MÜZECİLİK TARİHİMİZDE EDİRNE

Transkript

1 25 MÜZECİLİK TARİHİMİZDE EDİRNE Daniş BAYKAN *1 Bir vatanın sahibi olmanın yolu, o topraklarda yaşanmış tarihsel olayları bilmek, orada doğmuş uygarlıkları tanımak ve ona sahip çıkmaktan geçer. Mustafa Kemal ATATÜRK Somut veriler veya soyut kavramdan oluşan bir bütünü koruyan, araştırılmasını sağlayan ve halkın bilgilendirilmesi amacıyla sergileyen, ticari amaç taşımayan, sürekli kültür kuruluşları olarak tanımlayabileceğimiz müzelerdeki, içeriğin korunması ve sunumu için gerekli teknik bilgileri içeren bilimsel çalışma alanına müzecilik adı verilmektedir. Eski eser toplama ve sergileme geçmişi Selçuklulara hatta Antik Çağ a kadar dayanan (Yaraş 1994: 19-21), zengin kültürel geçmişe sahip Türkiye deki müzecilik konulu bilimsel çalışmalar giderek artmaktadır (Atasoy 1979; Atasoy/ Ertürk 2003; Atasoy/Çakmakoğlu Barut 1996). Osmanlı İmparatorluğu nda Sultan Abdülmecit in emriyle ilk depo müze 1846 yılında Fethi Ahmed Paşa tarafından Aya İrini Kilisesi nde derlendi. Aya İrini 1869 yılında Müze-i Hümâyûn ismiyle açıldı. Aya İrini içindeki eser sayısı artınca, 1873 de müzenin Çinili Köşk e taşınması kararlaştırılmış; 1880 yılında Çinili Köşk müze olarak ziyarete açılmış; 1881 yılında, Osman Hamdi Bey müze müdürü olmuştur. İlk Eski Eserler Tüzüğü, 1874 yılında yürürlüğe girer. Abdülaziz, arkeoloji ve müzecilik öğrenimi verecek bir okulun kuruluşunu 1875 yılında onayladıysa da gerçekleştiğine dair bilgimiz yoktur. Mimar Aleksander Vallaury nin planlarını çizdiği ilk müze binamız (İstanbul Arkeoloji Müzesi) 1891 yılında ziyarete açılmıştır. Hemen işgal sonrasında 1922 de Müzeler ve Asâr-ı Atika Hakkında Talimat yayımlanır. Cumhuriyet Dönemi nde Mustafa Kemal in ilgi ve emirleriyle hem yeni müzeler kuruldu hem de bazı tarihi yapılar müze olarak kabul edilmiştir. Mustafa Kemal in Cumhuriyetin kuruluşundan önce de eski eserlere ve etnografyaya olan ilgisi açıktır; dönemin Askeri Müze Deposu olan Aya İrini den seçtiği yeniçeri kıyafetini Mayıs 1914 de Sofya daki bir kıyafet balosunda giymesi bu ilgiye güzel bir örnektir. Cumhuriyetin ilk müzelerinden birinin Edirne de kurulmasında, Mustafa Kemal in Çanakkale Anafartalar görevinden sonra 1916 da Edirne ye tayin olduğunda Edirne merkez ve Keşan ı görmüş ve incelemiş olmasının etkisi olmalıdır. Türkiye de müzeciliğin ve özellikle de etnografyanın benimsenmesi, açıklanması ve sevdirilmesinde halk evlerinin de rolü *1 Araş. Gör. Dr. Daniş Baykan, Trakya Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü, Güllapoğlu Yerleşkesi Merkez / Edirne, danisbaykan@gmail.com

2 26 Daniş BAYKAN olmuştur. Müzecilik Edirne özelinde değerlendirildiğinde, Başlangıç ( ), Duraklama ( ) ve Gelişme (2000 sonrası) olarak adlandırılabilecek üç dönem dikkat çeker. Edirne de, Mustafa Kemal in isteği doğrultusunda, 1925 yılında Selimiye Camii Dar-ül Hadis Medresesi nde bir Depo Müze Dr. Rıfat Osman, Arif Dağdeviren ve Necmi İğe tarafından kurulmuştur. Bu müze Arkeoloji Müzesi olarak anılsa da önemli etnografik eserler ve Osmanlı mezar taşları da içermekteydi. Depo Müze nin ve Edirne nin tarihi yapılarının kısa bir tanıtımı ilk kez 1929 yılında yapılmıştır (Nureddin 1929: 6-7). Düzenlenen bu müze 25 Aralık 1930 da Selimiye Camii (Resim 1) gibi Edirne nin tarihi ve kültürel mekânlarını gezen Mustafa Kemal tarafından da ziyaret edilmiştir (Resim 2). Depo Müze nin sergi alanlarının gezilebildiği bir müzeye dönüşmesinde Trakya Umum Müfettişi Kazım Dirik in payı büyüktür. Selimiye Camii avlusundaki Dar-üs Sıbyan Medresesi nin, Kazım Dirik ile Edirne ve Yöresi Eski Eserleri Sevenler Kurumu yardımlarıyla onarılması sonucu Etnografya Müzesi l935 yılında kurulmuş ve 25 Kasım l936 da Edirne Etnografya Müzesi açılmıştır (Balkur 1938: 13-15). Bu dönemde Edirne müzelerinin koleksiyonları, Topkapı Sarayı ve Ankara Etnografya Müzesi nden getirilen eserler ile takviye edilmiştir. Özellikle etnografya eserlerinin sayısının artmasıyla Dar-üs Sıbyan Medresesi müze için yetersiz kalmış, yine Edirne ve Yöresi Eski Eserleri Sevenler Kurumu tarafından Selimiye Camii nin Darül Kurra Medresesi onarılmış ve Etnografik eserler taşınarak burası Etnografya Müzesi olarak düzenlenmiştir (Ocaklı 1938: 37). Edirne ve Yöresi Eski Eserleri Sevenler Kurumu, müzecilik çalışmalarına verdiği maddi destek haricinde, arasında önemli eserler de (Kurat 1936; Kurtoğlu 1938; Kandemir 1938; Mansel 1938; Ocakçıoğlu 1938; Peremeci 1940; Can/ Bilar 2009) yayınlamıştır. İkinci Dünya Savaşında kentin bir saldırıya uğraması ihtimaline karşı, müzelerdeki değerli eserlerin çoğu, İstanbul ve Anadolu İllerindeki müzelere taşınmış ve Edirne ve Yöresi Eski Eserleri Sevenler Kurumu işlevini yitirmiştir. İkinci Dünya Savaşı ndan sonra Edirne Müzeleri ndeki eserlerden elde kalanlar ancak Dar-ül Hadis Medresesi nde sergilenecek kadardır. Cumhuriyet in ilk yıllarında başlayan müzecilik çalışmaları, sonraki yıllarda çeşitli nedenlerle duraklamıştır. Bazı broşürler, 1950 ilâ 1970 arasında Edirne de faaliyet gösteren ve eski eserlerle de ilgilenen bazı derneklerin varlığını kanıtlamaktadır (Örneğin 1956 da Edirne Sanat ve Turizm Derneği; 1964 de Edirne Şehitlikler Mezarlıklar ve Eski Eserleri Koruma Derneği gibi). Edirne de 1925 ve 1936 yıllarında kurulan iki müze, l954 yılında tek bir müdürlük konumuna getirilmiş ve müdür olarak Muzaffer Batur atanmıştır. Her iki müzenin tek müdürlük çatısında toplanmasının hemen ardından bazı kısa tanıtım yazıları yayımlanmışsa da (Batur 1956: 16-17; Fındıkoğlu 1956: ; Halil 1956: 16-17); ilgili yayınların giderek azalması (Gürçay 1971: 15-16; Başgelen 1984) uzun durgunluk dönemini kanıtlar niteliktedir. Eserlerin artmasıyla yeni bir müzeye ihtiyaç duyması üzerine, yeni binanın inşası 1966 yılında programa alınmıştır. Anadolu nun birçok ilinde uygulanan Y. Mimar İhsan Kıyğı nın hazırladığı standart plan doğrultusundaki yeni müze binasının Selimiye Camisi nin arkasındaki alanda yapılması kararlaştırılmıştır. İnşaat, duraklamaların ardından yetmişli yılların başlarında tamamlanmıştır. Bu sırada Etnografya Müzesi olarak kullanılan bina yenilenmiş ve sergilemesi yeniden düzenlenmiştir; 1971 de diğer Osmanlı başkentlerindeki gibi (İstanbul ve Bursa) Edirne Türk - İslam Eserleri Müzesi adıyla; yeni müze binası ise Edirne Arkeoloji ve Etnografya Müzesi adıyla ziyarete açılmıştır (Gürçay 1971: 15-16; Başgelen 1984). Edirne Türk İslam Eserleri Müzesi günümüzde ( ) bina restorasyonu ve sergi yenilenmesi nedeniyle ziyarete kapalıdır. Müzenin eski sergisine göre bir koleksiyon değerlendirmesi yapılacak olursa, eserler 14 odada (Tekke Eşyaları, Çorap, İşleme - Levha, Silâh, Balkan Harbi, Çini - Seramik, Sarayiçi, Mutfak Eşyaları, Ölçü Aletleri, Ağaç İşleri ve Edirne Misafir Odaları) konuya göre sınıflandırma yapılarak sergilenmekteydi. Müzenin koleksiyonunda kitabeler, tavan göbekleri ve mezar taşlarının da bulunduğunu bilmekteyiz.

3 MÜZECİLİK TARİHİMİZDE EDİRNE 27 Doksanlı yıllara gelene dek Edirne de müzecilik anlamında bir gelişimden bahsetmek zordur. Edirne nin müzecilik konusundaki gelişiminde şüphesiz ki, Edirne Eski Valisi Merhum Fahri Yücel in rolü büyüktür. Sayın Fahri Yücel, mevcut müzelere elinden gelen yardımı yapmış, Tarihi Kentler Birliği oluşumunda yer almış, Kent Tarihi Müzesi nin fikri temellerini atmış ve birçok taşınmaz kültür varlığının korunabilmesi yönünde çalışmalarda bulunmuştur. Müze kurma denemelerinin artmasındaysa üniversite müzeleri kapsamında Trakya Üniversitesi nin katkısı olmuştur. Trakya Üniversitesi nin ilk müze girişimi, Yrd. Doç. Dr. Ratıp Kazancıgil in yayın, fotoğraf ve koleksiyonunu bağışlamasıyla 1992 de Ratip Kazancıgil Kütüphanesi ve Müzesi adıyla gerçekleşmiştir. (Bilar 1993: 10). Müze kısmı sürekliliğini koruyamamış, kütüphane ise Ratıp Kazancıgil Tıp Tarihi Kütüphanesi adıyla merkez kütüphaneye devrolmuştur. Trakya Üniversitesi, Edirne Valiliği, Edirne Belediye Başkanlığı, İstanbul Teknik Üniversitesi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İnönü Vakfı ve Tarih Vakfı nın işbirliğiyle Karaağaç Mahallesi ndeki eski istasyonun ek binalarından birisinde Lozan Müzesi 18 Mayıs 1998 de açılmıştır (Yıldırım 2006: 156). Müzede, Karaağaç Mahallesi ni Türkiye ye kazandıran Lozan Konferansı ve İsmet İnönü yle ilgili belgeler sergilenmeye çalışılmıştır (Bilar 2000: 7). Kıyık Tabya da Türk Silahlı Kuvvetleri nin girişim ve düzenlemesiyle 28 Kasım 2000 tarihinde Balkan Savaşı Müzesi açılmıştır. Edirne Sultan II. Beyazıt Külliyesinin Darüşşifası, l984 de yapılan bir protokolle Vakıflar Genel Müdürlüğü nce eğitim amacıyla Trakya Üniversitesine tahsis edilmiştir (Kazancıgil 1988: 41-46). Rektör Prof. Dr. Osman İnci nin çabalarıyla tarihli Kültür Bakanlığı onayıyla da Trakya Üniversitesi Sağlık Müzesi ne dönüşmüştür. Enver Şengül müdüriyetinde Ruh Hastalarını Readaptasyon Derneği nin katkılarıyla 30 Haziran 2000 tarihinde de Şifahane kısmında, tasarımını Türkan Kafadar ın yaptığı Psikiyatri Tarihi Bölümü düzenlenmiştir (Karlıkaya 2000: 101; Bayülkem 2005: 28-34; Çoruhlu 2004: 4-12; Gökçe 2004: 5-10). Trakya Üniversitesi Sağlık Müzesi nin Tıp Medresesi bölümü önce Trakya Üniversitesi Çağdaş Resim ve Heykel Müzesi olarak 22 Eylül 2002 de açılmış (Tuğrul 2003: 42-44), gerek mekân eser ilişkisinin gerekse uygulama alanının olumsuzlukları nedeniyle kısa sürede kapatılmış; daha doğru bir kararla 23 Nisan 2008 tarihinde Trakya Üniversitesi Sağlık Müzesi-Tıp Medresesi olarak hizmete girmiştir. Rektörlük görevlendirmesiyle Avrupa Yılın Müzesi çalışmaları kapsamında kısa süreyle akademik danışmanlık yapma şansı bulduğum Trakya Üniversitesi Sağlık Müzesi, Avrupa Parlamentosunun 2004 yılı Avrupa Müzesi ödülünü kazanmıştır yılında da Hırvatistan ın Dubrovnik kentinde yapılan Dünya Ödüllü Müzeler Buluşması nda sunum ikinciliği; 2007 yılında Almanya nın Köln kentinde düzenlenen Kültürel Mirastaki En İyiler ve Mükemmellik Kulübü nün düzenlediği ödüllü müzeler buluşmasında sunum birinciliği kazanmıştır (Şengül 2007). Hafızağa Konağı 2000 yılında Edirne Valiliğince satın alınmış ve restorasyonu 2002 yılında tamamlanmıştır. Hafızağa Konağı, Edirne Eski Valisi Merhum Fahri Yücel in çabalarıyla, 2003 yılında Edirne Kent Müzesi ne dönüştürülmüştür. Vefatı ardından müzenin adı Vali Fahri Yücel Kent Tarihi Müzesi şeklinde değiştirilerek 17 Mayıs 2005 tarihinde açılmıştır (Akansel 2006: 9-18). Özellikle Kültür ve Turizm Bakanlığı na bağlı olmayan müzelerimizin en büyük sorunlarından biri olan devamlılık ve sürdürülebilirlik esaslarını yerine getiremeyen bu müze ne yazık ki günümüzde yoktur yılında, Vakıflar Genel Müdürlüğü nce restore edilen Selimiye Camii avlusundaki Dar ul Kurra Medresesinde Selimiye Vakıf Eserleri Müzesi kurulmuştur. Edirne de 1925 den günümüze kurulan müzeler kronolojik olarak aşağıda sıralanmış ve şu andaki durumları belirtilmiştir.

4 28 Daniş BAYKAN Edirne Tarihinde Müzeler Kuruluş Durum 1. Edirne (Depo) Müzesi (1925) (Devroldu) 2. Edirne Etnografya Müzesi (1936) (Devroldu) 3. Edirne Müzesi (1954) (Devroldu) 4. Edirne Türk ve İslam Eserleri Müzesi (1971) (Tadilatta) 5. Edirne Arkeoloji ve Etnografya Müzesi (1971) (Faal) 6. Trakya Üniversitesi Ratip Kazancıgil Müzesi (1992) (Kısmen devroldu) 7. Trakya Üniversitesi Lozan Müzesi (1998) (Atıl) 8. Trakya Üniversitesi II. Beyazıt Sağlık Müzesi (2000) (Faal) 9. Edirne Balkan Savaşı Müzesi (2000) (Faal) 10. T.Ü. Çağdaş Resim ve Heykel Müzesi (2002) (Kapandı) 11. Edirne Kent Tarihi Müzesi (Hafızağa Konağı) (2003) (Kapandı) 12. Vali Fahri Yücel Kent Müzesi (Hafızağa Konağı) (2005) (Kapandı) 13. Selimiye Vakıf Eserleri Müzesi (2006) (Faal) Toplam 13 müzeden tamamen devrolan Edirne (Depo) Müzesi, Edirne Etnografya Müzesi ve Edirne Müzesi ile kısmen (Trakya Üniversitesi II. Beyazıt Sağlık Müzesi ne) devrolan Trakya Üniversitesi Ratip Kazancıgil Müzesi haricinde Trakya Üniversitesi Çağdaş Resim ve Heykel Müzesi, Edirne Kent Tarihi Müzesi (Hafızağa Konağı) ve Vali Fahri Yücel Kent Müzesi (Hafızağa Konağı) tamamen kapanmıştır. Halen tadilatta olan Edirne Türk ve İslam Eserleri Müzesi, atıl durumdaki Trakya Üniversitesi Lozan Müzesi ve kapananlar haricinde faal durumdaki müze sayısı sadece dörttür. Bunlar da Edirne Arkeoloji ve Etnografya Müzesi, Trakya Üniversitesi II. Beyazıt Sağlık Müzesi, Edirne Balkan Savaşı Müzesi ve Selimiye Vakıf Eserleri Müzesidir. Üniversite ve Yerel Müzeler açısından değerlendirildiğindeyse 2000 ve sonrasında Edirne de Müzeciliğin gelişim sürecine girdiği en azından girişim ve uygulamaların arttığı vurgulanmalıdır. Türkiye nin ilk gezici çocuk müzesi olan Ümran Baradan Çocuk Müzesi 2008 de Edirneli çocuklarla da buluşmuştur. Müzecilik çalışmalarında yeni açılan müzeler haricinde mevcut müzelerdeki yeni hareketleri de değerlendirmek yerinde olacaktır. Müzeler Haftası kapsamında Edirne Arkeoloji ve Etnografya Müzesi tarafından son yıllarda düzenlenen, müzelerin eğitici yönüyle ilişkili çocuklara yönelik organizasyonlar son derece olumludur. Bu organizasyonlar arasında, ilkokul çocuklarıyla birlikte seramik üretimi, kum havuzunda arkeolojik kazı, çanak çömlek yapıştırma denemeleri, fotoğraf ve resim yarışmaları yer almaktadır (Resim 3). Ayrıca ilkokul öğrencilerinin kendi ailelerinden ödünç aldıkları malzemelerle müze içinde kendilerine ayrılan vitrinlerde geçici sergileme yapmasına da izin verilmektedir (Resim 3). Müzeler haftasında, 2011 yılında, ilkokullu ziyaretçilere Müzemizi Boyayalım ve Edirne Türk ve İslam Eserleri Müzesi Etkinlik Kitabı da armağan edilmiştir. Bir süredir kentin tarihi mekânlarından Deveci Han da (Devecihan Kültür Merkezi) Müzeler haftası kapsamında çocuklara yönelik uygulamalar ve (Resim 4) bir de Trakya Tarihi Araştırmaları Sempozyumu düzenlenmektedir. Ayrıca Edirne nin kültürel ve müzecilik anlamlarında gelişimini destekleyeceğine inandığım iki sevindirici gelişme de geçtiğimiz yıl gerçekleşmiştir: 2010 yılında Kırkpınar Güreşleri Unesco nun somut olmayan kültür mirası listesine, 2011 de de Selimiye Camii ve Külliyesi Unesco Dünya Mirası Listesine kabul edilmiştir.

5 MÜZECİLİK TARİHİMİZDE EDİRNE 29 Geçmişe yönelik sergilemelerle, ulusal değerler oluşturma ve korumanın yanı sıra eğitim ve bilimsel araştırma gibi görevler de üstlenen müzelerimizin, ekonomik kaygı güden ticari kurumlara dönüşmeye başlaması ve hatta yeni yürürlüğe giren ( ) yasayla tarihi eser satışında aracı hale gelmesi, bu topraklarda 1846 da başlayan bilimsel müzeciliğin sonudur. Zira başta yaptığımız müze ve müzecilik tanımlarının da son gelişmeler karşısında telaffuzu mümkün değildir. Modern müzecilik anlayışındaki ışıklandırma, vitrin tipi, uyum, faaliyet veya işlev gibi açılardan değerlendirmelerin yapılması ve öneriler sunulması, bahsedilen nedenlerden şu an anlamını yitirdiğinden bu çalışmadaki değerlendirmeler kavramsal açıdandır. Genel bir bakışla, Edirne müzelerinde ilk göze çarpan olumsuzluk süreklilik ve kurumsallaşma süreçlerinin tamamlanamamasıdır. Bunun temelindeyse kuruluşta acele edilmesi, mekân tarihi ve sergileme ortaklığı gözetilmemesi, yönetici değişikliklerinde bir önceki çalışmaların kaldırılmak istenmesi gibi problemler yatmaktadır. Mekân tarihi ve sergileme ortaklığı gözetilmeden acele kararlarla uygulanmış Trakya Üniversitesi Ratıp Kazancıgil Müzesi ve Trakya Üniversitesi Çağdaş Resim ve Heykel Müzesi süreç içerisinde kapatılmıştır. Bu bağlamda Selimiye Vakıf Eserleri Müzesi de mekân ve içerik ilişkisi bağlamında modern müzecilik anlayışından uzaktır. Aynı mekânda mimariye uygun olarak Osmanlı Eğitim Müzesi ve Selimiye ve Mimar Sinan Müzesi düzenlemesi daha akla yatkınken Vakıf yapılarından sağlanan ve depolarındaki eserlerin gerekli koruma koşulları sağlanmadan tarihi mekânda sergilenmesi seçilmiştir. Bir devlet kurumuna bağlı olması nedeniyle daha uzun süre açık kalacağını ama gerekli düzenlemeler yapılmazsa yakın gelecekte atıl kalacağını düşündürmektedir. 28 Kasım 2000 tarihinde 23 bonetten oluşan Kıyık Tabyasında açılan Edirne Balkan Savaşı Müzesinde içeriğe uygun orijinal malzeme, bilgi panoları ve manken canlandırmaları bütünlük içindedir. Askeri ve tarih müzeleri kapsamında değerlendirilmesi gereken müze, mimariye uygun içerik açısından Edirne nin olumlu örneklerindendir. Kültür Bakanlığı na bağlı bir kazı olan Edirne Sarayı alanındaki bütüne bağlı bir yapı olan Adalet Kasrı nın münferit, ayrıca mimari ve tarihiyle ilişiksiz olarak müzeleştirilme girişiminin (Molla 2007: 8-9) ne kadar yanlış olduğu anlaşılarak uygulanmaktan vazgeçilmiştir. Henüz Edirne Belediyesi olarak kullanılan tarihi bina yeni belediyenin inşası tamamlandığında mevcut durumuyla basit bir düzenlemeyle Edirne Belediyesi Atatürk Müzesi veya Edirne Kent Tarihi Müzesi olabilecek kadar özelliklidir. Hali hazırda Atatürk ün 1930 da kaldığı belediye binasındaki oda korunarak müze haline getirilmiştir (Edirne 2005: 21). Bir kamu binasının içerisindeki münferit bir oda olması nedeniyle ancak özel izinle ziyaret edilmektedir. Binanın tam anlamıyla müze haline getirilme aşamasında akademik destek alınacağını ve doğru bir uygulama gerçekleştirilmesini umuyoruz. Edirne de kurulabilecek günümüz müze anlayışı ve modern uygulamalar çerçevesinde birçok yeni müze fikri de öne sürmek mümkündür. Örneğin, önemli sivil mimari örneklerinden İlhan Koman evinde İlhan Koman Müzesi; Ekmekçizade Kervansarayı nda Edirne ye özgü edirnekâri, sabun ve diğer ürünlerin aslına uygun üretimlerinin de gerçekleştirildiği bir eko müze; eski Karaağaç İstasyon binası ve çevresinde Edirne köprülerinin bilgi ve görsellerini de içeren bir Ulaşım Müzesi; bir Edirne evi içerisinde canlandırmalı etnografya müzesi veya Kaleiçi nde Unesco nun somut olmayan kültür mirası listesine alınan Kırkpınar Güreşleri için Kırkpınar Müzesi gibi. Yönetici değişikliklerinde bir önceki çalışmaların değiştirilmek veya kaldırılmak istenmesi nedeniyle de Edirne Kent Tarihi Müzesi (Hafızağa Konağı) ve Vali Fahri Yücel Kent Müzesi (Hafızağa Konağı) yaşatılamamıştır. Aslında projesi hayata geçmekle birlikte müze, tam anlamıyla açılıp işler hale gelmeden kapanmıştır 1. Bilgi panoları ve objelerden oluşan sergileme ile dijital ve basılı arşiv derleme altyapısı oluşturulan müzeden (Resim 5) sadece artık farklı amaçla kullanılan binası günümüze kalmıştır. Gerek Tarihi Kentler 1 Müzenin kuruluş ve açılış döneminde projede yer alan T.Ü. Sanat Tarihi Bölümü Öğr. Gör. Yavuz Güner in verdiği bilgiler ve fotoğraflar için kendisine teşekkür ediyorum.

6 30 Daniş BAYKAN Birliği ndeki destekleyici ve katılımcı tavrıyla gerekse önemli yakın tarih geçmişiyle Edirne de kalıcı bir Kent Tarihi Müzesi nin kurulamamış olması şaşırtıcı ve üzücüdür. Edirne Arkeoloji ve Etnografya Müzesi nin salonları ve sergilemesi özellikle son on yıldır yenilenmekte ve genellikle olumlu gelişme göstermektedir. Son yıllarda gerçekleştirilen ve müzecilik anlamında olumlu gelişmeler arasında, müze içerisinde Edirne ve yakın çevresi kazılarına (Örneğin Enez ve Edirne Sur Kazıları) daha geniş yer ayrılması ve müze dışında Arkeoloji ve Etnografya Müzesi ile Edirne Türk ve İslam Eserleri Müzesi koleksiyonlarından seçilen Osmanlı mezar taşlarının açık hava sergilemesi sayılabilir. Müzenin arkeoloji bölümündeki sergide bu müzenin kapsamında değerlendirilemeyecek fosil ve hayvan kemikleri de bulunması; neredeyse Trakya dan bulunmuş malzeme sayısına eş miktardaki sınır kapılarında ele geçen ve bölgeye yabancı eserin sergilenmesi günümüz müzecilik anlayışına uymamaktadır. Etnografya bölümünde bölge kültürünü yansıtan sosyal yaşama yönelik örnekler veya daha çok edirnekâri örneği yerine Topkapı Müzesi nden devredilen saray eşyası ve Ankara Etnografya Müzesinden devredilen bölgeyle ilgisiz malzemenin sergilenmesi de bir diğer olumsuzluktur. Yeni müzecilik anlayışında sergileme ve sunumun mutlaka orijinal eserle olması gerekmemektedir. Bu bağlamda Trakya Üniversitesi II. Beyazıt Sağlık Müzesi ve Edirne Balkan Savaşı Müzesi eser sergileme amacı taşımadan canlandırma destekli anlatıma ve mimari ile içerik uyumuna kısmen olumlu örneklerdir. Koruyuculuğundan vazgeçilen ve içeriği ticarileşen ülkemiz müzeleri, eseri pazarlayan kurumlar haline dönüşürken, dünya müzelerinin işletilmeleri ve tanıtımları için yeni pazarlama yöntemleri geliştirilmektedir. Kalıcı kültür kurumları olan müzelerimizin, ticari kaygı gütmeden, insanlığın ve teknolojinin gelişimi ile doğal oluşumları araştırmaya ve tarihi toplumları bilim ve sanat açısından incelemeye devam etmesi gerekmektedir.

7 MÜZECİLİK TARİHİMİZDE EDİRNE 31 Kaynakça Akansel/ Varlı/ Minez 2007: Atasoy 1979: Atasoy/ Ertürk 2003: Atasoy/Çakmakoğlu Barut 1996: S. Akansel ve Ertan Varlı ve Berk Minez. Kentsel sit alanları içinde geleneksel konutların yeniden işlevlendirilmesine bir örnek: Hafızağa Konağı - Edirne Kent Tarihi Müzesi, 2. Uluslararası Mimar Sinan Sempozyumu (2006), Edirne: S. Atasoy. Müzeler ve Müzecilik Bibliyografyası ( ), Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu, İstanbul. S. Atasoy ve N. Ertürk. Müzeler ve Müzecilik Bibliyografyası ( ), İstanbul Üniversitesi Yayınları Nu.: 4395, İstanbul. S. Atasoy ve N. Çakmakoğlu Barut. Müzeler ve Müzecilik Bibliyografyası ( ), Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müzecilik Anabilim Dalı yayınları Nu.: 306, İstanbul. Balkur 1938: N. Balkur. Trakya da Antikite ve Müzecilik Hareketleri (Edirne), Trakya Dergisi 18 : Başgelen 1984: N. Başgelen. Edirne Müzesi Rehberi, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul. Batur 1956: M. Batur. Edirne Müzeleri, Bilgi : Bayülkem 2005: F. Bayülkem. Türk Psikiyatri Müzemizin Kuruluş Öyküsü, Yöre Aylık Kültür Dergisi 58: Bilar 1993: E. Bilar. Ratip Kazancıgil Kütüphanesi ve Müzesi, Oluşum 1-3: 10. Bilar 2000: E. Bilar. Lozan Anıtı, Meydanı ve Müzesi, Oluşum 8-30: 7. Can/ Bilar 2009: C.C. Can ve E. Bilar. Edirne Bibliyografyası, Trakya Üniversitesi Rektörlüğü Yayınları 94, Ege Basım, Edirne. Çoruhlu 2004: T. Çoruhlu. Yaşayan Müze ye can verenler, Yöre Aylık Kültür Dergisi, Edirne, sayı: 50: Edirne 2005: Edirne İl Yıllığı 2005, İstanbul. Fındıkoğlu 1956: Z.F. Fındıkoğlu. Edirne Müzesi, Türk Yurdu 261: Gökçe 2004: N. Gökçe. Trakya Üniversitesi Sultan II. Bayezid Külliyesi Sağlık Müzesi nin kuruluş öyküsü, Trakya Üniversitesi Dergisi 16: Gürçay 1971: H. Gürçay. Edirne Müzesi, Önasya : 15-16, 22. Halil 1956: A. Halil. Edirne Müzesini Ziyaret, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Belleteni 173: Kandemir 1938: S. Kandemir. Turova Harabesi, Edirne ve Yöresi Eski Eserleri Sevenler Kurumu Yayınları nu.: 4, İstanbul. Karlıkaya/Gökçe 2000: Kazancıgil 1988: Kurat 1936: E. Karlıkaya ve N. Gökçe. Trakya Üniversitesi II. Bayezit Külliyesi Sağlık Müzesi, VI. Türk Tıp Tarihi Kongresi Program ve Bildiri Özetleri, İzmir: 101. R. Kazancıgil. Edirne Sultan 2. Bayezid Külliyesi, Bizim Ülke Derneği Yayınları, İstanbul. A.N. Kurat. Çaka: Orta zamanda İzmir ve Yakınındaki Adaların Türk Hâkimi, Edirne ve Yöresi Eski Eserleri Sevenler Kurumu Yayınları nu.: 1, Devlet Basımevi, İstanbul.

8 32 Daniş BAYKAN Kurtoğlu 1938: Mansel 1938: F. Kurtoğlu. Gelibolu ve Yöresi Tarihi, Edirne ve Yöresi Eski Eserleri Sevenler Kurumu Yayınları nu.: 3, İstanbul. A.M. Mansel. Trakya nın Kültür ve Tarihi, Edirne: Edirne ve Yöresi Eski Eserleri Sevenler Kurumu Yayınları nu.: 5, Resimli Ay Matbaası, İstanbul. Molla 2007: C. Molla. Adalet Kasrı Müzeleşirken, Yöre Aylık Kültür Dergisi 83: 8-9. Nureddin 1929: İ. Nureddin. Edirne de Türk Eserleri ve Müze, Hayat 145: 6-7. Ocakçıoğlu 1938: H. Ocakçıoğlu. Etnoğrafya Kılavuzu, Edirne ve Yöresi Eski Eserleri Sevenler Kurumu Yayınları nu.: 7, İstanbul. Ocaklı 1938: H. Ocaklı. Edirne Etnografya Müzesi, Trakya Dergisi 20: 37. Peremeci 1940: O.N. Peremeci. Edirne Tarihi, Edirne ve Yöresi Eski Eserleri Sevenler Kurumu Yayınları nu.: 6, İstanbul. Şengül 2007: Tuğrul 2003: Yaraş 1994: Yıldırım 2006: E. Şengül. Darüşşifa: Trakya Üniversitesi Sultan II. Bayezid Külliyesi Sağlık Müzesi, Trakya Üniversitesi Rektörlüğü yayınları Nu.: 76, Edirne. M. Tuğrul. Trakya Üniversitesi Sultan II. Bayezid Darüşşifası Tıp Medresesinde kurulan çağdaş Resim ve Heykel Müzesi, Yöre Aylık Kültür Dergisi 42: A. Yaraş. Anadolu daki İlk Koleksiyonculuk ve Müzecilik Faaliyetleri, II. Müzecilik Semineri Bildiriler, İstanbul: Ş. Yıldırım. Edirne Müzeleri ve Ören Yerleri, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.

9 MÜZECİLİK TARİHİMİZDE EDİRNE 33 Resim 1: 25 Aralık 1930 da Mustafa Kemal Atatürk ün Selimiye Camiini Ziyareti (

10 34 Daniş BAYKAN Resim 2: 25 Aralık 1930 da Mustafa Kemal Atatürk ün Edirne Müzesi Ziyareti (

11 MÜZECİLİK TARİHİMİZDE EDİRNE Resim 3: Arkeoloji ve Etnografya Müzesi Müzeler Haftası Etkinlikleri (Fotoğraf: D.Baykan) Resim 4: Deveci Han Müzeler Haftası Etkinlikleri (Fotoğraf: D.Baykan) 35

12 36 Daniş BAYKAN Resim 5: Edirne Kent Tarihi Müzesi (Fotoğraf: Öğr. Gör. Yavuz Güner)