Bu hususta düzenlenen dokümanlar için: 103

105 OECD Ülkelerinde Tarımsal Politikalar: Direktörlük tarafından yılda bir kez hazırlanan OECD Ülkelerinde Tarımsal Politikalar raporu en önemli çalışmalardan biridir. Rapor, destekleme politikalarının genel bir değerlendirmesi yanında her üye ülke için ayrı hazırlanan ülke bölümünden oluşmaktadır. Bu çalışma için gerekli olan veriler her yıl Ocak ayında ilgili ülke tarım bakanlıklarından talep edilir. Toplanan veriler direktörlük içinde ülke sorumlusu uzmanlar tarafından analiz edilir ve direktörlükteki diğer uzmanların görüşüne sunulur. Direktörlük içinde gerekli düzenlemeler yapıldıktan sonra mayıs ayında düzenlenen Tarımsal Politikalar ve Piyasalar Çalışma Grubu toplantısında üye ülke uzmanlarınca tartışılır. Son düzeltmeler yapıldıktan sonra da haziran ayında yayınlanır. Bu raporda kullanılan veriler Bakanlığımız adına Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü Uluslararası Kuruluşlar Dairesi Başkanlığı tarafından derlenerek OECD Sekretaryasına iletilir. Tarımsal destekleme hesaplamalarında kısaca PSE olarak adlandırılan Üretici Destek Tahminleri kullanılır. PSE, üreticilere bütçeden yapılan ödemeler yanında, çeşitli şekillerde yapılan ve yapıldığı varsayılan desteklemelerin, brüt çiftçi makbuzlarının tutarı içindeki % değerini ifade etmektedir. Hesaplamalarda çiftlik çıkış fiyatları temel alınmaktadır. PSE, OECD tarafından 1986 yılından beri hesaplanmaktadır. OECD-FAO Tarımsal Bakış: OECD ve Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Teşkilatı (FAO) tarafından yıllık olarak ortaklaşa hazırlanan bir rapordur. Belli başlı tarımsal ürünlerde önümüzdeki 10 yıl için üretim, tüketim ve fiyat tahminlerini içerir. Tahminlerin hazırlanmasında OECD nin Aglink, FAO nun da Cosimo modelleri müşterek olarak kullanılmaktadır. Tarımsal Ticaret Tarımsal ticaretteki korumalar hala yüksek seviyededir. Hassas emtialar, ihracat destekleri ve engelleyici tarifeler yüzünden rekabetten izole edilmiştir. Üretimi canlandıran ve gelir seviyesini arttıran yerel politikalar bu korumacı ticaret politikalarının kökünde yer almaktadır. Gıda güvenliği ve kalitesi, çevre veya hayvan refahı konusunda artan yerel düzenlemeler de ayrıca ticareti etkilemektedir. a. Tarımsal Pazarları Değerlendirme: 1980 lerin ortalarından beri OECD Üye Ülkelerinin tarımsal politika reformlarına bağlı kalması geniş bir çalışma programını 104

106 doğurmuştur. Bu çalışma programı, tarımsal pazarların performanslarında politika etkileri ve değişikliklerini değerlendirmekte ayrıca uluslararası ticarette ortaya çıkan etkileri gözlemlemektedir. OECD üye ülkelerindeki tarımsal politikalar ulusal ve uluslararası emtia pazarlarını çeşitli derecelerde bozabilmektedir. Bu değişikliklerin etkilerini değerlendirmek, hükümetlerin politikalarını daha doğru bir şekilde düzenleyebilmelerini sağlamaktadır. Bu tarz çalışmaların sonucu da tarımsal pazar ve politikalarla ilgili olan insanlar için çok önemli hale gelmektedir. Kullanıcılara pazar öngörüleri hakkında değerli bilgiler vermektedir. Analizlerin temeli nicel ekonomik değerlendirmelere dayanmaktadır. OECD nin tarımsal emtia pazarları için örnek olan Aglink modeli de bu çalışmalarda kullanılan temel nicel araçtır. Bu model ve diğer araçlar üye devletlerle yakın işbirliği içerisinde geliştirilmeye devam etmektedir. b. Tohum, Traktör, Orman, Meyve ve Sebzeler için Standartlar: OECD, belirli tarımsal emtia ve girdilerin sertifikasyonu ve standardizasyonu için ana referans kaynağıdır. Bu alandaki çalışma organizasyonu hem üye hem de üye olmayan ekonomileri içermektedir ve uluslararası ticarete kolaylık sağlamak için ortak kriterlerin oluşturulmasına odaklanmaktadır. Katılan ülkeler OECD, BM ya da DTÖ üyesidirler. Yaklaşık 60 ülke gönüllü olarak, türlü tohum tanımlama, ormandaki reprodüktif malzeme sınıflandırılması, meyve ve sebze kalite standartları ve kontrol prosedürleri ve traktör performansı ve güvenliği değerlendirilmesi konularında uluslararası kuralları ortaya çıkarmıştır. Bu kodlar uluslararası ticaret için pasaportlar sağlamaktadır. Bu kodlar ve standartlar, Uluslararası Otoriteler aracılığıyla kullanıcılar ve tacirlerce kullanılabilmektedir. İlişkili sanayiler de bu kuralları uygulayabilmektedir. Ülkelere bağlı olarak, direkt uygulamadan akreditasyon prosedürlerine kadar çeşitli şemalar mevcuttur. Ulusal Otoriteler uygulamaları gözden geçirmekte, kurallar için değişiklikler önermekte ve yeni başvuran ülkelerin kabul olmaları konusunda karar vermektedirler. Teknolojik değişiklikler, yeni düzenleyici yaklaşımlar ve yeni gelişen politika konuları üzerinde düzenli güncellemeler yapmakla sorumludurlar. OECD Konsey Kararlarınca onaylanmış bazı uluslararası kuruluşlar hükümetsel ya da değil- kuralların detaylandırılmasında gözlemci olarak bulunurlar. Balıkçılık: OECD sürdürülebilir balıkçılık kaynak yönetimi için tavsiyelerde bulunur ve balıkçılık sektörü için politik ve finansal analizlerde bulunur. Ana balıkçılık projeleri şunları içerir: 105

107 - Akuakültür - Sertifikasyon - İklim değişikliği ve balıkçılık - Balıkçılığı yeniden inşa etme ekonomisi - Küreselleşme ve balıkçılık Balıkçılık Komitesi: Yenilenebilir kaynaklar olarak balıkçılık, politika yapıcılar ve balıkçılık sanayi için önemli ekonomik ve yönetişim güçlükleri göstermektedir. Balık stoklarının, sürdürülebilir ve sorumlu bir şekilde idare edilmesi gerekmektedir. OECD nin balıkçılık alanındaki esas çalışmaları, politika yapıcılar ve balıkçılık sanayinin karşılaştığı zorlukları tartışmaları için OECD üyesi ülkelere bir forum imkanı sunmaktadır. Balıkçılık Komitesi OECD Konsey kararı doğrultusunda Eylül 1961 de kurulmuştur. Komite, balıkçılık konularının ekonomik ve politika yönleri üzerinde tartışma yapılabilen tek forumdur. Tartışma ve çalışmalar, sorumlu ve sürdürülebilir balıkçılık için gerekli politika reformları ve iyileştirmeler üzerine yoğunlaşmaktadır. Balıkçılık Komitesi yılda 2 kez toplanmakta olup, Balıkçılık Komitesi Ekim 2009 daki toplantısını İstanbul da gerçekleştirmiştir. Ticaret ve Tarım Direktörlüğü: 2008 yılında yayınlanan Başbakanlık Genelgesi uyarınca Bakanlığımız, Tarım Komitesi ve Balıkçılık Komitesi Ulusal Eşgüdüm birimidir. Ayrıca Çevre Komitesinde ilgili kurum olarak görev yapmaktadır. Tarım Komitesi Ulusal Eşgüdüm Birimi Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı İlgili Kurumlar Maliye Bakanlığı Enerji ve Tabii kaynaklar Bakanlığı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Kalkınma Bakanlığı 106

108 Hazine Müsteşarlığı Ekonomi Bakanlığı Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Tütün, Tütün Mamulleri ve Alkollü İçkiler Piyasası Düzenleme Kurumu Balıkçılık Komitesi Ulusal Eşgüdüm Birimi Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı İlgili Kurumlar Çevre ve Şehircilik Banklığı Kalkınma Bakanlığı Ekonomi Bakanlığı Denizcilik Müsteşarlığı Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı Resmi Web Adresi: 107

109 2.YİRMİLER GRUBU (G-20) Genel Bilgi: G-20, 1999 yılında G-8 Maliye Bakanları ve Merkez Bankası Başkanlarınca oluşturulmuş bir tartışma platformudur. G-20, Kasım 2008 tarihinden itibaren aynı G-8'de olduğu gibi yılın belirli zamanlarında Devlet Başkanlığı düzeyinde toplanmaya başlamıştır. G-20 nin kuruluş amaçları aşağıda yer almaktadır; Uluslararası sistemde önemi ve ağırlığı gitgide artan yükselmekte olan piyasa ekonomilerinin küresel ekonomik karar alma süreçlerinde daha fazla temsil edilmesi, Uluslararası mali sistemin daha istikrarlı bir yapıya kavuşturulması, Dünya ekonomisi için önemli konuların daha geniş bir zeminde tartışılarak uygulanacak politikaların belirlenmesidir. G-20 ülkeleri; Türkiye, ABD, Birleşik Krallık, Rusya, Almanya, Kanada, Çin, Japonya, Brezilya, Arjantin, Fransa, Suudi Arabistan, Meksika, Güney Kore, İtalya, Avustralya, Endonezya, Hindistan, Güney Afrika ve Avrupa Birliği nden oluşmakta olup, bu ülkeler; Dünya ekonomisinin yaklaşık %90 ını, Dünya ticaretinin %80 ini ve Dünya nüfusunun üçte ikisini temsil etmektedir. Avrupa Birliği haricinde G-20 üyeleri kendi aralarında değerlendirildiğinde, Türkiye ekonomik büyüklük bakımından 16. sıradadır. Ülkelerin tarımsal büyüklükleri incelendiğinde ise Türkiye G-20 üyeleri arasında 7. sıradadır. 108

110 G-20 nin bir sekretaryası bulunmamakta olup, dönem başkanlığı her yıl üyeler arasında el değiştirmektedir. Dönem başkanlığını halihazırda Rusya yürütmekte olup, 2014 yılında Avustralya ve 2015 yılında Türkiye bu görevi üstlenecektir. Tarım konusu ağırlıklı olarak ilk defa 2011 yılında Fransa nın Dönem Başkanlığı sırasında G-20 gündemine gelmiştir Yılı Fransa Dönem Başkanlığı: Fransa Dönem Başkanlığı Döneminde Tarım, Kalkınma ve Ekonomi/Maliye konulu olmak üzere 3 adet Bakanlar Toplantısı düzenlenmiştir. Fransa, tarım konusunun öncelikle üzerinde durarak G-20 nin gündeminin ana başlıklarından birisi haline getirmiştir. Bu çerçevede G-20 kapsamında ilk Tarım Bakanları Toplantısı Fransa Dönem Başkanlığında Haziran 2011 de yapılmış ve konusu Tarımsal Ürün Piyasalarında Fiyat Dalgalanmaları olmuştur. Tarım Bakanları Toplantısında, FAO, IFAD, IMF, UNCTAD, WFP, WB, OECD, DTÖ gibi Uluslararası Kuruluşlarla birlikte çalışılarak bir eylem planı hazırlanmış ve Kasım ayında yapılan Liderler Zirvesi nde bu Eylem Planı onaylanmıştır. Liderler Zirvesi nde onaylanan Eylem Planının hedefleri 5 ana başlıkta toplanmıştır. Bunlar; Tarımsal üretim ve verimliliğin artırılması, Pazar bilgisi ve şeffaflığın artırılması, Uluslararası işbirliğinin artırılması, Risk yönetimi araçlarının geliştirilmesi ve Tarım piyasalarının daha iyi işlemesinin sağlanması şeklindedir. Eylem Planı nda belirlenen bu hedeflerin gerçekleştirilmesi amacıyla bazı girişimler oluşturulmuştur. Bu girişimlerin bir kısmı aşağıda yer almaktadır; 109

111 Uluslararası Buğday Geliştirme Araştırma Girişimi (IRIWI): Fransa Ulusal Agronomi Enstitüsü (INRA) öncülüğünde, 15 Eylül 2011 tarihinde Paris te G-20 ülkelerinden temsilcilerin ve buğday üzerine çalışan uluslararası bilim adamlarının ve kurumların katılımı ile oluşturulmuştur. Buğdayın seçilmesinin sebebi; dünyadaki en önemli ürün olması, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde toplam kalori ve toplam protein ihtiyaçlarının %20 sini karşılaması ve dünyada en çok ticareti yapılan ürün olmasıdır. IRIWI; araştırma merkezleri ve ıslah programları arasında öncelikle iletişimi arttırmayı; işbirliğini sağlayarak, araştırma ve teknoloji geliştirme düzeyini arttırmayı ve araştırmacılar arasında sinerji oluşturmayı amaçlamaktadır. Tarımsal Piyasalar Bilgi Sistemi (AMIS): Bilhassa son yıllarda etkilerinin fazlasıyla hissedildiği gıda fiyatlarındaki dalgalanmaları önlemek için zamanlı, güvenilir ve doğru verilere ihtiyaç duyulması sebebiyle oluşturulmuştur. AMIS çatısı altında buğday, pirinç, mısır ve soya fasulyesi ürünlerine ilişkin ulusal veriler toplanmaktadır. AMIS Sekretaryası FAO çatısı altında oluşturulmuştur, ancak Sekretaryada FAO nun yanı sıra IFAD, IFPRI, WFP, OECD, WB, WTO, UN-HLTF ve UNCTAD da yer almaktadır. Hızlı Politika Geliştirme Platformu (RRF): Forum, AMIS çerçevesi altında kurulmuştur. Hızlı Politika Geliştirme Forumu, başlıca üretici, ithalatçı ve ihracatçı ülkelerden kıdemli, sermaye tabanlı tarımsal politika memurlarının katılımlarıyla, kilit bilgilerin erken paylaşımını destekleyerek politika yapıcıları arasındaki krizleri önlemeyi hedeflemektedir. Küresel Tarımsal Coğrafi İzleme Girişimi (GEO-GLAM): Girişim, başlıca hububatlarda yaşanan fiyat dalgalanmalarını azaltmak amacıyla oluşturulmuştur. Girişimde; küresel tarımsal üretim takip sisteminin geliştirilmesi, Yeryüzü İzleme Grubu nun kullanılarak tarımsal izlemenin sağlanması ve ulusal düzeyde kapasitelerin oluşturulması ve gıda güvenliğinin geliştirilmesi için ülke risklerinin takip edilmesinin desteklenmesi hedeflenmektedir. 110

112 Meksika Dönem Başkanlığı: Meksika, Dönem Başkanlığı önceliklerini; - Ekonomik istikrar ve yapısal reformlar, - Mali sistemin güçlendirilmesi ve ekonomik büyümenin teşviki için finansal tabana yayılmanın desteklenmesi, - Uluslararası finansal yapının iyileştirilmesi, - Gıda güvenliği ve emtia fiyatlarındaki dalgalanma, - Sürdürülebilir büyüme, - Yeşil büyüme, - İklim değişikliği ile mücadele olarak belirlemiştir. Meksika Dönem Başkanlığı nda Tarım Bakanları Toplantısı düzenlenmemiş onun yerine iki adet Tarım Bakan Yardımcıları/Müsteşarlar Toplantısı düzenlenmiştir. Söz konusu toplantılara Bakanlığımızca Müsteşar Yardımcısı düzeyinde katılım gerçekleştirilmiştir. Meksika gıda güvenliğinin arttırılması için OECD, UN, FAO, WB, IFAD, IMF, WTO, UNCTAD, WFP gibi kuruluşlarla işbirliği içerisinde çalışmalarını sürdürmüştür. Meksika nın talebi üzerine, uluslararası kuruluşlar Tarımsal Verimlilik Artışının Sürdürülebilirliği ve Küçük İşletmelerin Durumlarının İyileştirilmesi adlı bir rapor hazırlamışlardır ve rapor 1. Tarım Bakan Yardımcıları Toplantısı nda ele alınmıştır. Bu raporda, çeşitli alanlarda daha üretken ve sürdürülebilir tarım için, kapsamlı bir strateji için tavsiye seti geliştirilmiştir. Raporun amacı, tarımsal verimlilikte büyümeyi sürdürülebilir bir şekilde sağlayacak ve tarım sektörü ile diğer sektörlerde sınırlı doğal kaynaklara ilişkin artan rekabet, artan nüfus ve iklim değişikliği göz önünde bulundurulduğunda bilhassa gelişmekte olan ülkelerde ve küçük işletmelerde gereksinimleri karşılayacak bir G-20 politika stratejisinin belirlenmesine yardımcı olmaktır. 2. Tarım Bakan Yardımcıları Toplantısı nda, Meksika Dönem Başkanlığınca taslak olarak hazırlanan Bakan Yardımcıları/Müsteşarlar Gıda Güvenliği raporu delegelerce tartışılmış ve rapor nihai haline getirilmiştir. Bahse konu rapor iki bölümden oluşmaktadır. Raporun ilk bölümünde, Fransa Dönem Bakanlığı nda 2011 yılında kabul edilen Eylem Planı na ilişkin şuana kadar kaydedilen ilerlemelerden söz edilmektedir. İkinci bölümünde ise, önümüzdeki dönemde neler yapılabileceğine ilişkin öneriler yer almaktadır. 111

113 18-19 Haziran 2012 tarihlerinde Los Cabos /MEKSİKA da düzenlenen Liderler Zirvesi nde; gıda güvenliği hususunda sürdürülebilir tarımsal üretimin ve verimliliğin arttırılması, bunun için araştırma-geliştirme faaliyetlerinin desteklenmesi, acil müdahale kapasitesinin güçlendirilmesi, gıda ve enerji fiyatlarındaki dalgalanmaların azaltılması, Dünya Gıda Programının insani amaçlı alımlarında ihracat kısıtlamalarının kaldırılması; altyapı alanında kamu yatırımlarının özel yatırımlarla desteklenmesi; yeşil büyüme konusunda Rio+20 ve UNFCCC ilkelerine sadık kalınmak kaydıyla gelişmekte olan ülkelerin kullanımına sunulmak üzere bir araç seti hazırlanması, bilgi değişimi ve yeşil yatırımların arttırılmasına yönelik platformlar oluşturulması, yeşil büyümeye ilişkin çalışmalarda ülkelerin özel koşullarının göz önünde bulundurulması ön plana çıkmıştır Rusya Federasyonu Dönem Başkanlığı: Rusya Federasyonu G-20 Dönem Başkanlığı için belirlediği öncelikler; Etkin Düzenleme Yoluyla Büyüme (yeşil büyüme bu başlık altında ele alınmaktadır), Nitelikli İstihdam ve Yatırım Yoluyla Büyüme (gıda güvenliği bu başlık altında ele alınmaktadır), Güven ve Şeffaflık Yoluyla Büyüme başlıkları altında toplanmıştır. RF, G-20 nın çalışma yöntemlerinin basitleştirilmesini hedeflemektedir ve bu doğrultuda, Maliye Bakanları ve Merkez Bankası Başkanları Toplantıları dışında başka Bakanlar düzeyinde toplantı düzenlenmeyecektir. RF Dönem Başkanlığı yetkilileri, Seul Çok Yıllı Eylem Planı nda yer alan taahhütlerde kaydedilen gelişmeler ve G-20 nin kalkınma alanında önümüzdeki dönemdeki çalışmaları hakkında kapsamlı bir değerlendirme yapılmasının zamanının geldiğini, bu hususta Kalkınma Çalışma Grubu (KÇG) bünyesindeki hesap verebilirlik sürecinin kapsam ve modaliteleri hakkında G-20 üyelerinin yürütecekleri çalışmalar sonucunda, Seul Eylem Planı nın yerine geçecek ve dönemini kapsayacak yeni bir St. Petersburg Kalkınma Eylem Planı nın St.Petersburg Zirvesinde G-20 liderleri tarafından onaylanmasının hedeflendiğini belirtmişlerdir. St. Petersburg Eylem Planının kısa ve özlü bir belge olmasının ve öncelikli alanlara odaklanmasının amaçlandığını, sütunların sayısının azaltılmasının düşünülebileceğini, taahhütlerin güncellenmesi kapsamında yerine getirilmesi 112

114 nispeten daha kolay ve yüksek görünürlük sağlayacak unsurlara ağırlık verilmesinde fayda görüldüğünü açıklamışlardır. Kalkınma Çalışma Grubu (KÇG) bünyesinde ele alınan gıda güvenliği başlığı altında, daha önce hayata geçirilen tüm girişim ve faaliyetlerin sürdürüleceği, uygulanacağı ve izleneceği; ayrıca, tarımsal üretim artışı, gıda kıtlığı, yetersiz beslenme, gıdaya erişim gibi alanların da ele alınacağı belirtilmiştir. Resmi Web Adresi: 113

115 3. DÜNYA TİCARET ÖRGÜTÜ (WTO) Genel Bilgi: Dünya Ticaret Örgütü 1 (DTÖ), devletlerarasında işleyen ticaret kurallarıyla ilgili olarak küresel çapta kurulmuş olan; temel hedefi mal-hizmet üreticilerine, ihracatçılarına ve ithalatçılarına yardım etmek olan ilk uluslararası kuruluştur. DTÖ, Uruguay Round olarak adlandırılan sürecin sonunda, 29 ayrı çok taraflı hukuki belgenin ve anlaşmanın yanı sıra 25 Bakanlar Bildirisini kapsayan, 15 Nisan 1994 te Fas ın başkenti Marakeş te imzalanan ve 1 Ocak 1995 tarihinde yürürlüğe giren Dünya Ticaret Örgütü Anlaşması ile kurulmuştur. DTÖ her ne kadar 1955 yılında kurulmuş olsa da DTÖ yü oluşturan sistemin temelleri 1947 yılında imzalanan GATT ile atılmıştır. DTÖ, GATT ın yerini almıştır. İkinci Dünya savaşının ardından dünyanın benzer bir savaşı tekrar yaşamaması, dünya üzerinde barış ve istikrarın sürekli hale gelmesi amacıyla başlayan çabalar sonucunda özellikle savaşın galipleri olan ABD ve Avrupa ülkelerinin girişimiyle 1944 yılında imzalanan Bretton Woods Anlaşması sonucunda Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankası (WB) kurulmuş, uluslararası ticaretin yeniden başlamasına ve savaşın paramparça ettiği uluslararası mali sistemin yeniden kurulmasına yönelik ilk adımlar atılmıştır. Takip eden süreçte Uluslararası Ticaret Örgütü (International Trade Organisation - ITO) adı verilen bir uluslararası örgütün kurulması çalışmalarına başlanmıştır. ITO nun kuruluş müzakereleri devam ederken kurulması planlanan bu örgütün başta ABD olmak üzere sanayileşmiş bazı ülkeler tarafından onaylanmaması sonucunda ITO nun amaçlarını gerçekleştirmek üzere hazırlanan, Ekim 1947'de Cenevre'de geçici bir anlaşma olarak nitelendirilen Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması (GATT) 23 ülkenin katılımıyla imzalanmıştır. GATT ın imzalanma amacı belirli mallar üzerinde tarife indirimlerinde bulunmak ve 1 World Trade Organization-WTO, Organisation Mondiale du Commerce-OMC 114

116 ITO nun ülkelerce onaylanmasına kadar geçecek sürede bu indirimleri uygulamaya koymaktır. GATT 1948 tarihinde yürürlüğe girmiştir ve geçici niteliğine haiz olmayı sürdürerek DTÖ Anlaşmasının imzalandığı 1994 yılına kadar uluslararası ticaret sisteminin çerçevesini çizen bir anlaşma olmaya devam etmiştir. DTÖ nün kuruluş tarihi olan 1995 yılından bu yana 30 ülke ile müzakereler tamamlanmıştır. Halen 26 ülke ile üyelik müzakereleri devam etmektedir. Şubat 2013 te Laos un katılımıyla 158 olan DTÖ üye sayısı, 2 Mart 2013 tarihinde Tacikistan ın örgüte katılımıyla 159 e yükselecektir. Örgüt'ün temel işlevleri: a) DTÖ'yü meydana getiren çok taraflı ve çoklu ticaret anlaşmalarının uygulanmasını ve denetlenmesini sağlamak, b) Çok taraflı ticaret müzakerelerinin yürütüldüğü bir forum oluşturmak, c) Ticari uyuşmazlıkların çözümünü sağlamak, d) Üye ülkelerin ulusal ticaret politikalarını izlemek, e) Küresel ekonomik politikayla ilgili diğer uluslararası kuruluşlarla işbirliğini sağlamak, f) Gelişme yolundaki ve geçiş sürecindeki ekonomilerin çok taraflı ticaret sistemi ile bütünleşmelerine yardımcı olmak. Kurumsal Yapı: DTÖ üyesi olan devletler tarafından yönetilmekte olan bir uluslararası kuruluştur. Örgütte kararların büyük çoğunluğu üye ülkelerin tümünün katılımıyla en az 2 yılda bir toplanan Bakanlar Konferansı nda alınır. DTÖ Kurucu Anlaşması na göre Bakanlar Konferansı nın düzenlenmediği dönemlerde, Genel Konsey, DTÖ nün günlük işleyişine ilişkin her türlü kararı alma yetkisine sahiptir. Genel Konsey, gerektiğinde Ticaret Politikalarını Gözden Geçirme Organı (Trade Policy Review Body- TPRB) ve Anlaşmazlıkların Halli Organı (Dispute Settlement Body DSB) olarak da toplanabilmektedir. Gerektiğinde, Çalışma Grupları altında alt çalışma grubupları oluştutulabilmektedir. Diğer taraftan, henüz DTÖ üyesi olmayan, ancak üyelik müzakereleri devam eden ülkeler (acceding countries) için de, DTÖ üyelik başvurularının akabinde, münferit Katılım Çalışma Grupları oluşturulmaktadır. 115

117 DTÖ, uluslararası hukukun öznesi ve bir uluslararası hukuk tüzel kişisidir. Bu statüsü nedeniyle, uluslararası hukukun tüzel kişilerine tanıdığı haklardan yararlanır ve borçlara katlanır. Kendi kurallarını koyar, personelini atar, iç uyuşmazlıklarını çözer, uluslararası alanda bir tüzel kişilik olarak temsil edilir. 2 DTÖ nün Temel İlkeleri ve Prensipleri: Ulusal Muamele Kuralı: (National Treatment): Ulusal muamele ilkesi, iç pazara ilişkin düzenleme ve uygulamalar yönünden ithal ve yerli mallar arasında ayrım yapılmaması anlamına gelmektedir. Bu ilke bir malın, hizmetin veya fikri mülkiyetin ülke pazarına girişinin ardından uygulanmaktadır. Bu nedenle yerli üretimden gümrük vergisine eş bir vergi alınmamış olmasına rağmen, ithal mal üzerinden gümrük vergisi alınması ulusal muamele ilkesine aykırılık teşkil etmemektedir. En Çok Kayrılan Ülke Kuralı: ( Most Favoured Nation Clause, Non-Discrimination): 2 Genel Konseye bağlı üç temel Konsey ve diğer ilgili Komite ve Çalışma Grupları 116

118 Bu kural, üye ülkelerin birinin diğer bir ülkeye herhangi bir gümrük kolaylığı sağlaması durumunda, bu kolaylıktan DTÖ Anlaşmasına taraf olan ülkelerin tümünün bu kolaylıktan faydalanabilmesi anlamına gelmektedir. Bu kuralın bazı istisnaları bulunmaktadır. Gümrük birlikleri, serbest ticaret anlaşmaları gibi bölgesel ticaret anlaşmaları ve genel tercihler sistemi gibi gelişme yolundaki ülkeler lehine düşük gümrük vergisi alınması veya gümrük vergisinin alınmaması gibi ayrımcı nitelikteki uygulamalar ile Anlaşmanın öngördüğü anti-damping ve telafi edici vergiler gibi bazı diğer uygulamaları bu istisnalar arasında yer almaktadır. Gümrük Vergilerinin Konsolidasyonu: Gümrük Vergilerinin İndirilerek Konsolide Edilmesi ilkesi uyarınca her üye ülkenin taviz listesinde yer alan oranlar, bağlı oranlar olarak adlandırılmakta ve ülkeler, uygulamada söz konusu oranların üzerine çıkamamaktadır. Söz konusu tarife oranları bağlı oranlar (bound rates) olarak adlandırılmakta ve o üye ülke bakımından bağlayıcı olmaktadır. Uruguay Müzakerelerinin en önemli sonuçlarından biri, ülkelerin taviz listelerini geliştirmeleri ve bağlı oranlar çerçevesinde yapılan ticaretin artmasıdır. Gelişmiş Ülkeler için bağlı oranlar Uruguay Turu öncesinde %78 iken, bu oran Uruguay Turu sonrasında %99 a; Gelişme Yolundaki Ülkeler(GYÜ) için %21 den %73 e yükselmiştir. 3 Tarifeler Yoluyla Koruma (Tariffication): Tarifeler Yoluyla Koruma tarife dışı engellerin bazı istisnalar dışında tümüyle yasaklanması ve zamanla tarifelerin de giderek azaltılmasını öngörmektedir. "Tarifikasyon" olarak adlandırılan bu ilke ile tarım ürünlerindeki ithalat kısıtlamaları büyük ölçüde tarifelere dönüştürülmüştür. Türkiye-DTÖ İlişkileri: Türkiye GATT a Torquay Turu (1951) sırasında taraf olmuş ve Uruguay Round sonunda Marakeş te DTÖ yü kuran anlaşmayı imzalamıştır. Bu kapsamda çıkartılan Bakanlar Kurulu Kararı ile 26 Mart 1995 tarihinden itibaren DTÖ' nün kurucu üyesi olmuştur. DTÖ üyeleri arasında Gelişme Yolundaki Ülkeler (GYÜ) grubunda yer alan ülkemiz, Uruguay Round anlaşmalarında öngörülen taahhütlerini yerine getirmiştir. Ülkemiz DTÖ'de GYÜ'ler grubunda yer almakla birlikte tarihi itibariyle AB ile tamamlanan

119 Gümrük Birliği çerçevesinde Uruguay Round taahhütlerinin çok daha ötesine giderek uluslararası ticaretin serbestleştirilmesi konusunda diğer üye GYÜ'lerin ilerisinde bulunmaktadır. Başbakanlık Makamının 13 Eylül 2002 tarih ve 2002/39 sayılı Genelgesi yle, DTÖ'de müzakereye açılan konulara yönelik ulusal hazırlıklarda etkin ve verimli bir eşgüdümün sağlanabilmesi ve ülkemiz görüşlerinin kapsamlı olarak belirlenebilmesi amacıyla, Dış Ticaret Müsteşarlığı'nın bağlı bulunduğu Devlet Bakanı veya gerekli görülen durumlarda Dış Ticaret Müsteşarı Başkanlığında, aşağıdaki Bakanlık, Kurum ve Kuruluşlarımızın temsilcilerinin katılımıyla "DÜNYA TİCARET ÖRGÜTÜ İLE KOORDİNASYON KURULU" kurulması kararlaştırılmıştır. Resmi Web Sayfası: Yararlanılan Kaynaklar: dto_.tr.mfa 118

120 4. GELİŞMEKTE OLAN SEKİZ ÜLKE ORGANİZASYONU (D-8) Kuruluşu, Amacı ve İlkeleri: Gelişme yolundaki ülkeler arasında oluşturulan işbirliği örneklerinden biri olan D-8, üye ülkeler arasında ekonomik ve ticari işbirliğinin geliştirilmesine yönelik bir organizasyondur. D-8 İşbirliği, Türkiye nin daveti üzerine, İran, Pakistan, Bangladeş, Malezya, Endonezya, Mısır ve Nijerya nın katılımıyla 22 Ekim 1996 tarihinde İstanbul da düzenlenen Kalkınma İşbirliği Konferansı ve müteakip olarak düzenlenen bir dizi hazırlık toplantısından sonra, 15 Haziran 1997 tarihinde İstanbul da yapılan Devlet ve Hükümet Başkanları Zirve sinde resmen hayata geçmiştir. D-8 ekonomik işbirliği organizasyonun amaçları; gelişmekte olan üye ülkelerin dünya ekonomisindeki ağırlıklarını artırmak, ticari ilişkileri geliştirmek ve çeşitlendirmek uluslararası düzeyde karar verme mekanizmalarına etkin katılımlarını sağlamak ve üye ülkelerde yoksulluğu azaltarak insanların yaşam seviyesini yükseltmektir. 15 Haziran 1997 de yapılan ilk zirve toplantısında şu ilkeler kabul edilmiştir: -Çatışma yerine barış -Karşıtlık yerine diyalog -Çifte standart yerine adalet -Ayrımcılık yerine eşitlik -Zulüm yerine demokrasi D-8 üyelerinin hepsi aynı zamanda İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) üyesi olup, yine İİT içerisinde teknolojik ve ekonomik kalkınma düzeyleri, ticari potansiyelleri ve nüfusları itibariyle önde gelen ülkeler arasında yer almaktadırlar. 119

121 D-8 ilkeleri ve kapsadığı coğrafi alan itibariyle esasen bölgesel olmaktan çok küresel bir oluşum özelliğine sahiptir. YönetimOrganları: D-8 in kurulmasına yönelik olarak atılan ilk adımı 22 Ekim 1996 tarihinde İstanbul'da düzenlenen "Kalkınmada İşbirliği Konferansı" oluşturmuştur. Bu konferansta D-8 in yapısına ilişkin olarak Bakanlar Konseyi ne sunulan Konsey Belgesine göre D-8 in organları Zirve, Konsey ve Komisyon dan oluşmaktadır. İstanbul Zirvesi nden sonra, D-8 in faaliyetlerinde, üye ülkeler arasında gerekli koordinasyonun sağlanabilmesi ve sekreterya hizmetlerinin yürütülmesini teminen, İstanbul da, D-8 İcra Direktörlüğü Ofisi kurulmuştur. Bali de yapılan 5. Zirve sonrasında İcra Direktörlüğü kaldırılarak yerine Genel Sekreterlik ihdas edilmiştir. Sekreterya nın yönetici kadrosu teşkili şu şekildedir. 1. Genel sekreter (İran): Dr. Seyed Ali Mohammad Mousavi 2. Direktör (İran) 3. Ekonomist (Türkiye) ZİRVE: D-8 in en üst düzey karar alma organı olan zirve, devlet ya da hükümet başkanlarının 2 yılda bir toplanmasıyla gerçekleşir. Kurulduğu tarihten itibaren 7 adet Zirve gerçekleştirilmiştir. Sekizinci ve son D-8 zirvesi Kasım 2012 tarihlerinde İslamabad da yapılmıştır.. Zenginlik ve Barış için Demokratik İşbirliği temasıyla toplanan zirvede ülkeler arası özel ve kamusal ortaklıklar yoluyla 2018 yılı için 507 milyar $ lık ticaret hacminin sağlanması hedefi konulmuştur. Zirvede "İslamabad Bildirisi" adlı sonuç beyannamesi kabul edilmiştir. KONSEY: Konsey üye ülkelerin Dış İşleri Bakanlarının toplanmasıyla oluşur. D-8 in politik karar alma organıdır. Yılda bir kez toplanır ve işbirliği konularının kapsamlı olarak görüşüldüğü bir forum gibi çalışır. KOMİSYON: Üye ülkelerin hükümetlerince atanan kıdemli uzmanların yılda iki kez toplanmalarıyla oluşur. Her bir Komisyon üyesi, kendi ülkesindeki D-8 faaliyetlerinin ulusal koordinasyonundan sorumludur. 120

122 İşbirliği alanları ve Faaliyetler: D-8 in çalışma konuları başta Zirve olmak üzere daha çok muhtelif çalışma toplantılarında ele alınmakta ve bu çerçevede işbirliği esas itibariyle sektörel bazda yürütülmektedir. Türkiye sanayi, sağlık ve çevre; Bangladeş kırsal kalkınma; Endonezya yoksullukla mücadele ve insan kaynakları; İran bilim ve teknoloji; Malezya finans, bankacılık ve özelleştirme; Mısır ticaret; Nijerya enerji; Pakistan ise tarım ve balıkçılık alanındaki işbirliği çalışmalarını koordine etmektedir. TARIM VE GIDA GÜVENLİĞİ KONUSUNDA İŞBİRLİĞİ Tarım, gıda ve ham madde üretimi yoluyla nüfus için geçimin temelini sağlamaktadır.bu sektör gelişmekte olan ülkelerde ulusal gelirin büyük payını oluşturmakta ve önemli oranda iş gücü yaratmaktadır. Bununla birlikte son zamanlarda, rekor seviyede yükselen petrol fiyatları, emtia fiyatlarındaki dalgalanma, gıda güvenliğindeki korku ve nihai ticari kısıtlamalar ve buna ilaveten 1930 lardan beri görülen en ciddi küresel ekonomik kriz tarımın karşı karşıya kaldığı sorunlar olarak göze çarpmaktadır. Bu sorunların en büyük etkisi fakirlik ve açlık üzerinde olmuştur. Başta gelişmekte olan ülkeler olmak üzere tüm dünyada yaklaşık 1 milyar insan açlık sınırında yaşamaktadır. Kriz süresince yükselen petrol fiyatları ve talep fazlalığına karşı tarım sağladığı güçlü kaynak arzıyla krize karşı güçlü bir direnç göstermiştir ve göstermeye devam etmektedir. Üye ülkeler arasında tarımsal kalkınmanın sağlanması ve tarımsal verimliliğin arttırılması, hayvan gen kaynaklarının korunması ve biyo-teknoloji gibi hayati konularda birçok faaliyet sürdürülmektedir. Bu konuları ve gıda güvenliği konularını görüşmek üzere Birinci D-8 Tarım Bakanları toplantısı Kuala Lumpur da Şubat 2009 da yapılmıştır. Toplantıda gıda güvenliği sorunu için çözüm önerileri sunan Kuala Lumpur (KL) İnisiyatifi kabul edilmiştir. KL İnisiyatifi, D-8 ülkelerinde uygulanmak üzere üç öncelikli proje ihtiva etmektedir: 1:Kaliteli gübrenin üretimi ve tedarik edilmesi 2:Kaliteli yem üretimi ve tedariki 3:Kaliteli tohum üretecek tohum bankalarının kurulması 121

123 Söz konusu inisiyatiflerin hayata geçirilmesi ve işbirliğinin sağlanması için belirli konularda üye ülkeler görevlendirilmiştir: 1. Tohum Bankası Türkiye ve İran 2. Hayvan Yemi Malezya ve Endonezya 3. Gübre Mısır 4. Standartlar ve Ticari sorunlar İran ve Türkiye 5. Liman ve Balıkçılık Endonezya Gıda Güvenliği konusunda D-8 in ilerlemesine yardımcı olan bir diğer gelişme uygulayıcıların koordinasyonunda oluşturulan ve programların uygulama değerlendirmesini yapan çalışma gruplarının kurumsal gelişiminin sağlanmasıdır. Tarım bu grupların en fazla yoğunlaştığı konulardan biridir. KL inisiyatifini müteakiben alt sektörlerde D-8 organizasyonu tarafından çeşitli toplantılar gerçekleştirilmiştir. Bunlardan bazıları; 1.Liman-balıkçılık ve gübreleme üzerine birinci bakanlar toplantısı ve birinci üst düzey görevliler toplantısı (6-8 Nisan 2012 Kahire-MISIR) 2. Gübre üzerine ikinci çalışma grubu (16 Mayıs 2011 Tahran-İRAN) 3.D-8 Tohum Bankası Çalışma Grubu Toplantısı (3-4 Temmuz 2012 İzmir ) Son olarak D-8 üçüncü Gıda Güvenliği konulu Tarım Bakanları toplantısı 3-5 Ekim 2012 tarihlerinde Mataram Endonezya da yapılmıştır. Toplantıda ayrıca gübreleme, hayvan yemi, tohum bankası, standartlar ve ticaret ve liman-balıkçılık konulu çalışma grubu toplantıları gerçekleştirilmiştir.. Türkiye ile İlişkileri: D 8 ülkeleri ile olan ticaretimiz incelendiğinde, kuruluşunda düşük bir seyir takip etmekle birlikte, ülkemiz açısından büyük bir Pazar potansiyeline sahip olan bu ülkelerle son yıllarda ticari ilişkilerimizin arttığı ve ticaret hacminin de genişlediği görülmektedir döneminde D 8 ülkelerine yapılan ihracatımız sürekli olarak artmıştır yılında 874,8 milyon dolar iken 2012 yılında 14,3 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir yılında D 8 ülkelerinden yapılan toplam ithalatımız milyar dolar iken, 2012 yılında 16.5 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 122

124 Kümülatif D-8 Rapor tarihi: ULKE GRUP YIL ADI 2009 Gelişmekte Olan Ülkeler(D-8) İHRACAT DOLAR İHRACAT TL/YTL İTHALAT DOLAR Yıl toplamı: Gelişmekte Olan Ülkeler(D-8) Yıl toplamı: Gelişmekte Olan Ülkeler(D-8) Yıl toplamı: Gelişmekte Olan Ülkeler(D-8) Yıl toplamı: Kaynak: TÜİK, Dış Ticaret İstatistikleri Ülkelere göre dış ticaret Yıl Ulke adı İhracat Dolar İhracat TL/YTL İthalat Dolar İthalat TL/YTL 2012 Mısır Nijerya İran Pakistan Bangladeş Endonezya Malezya Yıl toplamı: Kaynak:TÜİK, Dış Ticaret İstatistikleri Resmi web adresi: 123

125 5. İSLAM İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI (İİT) Genel Bilgi: İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) eski adıyla İslam Konferansı Örgütü (İKÖ) günümüzde nüfusunun çoğunluğu veya bir kısmı Müslüman olan ülkelerin üye olduğu ve üye ülkeler arasında politik, ekonomik, kültürel, bilimsel ve sosyal dayanışma ve işbirliğini amaçlayan uluslararası bir kuruluştur. Hali hazırda 57 üyesiyle Birleşmiş Milletlerden (BM) sonra en fazla üyeye sahip teşkilattır. Teşkilat 21 Ağustos 1969 yılında kurulmuştur. Merkezi Cidde ve Genel Sekreteri Ekmeleddin İHSANOĞLU dur. Teşkilatın İngilizce, Arapça ve Fransızca olmak üzere üç resmi dili vardır Aralık ayında gerçekleştirilen Mekke Zirvesinde kabul edilen 10 Yıllık Eylem Programı ( çeşitli alanlarda İslam a karşı oluşan önyargıların ortadan kaldırılması amacıyla hazırlanmıştır. İİT ÜYE ÜLKELER 124

126 Gözlemci Ülkeler Üyelik Bosna Hersek 1994 Orta Afrika Cumhuriyeti 1996 Tayland 1998 Rusya Federasyonu 2005 KKTC 1979 Müslüman Komiteler ve Örgütler Moro Ulusal Kurtuluş 1977 Cephesi İslami Kuruluşlar İİT Üyesi Parlamenterler 2000 Birliği (PUOICM) Uluslararası Örgütler Birleşmiş Milletler (UN) 1976 Bağlantısızlar Hareketi (NAM) 1977 Arap Birliği (LAS) 1975 Afrika Birliği (AU) 1977 Ekonomik İşbirliği Teşkilatı(ECO) 1995 Yönetim Organları: Örgütün Genel Sekreterliği vatandaşımız olan Prof. Dr. Sayın Ekmeleddin İhsanoğlu tarafından yürütülmektedir ( Sn. İhsanoğlu 2005 yılında görevine başlamış 2009 yılında biten görev süresi 5 yıl daha uzatılmıştır. Teşkilatın ana organı, Üye Ülke Kralları ve Devlet Başkanlarının oluşturduğu Zirve dir. Zirve, her 3 yılda bir kez toplanan tüm İİT politikalarında karar alan ve rehberlik sağlayan en üst otoritedir. Dışişleri Bakanları Konseyi, yılda bir kez toplanır ve örgütün genel politikalarının uygulanması ve çıkarlarına ilişkin yeni kararlar ve önceki toplantılara ilişkin alınan kararların uygulaması ve gözden geçirilmesi ile ilgili karar ve görüş bildirir. Genel Sekreterlik, örgütün yürütme organıdır. Zirve ve Dışişleri Bakanları Konseyi nde alınan kararların uygulanmasından sorumludur. Türkiye nin İslam İşbirliği Teşkilatı(İİT) ile İlişkileri Kuruluşundan bu güne üyesi olduğumuz örgütün faaliyetlerine aktif olarak katılmanın yanında örgütün bazı organlarına da ev sahipliği yapmaktayız. Bunlar; 125

127 Alt Kuruluşlar İslam Ülkeleri İstatistik Ekonomik ve Sosyal Araştırma ve Eğitim Merkezi (SESRIC) İslam Konferansı Teşkilatı İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi (IRCICA) Daimi Komite İslam Konferansı Teşkilatı Ekonomik ve Ticari İşbirliği Daimi Komitesi (COMCEC) İlgili Kuruluşlar İslam Konferansı Diyalog ve İşbirliği Gençlik Forumu (ICYF-DC) İslam Ülkeleri Müşavirler Federasyonu (FCIC) İslam Ülkeleri Standartlar ve Metroloji Enstitüsü (SMIIC) İslam İşbirliği Teşkilatı nda (İİT) Tarımın Yeri Üyeleri arasında işbirliği ve kalkınma amacıyla hareket eden örgüt, tarımsal alanda işbirliğinde önem vermektedir. Üye ülkeleri bakımından da gıda güvenliği konusunda hassasiyet yaşayan bölgeler bulunduğundan örgüt içinde tarımsal alandaki dayanışma ayrıca önem kazanmaktadır. Bu kapsamda Gıda Güvenliği: Kırsal Kalkınma ve Yeterli Beslenme konulu 6. Tarım Bakanları Konferansı Ekim 2011 tarihleri arasında İstanbul Türkiye de düzenlenmiştir.( Ek olarak Gıda Güvenliği ve Kırsal Kalkınma Konulu 7. Tarım Bakanları Konferansı 2013 yılı içerisinde Dakar Senegal de gerçekleştirilecektir. Ülkemizde İİT ile tarım alanındaki işbirliği ve koordinasyonu TC Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı sürdürmektedir. Bu çerçevede toplantı, çalıştay ve eğitimler düzenlenmekte üye ülkelerin tarımsal alandaki işbirliği ve deneyimleri arttırılmaktadır. ( Resmi Web Adresi: 126

128 5.a. İslam Ülkeleri İstatistik Ekonomik ve Sosyal Araştırma ve Eğitim Merkezi ( SESRIC ) Genel Bilgi: İslam İşbirliği Teşkilatı yan kuruluşu olarak Mayıs 1977 de Libya da düzenlenen 8. Dışişleri Bakanları Konferansı nda alınan kararla hayata geçirilen kuruluş görevine 1 Haziran 1978 tarihinde Ankara da başlamıştır. Hali hazırda dört bölüm (Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Departmanı, İstatistik ve Bilgi Departmanı, Eğitim ve Teknik İşbirliği Departmanı, Yayın ve Bilişim Departmanı) olarak görev yapan SESRIC; üç ana amaç için kurulmuştur. Üye Ülkelerin faydalanması için sosyo-ekonomik istatistiklerin işlenmesi yayılması ve harmanlanması, Üye Ülkelerin sosyal ve ekonomik gelişimlerini inceleyip değerlendirerek, üyeler arasında işbirliğini arttırıcı görüşler sunmak, İslam İşbirliği Teşkilatı nın (İİT) genel hedeflerine yönelik ve Üye Ülkelerin ihtiyaçları doğrultusunda seçilen alanlarda eğitim programları düzenlemek. Bunlara ek olarak SESRIC yürüttüğü; İİT Üye Ülkeleri arasında eğitim programları, proje uygulamaları ve teknik işbirliğini teşvik etmesi bakımından da bir odak kuruluş olmuştur. Ayrıca kuruluş İİT nin araştırma kolu olarak, ekonomik ve sosyal raporlar hazırlayarak bunları İİT çatısı altında her yıl yapılan konferans ve toplantılarda sunmaktadır. Üye ülkelerin bilgi ve beceri kalitelerini geliştirmek amacıyla kamu ve özel sektörü desteklemek ve bireylere fırsatlar oluşturmak adına İİT Mesleki Eğitim ve Öğretim Programları (OIC-VET) düzenlenmektedir. Kuruluşun yürüttüğü bir başka program Kapasite Geliştirme Programı (CBP) ise Ulusal İstatistik Örgütleri, Merkez Bankaları ve merkez otoritelerin ihtiyaçları doğrultusunda eğitim programlarıdır. İhtiyaç ve kapasiteler göz önünde bulundurularak kısa dönemli eğitim programları, çalıştaylar ve uzman değişimleri ulusal, bölgesel ve uluslararası enstitülerin işbirliği ile eğitim programları yürütmektedir. Kuruluş ayrıca İİT Üye Ülkelerindeki belirli üniversiteler arasında işbirliği ve koordinasyon projeleri gibi aktivitelerin uygulanmasından da sorumludur. 127

129 Kuruluş ek olarak Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) gibi kuruluşlarla da projeler yürütmektedir. Örneğin FAO ile İklim Değişikliği Kapsamında Yakın Doğu Bölgesi Tarımsal Üretim ve Geçim Kaynaklarının İyileştirilmesi için Su ve Enerji Kaynaklarının Sürdürülebilir Kullanımının Arttırılması için Politik Çözüm ve Destek Eylemleri ve Gıda Güvenliği Özel Programı gibi projeler yürütülmektedir. Kuruluş ayrıca Birleşmiş Milletler (UN) ile her 2 yılda bir düzenlenen koordinasyon toplantıları yaparak İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) enstitüleri ile Birleşmiş Milletler bünyesindeki ajanslar arasında iş birliği sağlamaktadır. Bu koordinasyon toplantılarının sonuncusu, 29 Haziran 1 Temmuz 2012 tarihleri arasında İstanbul da yapılmıştır. Bakanlığımızla İlişkileri: SESRIC ile Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı arasında İİT Üyesi Ülkelerin Tarım Kapasitelerini Geliştirme Programı (OIC-AgriCaB) kapsamında eğitim ve uzman değişimleri yapılması planlanmaktadır. Söz konusu program ile ilgili somut adımlar atılmaya başlanmış belirlenmiş öncelikli konularda uzman değişimleri gerçekleşmektedir. Ek olarak Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı yeni kurulan SESRIC binasının iskeletten açılışına kadar geçen süredeki aşamaları gösteren bir sunum hazırlanmış ve bina açılışında Cumhurbaşkanımız Sayın Abdullah Gül e sunulmuştur. Resmi Web Adresi: 128

130 5.b. İslam İşbirliği Teşkilatı Ekonomik ve Ticari İşbirliği Daimi Komitesi (COMCEC-İSEDAK) Genel Bilgi: İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) üç daimi komitesinden biri olan İSEDAK Mekke Taif te 1981 yılında düzenlenen 3. İslam Zirve Konferansı nda kurulmuştur yılı Kasım ayında yapılan 4. İslam Zirve Konferansı nda Türkiye Cumhurbaşkanını Komite Başkanlığına seçilmesi ile aktif olarak faaliyete geçmiştir. İSEDAK her yıl bakanlar düzeyinde İstanbul/Türkiye de T.C Cumhurbaşkanı nın himayesinde toplanır. Bakanlar düzeyindeki toplantıların çalışma oturumlarına T.C Ekonomiden Sorumlu Bakanı başkanlık eder. Bakanların onayına sunulacak rapor ve taslak kararların hazırlandığı yüksek düzeyli uzmanlar toplantısı, İSEDAK toplantısından iki gün önce yapılır ve T.C Kalkınma Bakanı Müsteşarı başkanlık eder. İSEDAK Koordinasyon Ofisi Kalkınma Bakanlığının bünyesinde bulunmaktadır. İSEDAK görevleri 3. İslam Zirvesi nde alınan kararlarla belirlenmiş olup bunlar; İİT tarafından ekonomik ve ticari işbirliği alanında alınmış ve alınacak kararların uygulanmasını izlemek, İİT Üye Ülkeleri arasında ekonomik ve ticari işbirliğini güçlendirebilecek tüm önlemleri almak, İİT Üye Ülkelerinin ekonomik ve ticari alanlardaki kapasitesini arttırmaya yönelik programlar hazırlamak ve öneriler sunmak. İSEDAK, 3. İslam Zirvesi nde kabul edilmiş olan ve 1984 yılında yapılan 1. Toplantısından itibaren üzerinde çalışılan, belirlenmiş 10 ayrı alanda işbirliğini geliştirmeye yönelik öneriler içeren Üye Ülkeler Arasında Ekonomik İşbirliğini Güçlendirmek için Eylem Planı belgesini çalışmalarının hareket noktası olarak almıştır. 28.İSEDAK Oturumunda işbirliği alanları 6 alanda toplanarak revize edilmiştir. Yenilenen Eylem planı Ekim 2012 de Bağımsız Bir İslam Dünyası İçin İşbirliği Faaliyetleri İSEDAK Strateji Belgesi olarak yayınlanmıştır. 129

131 Eylem Planında ve bahsi geçen kararlarda belirlenmiş altı alan şunlardır; Ticaret Ulaşım ve Haberleşme Turizm Tarım Yoksulluğun Azaltılması Finans Strateji Belgesinde ayrıca hedeflerin gerçekleştirilmesi adına yeni iki mekanizma öngörülmekte bunlar; Stratejideki işbirliği alanlarına dönük oluşturulacak çalışma grupları ve işbirliği alanlarında üye ülkeler tarafından önerilen projelere mali destek sağlamak üzere oluşturulacak Proje Döngüsü Yönetimidir. Bu kapsamda Çalışma Grupları alanında yapılması beklenen ilk toplantılar yılın ilk yarısında Türkiye de düzenlenecektir. Proje Döngüsü Yönetimi kapsamında proje çağrısında bu yılın Eylül ayında çıkılması planlanmaktadır. İSEDAK-Tarım ve Kırsal Kalkınma Alanda İşbirliği Tarım ve Kırsal Kalkınmada İşbirliği, İSEDAK ın Eylem Planının önemli alanlarından biridir yılından bu yana çok sayıda uzmanlar grubu toplantısı düzenlenmiştir yılındaki gıda krizinin birçok ülkeyi olumsuz etkilemesinin ardından, 24. İSEDAK Oturumu, 25. İSEDAK Oturumunda gıda krizine ilişkin bir görüş alış-verişi oturumu düzenleme kararı almıştır. 24. İSEDAK Oturumu ayrıca İİT Genel Sekreteryası ndan, İslam Kalkınma Bankasından ve İSEDAK Koordinasyon Ofisinden, FAO ile işbirliği yaparak İİT Üyesi Devletlerde gıda güvenliği programları başlatmasını istemiştir. 25. İSEDAK Oturumunda Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ile işbirliği içerisinde çalışmak üzere İKT Genel Sekretaryası, İSEDAK Koordinasyon Ofisi ve İslam Kalkınma Bankasından oluşan bir Görev Gücünün kurulmasını da içeren, İKT Üyesi Ülkelerde Gıda Güvenliğinin Geliştirilmesine ilişkin Çalışma Toplantısı tarafından tavsiye edilen Yol Haritası kabul edilmiştir. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı söz konusu Görev Gücüne gözlemci üye olarak katılmaktadır. İSEDAK 28. Oturumu 8-11 Ekim 2012 tarihleri arasında Ankara da düzenlenmiştir. Oturumun birinci kısmında İSEDAK Faaliyetlerini Temelini Oluşturan ve Yol Gösteren İİT 130

132 Kararları, ikinci oturumda ise 28. Oturum Gündemi, Karaları ve Raporları olarak düzenlenmiştir. Ek olarak İSEDAK İşbirliği Alanları: - Ticaret (TPS-İİT; Üye Ülkeler arasında Ticaret Tercihleri Sistemi Çerçeve Anlaşması), - Tarımsal İşbirliği, - Turizm Alanında İşbirliği, - Taşıma Alanında İşbirliği, hakkında özet bilgilendirme yapılmıştır. İslam Kalkınma Bankası, İİT nin En az Gelişmiş Ülkelerinin tarımsal üretiminin artırılmasına ve yeterli tahıl stokuna ulaşmalarına yardımcı olmak üzere 2008 yılı Haziran ayında dönüm noktası niteliğinde 1,5 milyar dolarlık bir gıda girişimi başlatmıştır. 25. Oturum, 26. İSEDAK Oturumunun Görüş Alış-Verişi maddesinin teması olarak Üye Devletlerde Tarım ve Kırsal Kalkınma başlığını kabul etmiştir. Resmi Web Adresi: 131

133 5.c. İslam Ülkeleri Standartlar ve Metroloji Enstitüsü (SMIIC) Genel Bilgi: İİT ye bağlı bir kuruluş olan İslam Ülkeleri Standartlar ve Metroloji Enstitüsü (SMIIC) İİT ülkeleri arasında standartların uyumlaştırılması ve yenilerinin hazırlanması için sağlam bir mekanizma olarak Üye Devletlerdeki standartları uyumlaştırarak ticaretin önündeki teknik engellerin kaldırılmasına yardımcı olmayı ve böylelikle bu devletlerarasındaki ticareti geliştirmeyi amaçlamaktadır. Enstitü, Üye Devletlerarasındaki materyal, imalat ve ürün alış verişini hızlandırmak amacıyla sertifika ve akreditasyon planları hazırlar. SMIIC, Üye Devletlerarasında metroloji, laboratuvar testleri ve standardizasyon faaliyetlerinde yeknesaklığı sağlamayı ve standardizasyon ve metroloji kapsamında İİT Üye Ülkelerine teknik desteğin yanı sıra eğitim ve mesleki eğitim vermeyi de amaçlamaktadır. Akreditasyon faaliyetleri çerçevesinde ise, standardizasyon faaliyetleri ile ticaretin önündeki teknik engellerin kaldırılması yolunda atılan adımların değerlendirme faaliyetlerinin uluslararası sistem uygunluğunun sağlanarak güçlendirilmesi amaçlanmaktadır. İslam ülkeleri arasında ticaretin geliştirilmesi adına çalışmaların başlatılması kararına istinaden, 1985 yılında Türk Standartları Enstitüsü nün (TSE) Sekretaryalığında İslam Ülkeleri Standardizasyon Uzmanlar Grubu (SEG) ile Koordinasyon Komitesi kurulmuş ve bunların çalışması sonucu İslam Ülkeleri Arasında Standardizasyonunun Önemi başlıklı bir doküman hazırlanmış ve İSEDAK ta onaylanmıştır. Anılan tarihten itibaren yapılan toplantılar neticesinde İslam Ülkeleri Standartlar ve Metroloji Teşkilatı (SMOIC) ın kurulması uygun görülmüştür yılında toplanan 7. Uzmanlar Grubu Toplantısında ise Teşkilatın isminin İslam Ülkeleri Standardlar ve Metroloji Enstitüsü (SMIIC) olarak değiştirilmesi kararlaştırılmıştır ve Mart 1998 tarihinde SMIIC tüzüğü hazırlanmış olup, Tüzüğü, Kasım 1999 tarihlerinde İstanbul da yapılan 15. İSEDAK Toplantısında ilk defa üye ülkelerin imzasına açılmıştır. Tüzüğü ilk imzalayan ülke Türkiye olmuştur. Tüzük, Mayıs 2010 da 10 İİT üye ülkesinin onay şartı yerine getirildikten sonra yürürlüğe girmiştir. SMIIC Tüzüğünü onaylayan 13 İİT Üye Ülkesi (alfabetik sırayla) aşağıdaki gibidir: 132

134 Cezayir Demokratik Halk Cumhuriyeti Kamerun Cumhuriyeti Gine Cumhuriyeti Ürdün Haşimi Krallığı Libya Mali Cumhuriyeti Fas Krallığı Pakistan İslam Cumhuriyeti Gabon Cumhuriyeti Gambiya Cumhuriyeti Somali Cumhuriyeti Sudan Cumhuriyeti Tunus Cumhuriyeti Türkiye Cumhuriyeti Birleşik Arap Emirlikleri Senegal Cumhuriyeti Mısır Arap Cumhuriyeti Lübnan Cumhuriyeti Afganistan İslam Cumhuriyeti İran İslam Cumhuriyeti SMIIC Birinci Yönetim Kurulu Toplantısı 8 Ocak 2011 tarihinde İstanbul da gerçekleştirilmiş ve daha önce hazırlanan taslak standartlara birer numara verilerek SMIIC standartları olmaları uygun görülmüştür (SMIIC 1: 2011, SMIIC 2: 2011 ve SMIIC 3: 2011). Bu çalışmaları yürütmek ve sonlandırmak üzere Helal Gıda Konularından sorumlu bir Teknik Komite de kurulmuştur. Söz konusu Teknik Komite Toplantısı, Mayıs 2011 tarihlerinde Kamerun da düzenlenmiş ve toplantıya katılan uzmanların oy birliği ile üç standart, 17/05/2011 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir. Teknik Komiteler: 3 Mayıs 2012 tarihinde İstanbul da düzenlenen SMIIC Dördüncü Yönetim Kurulu Toplantısı ile Teknik Komitelerin Sekretaryalıklarının ataması yapılmış ve söz konusu komitelerin çalışma usul ve esaslarını gösteren Yönetmelikler kabul edilmiştir. Buna göre oluşturulan Teknik Komiteler şu şekildedir: TC 1 : Helal Gıda Konuları TC 2 TC 3 TC 4 TC 5 TC 6 TC 7 : Helal Kozmetik Konuları : Hizmet Yeri Belgelendirme Konuları : Yenilenebilir Enerji : Turizm ve İlgili Hizmetler : Tarımsal Faaliyetler : Ulaşım 133

135 SMIIC ve Türkiye İlişkileri: İlgili SMIIC Tüzüğü Bakanlar Kurulu tarafından 02/11/2009 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi ne sunulmuş olup 23. Dönem 4. Yasama yılında 1/776 Esas Numarası ile işleme alınarak yasalaşmış ve 13/06/2010 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Türkiye Cumhuriyeti Devleti, SMIIC in ana faaliyetlerini oluşturan üç alanda da ilgili kuruluşları ile aktif olarak SMIIC te temsil edilmektedir. Türk Standartları Enstitüsü (TSE) standardizasyon alanında ülkemizin ulusal kuruluşu olarak ve SMIIC in kuruluş çalışmalarının en başından itibaren aktif görev almaktadır. Akreditasyon alanında yine ülkemizin ulusal akreditasyon kuruluşu olan Türk Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK) SMIIC Akreditasyon Komitesi nin başkanlığını yürütmektedir. Ulusal Metroloji Enstitümüz olan TÜBİTAK-UME ise SMIIC üyeliği için başvurmuştur. Enstitü hali hazırda Metroloji Komitesinin gayri resmi toplantısına başkanlık etmiş ve bu görevi üstlenmiş bulunmaktadır. Türkiye nin SMIIC ana faaliyet alanlarında çalışan bütün ulusal kurumları bu anlamda aktif görev almakta olup Enstitünün gelişimi açısından üzerlerine düşen görevleri gerektiği şekilde yerine getirmektedirler. Resmi Web Sayfası: 134

136 6.EKONOMİK İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI (EİT) Kuruluş Tarihi 1985 Merkezi Tahran, İran İslam Cumhuriyeti Genel Sekreteri Dr. Shamil ALESKEROV (Azerbaycan) * Kurucu Ülkeler Türkiye İran Pakistan Diğer Üye Ülkeler Afganistan Azerbaycan Kazakistan Kırgızistan Özbekistan Tacikistan Türkmenistan 135

137 *Kaynak: Tarihçe: Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT), Türkiye, İran ve Pakistan arasında bölgesel ekonomik işbirliğini geliştirmek amacıyla 1964 yılında kurulmuş olan Kalkınma İçin Bölgesel İşbirliği (Regional Cooperation for Development) (RCD) Teşkilatı'nın devamı olarak 1985 yılında kurulmuştur yılında İzmir'de toplanan RCD Zirvesi'nde alınan bir karar doğrultusunda Teşkilatı kuran temel belge olarak hazırlanan İzmir Anlaşması, 1977 yılında imzalanarak 1978 yılında yürürlüğe girmiştir. RCD 1985 yılında İzmir Antlaşmasında yapılan bir değişiklikle EİT adını almıştır. EİT nin hukuki temelini oluşturan İzmir Anlaşması 14 Eylül 1996 tarihinde İzmir de yapılan EİT Bakanlar Konseyi Olağanüstü Toplantısı nda tadil edilmiş şekliyle imzalanmış ve bu çerçevede Teşkilat ın yeniden yapılanma sürecinde büyük bir mesafe kat edilmiştir. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin dağılması EİT'ye yeni bir boyut kazandırmıştır Kasım 1992 tarihlerinde İslamabat'ta yapılan EİT Bakanlar Konseyi olağanüstü toplantısında Afganistan, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan'ın katılmalarıyla EİT nin üye sayısı 10'a çıkmıştır. KKTC toplantılara gözlemci üye olarak katılmaktadır. EİT ye yeni üyelerin kabul edildiği tarih olan 28 Kasım her yıl üye ülkelerde ve Teşkilat bünyesinde EİT Günü olarak kutlanmaktadır. 136

138 EİT nin Amaçları: Asya kıtasının merkezinde yer alan EİT bölgesinin toplam yüzölçümü km 2 dir. Yaklaşık 400 milyon kişinin yasadığı EİT bölgesinde yer alan on ülkenin topraklarının kesintisiz olarak birbirlerine bitişik olması, bölgenin önemini daha da arttırmaktadır. Genç yaşına rağmen başarılı bir bölgesel örgüte dönüşen EİT; enerji, ticaret, ulaştırma, tarım ve ilaç kontrolünü de içeren öncelik alanlarında başlattığı projelerle uluslararası itibarını artırmaktadır. EİT nin kuruluş amaçlarını şu şekilde özetlemek mümkündür: Üye ülkelerde sürdürülebilir ekonomik kalkınmanın sağlanması, Ticari engellerin kademeli olarak kaldırılması ve bölgesel ticaretin teşvik edilmesi, Üye ülkeler arasında ve dış dünya ile ulaşım ve haberleşme altyapısının geliştirilmesi, Ekonomik liberalizasyon ve özelleştirmenin sağlanması, EİT bölgesinin tarımsal ve endüstriyel potansiyelinin verimli kullanımı, Uyuşturucu madde kullanımının bertaraf edilmesinde bölgesel işbirliğinin geliştirilmesi, Ekolojik denge ve çevrenin korunması alanında bölgesel işbirliği, EİT bölgesindeki insanlar arasında tarihi ve kültürel bağların güçlendirilmesi Bölgesel ve uluslararası örgütlerle ortaklaşa işbirliğinin geliştirilmesi. Organizasyon: Ekonomik İşbirliği Teşkilatı, İzmir Anlaşmasında belirlenen dört ana organla çalışmalarını yürütmektedir. Bunlar; Bakanlar Konseyi, Daimi Temsilciler Konseyi, Bölgesel Planlama Konseyi, Özel Birimler (EİT Kültür Enstitüsü, EİT Eğitim Enstitüsü, EİT Bilim Vakfı), Bölgesel Kurumlar ve Sekretarya dır. Bunların dışında 1992 yılından sonra EİT Zirve Toplantıları düzenlenmesi de benimsenmiş bulunmaktadır. EİT Zirvesi: İzmir Anlaşmasında yer almamakla birlikte, 1992 yılından beri düzenli olarak toplanan EİT Zirvesinde, üye ülkeler Devlet Başkanları veya Başbakanları düzeyinde temsil edilmektedir. Bu açıdan değerlendirildiğinde Zirve EİT nin resmi bir organı değildir. Ancak EİT Zirve toplantıları fiilen Teşkilatın en yüksek karar alma organı gibi etkili olmaktadır. Son Zirve toplantısı 16 Ekim 2012 tarihinde Bakü de gerçekleşmiştir. 137

139 Bakanlar Konseyi: EİT nin en üst politika ve karar alma organıdır. Bakanlar Konseyi, üye ülkelerin Dışişleri Bakanlarından veya hükümetler tarafından bunlara eşit seviyede atanacak temsilcilerden oluşmakta ve yılda en az bir kere üye ülkelerin topraklarına sıra ile toplanmaktadır. Bakanlar Konseyi kararlarını oybirliği ile almaktadır. Teşkilatın stratejilerini ve politikalarını belirleme, Genel Sekreterin atanması, Bölgesel Planlama Konseyi, Daimi Temsilciler Konseyi ve Bölgesel komitelerin raporlarını gözden geçirme ve kabul etme, teşkilatın bütçesini kabul etme, zirve toplantılarını hazırlama vb. görevleri bulunmaktadır. Örgüt, Zirve ve Dışişleri Bakanları düzeyindeki dönemsel toplantılarına ek olarak, ticaret, ulaştırma, tarım, enerji, çevre, sağlık, sanayi, maliye ve ekonomi gibi alanlarda Bakan düzeyinde düzenli toplantı yöntemini benimsemiş; böylelikle, sektörel bazda alınan kararların ve kararlaştırılan işbirliği projelerinin belirli zaman dilimleri içinde izlenebilmesine imkân sağlanmıştır. Daimi Temsilciler Konseyi: EİT nin Tahran da sürekli faaliyet gösteren bir organıdır. EİT tarafından onaylanan sürekli temsilcilerden veya büyükelçilerden oluşmaktadır. Bakanlar Konseyi adına politikaların uygulanmasından sorumludur. Ayrıca Bakanlar Konseyi tarafından tespit edilen konularla ilgili raporlar hazırlama, Bakanlar Konseyine sunmak üzere bütçeyi gözden geçirme, Sekretaryanın raporlarını gözden geçirme, Bölgesel Planlama Konseyinin kararlarını izleme, Bakanlar Konseyi ve Bölgesel Planlama Konseyi toplantılarının gündemini hazırlama gibi alanlarda faaliyet göstermektedir. Bölgesel Planlama Konseyi: Bölgesel Planlama Konseyi üye ülkelerin planlama kuruluşlarının başkanlarından veya üye ülke hükümetleri tarafından atanacak eşdeğer temsilcilerden oluşmaktadır. Yılda en az bir kez EİT nin merkezi olan Tahran da toplanırlar. Bölgesel Planlama Konseyi, EİT nin uygulanan eylem planlarını değerlendirir ve geliştirir. Taslak programlar, geçmiş programların gözden geçirilmesi ve ulaşılan sonuçların değerlendirilmesi sonrasında Bakanlar Konseyine sunulur 138

140 Sekretarya: EİT sekretaryası, EİT Genel Sekreter ve diğer sekretarya personellerinden oluşmaktadır. EİT Sekretaryasının merkezi Tahran dadır. Sekretarya, EİT aktivitelerini başlatma, izleme, koordine etmekle ve Teşkilat toplantılarına hizmet etmekle sorumludur. Genel Sekreter, üye ülkeler tarafından gösterilecek adaylar arasından üç yıllığına Bakanlar Konseyi tarafından seçilir ve atanır Direktörlükler: Genişlemeden itibaren geçen 17 sene içinde EİT nin çalışma ilkeleri yerleşmiş ve kurumsal altyapısının önemli bir bölümü tamamlanmıştır. Teşkilat, Genel Sekreter Yardımcılıklarına bağlı sektörel direktörlükler şeklinde örgütlenmiştir. Bu çerçevede bahse konu Direktörlükler ve üye ülkelere göre dağılımları şu şekildedir: - Ticaret ve Sanayi Direktörlüğü ( Pakistan) - Haberleşme ve Ulaştırma Direktörlüğü (İran) - Tarım, Sanayi ve Turizm Direktörlüğü (Türkiye) - Enerji, Maden ve Çevre Direktörlüğü (Azerbaycan) - İnsan Kaynakları ve Sürdürülebilir Kalkınma Direktörlüğü (Türkiye-Münhal) - Proje, Ekonomik Araştırma ve İstatistik Direktörlüğü (Kazakistan) - Uyuşturucu, Kaçakçılık ve Organize Suç ile (DOCCU) Mücadele Birimi (İran) EİT Sekretaryası bütçesinin halen % 66'sı üç kurucu üye tarafından eşit şekilde karşılanmaktadır EİT Vizyonu: EİT Bakanlar Konseyi 1 Ekim 2005 tarihinde Kazakistan da yaptığı toplantıda EİT nin gelecek on yıllık aktivitelerinin tespit edildiği ve Teşkilatın gelecek on yılının şekillendirildiği bir belge kabul etti EİT Vizyonu olarak adlandırılan belge, EİT aktiviteleri için temel politikaları ve on yıllık eylem planını içermektedir EİT Vizyonu ticaret, yatırım, taşımacılık, haberleşme, enerji, finans, sanayi, tarım, çevre, insan kaynakları, turizm, uyuşturucu ve organize suçlar alanlarında uzun vadeli hedefler ortaya koymaktadırlar. Belgede vurgulanan gelişmelerin en önemlisi şüphesiz 2015 yılında EİT Bölgesi Serbest Ticaret Alanının kurulması hedefidir. EİT Ticaret Anlaşması doğrultusunda tarifelerin 139

141 azaltılması, tarife dışı engellerin kaldırılması ve bölge içi ticaretin % 6 dan % 20 ye çıkartılması sonucu EİT Bölgesi Serbest Ticaret Alanı nın kurulması 2015 EİT Vizyonu belgesinde öncelikli hedefler arasında yer almaktadır. EİT ve Tarım: Tarım sektörü bütün EİT üye ülkelerinde, istihdam, ihracat, gıda güvenliği ve diğer sektörlere katalizör olması açısından önemli bir sektördür. EİT bölgesi, geniş bir yelpazede bitki ve hayvan çeşitliliği için uygun tarımsal-ekolojik bölgelere sahiptir. Tarım bölgenin ekonomik olarak aktif nüfusun % 40 ına istihdam sağlamaktadır. EİT ülkelerinin toplam GSYİH içinde Tarım Sektörü payı 2012 yılında yaklaşık yüzde 11.1 olmuştur. Geçtiğimiz on yıl içinde, EİT ülkelerinde gıda üretiminde önemli gelişmeler olmuştur. EİT ülkelerinin coğrafi konumu, Ortadoğu nun zengin ülkeleri gibi başlıca gıda ithalatçısı ekonomilere yakınlığı ve yüksek kaliteli üretim için muazzam potansiyeli bu pazarlarda rekabeti yükseltmektedir. İzmir Antlaşması nda da öngörüldüğü gibi EİT nin hedeflerinden birisi, bölgenin tarımsal potansiyelinden etkin fayda çabalarını artırmaktır. EİT nin uzun dönem perspektifleri olan Quetta Eylem Planı ve İstanbul Deklarasyonu EİT tarım işbirliğine önem vermektedirler. Bu kurallar doğrultusunda, EİT Sekreteryası bu alanda çeşitli etkinlikler başlatmıştır ve özellikle gıda güvenliği ve tarımsal kalkınma konularında yoğunlaşmıştır. Bu çerçevede hazırlanmış olan Gıda Güvenliği Bölgesel Programı (GGBP) EİT ülkeleri arasında bölgesel bütünleşme ve tarımsal ekonomik gelişimi destekleyen bir programdır. Gıda Güvenliği Bölgesel Programı (GGBP): Temmuz 2002 tarihleri arasında İslamabat ta yapılan EİT Bakanlar Toplantısı sırasında, üye ülkelerin milli programları doğrultusunda bir bölgesel tarımsal kalkınma ve gıda güvencesi stratejisi hazırlanması yönünde karar alınmıştır. EİT ve Gıda ve Tarım Örgütü (GTÖ) nün birlikte yürüttükleri bir Teknik İşbirliği Projesi (TCP) neticesinde Gıda Güvenliği Bölgesel Programı (GGBP) hazırlanmıştır. GGBP, 9 bölgesel ve 1 Afganistan a özel bileşen içermektedir. Program 2010 yılında güncellenerek revize edilmiştir. Ulusal girişimleri ve bölgesel ekonomik bütünleşmeyi tamamlayıcı rol oynayan programın bütçesi yaklaşık 72 milyon ABD dolarıdır. 140

142 GGBP Bileşenleri; Sınır Ötesi Hayvan Hastalıkları ile Mücadele Entegre Zararlı Mücadelesi (IPM) Buğday Geliştirilmesi Üzerine Eşgüdümlü Araştırma Bölge içi ve Bölgeler arası Ticareti Geliştirme Tarımsal Danışmanlık Hizmetlerinin Desteklenmesi Meraların Geliştirilmesi ve Bakımı Bölgesel Bitki Gen Bankalarının Kurulması Bölgesel Tohum Tedarikinin Güçlendirilmesi Doğal Afetler Risk Yönetimi Bölgesel Merkezinin Desteklenmesi Afganistan: Toplum Temelli Gıda Üretimi EİT, GGBP programına finansman sağlamak amacıyla, Gıda Güvenliği Bölgesel Programı konulu Donörler Konferansı Mayıs 2008 tarihlerinde Antalya da düzenlenmiştir. Toplantıyı müteakiben Eylül 2008 de Bakü de düzenlenen 4. EİT Bakanlar Toplantısı nda tarım alanında EİT işbirliğinin geliştirilmesine yönelik önemli kararlar alınmıştır. Şubat 2010 tarihinde Antalya da gerçekleşen Bölgesel Planlama Konseyi Toplantısında Program Koordinatörlüğüne ülkemiz seçilmiştir. 22 Aralık 2010 tarihinde İstanbul/Türkiye de düzenlenen 19. Bakanlar Konseyi nde Gıda Güvenliği ne ilişkin Bölgesel Program ın (GGBP) uygulamalarına olanak sağlayan EİT ye bağlı çeşitli organ ve kurumların kurulmasına karar verilmiştir. 19. Bakanlar Konseyi aynı zamanda GGBP uygulamaları için Bölgesel Koordinasyon Merkezi nin (BKM) Ankara, Türkiye de kurulmasına karar vermiştir. Türkiye, GGBP için katkı sağlayacağını ayrıca, Ankara da bulunan GTÖ Alt Bölge Ofisi aracılığıyla da destek olacağını taahhüt etmiştir. GTÖ nün teknik yardımlarıyla hazırlanan GGBP, EİT üye ülkelerinde tarımsal üretimi ve tarımsal ürünlerin ticaretini artırmaya odaklanmıştır. GGBP kapsamında dört ulusal proje finanse edilmiştir. Diğer bileşenler ve projelerde de bazı gelişmeler kat edilmiştir fakat programın büyük bir kısmı, mali yetersizlikler dolayısıyla fazla mesafe kat edememiştir. 141

143 EİT Sekretaryası, bölgede sürdürülebilir tarımsal gelişimi sağlamak amacıyla GGBP kapsamında ulusal/bölgesel projelerin uygulanmasını artırmak için üye ülkelerle, uluslararası kuruluşlarla ve finansal kurumlar ile işbirliği kurma çabalarını sürdürmektedir. 2. Donörler Toplantısı ve beraberinde EİT 5. Tarım Bakanları Toplantısı 2012 yılı Kasım ayında Koordinatör ülke olarak Bakanlığımız ev sahipliğinde Antalya da gerçekleştirilmiştir. Anılan toplantı sırasında alınan önemli kararların yanı sıra, GGBP Bölgesel Koordinasyon Merkezi nin Bakanlık bünyesinde kuruluşu da deklare edilmiştir. Resmi Web Adresi: 142

144 6.a. Bölgesel Koordinasyon Merkezi (BKM): Genel Bilgi: Şubat 2010 tarihleri arasında Antalya'da düzenlenen EİT 20. Bölgesel Planlama Konseyi Toplantısı'nda Gıda Güvenliği Bölgesel Programı (GGBP) Genel Koordinatörlüğü görevi oybirliği ile Türkiye ye verilmiş, 11. Zirve kapsamında, 22 Aralık 2010 tarihinde İstanbul'da düzenlenen 19. Bakanlar Konseyi'nde ise, Bölgesel Koordinasyon Merkezi (BKM) nin Ankara'da kurulmasına karar verilmiştir BKM, GGBP nin uygulanmasına yönelik olarak 10 temel bileşenin projelendirilmesi, takip ve değerlendirmesinin yapılabilmesi, ülkeler arasında uyumlaştırılması ve bölgesel uygulamalarının artırılması yanında ülkeler arasında gerekli işbirliğinin sağlanmasını amaçlamaktadır. Bu çerçevede, BKM nin Ankara da, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü bünyesinde, program süresince faaliyetlerini sürdürecek şekilde kuruluş çalışmaları tamamlanmış ve personel görevlendirmesi yapılmıştır. Görevleri, Sorumlulukları ve Yetkileri: a) Program faaliyetlerinin uygulanmasından sorumludur, b) Program dahilinde üye ülkeler arasında işbirliğini ve bilgi paylaşımını geliştirir, c) Program kapsamında proje teklif çağrısına çıkar; projeleri değerlendirir, kabul veya reddeder, ç) Program bileşenleri için oluşturulacak projelerin amaç ve hedefler doğrultusunda yürütülmesine yardımcı olur, d) Program bileşenleri için oluşturulacak projelerin finansmanı için ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlarla temasa geçer, finansal kaynak araştırır, e) Gerekli görülmesi halinde gıda güvenliğine ilişkin konularda Bakanlığın ilgili birimleriyle ve uluslararası kuruluşlarla işbirliği yapar, f) Projelerin ilerlemesini ve sonuçlarını izler, raporlar ve yayınlar, g) Program kapsamında, eğitim, seminer, çalıştay ve kurs benzeri faaliyetler düzenler, ğ) Gerekli görülmesi halinde eğitim faaliyetlerinde danışman görevlendirebilir. BKM, Bakanlığın gıda güvenliği ile ilgili faaliyetlerine katkı verebilir. 143

145 BKM teşkilat yapısı: (1) BKM; Program Yönlendirme Komitesine karşı sorumlu olan Program Koordinatörü başkanlığında, teknik personel, muhasebeci ve destek personelinden oluşur. (2) Ev sahibi ülke BKM ye personel desteği sağlar. (3) BKM nin maddi ve fiziki imkanları elverdiği ölçüde, maaş ve özlük hakları kendi ülkeleri tarafından karşılanmak suretiyle EİT üyesi ülkeler, destek amacıyla teknik personellerini geçici görevlendirme ile BKM de çalıştırabilir. 144

146 6.b. EİT Tohum Birliği (ECOSA) Genel Bilgi: ECOSA (EİT Tohum Birliği),Tohumculuk sektörü alanı içerisinde, Ekonomik İşbirliği Teşkilatına Üye Ülkeler arasındaki bilgi ve tecrübe paylaşımı yanında ticaret, işbirliği ve dayanışmayı arttırmak amacıyla tarih ve 2011/2258 sayılı Bakanlar Kurulu kararına istinaden ülkemizde kurulmuştur. ECOSA, tarihinde yapılan olağan Genel Kurulu Toplantısı ile yeni yönetim belirlenmiş olup, ECOSA başkanlığına Dr. Mete KÖMEAĞAÇ getirilmiştir. EİT Tohum Birliği 2009 ve 2013 yılları arasında Uluslararası Tohum Ticareti Konulu 4 adet Konferans düzenlenmiştir. Bu konferanslara, EİT ve İİT temsilcileri, özel sektör temsilcileri ve tohum sektörü uzmanları katılmıştır. Bu konferanslar sonunda, 630'dan fazla tohum paydaşı, tohum teknik çalıştaylarda eğitilmiş ve sektör paydaşları iş temasları oluşturma fırsatını yakalamıştır. Son olarak 4. Bölgesel Tohum Ticareti Konferansı, Ocak 2013 tarihleri arasında, ECOSA nın ev sahipliğinde, İstanbul da gerçekleştirilmiştir. 145

147 7. KÖRFEZ ARAP ÜLKELERİ İŞBİRLİĞİ KONSEYİ (KİK) Genel Bilgi: Basra Körfezine kıyısı bulunan 6 Arap ülkesinin Dışişleri Bakanları tarafından 4 Şubat 1981 de Riyad da gerçekleştirilen toplantı sırasında kurulması hakkında karar alınan Körfez Arap Ülkeleri İşbirliği Konseyi (KİK), 25 Mayıs 1981 tarihinde Abu Dabi de Örgüt Şartı imzalanarak kurulmuştur. KİK e üye ülkeler; Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Bahreyn, Suudi Arabistan, Oman, Katar ve Kuveyt tir. Türkiye KİK e üye değildir, Stratejik Diyalog Ortağı dır. Amaç ve Faaliyetleri: KİK in amacı; Basra Körfezine kıyısı bulunan ve ortak tarihe, kültürel, sosyal ve dini mirasa sahip olan 6 üye ülke arasındaki işbirliği, bütünleşme ve bağları her alanda güçlendirmektir. KİK bu güçlendirmeyi ekonomi, finans, ticaret, gümrük, turizm, yasama ve yürütmenin yanı sıra bilim ve teknik, sanayi, madencilik, tarım, su ve hayvansal kaynaklar, bilimsel araştırma merkezleri, ortak girişimler, özel sektörde işbirliğinin teşvik edilmesi gibi birçok alanda ortak düzenlemeler ile gerçekleştirmeyi hedeflemektedir. KİK Dönem Başkanı Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Prens Saud bin Faisal bin Abdul azil al Saud dur. KİK üyesi ülkeler 1981 yılında KİK Ülkeleri Ekonomik Anlaşmasını imzalayarak KİK Serbest Ticaret Alanını kurmuşlardır. 31 Aralık 2001 tarihinde yeni bir Ekonomik Antlaşma imzalanarak KİK ülkeleri arasında gümrük birliği, ortak pazar ve ekonomik ve mali birliğin kurulması için karar alınmış ve böylece 1981 tarihli antlaşmanın geçerliliği sona ermiştir. 146

148 Gümrük Birliği nin kurulmasına ilişkin antlaşma ise 1 Ocak 2003 tarihinde imzalanmış olmasına rağmen hala tam anlamıyla uygulamaya geçememiştir. KİK ülkeleri arasında Ortak Pazar uygulaması 1 Ocak 2008 tarihinde başlatılmıştır. Bu çerçevede üye ülke vatandaşlarının Körfez bölgesindeki tüm kamu ve özel kuruluşlarda çalışma hakkına sahip olmaları, gayrimenkul alıp satmaları, ülkeler arasında serbest dolaşımdan faydalanmaları ve eğitim ile sağlık olanaklarından yararlanmaları öngörülmektedir Yılında Konseyin 29. Zirvesinde üye ülkeler arasında parasal birlik kurulması kararı tekrar onaylanmıştır. Söz konusu zirvede para konseyi ve ortak merkez bankası kurulması ile 2010 yılında ortak para birimine geçilmesi için karar alınmıştır. Fakat Oman ve BAE parasal birliğe katılmayacaklarını açıklamışlardır. Bunun üzerine Parasal Birlik antlaşması Suudi Arabistan, Kuveyt, Bahreyn ve Katar tarafından 2009 yılında imzalanarak söz konusu ülkelerde yürürlüğe girmiştir. Sonrasında KİK Merkez Bankasının kurulması için karar alınması ve 1 Ocak 2010 dan sonra Ortak Para Konseyi nin faaliyete geçmesi planlanmasına rağmen söz konusu işlemlerin hedeflenen tarihte gerçekleştirilemeyeceği fark edilmiştir. Yönetim Organları: Körfez Arap Ülkeleri İşbirliği Konseyi nin temel organları; Yüksek Konsey, Bakanlar Konseyi ve Genel Sekreterliktir. Yüksek Konsey, üye ülkelerin Devlet Başkanlarından oluşmaktadır ve Konseyin en yetkili organıdır. Konseye başkanlık edecek ülke alfabetik sıraya göre yıllık olarak belirlenir. Yüksek Konsey olağan olarak her yıl toplanır. Ayrıca bir üye ülkenin isteği ve diğer bir üye ülkenin desteği ile olağan üstü olarak da toplanabilir. Yüksek Konsey toplantılarının geçerli kabul edilebilmesi için üye ülkelerin liderlerinin üçte ikisinin toplantıya katılmış olması gerekmektedir. Yüksek Konseyde önemli kararlar oybirliği ile usule ilişkin kararlar ise oyçokluğu ile sonuca bağlanır. Bakanlar Konseyi, üye devletlerin Dışişleri Bakanlarının katılımıyla gerçekleşir. Bakanlar Konseyi yılda üç ayda bir olmak üzere 4 defa toplanır. Ayrıca, üye ülkelerin diğer Bakanlarının (Sağlık, Tarım vb.) katılımlarıyla oluşan Bakanlık Komiteleri de bulunur. Bakanlık Komitelerinde alınan kararlar Bakanlık Konseyinin görüşü de alındıktan sonra Yüksek Konseye sunulur. 147

149 Konseyin Genel Sekreterliği Riyad da bulunur. Genel Sekreter, Yüksek Konsey tarafından atanır. Ayrıca Siyasi, Ekonomik, İnsan ve Çevre, Güvenlik ve Askeri işlerden sorumlu 5 adet Genel Sekreter Yardımcısı bulunur. Türkiye ile İlişkileri: Türkiye ve Körfez Arap Ülkeleri İşbirliği Konseyi arasında 30 Mayıs 2005 tarihinde Manama da Türkiye Cumhuriyeti ve Körfez Arap Ülkeleri İşbirliği Konseyi Üyesi Ülkeler Arasında Ekonomik İşbirliğine İlişkin Çerçeve Anlaşma imzalanmıştır. Söz konusu anlaşma KİK ve ülkemiz arasındaki ilişkilerin başlangıcı olarak görülmektedir. Antlaşma ile Ekonomik İşbirliği Ortak Komitesi kurulması kararı alınmıştır. KİK ve Türkiye arasındaki ilişkiler 2 Eylül 2008 tarihinde Stratejik Diyalog mekanizması kurulması için hazırlanan Mutabakat Muhtırası nın Cidde de imzalanması ile yeni bir boyut kazanmıştır. Anılan ilişkiler KİK in üçüncü bir ülkeyle sahip olduğu ilk düzenli ilişkiler olması bakımından önem taşımaktadır. Söz konusu Mutabakat Muhtırası na göre iki taraf arasında her yıl Kıdemli Memur Toplantıları ve Bakanlar Toplantıları düzenlenecektir. Buna ilişkin olarak, 8 Temmuz 2009 tarihinde gerçekleştirilen ilk Dışişleri Bakanları Toplantısında Türkiye Cumhuriyeti ve Körfez Arap Ülkeleri İşbirliği Konseyi Üyesi Ülkeler Arasında Ekonomik İşbirliğine İlişkin Çerçeve Anlaşma sının onay belgelerinin değişimi gerçekleştirilmiştir. Bu antlaşma uyarınca kurulan Ekonomik İşbirliği Ortak Komitesi 23 Mayıs 2010 tarihinde Riyad da toplanmıştır. Bu çerçevede toplanan Üçüncü Dışişleri Bakanları toplantısı ise 17 Ekim 2010 tarihinde Kuveyt te toplanmış, bu toplantı sonrasında kabul edilen Ortak Eylem Planı nda Eğitim, Kültür, Turizm, Sağlık, Ticaret ve Yatırım, Tarım ve Gıda Güvenliği, Çevre, Ulaştırma ve İletişim, Enerji, Elektrik ve Su alanlarında Ortak Çalışma Grupları oluşturulmuştur. Bakanlığımızla ilgili olarak çalışan, Tarım ve Gıda Güvenliği çalışma grubunun önemi hem Türkiye hem de KİK ülkeleri için büyüktür. KİK ülkelerindeki yetersiz tarımdan dolayı çoğu gıda ürünü ithal edilmektedir, bu nedenle gıda güvenliğinin önemi giderek artmaktadır. Türkiye ise yaklaşık %35,5 ekilebilir durumdaki arazisi ve gayri safi yurtiçi hasılasının %9,5 ini oluşturan gıda üretimi ve tarım ile bölgenin lider üreticisi konumundadır. Türkiye Cumhuriyeti ve Körfez Arap Devletleri İşbirliği Konseyi (KİK) arasındaki Tarım ve Gıda Güvenliği Alt Komitesi 1. Toplantısı 21 Haziran 2011 tarihinde Riyad da 148

150 gerçekleştirilmiştir. Toplantıda tarım, hayvancılık, balıkçılık ve gıda güvenliğinden oluşan dört ana başlık üzerine değerlendirmeler yapılmıştır. Türkiye Cumhuriyeti ve Körfez Arap Devletleri İşbirliği Konseyi (KİK) arasındaki Tarım ve Gıda Güvenliği Alt Komitesi 2. Toplantısı, Ankara da (Türkiye Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı nın ev sahipliğinde) Şubat 2012 de gerçekleşmiştir. Toplantıda Türk tarımı hakkında bilgilendirici sunumlar izlenip, bilgi paylaşımı yapıldıktan ve ilgili konular kısaca görüşüldükten sonra, taraflar aşağıdaki hususlarda mutabık kalmışlardır; -Türkiye Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığından ve KİK Ekonomik İlişkiler Tarım Bölümü nden irtibat görevlilerinin atanması kararlaştırılmıştır. -İki taraf aşağıdaki hususlarda yılları arasında işbirliği programı sürdürme konusunda anlaşmışlardır. Tarım alanında gen bankası konusunda tecrübe paylaşımı ve uzman değişimi ile KİK ülkelerindeki gen bankalarının Türk uzmanlarca değerlendirilmesi; Hayvan sağlığı ve ıslahı konularında sırasıyla Türkiye ve KİK ülkelerinde yeri ve zamanı daha sonra tespit edilmek üzere iki yıl içinde karşılıklı iki çalıştay ve seminer düzenlenmesi; Balıkçılık alanında yılları arasında kuluçkahaneden pazara kadar balıkçılık sektöründe işbirliği yapılması; bu proje kapsamında KİK ülkelerinden kamu ve özel sektörden Türkiye ye uzman ziyaretlerinin yapılması ve yetiştiricilik alanında ortak yatırım yapma olasılığının araştırılması şeklinde yürütülmesi; Gıda Güvenliği konusunda tarım ile ilgili ortak yatırımları teşvik ederek, gıda güvenliğinin sağlanması için KİK ülkelerindeki özel sektör ile işbirliği halinde 2013 ün ilk yarısında KİK Genel Merkezi nde gıda güvenliği konusunda bir Çalıştay düzenlenmesi; -Özellikle KİK ülkelerindeki tarımsal ürünlerin ve hayvanların ihracatı ile ilgili düzenlemeler olmak üzere KİK ülkelerindeki tarım alanındaki kanun ve düzenlemelerin görüşülmesi amacıyla KİK Genel Merkezinde ortak bir toplantı düzenlenmesi planlanmıştır. 149

151 -Sulama ve tarımsal mekanizasyon dahil tarımsal yayım ve eğitim konularında iki tarafın deneyimlerinin paylaşılması kararlaştırılmıştır. -Taraflar, tarım ve hayvancılık konularında birbirlerine eğitim programlarını göndermeyi ve arzu edildiği taktirde katılım sağlanmasını kabul etmişlerdir. -Her iki taraftan da tarımsal fuarlara katılım sağlanması kararlaştırılmıştır. KİK Türkiye Stratejik Diyalog 4. Dışişleri Bakanları toplantısı ise 24 Ocak 2012 tarihinde İstanbul da Sn. Dışişleri Bakanımız Prof. Dr. Ahmet Davutoğlu nun ev sahipliğinde gerçekleştirilmiştir. Söz konusu toplantıda ülkemiz ve KİK arasındaki stratejik diyaloğun günümüzdeki uluslararası koşullardaki önemi belirtilmiş ve KİK ülkeleriyle artan ekonomik ilişkilerimizden bahsedilmiştir. KİK e üye ülkeler Resmi Web Sitesi: 150

152 8. KARADENİZ EKONOMİK İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI (BSEC-KEİ) Genel Bilgi: Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (KEİ), 1990 yılında Türkiye nin öncülüğünde başlayan çalışmalar sonrasında 25 Haziran 1992 tarihinde İstanbul da düzenlenen Zirve sırasında KEİ Teşkilatı Deklarasyonu nun imzalanmasıyla kurulmuştur. Arnavutluk, Azerbaycan, Bulgaristan, Ermenistan, Gürcistan, Moldova, Romanya, Rusya Federasyonu, Sırbistan, Türkiye, Ukrayna ve Yunanistan olmak üzere 12 üyesi bulunmaktadır. KEİ nin merkezi İstanbul, resmi dili İngilizcedir. İki kıtada faaliyet gösteren KEİ, Karadeniz Kıyı Devletleri, Kafkasya ve Balkanları içine alan yaklaşık 20 milyon km 2 alanda faaliyet göstermektedir. Yıllık 300 milyar $ ı aşkın dış ticaret hacmi ile 350 milyon nüfusu temsil etmektedir. Basra Körfezi nden sonra KEİ, zengin mineral ve metal rezervlerinin yanı sıra en geniş doğal gaz ve petrol kaynaklarına sahip bulunmaktadır. KEİ, Avrupa nın ana ulaşım ağı ve enerji transfer ağında önem kazanmaktadır (1). Organizasyon Yapısı: KEİ nin en yüksek karar alma organı, en az altı ayda bir toplanan Dışişleri Bakanları Konseyidir. Dışişleri Bakanları Konseyini temsil eden Yüksek Düzeyli Memurlar Komitesi, Teşkilat ile ilgili tüm konuların gözden geçirildiği, tartışıldığı ve son olarak Dışişleri Bakanları Konseyine sunulduğu platformdur. KEİ çerçevesinde gelişen işbirliğinin temel taşı olan Çalışma Grupları ise Konsey kararı ile kurulan yardımcı organlardır (2). Çalışma Grupları Konsey e faaliyetleri hakkında raporlar sunmakta ve tavsiyelerde bulunabilmektedir. Hâlihazırda KEİ bünyesinde faaliyet gösteren 18 adet çalışma grubu bulunmaktadır (2). 151

153 KEİ nin faaliyetlerine Dönem Başkanı ülke yön vermektedir. Dönem Başkanlığı alfabetik sıraya göre altı ay süreyle yapılmaktadır. Ocak 2013-Haziran 2013 tarihleri arası dönem başkanlığını Ukrayna yapmaktadır. Daimi Çalışma Grupları; Tarım ve Tarımsal Sanayi Ç.G., Bankacılık ve Finans Ç.G., Suçla Mücadele Ç.G., Kültür Ç.G., Gümrük Sorunları Ç.G., Acil Durumlarda Yardımlaşma Ç.G., Eğitim Ç.G., Enerji Ç.G., Çevre Koruma ÇG, İstatiksel Verinin ve Bilginin Değişimi Ç.G., Sağlık ve İlaç Ç.G., Bilgi ve İletişim Teknolojileri Ç.G., Kurumsal Yenilenme ve İyi Yönetişim Ç.G., Bilim ve Teknoloji Ç.G., KOBİ ler Ç.G., Turizm Ç.G., Ticaret ve Ekonomik Kalkınma Ç.G., Ulaşım Ç.G., Çalışma grubu faaliyetlerine etkinlik ve ivme kazandırılması için belirli alanlarda her üye ülke iki yıllık dönemler halinde koordinatör ülke görevini üstlenmektedir. Koordinatör ülke bir eylem planı hazırlayarak söz konusu alandaki işbirliğinin önceliklerini belirlemek ve koordinatörlüğü boyunca en az iki toplantı düzenlemekle yükümlüdür. KEİ nin, Karadeniz Ekonomik İş Birliği Parlamenter Asamblesi (KEİPA), İş Konseyi, Ticaret ve Kalkınma Bankası ve Karadeniz Etütleri Uluslararası Merkezi olmak üzere dört bağlı kuruluşu bulunmaktadır (2). 152

154 KEİ nin 1998 yılında Mart ayında açılan ve merkezi Selanik'te olan Karadeniz Ticaret ve Kalkınma Bankası 1 Haziran 1999 tarihinde işlevsel hale gelmiş olup ihracat finansmanı programları ve verdiği kredilerle bölge içi ekonomik işbirliğine destek olmaktadır (2). Sekretaryası İstanbul da bulunan Karadeniz Ekonomik İşbirliği Parlamenter Asamblesi (KEİPA), KEİ nin parlamenterler boyutunu oluşturan bağlı kuruluşudur (2). Türkiye nin öncülüğünde kurulan ve Sekretaryası İstanbul da bulunan İş Konseyi ise, bölgeye doğrudan yabancı yatırımı çekme konusunda projeler üretmekte, bölgenin tanıtımını yaparak iş olanaklarını artırmakta, ticaret ve yatırımın önündeki engellerin kaldırılması konusunda çalışmalar yapmaktadır (2). İstatistiksel Veri Ekonomik Bilgi Değişimi Koordinasyon Merkezi de, Ankara da Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu bünyesinde kurulmuş olan ve KEİ ülkelerinin istatistikî bilgilerini derleyen ve bu konuda yayınlar yapan bir bağlı kuruluştur (2). KEİ Tarım ve Tarımsal Sanayi Çalışma Grubu: KEİ çalışmaları kapsamında, Tarım ve Tarımsal Sanayi Çalışma Grupları toplantıları düzenlenmektedir En son KEİ Tarım ve Tarımsal Sanayi Çalışma Grubu Toplantısı Mart 2012 tarihlerinde İstanbul da düzenlenmiştir. Toplantıya Sırbistan Cumhuriyeti Başkonsolosu Sayın Miroslav PRCOVIC başkanlık yapmıştır (1). 1 Ocak 2013 itibariyle 2 yıllık süre için Çalışma Grubunun ülke koordinatörlüğünü Rusya Federasyonu yapmaktadır. KEİ-Türkiye İlişkileri: Ülkemiz kuruluşuna öncülük ettiği KEİ içinde önemli bir ağırlığa sahiptir. Örgüt Sekretaryası İstanbul da bulunmakta, teşkilatın önemli toplantıları çoğunlukla ülkemizde yapılmaktadır. Türkiye, KEİ çerçevesinde, eski Doğu Bloku üyesi ülkelerin ekonomik potansiyelinden hareketle, bu ülkelerdeki ekonomik faaliyetlerimizin önünü açabilecek ulaştırma, malların sınır geçişleri, vize kolaylığı gibi bazı girişimleri desteklemiştir. KEİ de ticaretin geliştirilmesine yönelik faaliyetlere de özel önem verilmektedir. TUİK verilerine göre; Türkiye, KEİ üye ülkelerine 2012 yılında toplam 17,3 milyar $ lık ihracat gerçekleştirmiş olup, bu rakam toplam ihracat tutarının %12 sini 153

155 oluşturmaktadır. KEİ ülkeleri ile gerçekleştirmiş olduğumuz toplam ithalat tutarı ise 37,7 milyar $ olup, toplam ithalat tutarının %17 sine denk gelmektedir (3). KEİ Dönem Başkanlığı, 1 Temmuz 2012 de Sırbistan dan Türkiye ye geçmiştir. Türkiye nin KEİ Dönem Başkanlığı aynı zamanda Örgütün 20. Kuruluş Yıldönümüne rastlamıştır. Bu bağlamda, KEİ 20. Kuruluş Yıldönümü Devlet/Hükümet Başkanları Zirvesi, Türkiye nin ev sahipliğinde Türkiye- Sırbistan eş başkanlığında 26 Haziran 2012 tarihinde İstanbul da düzenlemiştir. Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü'nün (KEİ) 20. Yıl Dönümü Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi'nde örgütün gelecek 10 yıllık hedeflerini belirleyen Ekonomik Gündem Belgesi kabul edilmiştir (2). Sürdürülebilir kalkınma, KEİ yapısının proje odaklı boyutunu güçlendirme, uluslararası ve bölgesel örgüt ve kurumlarla işbirliği konularının öne çıktığı belgede, öncelikli eylem alanları sıralanmıştır: KEİ nin 20. yıl dönümü devlet ve hükümet başkanları zirve toplantısının ardından yayınlanan ortak bildiride; KEİ'nin bölgesel ve uluslararası meselelerde proaktif, yapıcı ve güvenilir bir aktör olarak rolünü sağlamlaştırma konusundaki kararlılık teyit edilmiş (1), Karadeniz'in ticaret, ulaşım ve enerji yolları üzerinde kilit bir noktada olduğuna işaret edilen bildiride, bölgenin uluslararası meselelerdeki öneminin arttığı vurgulanmış (1), KEİ üyesi ülkelerdeki büyük doğal kaynakların ve insan kaynağının örgütün ortak çıkarların hayata geçirilmesine yardım edeceğine inancın dile getirildiği bildiride, "Bu hedefleri takip ederken, Karadeniz bölgesindeki sosyal ihtiyaçlar, ekonomik etkinlik ve çevrenin korunması arasında dengeli ve uyumlu bir ilişki temelinde sürdürülebilir kalkınma stratejileri geliştirmek konusunda kararlıyız" ifadesi kullanılmış (1), Sürdürülebilir ve kapsayıcı kalkınmada kadınların ekonomik ve siyasi süreçlere katılımı ile cinsiyet eşitliğinin önemine atıf yapılan bildiride, üye ülke toplumlarının gelecekteki refahında gençlerin eğitimine yapılan yatırımın esas unsur olduğunun altı çizilmiş (1), KEİ'nin proje boyutunun güçlendirileceği ifade edilerek, bölge ekonomilerinde elle tutulur sonuçlar doğuracak, bölgedeki ekonomilerde reform sürecini ve ekonomiler arasında bütünleşmeyi ateşleyecek projelere öncelik verileceği kaydedilmiş (1), 154

156 Karadeniz Çevre Ulaştırma Koridorugibi büyük altyapı projelerinde bugüne dek kat edilen mesafeye dikkat çekilen bildiride, bu tür projelerin hızlandırılmasının teşvik edileceği bildirilmiş (1), Üye ülkeler arasında kültür, turizm ve gençlik politikaları alanında yenilikçi projeler geliştirilmesi çağrısı yapılarak, bunun üye ülkeler arasındaki kültürel yakınlaşma ve alışverişin yolunu açacak olması hasebiyle güçlü bir biçimde destekleneceği ifade edilmiş (1), KEİ Parlamenter Asamblesi, KEİ İş Konseyi, Karadeniz Ticaret ve Kalkınma Bankası, Uluslararası Karadeniz Araştırmaları Merkezi gibi KEİ'yle bağlantılı kuruluşlar arasındaki eş güdüm ve işbirliğinin artırılmasının önemine değinilen bildiride, üye ülkelerin bu alandaki etkinliklerini gözden geçirmeleri ve yapıcı teklifler hazırlamaları daveti yapılmış (1), KEİ'nin Birleşmiş Milletler, Avrupa Birliği, OECD ve diğer uluslararası ve bölgesel örgütler, kurumlar ve girişimlerle işbirliğini güçlendirmek yönündeki kararlılığı ifade edilerek, bunun Karadeniz bölgesinin potansiyelini geliştireceği vurgulanmış (1), KEİ'nin özellikle AB ile stratejik bir işbirliği geliştirmesinin öneminin teyit edildiği bildiride, KEİ ile AB arasında yakın zamanda gelişen olumlu etkileşimin memnuniyetle karşılandığı ifade edilerek, AB'ye bölgedeki büyüme, barış ve istikrara katkı yapacak sözlerini yerine getirmesi çağrısında bulunulmuştur (1). Resmi Web Sayfası: Kaynaklar: 1. Erişim Tarihi: T.C Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, ABDGM Personeli Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilatı(KEİ) Tarım ve Tarımsal Sanayi Çalışma Grubu Toplantısı, 2011, Bilgi Notu 3. Erişim Tar.: Tarihi: Erişim 155

157 9. AVRUPA BİRLİĞİ VE ORTAK TARIM, BALIKÇILIK POLİTİKASI AB Hakkında Genel Bilgi: Avrupa Birliği ya da kısaca AB, yirmi yedi üye ülkeden oluşan ve toprakları büyük ölçüde Avrupa kıtasında bulunan siyasi ve ekonomik bir örgütlenmedir yılında, Avrupa Birliği Antlaşması olarak da bilinen Maastricht Antlaşması'nın yürürlüğe girmesi sonucu, var olan Avrupa Ekonomik Topluluğu'na yeni görev ve sorumluluk alanları yüklenmesiyle kurulmuştur. Yaklaşık 500 milyonluk nüfusuyla Avrupa Birliği, dünya ülkelerinin GSYİH ya (nominal) göre sıralanışında nominal gayrisafi yurtiçi hasılasının %30'luk bölümünü oluşturur. (16.8 trilyon $) Avrupa Birliği, tüm üye ülkeleri bağlayan standart yasalar aracılığıyla, insan, eşya, hizmet ve sermaye dolaşımı özgürlüklerini kapsayan bir ortak pazar (tek pazar) geliştirmiştir. Birlik içinde tarım, balıkçılık ve bölgesel kalkınma politikalarından oluşan ortak bir ticaret politikası izlenir. Birliğe üye ülkelerin, on beşi, avro adıyla anılan ortak para birimini kullanmaya başlamıştır. Avrupa Birliği, üye ülkelerini Dünya Ticaret Örgütü'nde, G8 zirvelerinde ve Birleşmiş Milletler'de temsil ederek dış politikalarında da rol oynamaktadır. Birliğin yirmi yedi üyesinden yirmi biri NATO'nun da üyesidir. Schengen Antlaşması uyarınca birlik üyesi ülkeler arasında pasaport kontrolünün kaldırılmasının da arasında bulunduğu pek çok adlî konu ve iç işleri düzenlemelerinde Avrupa Birliği'nin payı bulunur. Avrupa Birliği, devletlerarası ve çok uluslu bir oluşumdur. Birlik içinde kimi konularda devletlerarası anlaşma ve fikir birliği gerekir. Ancak belirli durumlarda uluslarüstü yönetim organları, üyelerin anlaşması olmaksızın da karara varabilir. Avrupa Birliği'nin bu tip 156

158 haklara sahip önemli yönetim birimleri Avrupa Komisyonu, Avrupa Parlamentosu, Avrupa Birliği Konseyi, Liderler Zirvesi, Avrupa Adalet Divanı ve Avrupa Merkez Bankası'dır. Parlamentoyu, Avrupa Birliği vatandaşları beş yılda bir oylama yöntemiyle seçerler. Avrupa Birliği'nin temelleri 1951 yılında, altı ülkenin katılımıyla oluşturulan Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu'na ve 1957 Roma Antlaşması'na dayanmaktadır. O dönemden bu yana, birlik yeni üyelerin katılımlarıyla boyut olarak büyümüş; var olan yetkilerine yeni görev ve sorumluluk alanları ekleyerek de gücünü arttırmıştır. Üye devletler Aralık 2007'de, birliğin bugüne dek yaptığı antlaşmalar ile yasal yapısını güncellemek ve iyileştirmek amacıyla Lizbon Antlaşması imzalanmıştır. AB Ortak Tarım Politikası (OTP): İkinci Dünya Savaşı sonrası ortaya çıkan kıtlık endişesinin yanı sıra, savaş sonrasında Avrupa Birliği aktif nüfusunun çok önemli bir bölümünü oluşturan tarım sektörü çalışanlarının gelir düzeylerinin korunması ve üyelerin ulusal tarım politikaları arasındaki farklılıkların giderilmesi zorunluluğu Birliği, bir ortak tarım politikası oluşturmaya yöneltmiştir. Bunun sonucunda 1962 yılında, tüm üye ülkeler tarafından uyulması zorunlu olan bir Ortak Tarım Politikası (OTP) benimsenmiştir. OTP, AB üyesi ülkelerin tarım politikalarının gerek ekonomik gerek siyasi anlamda ortak bir çerçevede yönetilmesi esasına dayanmaktadır ve AB nin ilk ortak politikasıdır. Avrupa Birliği Ortak Tarım Politikası, Birlik içerisinde tarımsal üretimi ve verimliliği arttırmak, AB üreticilerine daha iyi bir yaşam seviyesi yaratmak, tarımsal ürün pazarını korumak ve dengede tutmak, tüketicilere uygun fiyatlarla tarımsal ürünler sunabilmek amaçlarını gütmektedir. Avrupa Birliği nin kurucu antlaşması olan Roma Antlaşması nın maddeleriyle (Amsterdam Antlaşması maddeleri) yasal çerçevesi belirlenen OTP nin amaçları 33. madde ile şöyle sıralanmıştır: Teknik ilerlemenin özendirilmesi, tarımsal üretimin rasyonelleştirilmesi ve üretim faktörlerinin, özellikle işgücünün optimal kullanımının ve verimliliğinin artırılması, Tarımsal nüfusun yaşam düzeyinin, özellikle tarımda çalışanların gelirinin artırılması yoluyla yükseltilmesi, 157

159 Piyasalarda istikrar sağlanması, Düzenli bir ürün arzının garanti altına alınması, Tarım ürünlerinin tüketicilere uygun fiyatlarla ulaştırılmasının sağlanmasıdır. OTP nin İlkeleri: OTP, bu amaçlara ulaşma yolunda tek pazar ilkesi, topluluk tercihi ilkesi ve ortak mali sorumluluk ilkesi olmak üzere üç ilkeye dayanmaktadır. Tek Pazar İlkesi, üye ülkelerde tarım ürünlerinin serbest dolaşımını engelleyen tüm kısıtlamaların kaldırılarak bir Tek Pazar oluşturulmasını öngörmekte, bunun için ortak fiyat ve rekabet kurallarını, üye ülkelerde istikrarlı bir döviz kurunu ve dış pazarlara karşı sınırlarda ortak bir korumayı gerektirmektedir. Pazarı bir bütün olarak ele alan bu ilke, birlik genelinde aynı ürünlere aynı fiyatların uygulanmasını öngörmektedir. Topluluk tercihi ilkesi, birlik içinde üretilen ürünlere öncelik tanınmasını amaçlamakta, bunun için AB tarım ürünlerinin ithalata karşı korunmasını, ihracatının ise sübvanse edilmesini gerektirmektedir. Ortak mali sorumluluk ilkesi, OTP'ye ilişkin tüm harcamaların Birlik üyeleri tarafından ortaklaşa üstlenilmesini amaçlamaktadır. Bu bağlamda Nisan 1962'de AB bütçesinde Tarımsal Yönlendirme ve Garanti Fonu (FEOGA) oluşturulmuştur. OTP nin gerektirdiği fonlar, üye ülkelerce birlikte sağlanır. Bu politikanın sonucunda elde edilen gelirler, Birliğin özkaynağını oluşturur. OTP de Reform Süreci: 90'lı yılların başlangıcından beri, Ortak Tarım Politikası bir dizi düzenleme geçirmiştir. İlk olarak bu düzenlemeler bir bölüm toprağın bilinçli olarak üretimden çekilmesini öngören 1988 Kenara-koyma Politikası, süt kotası ve daha yakın geçmişte ortaya atılan çiftçilerin ürettikleri ürün miktarına göre Avrupa Birliği'nden para almasını sağlayan ayrım modelidir. Bu modelle birlikte özel bir ürün üretip parasını almak yerine, tarım alanı büyüklüğüne göre doğrudan ödeme planına geçilmektedir. Bunun, tarımsal gelir düzeyini yüksek tutarken, pazarın üretim oranını da belirli bir noktada tutmasına yardım etmesi umulmaktadır. Tarım konusunda yapılan en yeni reformlardan biri de şeker pazarını 158

160 büyütmek için daha önce üye devletler arasında ve Avrupa Birliği ile özel ilişkiler içerisinde bulunan bazı Afrika-Karayip-Pasifik ülkeleri arasında paylaşılan şeker pazarının bu özelliğinin feshini düzenlemesidir. AB Ortak Balıkçılık Politikası (OBP): Ortak Balıkçılık Politikası (OBP) Avrupa Birliği nin su ürünleri avcılığı ve yetiştiriciliğini yönetim aracıdır. Ortak bir kaynağı yönetmek ve asıl Topluluk Anlaşmalarındaki yükümlülükleri karşılamak için ortaya konmuştur. Balıklar hareketli ve doğal bir kaynak olduğundan ortak mülkiyet olarak göz önüne alınmışlardır. Buna ilaveten, Topluluğu oluşturan Anlaşmalar, bu alanda Topluluk seviyesinde benimsenen ortak kuralları olan ve her ülkede uygulanan ortak bir politikanın olması gerektiğini belirtmektedir. 1957'de Üye Devlet hükümetleri, Topluluğa Avrupa balıkçılık sanayi için ortak kurallar koyma yetkisi tanımışlardır. Ancak, çeşitli balık stoklarının korunması ve işletilmesi için Topluluk çapında bir sistemin anlaşmaya bağlanması 1983 yılını bulmuştur. 1986'da 159

161 İspanya ve Portekiz'in üyeliğe kabulü ile çözülmesi gereken yeni sorunlar ortaya çıkmış, tüketim de yarı yarıya artmıştır. 1995'te Finlandiya ve İsveç'in Topluluğa dahil olmasıyla Baltık Denizi ile ilgili bir dizi yeni sorunun dikkate alınması gerekmektedir. İlk ortak balıkçılık politikası 1970'den itibaren başlar. Balıkçılık alanlarından faydalanma, pazarlar ve yapılar için kurallar konulmuştur. Prensip olarak, Topluluk balıkçılarının Üye Devletlerin sularından eşit olarak faydalanabilmelerinde anlaşmaya varılmıştır. Ancak küçük gemilerin demirleme limanlarına yakın balık tutabilmelerini sağlamak için, bu bölgelerde geleneksel yolla balık avlayan yerel balıkçılar için bir kıyı şeridi ayrılmıştır. Balıkçılık ürünlerinde ortak bir pazar için de önlemler alınmıştır. Balıkçı gemilerinin modernizasyonu ve kıyı tesislerini koordine etmek için önlemler de benimsenmiştir. Bütün bu önlemler, 1976 yılında Üye Devletlerin uluslararası hareketi takip etmesiyle deniz kaynaklarındaki haklarını kıyılarından itibaren 12 den 200 mile genişlettiklerinde daha önemli hale geldi. Üye Devletler ayrıca kendi yetkilerindeki suları yönetme ve uluslararası müzakerelerde kendi çıkarlarını savunmak için Topluluğun görevlendirilmesine karar verdi. Zor müzakereli yıllardan sonra ortak balıkçılık politikası 1983 te doğdu. OBP balıkçılığın biyolojik, ekonomik ve sosyal boyutunu dikkate almaktadır. Bu boyutlar; stokların korunması, yapısal unsurlar (gemiler, liman tesisleri, balık işleme fabrikaları), ortak pazar düzeni ve Topluluğa üye olmayanlarla balıkçılık anlaşmalarını ve uluslararası kuruluşlarla müzakereleri içeren balıkçılık dış politikası ile ilgilenen dört ana alana ayrılır. Resmi Web Sayfası: Kaynaklar : _Tar%C4%B1m_Politikas%C4%B

162 C. İRTİBATLI OLDUĞUMUZ DİĞER ULUSLARARASI KURULUŞLAR 161

163 1. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER KALKINMA PROGRAMI (UNDP) Genel Bilgi: Birleşmiş Milletlerin (BM) operasyonel kalkınma sisteminin merkezinde yer alarak, insani gelişme ve sürdürülebilir kalkınmayı desteklemek ve ilerletmek amacıyla kalkınma sorununun ulusal ve küresel gündemde yerini alması için çalışmaktadır. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP), BM Genişletilmiş Teknik Yardım Programı ve BM Özel Fonu nun birleşmesi ile kurulmuştur yılından beri faaliyetlerini sürdürmekte, 177 ülkede önemli çalışmalar gerçekleştirmektedir yılında Binyıl Kalkınma Hedeflerinin kabul edilmesiyle UNDP nin faaliyet alanı genişlemiş, bu kapsamda; demokratik yönetişim, enerji ve çevre kaynaklarının sürdürülebilir kullanımı, krizleri önleme ve atlatma, yoksulluğun azaltılması ve HIV/AIDS ile mücadele konularındaki çalışmalara odaklanmıştır. Kaynak planlaması, eğitim kurumlarının iyileştirilmesi, ekonomik ve sosyal altyapıya dair birçok proje UNDP tarafından desteklenmektedir. UNDP; BM nin diğer kuruluşları, hükümetler, uluslararası mali kurumlar, özel sektör ve sivil toplum kuruluşlarıyla katılımcı bir yaklaşımla işbirliği içerisinde faaliyet göstermektedir. Yönetim Birimleri: Başkan; Genel Sekreter ve Genel Sekreter Yardımcısı ndan sonra BM sistemindeki en yüksek üçüncü resmi makamdır, 4 yıllık bir dönem için seçilmektedir. Başkanlık görevini Nisan 2009 tarihinden beri Yeni Zelanda eski Başbakanı Sayın Helen Clark sürdürmektedir. 162

164 Yönetim Kurulu 36 ülkeden gelen birer üyeden oluşmakta ve üyeler dönüşümlü olarak seçilmektedir. Yönetim Kurulu, Afrika, Arap Ülkeleri, Asya-Pasifik, Avrupa ve Bağımsız Devletler Topluluğu ve Latin Amerika ve Karayipler den oluşan beş bölgesel grubun temsilcilerinden oluşan Bürolar aracılığıyla, UNDP nin faaliyetlerini üye ülkelerin değişen ihtiyaçlarına cevap verip vermediği açısından denetlemekte ve desteklemektedir. Beş Bölgesel Büro 129 ülkede bulunan Ülke Ofisleriyle ilgilenmektedir. Bu temsilcilikler UNDP ye bağlı olmakla birlikte ev sahibi ülkenin hükümeti ile yakın işbirliği içinde çalışmaktadır. Türkiye ile İlişkileri: Türkiye de, UNDP nin teknik yardımı çerçevesinde sosyal ve ekonomik alanda birçok proje hayata geçirilmiştir. UNDP nin Ankara ve İstanbul da iki ofisi bulunmaktadır. UNDP nin Türkiye de gerçekleştirdiği projelerin ana başlıkları: Demokratik yönetişim, yoksulluğun azaltılması, proje uygulama desteği, kalkınmada cinsiyet eşitliği, özel sektörle işbirliği, çevre ve sürdürülebilir kalkınmadır. UNDP, devlet kurumları ve özel sektörle işbirliği halinde kırsal ve bölgesel kalkınma alanında farklı projeler yürütmektedir. Bakanlığımızla İlişkileri: UNDP, Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu (IFAD) ve Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı nın birlikte yürüttüğü Sivas-Erzincan Kırsal Kalkınma Projesi nin yılları arasında ilk aşamasının, yılları arasında ise ikinci aşamasının gerçekleştirilmesi öngörülmüştür. Bu proje, bölgenin daha az gelişmiş kırsal alanlarında tarımsal verimliliğin artırılması ve yoksulların gelir düzeyinin yükseltilmesi; kırsal istihdam fırsatlarının geliştirilmesi ve küçük çiftçilerin bireysel ve toplu girişimlerinin desteklenmesi ve başta kadınlar olmak üzere yoksul kırsal kesimin yaşam şartlarının iyileştirilmesi üzerine odaklanmaktadır. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından yürütülen, IFAD ve UNDP nin ortağı olduğu bir diğer proje yıllarını kapsayan Diyarbakır-Batman-Siirt Kırsal Kalkınma Projesi dir. Proje ile teknik yardım ve finansal yönetim aracılığıyla kırsal kalkınma alanında etkin çalışmalar yapılması amaçlanmakta, bu doğrultuda destek sağlanmaktadır. 163

165 Ardahan-Kars-Artvin Kalkınma Projesi, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı nın yürüttüğü diğer bir projedir yılları arasında yürütülmesi öngörülen projenin amacı kırsal yoksulluğun azaltılmasıdır. Proje faaliyetleri küçük üretici ve tarım dışı işletme yatırımlarını, kırsal altyapı yatırımlarını ve kurumsal güçlendirme çalışmalarını kapsamaktadır. Ayrıca UNDP ile çevre ve iklim değişikliği konularında da işbirliği yapılmaktadır. Resmi Web Sitesi: Kaynaklar : _Programme 164

166 2.BİRLEŞMİŞ MİLLETLER SINAİ KALKINMA TEŞKİLATI (UNIDO) Genel Bilgi: Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Örgütü (UNIDO), gelişmekte olan ülkelerin sınai kalkınma faaliyetlerine destek olmak amacıyla 1966 da kurulmuş, 1986 da BM nin bir uzman kuruluşu olmuştur. 1 Ocak 2013 tarihi itibariyle, 172 ülke UNIDO ya üyedir. Örgütün en yüksek idari organı iki yılda bir düzenlenen Genel Konferans tır. Üye ülkelerin katılımıyla toplanan Genel Konferans, Örgütün stratejisini ve izlenecek politikaları saptar, çalışma programını ve bütçeyi onaylar, Örgüt Genel Direktörünü atar ve kurul üyelerini belirler. Örgütün diğer idari organları olan Sınai Kalkınma Kurulu 53, Program ve Bütçe Kurulu ise 27 üyeden oluşur. Genel Direktör adayını Sınai Kalkınma Kurulu belirler. Genel Direktörün görev süresi dört yıldır. Görevler: Tarımsal temelli ve tarımla ilişkili iş ve endüstrilerle, bunların yanında, gıda, deri, tekstil, ahşap ve tarımsal donanım sektörlerinde teknik işbirliği ve kapasite geliştirici hizmetler sağlamak. Kırsal alanlarda tarım endüstrisinin gelişmesi ve yoksulluğun azaltılmasına katkıda bulunulmasını desteklemek. Tarım sektörü yatırımları ve değer zinciri gelişmesini teşvik etmek ve stratejik finansal kurumlarla ortaklık ve bağlantılar kurmak. İlişkili alanlarda uzman grup toplantılarını ve eğitim kitapçıkları, kılavuzları ve elektronik medya yayını içeren çeşitli küresel forum faaliyetlerini üstlenmek. 165

167 Bu alandaki görevini uygulayabilmek için, UNIDO, kümelenme gelişimi, kalite ve standartlar ile uyum, kırsal enerji, çevresel yönetim ve temiz üretim gibi uzman hizmetlerini harekete geçirmektedir. Tarım Sektörünün Gelişmesi UNIDO, gelişmekte olan ülkelere yardım etmek, tarım sektörünün çıktılarına değer katmak ve kırsal toplumlar için artan iş olanaklarını yaygınlaştırmak için teknik işbirliği faaliyetlerinin çeşitliliğini sağlamaktadır, böylece gıda güvenliğini artırmak ve yoksulluğun sürdürülebilir azalışına katkıda bulunmaktadır. Amaç, tarım sektörü değer zincirindeki kaynakların ve pazarlarının bağlantısını kurmak; iş ve gelir olanaklarının iyileştirilmesi için geriye ve ileriye yönelik endüstriyel bağlantıların güçlendirilmesi ve ekonomik dönüşüm ve sürdürülebilir geçimin desteklenmesidir. Onların faydaları yoksul ve dışlanmış kırsal toplum gruplarına, kırsal tarım endüstrilerine ve insani güvenlik sorunlarıyla yüzleşen veya acil tarımsal ekipman destek tedariki gerektiren toplulukların ve gıda endüstrilerinin onarımına uzanmaktadır. Türkiye nin UNIDO ile ilişkileri: 1967 yılında Ankara'da kurulan UNIDO ofisi, 9 Şubat 1999 tarihinde UNIDO ve Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti arasında imzalanan anlaşma uyarınca, UNIDO Bölgesel İşbirliği Merkezi haline gelmiştir. UNIDO Bölgesel İşbirliği Merkezine dönüştüren anlaşmanın süresi, 2005 ve 2010 yıllarında 5 er yıllık sürelerle uzatılmıştır. Türkiye'nin göreceli olarak gelişmiş ekonomik, teknik kapasitesi ve stratejik konumu UNIDO için uygun bir bölgesel merkez olmasını sağlamıştır. UNIDO, TÜBİTAK, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ve TİKA işbirliğiyle ülkemizde teknolojik öngörü seminerleri ve çeşitli eğitim programları gerçekleştirilmektedir yılından bu yana, UNIDO'nun Türkiye'deki teknik destek projeleri mühendislik, metroloji, çevre koruma küçük ve orta ölçekli işletmelerin desteklenmesi gibi konuları kapsamıştır. Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB) ve GAP-GİDEM (Güneydoğu Anadolu Girişimciliği Destekleme Merkezleri) UNIDO'nun sağladığı teknik yardımlarla kurulmuştur. Aynı zamanda, Montreal Protokolü Projeleri'nin (MP) Türkiye'de uygulanmasında, özellikle Ozon Tabakasını Delici Maddeler (ODS) konusundaki düzenlemeler sürecinde, UNIDO faal bir rol oynamıştır. 166

168 Doğrudan yabancı sermayenin teşviki amacıyla, Şubat 2005 te, İstanbul Ticaret Odası bünyesinde UNIDO Yatırım ve Teknoloji Geliştirme Ofisi (ITPO) faaliyetlerine başlamıştır. 21. yüzyılda hidrojenin en önemli enerji kaynaklarından biri olacağı dikkate alınarak, beş yıl içinde 40 milyon Dolar finansman taahhüdü verdiğimiz Güvence Fonu Anlaşması çerçevesinde İstanbul da bir Uluslararası Hidrojen Enerjisi Teknolojileri Merkezi (ICHET) kurulmuştur. Önceki yıllarda Türkiye'de, UNIDO tarafından İşletme İçi Grup Eğitim Programları (IPGTP' ler) düzenlenmiş, Demir & Çelik, Küçük Ölçekli Dökümhaneler, Meyve ve Sebze, Tıbbi Bitkiler, Şeker Endüstrisi, Çimento Endüstrisi, Tekstil, Endüstriyel Kirlilik ve Kontrolü konularında çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Yabancı yatırım, uygun teknolojilerin geliştirilmesi ve transferi, KOBİ lerin güçlendirilmesi, hidrojen enerjisi ve çevresel konular, Türkiye-UNIDO ilişkilerinin her düzeyde geliştirilebileceği alanlar arasında yer almaktadır Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti tarafından finanse edilen ve Azerbaycan, Kırgızistan ve Özbekistan da KOBİ lerin geliştirilmesini hedefleyen bölgesel bir proje UNIDO tarafından Türkiye nin bölgedeki uzmanlığından faydalanılarak gerçekleştirilmiştir. UNIDO nun Türkiye de devam eden güncel projeleri arasında, İstanbul da bulunan Uluslararası Hidrojen Enerjisi Teknolojileri Merkezi, Kalıcı Organik Kirleticiler (POP) Konusunda Stockholm Sözleşmesinin Uygulanması, İspanya hükümetince finanse edilen BM müşterek projesi Küresel İklim Değişikliğine Karşı Türkiye nin Uyum Kapasitesinin Arttırılması projesine katılım ve Küresel Çevre Fonu tarafından finanse edilen Endüstriyel Enerji Verimliliği projeleri bulunmaktadır. UNIDO, TÜBİTAK, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ve TİKA işbirliğiyle ülkemizde teknolojik öngörü seminerleri ve çeşitli eğitim programları gerçekleştirilmektedir. Resmi Web Adresi: Kaynaklar:

169 3.BİRLEŞMİŞ MİLLETLER İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ (UNFCCC) Genel Bilgi: İnsan etkinliklerinin iklim üzerindeki etkileri 1979 yılında Birinci Dünya İklim Konferansı nda ortaya çıkmıştır.1988 yılında, Dünya Meteoroloji Örgütü ile Birleşmiş Milletler Çevre Programı yönetici organları Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli ni (IPCC) oluşturmuşlardır. IPCC nin görevi, bu konuya ilişkin bilimsel temele dayanan bilgileri araştırmak ve değerlendirmektir. Birinci Değerlendirme Raporu nda (1990) IPCC iklim değişikliği tehdidini doğrulamıştır. Bu sebeple iklim değişikliğini ele alacak bir sözleşme için görüşmelerin Hükümetlerarası Müzakere Komitesi (INC) tarafından yürütülmesine karar verilmiştir. INC hükümet temsilcileri, BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi ni (UNFCCC) 9 Mayıs 1992 tarihinde kabul etmiştir. Brezilya nın Rio de Janeiro kentinde Haziran 1992 de düzenlenen BM Çevre ve Kalkınma Konferansı nda (Dünya Zirvesi) sözleşme imzaya açılmış ve 1994 yılında yürürlüğe girmiştir. Sözleşmeye 194 ülke ve Avrupa Birliği (AB) taraftır. Sözleşmede, iklim sisteminin, endüstri ve diğer sektörlerden kaynaklı sera gazlarından etkilendiği kabul edilmektedir. Sözleşme kapsamında amaç ve ilkeler ortaya konulmakta ve ülkeler; gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler olarak Ek-I ve Ek-II olmak üzere yükümlendirilmektedir. Ek-I Tarafları 1992 yılında OECD üyesi olan sanayileşmiş ülkeler, Rusya Federasyonu, Baltık Devletleri ile Orta ve Doğu Avrupa daki bazı devletler dâhil olmak üzere ekonomileri geçiş sürecinde olan ülkeleri kapsamaktadır. Ek-I Tarafları için geçerli olan ana yükümlülük, bu ülkelerin, 2000 yılında sera gazı salım düzeylerini 1990 daki düzeye indirmeleridir. Bu nedenle iklim değişikliği bağlantılı yeni politikalar üretmeleri ve gerekli önlemleri almaları gerekmektedir. Ek-II de yer alan gelişmiş ülke Tarafları, Ek-I ülkelerinin sorumluluklarına ek olarak gelişmekte olan ülkelere UNFCCC den kaynaklanan yükümlülüklerini yerine getirmelerine 168

170 yardımcı olmak için mali destek sağlamak ve teknoloji transferi çalışmaları yapmakla yükümlüdür. Ek dışı ülkeler sera gazı salımlarını azaltır, iklim değişikliği ile mücadelede diğer ülkelerle işbirliği yaparlar, ancak bir yükümlülükleri yoktur. Sözleşmenin İngilizce tam metni adresinde yer almaktadır. Türkiye, UNFCCC 1992 yılında hazırlandığında gelişmiş ülkeler ile birlikte Sözleşme nin Ek-I ve Ek-II listelerinde bulunmaktaydı yılında Marakeş te gerçekleştirilen 7. Taraflar Konferansı nda (COP7) Türkiye nin isminin Ek-II den çıkarılmasına ve özgün koşulları tanınarak diğer Ek-I ülkelerinden farklı bir konumda Ek-I de yer almasına karar verilmiştir. Bu karardan sonra Türkiye UNFCCC ye 24 Mayıs 2004 tarihinde taraf olmuştur. Kyoto Protokolü Kyoto Protokolü hukuken bağlayıcı yükümlülükleri özetleyen bir belge olarak 1997 yılında Japonya nın Kyoto kentinde yapılan 3. Taraflar Konferansı nda (COP3) imzaya açılmış ve 2005 yılında yürürlüğe girmiştir. Protokolün İngilizce tam metnihttp://unfccc.int/resource/docs/convkp/kpeng.pdf adresinde yer almaktadır.türkiye, Kyoto Protokolü ne 2009 yılında taraf olmuştur. Protokolün Ek-B listesinde yer alan ülkelerin toplam sera gazı salımlarını döneminde, 1990 yılı seviyesinin %5 altına indirme zorunluluğu bulunmaktadır.türkiye, Protokol kabul edildiğinde Sözleşme ye taraf olmadığı için Protokolün Ek-B listesinde yer almamıştır. Bu sebeple döneminde sayısallaşmış bir sera gazı azaltım veya sınırlama yükümlülüğü üstlenmemiştir. Kyoto Protokolu nun 2012 sonrası başlayacak 2. Yükümlülük Dönemine ait düzenlemeler, Aralık 2007 tarihinde Endonezya nın Bali Adası nda gerçekleştirilen 13. Taraflar Konferansı nda (COP13) görüşülmüş ve bu konferans sonucunda hazırlanan Bali Eylem Planı çerçevesinde resmi olarak başlamıştır. 17. Taraflar Konferansı nda (COP17) 28 Kasım- 9 Aralık 2011 tarihlerinde G. Afrika Cumhuriyeti nin Durban kentinde düzenlenmiştir. Konferansa katılan tüm ülkeler anlaşmanın bağlayıcılığı olması gerektiğini kabul etmişlerdir. Tarafların 2015 yılına kadar sera gazı azaltım hedeflerini belirlemelerine ve kabul edildiği takdirde uygulamanın 2020 yılında başlamasına karar verilmiştir Haziran 2012 tarihlerinde yapılan BM Sürdürülebilir Kalkınma Konferansı (Rio+20) sonuç bildirgesinde de; tüm taraflar UNFCCC ve Kyoto Protokolü ile ilgili 169

171 taahhütlerini yerine getirmeye, etkili eylemler ve önlemler uygulamaya ve uluslararası işbirliği geliştirmeye teşvik edilmiştir. Ayrıca iklim değişikliğinin sürdürülebilir kalkınma ve Binyıl Kalkınma Hedeflerinin gerçekleştirilmesini olumsuz etkilediğini, bu nedenle iklim değişikliğiyle mücadelenin acil eylem gerektirdiği vurgulanmıştır. The future we want başlıklı sonuç bildirgesinin tam metnine ulaşmak için adresi ziyaret edilebilir. Sonuç bildirgesi metninin Türkçe çevirisi için adresi ziyaret edilebilir. İklim Değişikliği ve Tarım UNFCCC Madde4. 1(c) de belirtilen ortak fakat farklılaştırılmış sorumluluklar ilkesinde sera gazı salımlarını azaltma konusunda ülkelerin yükümlülükleri sıralanırken tarım bir sera gazı salım kaynağı olarak tanımlanmıştır. Aynı şekilde Kyoto Protokolü nde Madde 2.1(iii) de sürdürebilir tarımın iklim değişikliği değerlendirmeleri ışığında geliştirilmesine değinilmiştir. Ayrıca Protokolün Ek-A bölümünde sera gazı salımı yapan sektörler ve kaynaklar sınıflandırılmasında tarım da yer almaktadır. IPCC nin 2007 yılında yayınlanan 4. Değerlendirme Raporu nda tarımın toplam küresel sera gazı salımına katkısının % olduğunu belirtilmiştir. Tarımdan kaynaklı sera gazları ayrıca küresel N 2 O salımının %60 ını ve CH 4 salımının %50 sini oluşturmaktadır. Sera gazı salım kaynağı olan, geliştirilmesi ve izlenmesi gereken tarım faaliyetleri aşağıda sıralanmıştır; Enterik fermentasyon (CH 4 ) Hayvan atıklarının yönetimi (CH 4, N 2 O) Çeltik üretimi (CH 4 ) Tarım toprakları (CH 4, N 2 O) Çayır ve meraların kontrollü yakımı (CO 2, CH 4, N 2 O) Tarımsal ürünlerin atıklarının yakılması (CO 2, CH 4, N 2 O) Tarım kapsamına giren faaliyetler aynı zamanda sera gazları için yutak (biyokütle ve toprak) görevi görmesi açısından da önemlidir. Ayrıca bazı tarım ürünleri yenilenebilir enerji kaynağı olarak da kullanılır. Her ne kadar tarım faaliyetleri iklim değişikliğine sebep olan sera gazı salım kaynağı olarak tanımlansa da iklim değişikliğinden en çok etkilenecek sektörlerin başında tarım gelmektedir. Tarım sektörü iklim değişikliğiyle mücadelede sera 170

172 gazı salımı azaltım (Mitigation) ve iklim değişikliğine uyum (Adaptation) olmak üzere iki ana yol izlemektedir. İklim Değişikliği ve Türkiye IPCC 4. Değerlendirme Raporu na (2007) göre Türkiye, iklim değişikliğini olumsuz etkilerinden en çok etkilenecek bölgeler arasında bulunan Akdeniz havzasında yer almaktadır. Son yıllarda yaşanan kuraklıklar, taşkınlar ve olağan dışı hava olayları bunun en önemli işaretidir. İklim değişikliği orman, su ve toprak kaynakları üzerinde önemli baskılar oluşturmaya başlamıştır. Ekonomik ve sosyal hayat etkilenmiştir. Bu nedenle, Türkiye iklim değişikliğine uyum konusunda alınacak önlemlere özel önem vermektedir. Bu çerçevede, su kaynakları yönetimi, tarım sektörü ve gıda güvencesi/güvenliği, ekosistem hizmetleri, biyolojik çeşitlilik ve ormancılık, doğal afet risk yönetimi ile insan sağlığı gibi konularda iklim değişikliğine uyum çalışmaları kamu, özel ve akademik kesimlerin ve Sivil Toplum Kuruluşları nın (STK) da yer aldığı pilot projelerle başlatılmıştır. Türkiye de CO 2 eşdeğeri olarak 2010 yılı toplam sera gazı salımlarında en büyük payı %71 ile enerji kaynaklı salımlar oluşturmuştur. Diğer faaliyetlerin payı; endüstriyel işlemler için %13, atık için %9, tarımsal faaliyetler için ise %7 dir. Toplam sera gazı salım 2010 yılında 401,9 milyon ton CO 2 eşdeğerine yükselmiştir. Bu artış da CO 2 eşdeğeri olarak 2010 yılı toplam sera gazı salımında 1990 yılına göre %115 artış demektir yılında toplam CO 2 salımlarının yaklaşık %85 i enerji, %15 i ise endüstriyel işlemlerden kaynaklanmaktadır. CH 4 salımlarının %59 unun atıktan, %30 unun tarımsal faaliyetlerden, %10 unun enerjiden, N 2 O salımlarının ise %74 ünün tarımsal faaliyetlerden, %14 ünün atıktan ve %12 sinin enerjiden kaynaklandığı tespit edilmiştir. Bakanlığımızın Stratejik Planı nda da iklim değişikliği ve sürdürülebilir kalkınma göz önüne alınarak tarım ve kırsal kalkınma, insan sağlığı, çevresel farkındalık, biyoçeşitliliğin ve gen kaynaklarının korunması ve geliştirilmesi, küresel ısınma tehdidine karşı önleyici tedbirlerin alınması ve tarım ihracatında ürün çeşitliliğinin arttırılması gibi konulara değinilmiştir. İklim değişikliğiyle mücadelede uygulanan tarım politikaları; toprak ve su kaynaklarının yönetimi, sulamanın modernizasyonu, tarım altyapısının sürdürülebilir şekilde geliştirilmesi ve iyileştirilmesini kapsamaktadır. Belgenin tam metnine adresinden ulaşılabilir. 171

173 Ulusal İklim Değişikliği Strateji Belgesi Türkiye nin Ulusal İklim Değişikliği Strateji Belgesi 2010 yılında yayınlanmıştır. Belgede tarımdan kaynaklı sera gazı azaltım ve iklim değişikliği uyum çalışmaları kısa orta ve uzun vadede belirlenmiş ve Arazi Kullanımı, Tarım ve Hayvancılık başlığı altında incelenmiştir. ayfalar.pdf adresinden belgenin tam metnine ulaşılabilir. Türkiye nin İklim Değişikliği Eylem Planı İklim Değişikliği Eylem Planı ( ( ) 2011 yılının Temmuz ayında yayınlanmıştır. Eylem Planı nda iklim değişikliğiyle mücadelede tarım için belirlenen amaçlar şunlardır; Toprakta tutulan karbon miktarını belirlemek ve arttırmak, toprak üstü ve altında biyokütle miktarını arttırarak tarım sektörünün yutak kapasitesini arttırmak, Tarımdan kaynaklanan sera gazı salımlarını sınırlama potansiyelini belirleyerek, bitki ve hayvan üretiminden kaynaklı sera gazı salımlarında artış oranını düşürerek tarım kaynaklı toplam sera gazı salımını azaltmak, Tarım sektörünün iklim değişikliğiyle mücadele ve iklim değişikliğine uyum için ihtiyacını karşılayacak bir enformasyon altyapısı geliştirmek. İklim Değişikliği Eylem Planı de iklim değişikliğiyle uyum amacıyla tarım ve gıda güvenliği için belirlenen amaçlar şunlardır; İklim değişikliğinin etkilerine uyum yaklaşımının tarım sektörü ve gıda güvencesi politikalarına entegre edilmesi, Tarımda iklim değişikliği etkilerinin belirlenmesi ve iklim değişikliğine uyumun sağlanması için Ar-Ge çalışmalarının ve bilimsel çalışmaların geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması, Tarımda su yönetiminin etkinliğinin arttırılması ile sürdürülebilir su kullanımı planlaması yapılması, Toprak ve tarımda biyoçeşitliliğin iklim değişikliğine karşı korunması Tarımda uyum alternatifleri için kurumsal kapasitenin arttırılması ve kurumlararası işbirliğinin geliştirilmesi. Resmi Web Adresi: 172

174 4.DÜNYA BANKASI (WB) Genel Bilgi: Dünya Bankası gelişmekte olan ülkelere kalkınmalarına yardımcı olmak amacıyla kurulmuş olan, BM nin özerk mali kuruluşudur. Temel hedefi fakirliği azaltarak refahın artmasını sağlamaktır. Genel Merkezi Washington DC, üye ülke sayısı 188 tir. Ayrıca 100den fazla ülkede ülke ofisleri mevcuttur. Dünya Bankasının başkanlığı görevini 1 Temmuz 2012 tarihinden beri Jim Yong Kim yürütmektedir tarihinde Bretton Woods konferansında Uluslararası Para Fonu (IMF) ile birlikte kurulmuştur da fiilen faaliyete geçmiştir. Kuruluşunun ilk yıllarında savaş sonrası Batı Avrupa ekonomilerinin imarı için finansman sağlamış, daha sonraları gelişmekte olan ülkelere kredi vermeye başlamıştır. Dünya Bankası, 1956 yılında gelişmekte olan ülkelerde özel kesime kredi sağlama fonksiyonunu üstlenen bir kuruluş olan Uluslararası Finans Kurumunu (IFC) kurdu ta ise, yine gelişmekte olan ülkelere daha iyi şartlarla kredi vermek maksadıyla Uluslararası Kalkınma Birliğini (IDA) kurdu. Böylece üç ayrı kuruluşu (Dünya Bankası, IFC ve IDA) içine alan Dünya Bankası Grubu (The World Bank Group) ortaya çıktı. Dünya Bankasının nihai yönetimi üye ülkelerin elindedir. Kararlar üye ülkelerin Maliye Bakanları veya Merkez Bankası başkanlarından teşkil edilen Guvernörler Kurulu tarafından alınır. Ülke temsilcilerinin kullandıkları oylar eşit olmayıp, ilgili ülkelerin oy verme güçlerine bağlıdır. Oy verme gücü de Banka ya ödedikleri aidatla bağlantılıdır. Dünya 173

175 Bankasına üye olan ülkeler aynı zamanda Uluslararası Para Fonu (IMF) üyesidir. Her iki kuruluşun toplantıları genellikle birlikte yapılır. Dünya Bankası üç tip kredi açar. Bunlar; proje kredileri, program kredileri ve milli para kredileridir. Bankanın temel kredi politikası proje kredilerine dayanır. Diğerleri istisnaidir. Dünya Bankası proje kredisi açma kararı verirken, teklif edilen projeleri ekonomik, mal ve teknik yönlerden analize tabi tutar. Banka nın yapmış olduğu incelemeler sadece projeyle kayıtlı değildir; bu arada ülkenin uyguladığı genel ekonomik ve mal politikalar da gözden geçirilir. Banka nın herhangi bir ülke hakkındaki değerlendirmeleri sadece kendi vereceği krediler açısından değil, öteki finansman çevreleri, yani sanayileşmiş ülkeler, özel ticari bankalar, kalkınma bankaları bakımından da büyük ehemmiyet taşır. Banka nın kredi politikalarında ve koyduğu kriterlerde 1970 lerden sonra önemli değişmeler olmuştur. Temel ihtiyaçların karşılanması ve yoksullukla mücadele gibi amaçlar ön plana geçmiştir. Belirtilmesi gereken diğer önemli bir nokta, 1980 de Yapısal Uyum Kredisi (Structural Adjustment Credit) programının uygulamaya konulduğudur. Bu programa göre orta ve uzun vadeli bir perspektif içinde ekonomik kalkınma ve dış dengenin gerçekleştirilmesi sağlanmaya çalışılmaktadır. Bu arada tarım ve tarıma dayalı endüstrilerin geliştirilmesine özel bir önem verilmektedir. Türkiye- Dünya Bankası İlişkileri: Türkiye, Dünya Bankası'na 1947 yılında ve Uluslararası Finans Kurumu (IFC) ye 1956 yılında katılmıştır. O günden beri Dünya Bankası ile Türkiye Cumhuriyeti arasındaki ilişkiler devam etmektedir. Kasım 2003 te Dünya Bankası, 2004 ila 2006 arası dönemde Türkiye için yeni Ülke Destek Stratejisini (CAS) benimsemiştir. Ülke Destek Stratejisi (Country Assistance Strategy - CAS), Dünya Bankası'nın genellikle üç yıllık bir dönem için bir ülkedeki operasyonlarına rehberlik eden iş planıdır. Ülkenin ekonomik ve sosyal performansını, başlıca kalkınma görevlerini açıklar ve hükümetin kalkınma stratejisinin özetini verir. Bu bağlamda, CAS ın kapsadığı dönem için Dünya Bankası'nın önerilen ülkeye destek paketinin ana hatlarını ortaya koyar. Bu, Banka'nın ülkedeki planlı operasyonlarını içerir kredi verme, analitik çalışma ve teknik yardım. Dünya Bankası'nın önerilen desteği bir uluslararası kalkınma kurumu olarak görevini ve ülkenin büyümesine en çok katkıda bulunabilecek hususu yansıtır. 174

176 CAS, katılımcı bir şekilde hazırlanır; kilit unsurları hükümet ve sivil toplumun geniş kesimleri ile tartışılır. Ancak, CAS müzakere edilen bir doküman değildir. Ülkenin kendi kalkınma gündemi ile Dünya Bankası tarafından savunulan strateji arasındaki farklar CAS dokümanında vurgulanır. Dünya Bankası, Türkiye Cumhuriyeti Hükümetinin talebiyle bir proje geliştirir ve finansman sağlar. Projenin fizibilitesi ve kredinin vadesinin kıymetlendirilmesini müzakereler, Yürütme Kurulunun onayı ve imza aşaması takip eder. Kredi, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından onaylandıktan sonra yürürlüğe girer. Hükümet ile yakın ortaklık ve sivil toplum grupları ile danışma halinde geliştirilen CAS, ülkeye Dünya Bankası yardımı için bir yol haritası işlevi görür. Ayrıca, Ülkede krizlerin tekrar ortaya çıkma riskini azaltmayı ve bunun yanı sıra AB üyeliğine hazırlanmada karşılaştığı birçok ekonomik zorlu görevi aşmasına yardım etmeyi amaçlar. Dünya Bankası destekli projeler aynı zamanda bankacılık sisteminin istikrarını güçlendirmeye, kamu sektörü yönetimine iyileşmeler getirmeye ve tarım politikalarını modernize etmeye yardım etmiştir. Ülkenin doğal kaynaklarını daha etkin kullanmasına ve en yoksullar için sosyal refahı iyileştirmeye yardım etmiştir. Ekonomik hassaslığı azaltmak ve yüksek ve istikrarlı büyümeyi başarmak için Türkiye nin köklü reformları uygulamaya koymasına yardım ederek bunların başarılmasını hedefler. İlaveten, uzun zamandır ihmal edilen bazı sosyal ve çevresel sorunların çözümüne devam etmeyi hedefler. Türkiye ye Dünya Bankası desteği, sahada olumlu sonuçlar vermiştir. Bu sonuçlar, diğer şeylerin yanı sıra, kız çocuklarının okullaşma oranında büyük artışlar dâhil, temel eğitimde elle tutulur gelişmeleri içerir. Dünya Bankası projeleri 1999 depremini müteakip fiziksel ve psikolojik rehabilitasyona da yardım etmiştir. Dünya Bankası, Türkiye'de bugüne kadar 135 programı finanse etmiş ve toplam 15,5 milyar dolar kredi sağlamıştır. Dünya Bankası'nın Türkiye'ye destek sağladığı ana konular: sosyal güvenlik, kamu sağlığı, su tedariki ve kanalizasyon, çevre, tarım, inşaat, hukuk reformu, kamu sektörü yönetimi, enerji sektörü reformu. 175

177 Mevcut Kredi ve Hibeler Dünya Bankası'nın Türkiye'deki mevcut portfolyosu 23 aktif proje, 4 hibe ve Dünya Bankası Enstitüsü (WBI) ile ilgili bir programdan oluşmaktadır. Bu aktif projelerden Bakanlığımızı ilgilendirenler aşağıda belirtilmiştir: - Kuş Gribi ve İnsana Tesir Eden Salgına Hazırlık ve Mücadele Projesi. - Anadolu Su Havzaları Rehabilitasyon Projesi - Anadolu Su Havzaları Rehabilitasyonu Küresel Çevre Fonu Projesi (Karadeniz) - Tarım Reformu Uygulama Projesi(ARIP) - Biyolojik Çeşitlilik ve Doğal Kaynak Yönetimi GEF Projesi Resmi Web Adresi: 176

178 5. İSLAM KALKINMA BANKASI GRUBU (IDBG) Giriş: Aralık 1973 te Cidde de düzenlenmiş olan Müslüman ülkelerin Maliye Bakanları Konferansında çıkarılan Niyet Bildirgesi uyarınca kurulmuş olan İslam Kalkınma Bankası, Guvernörler Kurulunun açılış toplantısı ile birlikte resmi olarak 20 Ekim 1975 tarihinde açılmıştır. Bu tarihten sonra önemli ölçüde büyüyen Bankanın üye sayısı İslam İşbirliği Teşkilatı na (İİT) üyeliğin artması ile birlikte 22 den 56 ya yükselmiş ve artık bir grup olmuştur. İslam Kalkınma Bankası Grubu; (i) İslam Kalkınma Bankası (İKB), (ii) İslami Araştırma ve Eğitim Kurumu (IRTI), (iii) Yatırım ve İhracat Kredi Sigortası İslami Kurumu (ICIEC), (iv) Özel Sektörün Geliştirilmesi İslami Kurumu (ICD) ve (v) Uluslararası İslami Ticaret Finansmanı Kurumu (ITFC) isimlerinde beş kuruluştan meydana gelen bir kuzeykuzey çok taraflı kalkınma finansman kurumudur. İKB (1975) ITFC (2008) İKB GRUP IRTI (1981) ICD (1999) ICIEC (1994) 177

179 İslam Kalkınma Bankası Grubunun Faaliyetleri: Grubun faaliyetlerini 14 başlıkta toplayabiliriz. Bu faaliyetler; Kamu ve özel sektöre proje finansmanı, Yoksulluğun azaltılması için kalkınma yardımı, Kapasite geliştirme için teknik yardım, Üye ülkeler arasında ekonomik işbirliği, Ticari finansman, KOBİ finansmanı, Kaynak mobilizasyonu, İslami Finansman kuruluşlarına doğrudan sermaye yatırımı, Yatırım ve ihracat kredi sigortası ve reasürans, İslam ekonomilerinde ve bankacılığında araştırma ve eğitim programları, Vakıf yatırımı ve finansmanı, Üye ülkeler ve üye olmayan ülkelerdeki Müslüman olmayan topluluklar için özel yardımlar ve burs, Acil yardım, Üye ülkelerde kamu ve özel kuruluşlar için danışmanlık hizmetleri. Ofisleri: Banka nın ana ofisi Suudi Arabistan Krallığı, Cidde dedir. Dört bölge ofisi; Rabat, Fas (1994), Kuala Lumpur, Malezya (1994), Almati, Kazakistan (1997) ve Dakar, Senegal de (2008) açılmıştır. Banka aynı zamanda 12 üye ülkede temsilciliğe sahiptir. Bunlar; Afganistan, Azerbaycan, Bangladeş, Gine Konakri, Endonezya, İran, Nijerya, Pakistan, Sierra Leone, Sudan, Özbekistan ve Yemen dedir. İKB Grup Genel Merkezi Cidde- Suudi Arabistan (1975) Bölgesel Ofis (Rabat, Fas) (1992) Bölgesel Ofis (Kuala Lumpur, Malezya) (1994) Bölgesel Ofis (Almati, Kazakistan) (1997) Bölgesel Ofis (Dakar, Senegal) (2007) 178