KARİYER DANIŞMALNLIĞI. Doç. Dr. Mustafa KOÇ

Transkript

1 KARİYER DANIŞMALNLIĞI B Doç. Dr. Mustafa KOÇ

2 7.HAFTA

3 Bireyle yapılan kariyer danışmasında oturum sayısı danışanın problemine ve gereksinimlerine göre belirlenir. Bazen danışma oturumlarının sonunda yeni amaçlar ortaya çıkarsa yeni bir sözleşme düzenlenebilir. Kariyer danışmanlığında oturum sayısının 4-5 olmasının danışanlar için genellikle uygun olduğu ileri sürülmektedir. Test ve ölçekler kullanılmadığı zaman daha az oturum gerekebilir. Oturumlar genellikle haftada bir yapılır ve iki görüşme arasında ev ödevlerini (danışma görevleri) yapabilmesi için 3-4 günlük zaman olabilir.

4 1. oturum: Yapılandırma ve keşfetme evresi. 2. oturum: Ölçek ve testler hakkında bilgi verme ve uygulama. 3. oturum: Test sonuçlarının iletilmesi ve verilen danışma görevlerinin gözden geçirilmesi. 4. oturum: Danışma görevlerinin tartışılması, beyin fırtınası, bilgilendirme, araştırma ve eylem planında anlaşma. 5. oturum: İlerlemenin gözden geçirilmesi ve gerekirse yeni amaçlar belirleme.

5 1. Danışan kendi özelliklerinin ne kadar ayrımında? 2. İşlere ve mesleklere yönelik bilgisi var mı? Bu bilgiler doğru mu? Bilgileri hangi kaynaklara dayanıyor? 3. Karar verme beceri düzeyi nedir? 4. İş veya kurs görüşmelerinde kullanabileceği becerilere sahip mi?

6 Danışanın kaygılarını ve sorunlarını özgürce ve rahat bir şekilde anlatmasını sağlayacak bir terapötik ilişkiyi kurmak Danışanın mesleki ve eğitimsel seçimlerini fark etmesi ve belirginleştirmesine yardım etmek.

7 Bu evrede, içeriği danışanla işbirliği yapılarak sözleşme hazırlanmalıdır. Danışan, soruna yönelik amaç belirlemeye ve seçenek keşfetmeye teşvik edilmelidir. Ayrıca bu aşamada danışanın testler ve envanterler hakkındaki bilgisi ve beklentileri gözden geçirilmelidir.

8 Sözleşme evresinde danışanın süreçten ve danışmandan beklentileri konuşulmalı özellikle gerçekçi olmayan beklentiler üzerinde durulmalıdır. Bu aşamada amaçlar da belirlenmelidir. Amaçlar, psikolojik danışma sonunda danışanın, ulaşmayı isteyeceği sonuçlardır ve danışma sürecinin genel çerçevesini çizer.

9 Amaçlar olumlu cümlelerle ifade edilmeli ve özellikle neyin başarılacağına odaklanmalı. Eylem cümleleriyle tanımlanmalı. Şu ana ve geleceğe odaklanmak önemlidir. Ölçülebilen veya değiştirilebilen somut durumlar olarak ifade edilmelidir. Amaçlar, danışanın dili ile ifade edilmelidir. Amaçlar olumlu cümlelerle ifade edilmelidir.

10 Diğer insanların eylemleri ve davranışları üzerinde çok az kontrole sahip olduğumuz için danışanın kontrolünde olan amaçlar belirlenmelidir. Amaçların başarılması için gerçekçi bir zaman saptanmalıdır. Amaçlar danışanın değer sistemleriyle uyumlu olmalıdır. Amaçlar problem durumuyla ilgili olmalıdır. Problem iyi bir şekilde belirlenmezse amaçlar da yeterli olmayacaktır.

11 Amaçlar gerçekçi olmalıdır. Danışanın elde edebileceği kaynaklarla bağlantısına, Danışanın kontrolü altında olup olmadığına, Amacın başarılmasını engelleyen dışsal durumlara Başarılı olmanın bedeline göre bir amacın gerçekçiliği değerlendirilir.

12 Şu anda bu konu danışan için hangi bakımdan önemlidir? Danışanın konu hakkında bildikleriyle kendi hakkında bildikleri birbiriyle bağlantılı mı? Tutarsızlıklar var mı? Bilgi eksiklikleri var mı?

13 Kariyer danışmanlığı sürecinden ne elde etmeyi umuyorsun? Geçmişte meslek seçme aşamasında yardım aldın mı? Meslek seçimini etkileyen kişiler var mı? Şu anda sana destek olan kişiler var mı? Yaşamında seni rahatsız eden, kaygılandıran konular var mı? Test ve envanterlerden ne bekliyorsun? Test ve envanterler sana nasıl yardımcı olabilir?"

14 Bu evrenin ana görevlerinden birisi, danışanın kendisiyle ilgili olan konular ve durumlara ilişkin içgörü kazanmasına, kazandığı içgörüyü zenginleştirmesine yardım etmektir. Danışanın bu süreçte elde edeceği içgörünün çoğu zaman sorunların kavranmasında yeterli olduğu görülecektir.

15 Ben kimim? Şu an ne durumdayım? Hangi özelliklere sahibim? Ne olmayı ve nerede olmayı istiyorum? Benim başarlı olmamı sağlayacak güçlü yanlarım ve kaynaklarım neler? Başarılı olmamı engelleyen neler var?

16 Beceri ve yetenekleri, İlgileri, Değerleri, Meslek güdüleri, Kişisel özellikleri, Geçmişteki başarıları, kişisel değişimi sağlamak için yaptığı şeyler.

17 Danışman: Olası iş fırsatlarını değerlendirebilmen için bir işte sana göre neyin önemli olduğunu bilmen yararlı olacaktır. Nelerin ilgini çektiğini, neleri iyi yapabildiğin, nelerden hoşlandığın, diğer insanlarla nasıl etkileşime geçtiğin gibi bazı konular üzerinde konuşacağız. Ne dersin? (Böyle bir başlangıç uygun olabilir).

18 Bu aşamada danışan nelerin kendisi için önemli olduğunu belirlemesine yardımcı olmak için geçmiş deneyimleri üzerinde düşünmeye ve ipuçları bulmaya teşvik edilmelidir. Danışman: Geçmiş yaşantıların gelecek hakkında bize ipuçları verebilir. Senin iş deneyimlerin, tatilde yaptığın işler ve etkinlikler veya yarı zamanlı çalışmalarını gözden geçirelim. Böylece özellikle nelerden hoşlandığını, neleri iyi yaptığını belirleyebilirsin.

19 Danışanın farkında olması gereken ikinci özellik "Ben ne olmayı istiyorum? sorusunun yanıtını bulmaktır. Meslekler hakkında bilgi edinme bu farkındalığı sağlayabilir. Kişilerin hayal kurması istenebilir: "Bir yılın kalmış olsaydı, o yılı neler yaparak geçirirdin? Herhangi bir şey olsaydın, ne olmayı isterdin? Herhangi birisi olsaydın, kim olurdun? Çok düşünmeden 'Ben istiyorum cümlesini tamamlar mısın? ilerde ne olabileceğin hakkında hayal kurar mısın? Gelecekteki ideal bir gününü anlat bana. Ne yaparsın? Neler görüyorsun? Neler hissediyorsun?"

20 Danışan belirli meslek ya da mesleklere yönelmişse iş bilgisini geliştirmenin en iyi yolu, o meslekte çalışan insanlarla mesleği hakkında konuşması, gönüllü işler, kısa süreli kurslar, staj yoluyla deneyim elde etmesini teşvik etmektir.

21 Danışman: Meslek seçimi konusunda karar vermekten korkuyor gibisin. Danışan: Evet, daha önce böyle önemli bir karar almadığımı fark ettim. Yanlış yapmaktan korkuyorum. Danışman: Adım adım bakalım ve yanlış yapmanın ne anlama gelebileceğini anlamaya çalışalım. Danışma sürecinde karar sorunu ve duygular konusunda farklı yaklaşımlar gündeme gelebilir. Erken bir yüzleştirme tepkisi danışanı savunmaya geçirirken; içerik yansıtması ve duygulara odaklaşma danışanın kendini kabul ve anlayışını kolaylaştırabilir. Örnek için: bir sonraki slayt:

22 Danışman A: Senin deneme sınavlarında aldığın puanlar hedeflediğin bölüm için yetersiz görünüyor. Sen yine de aynı bölüme girmek istediğini söylüyorsun. Bu puanlarla bunu başarabilecek misin? Danışan: Bilmiyorum. Danışman B: Deneme sınav sonuçların beklediğin kadar iyi değil. Ne hissediyorsun? Danışan: Gerçekten şaşırdım. Çok çalışmıştım. Umudum kırıldı. Hâlâ üniversiteye gidebilirim, ancak sanırım beklentilerimi düşürmem gerekebilir. Birinci danışman danışana ne mesajlar vermiştir? İkincisi danışman danışana ne mesajlar vermiştir?

23 Anlama evresinde danışanı engelleyen ve harekete geçmesini sağlayan faktörlerin belirlenmesine yardım etmek gereklidir. Burada değişik alıştırmalardan yararlanılabilir. Bu aşamada dışsal faktörlerden daha çok işsel faktörlere dikkat edilmelidir. Danışanın benlik saygısını geliştirici uygulamalara özellikle yer verilmelidir.

24 Bu aşamada üzerinde durulması gereken konulardan birisi de, içselleştirilmiş değerlerdir. Yaşamın erken yıllarında anne babalardan alınan bu değerlerin kişi farkında değildir. İçselleştirilmiş değerlerin altındaki mesaj " sen sadece..yaparsan/olursan değerlisin'dir. İçselleştirilmiş değerler insanların kendini ve dünyayı doğru bir şekilde algılamasını engelleyebilir ve hatalı mesleki kararlara yol açabilir.

25 Güvenli bir işin olmalı. Meslek kadını olmalısın. Mükemmel olmalısın. Anne ve babandan daha başarılı olmalısın. Saygın bir profesyonel işin olmalı. Üniversiteye gitmelisin. İyi bilinen bir şirkete girmelisin. Çok para kazanmalısın. Evlenmeli ve iyi bir anne olmalısın. Kariyerin evinden önce gelmeli (erkekler için) Evin ve çocukların kariyerinden önce gelmeli (kadınlar için) Her başarılı erkeğin arkasında bir kadın olmalı. Risk almamalısın. Niteliklerini boşa harcamamalısın. Puanın boşa gitmemeli. Eve erkekler daha çok para getirmeli. Kadın kocasından daha önde olmamalı.

26 Danışan: Aldığım eğitimin hiçbir işe yaramadığını hissediyorum. Boşa mı geçti yıllarım... Danışman: Senin özelliklerin.. Danışan: Onları kullanmalıyım. Danışman: Kim söylüyor? Danışan: Babam mühendisliğe girmemi söylüyor. Danışman: Yaparsan ne olacak? Danışan: Çok mutlu olacak. Danışman: Baban senin hangi mesleği seçmen gerektiğine karar vermiş galiba. İstersen bunu şimdilik kenara koyalım; senin gerçekten hangi mesleği istediğine odaklanalım.

27 Danışanla üzerinde çalışılacak amaçlar belirlendikten sonra, her bir amaca ulaşabilmek için farklı yollar belirlemek gerekebilir. Bu nedenle başarıya ulaştırma olasılığı yüksek olan stratejileri seçmesinde danışanlarla birlikte çalışılmalıdır.

28 Müdahale planı/danışma stratejisi, dört çeşit bilgiyi içerir: Oluşturulmuş amaçlar, danışan amaçlarını gerçekleştirmesine yardım edecek müdahale türleri, başarıya ulaşmak için geçmesi beklenen makul süre veya oturum süresi, genellikle müdahale modu olarak adlandırılan müdahaleleri uygulamak için kullanılan format

29 1. İlgili ve potansiyel olarak yararlı müdahale yaklaşımları 2. Kullanılacak her bir işleme ait mantıksal temel 3. Psikolojik danışmanın her bir müdahaledeki rolü 4. Danışanın her bir müdahaledeki rolü 5. Müdahale sonucunda ortaya çıkabilecek olası rahatsızlıklar ve riskler 6. Müdahale sonunda ortaya çıkması beklenen faydalar 7. Her bir müdahalenin tahmini süresi ve maliyeti

30 Amaçları başarmak için uygulanacak müdahaleler belirli özelliklere sahip olmalıdır. Egan bu özellikleri şu şekilde özetlemektedir: Strateji belirgin ve açık olmalıdır ki, danışanı eyleme geçmesi için güdüleyebilsin. Gerçekçi ve danışanın olanakları içinde yapılabilmelidir. Stratejiler amaçlar gibi danışan tarafından benimsenmelidir. Danışanın, danışmanın önerdiği stratejiler içerisinden kendisine uygun olanı seçtiğinden emin olmak gerekir. Amaçlar gibi stratejiler de danışanın değerleriyle uyumlu olmalı. Stratejilerin uygulamaya konulmasına olanak sağlamak üzere makul bir süre belirlenmelidir.