KOMÜN TOPLULUK SOSYAL SERMAYE KATILIM. NOT: Yararlanılan kaynaklar için ayrıca verilmiş olan dosyaya bkz. 1. BaharYY2012

Transkript

1 KOMÜN TOPLULUK SOSYAL SERMAYE KATILIM NOT: Yararlanılan kaynaklar için ayrıca verilmiş olan dosyaya bkz. 1

2 KOMÜN KAVRAMIYLA ĠLĠġKĠLĠ GÜNCEL ÇAĞRIġIMLAR KATILIM GÖNÜLLÜLÜK AKTÖRLER PAYDAġLAR CEMAAT;TOPLULUK; TOPLUMSAL KÜME PLATFORMLAR TOPLUMSAL TABANLI ÖRGÜTLENME SĠVĠL TOPLUM KURULUġLARI (STK) KENT KONSEYLERĠ SOSYAL (TOPLUMSAL) SERMAYE 2

3 SOSYAL (TOPLUMSAL) SERMAYE Sosyal sermaye konusu üzerinde neden duruluyor? Bölgesel gelişmenin gündemine neden girdi? Şehir ve bölge planlamanın gündemine neden geldi? EKONOMİK ETMENLER SERMAYE Sermayenin üretkenliği SOSYAL ETMENLER Ekonomik büyümenin ve gelişmenin piyasa dışı etmenleri MİKROEKONOMİ: Piyasanın işlemesini kolaylaştıran bir olgu. MAKROEKONOMİ: Kurumların, yasal çerçevenin ve hükümetin, üretimin örgütlenmesinde oynadıkları rol. SİYASAL BİLİM, SOSYOLOJİ, ANTROPOLOJİ: İnsanların, karar verme ve politika belirleme aracı olan güce ve kaynaklara erişmesini sağlayan normlar, ağlar ve organizasyonlar kümesi. 3

4 Esneklik, değişen koşullara hızla uyum sağlayabilecek, güncel sorunlara pratik çözümler üretebilecek bir yapıyı ifade etmektedir. Güncel yönetim anlayıģının ana öğeleri esneklik ve yerellik tir ESNEKLIK YENI YEREL YÖNETIM SÖYLEMI YERELLIK Yerellik kavramı, hem yerel potansiyelleri değerlendirme amacına işaret etmekte hem de yerel sorunlar için genelden ayrılan özel çözümler üretilmesini önermektedir. değişen koşullara hızla uyum ilkesizlik tehlikesi güncel sorunlara pratik çözümler yerel potansiyellere göre farklı çözüm genelden ayrılan özel çözümler Maliyetler artabilir 4

5 KATILIM Neden? Neden yönetiģim? Neden katılım? Sorunları daha iyi anlamak için; farklı kümelere uygun çözümler üretebilmek için; politika ve planlara toplumsal ve ekonomik destek alabilmek için... farklı kimliklerin, kültürlerin kent mekanında yer bulması, yönetimlerin demokratik olarak denetlenmesi Katılım, YÖRESEL KOġULLARA UYGUN ÇÖZÜMLER; yerel yönetimlerin ve plancıların farklı yöresel koşulları değerlendirmesine ve o koşullara uygun farklı çözümler üretmesine olanak verir; BENĠMSEME; yönetimin ve/veya plancının ürettiği çözümlerin benimsenmesini, toplumsal destek bulmasını sağlar. Üretime katılmak (yabacılaşmamak) TOPLUMSAL DESTEK; kentlinin kendi yaşam alanının biçimlenmesinde belirleyici olmasına olanak verir. 5

6 KATILIM TOPLUMSAL SERMAYE Katılımla bağlantılı olarak toplumsal sermaye (sosyal sermaye) konusu üzerinde neden duruluyor? Bu konu şehir ve bölge planlamanın gündemine neden geldi? görüş birliği (consensus) olduğu varsayımına dayalı merkeziyetçi örgütlenme GLOBALLEŞME YERELLEŞME Yerel yönetim birimlerinin yetkilerinin artması YÖNETİŞİM pazarlık ve uzlaşma (negotiation) temeline dayalı yerel örgütlenme Bu bağlamda, Ortaçağ daki kent komünlerinden Osmanlı daki mahalle olgusuna uzanan tartışmalarda yeni bir demokrasi arayışı içinde siyasal, toplumsal ve mekânsal boyutta çözüm arayışları sürmektedir. KATILIM 6

7 Toplumsal sermaye, toplumları bir arada tutan yapışkandır. Serageldin, Ismail (1996). Sosyal sermaye, toplumun üretkenliği üzerinde etkili olan bireylerin oluşturduğu yatay (horizontal) birliklerin kümesidir. Bu birlikler sivil eylem ağlarını ve toplumsal normları da kapsar. Putnam, Robert D. (1993). 7

8 (Woolcook ve Narayan, 2000: 225) 8

9 SOSYAL SERMAYE TANIM & ÖĞELER TOPLUMSAL SERMAYE ĠġBĠRLĠĞĠ GÜVEN TOPLUMSAL ETKĠLEġĠM Toplumsal örgütlenmenin güven, örgütlenme biçimleri ve ağlar gibi, eylemlerin eşgüdümünü kolaylaştırarak toplumun verimliliğini, etkinliğini çoğaltan nitelikleri... PUTNAM, Prof R. Dr (1993) AyĢe Nur Making ÖKTEN-ġehir Democracy Sosyolojisi D Work: civic traditions in modern Italy (Princeton, NJ, Princeton University Press). 9

10 GÜVEN AĠT OLMA ve BAĞLANMA (commitment) ORTAK NORMLAR VE DAVRANIġLAR SOSYAL SERMAYE KARġILIKLILIK FORMEL ve ĠNFORMEL AĞLAR ETKĠN ĠLETĠġĠM KANALLARI Türkiye de mahalle olgusu bir katılım potansiyeli olarak değerlendirilebilir mi? 10

11 11

12 MAHALLE KULA Bugün mahalle olgusu bir katılım potansiyeli olarak değerlendirilebilir mi? 12

13 XIX. Yüzyılda Manchester ve çevresindeki kasabalar hızla büyüyerek dünyanın en önemli sanayi merkezlerinden birisi durumuna geldi. MANCHESTER NÜFUS GELİŞİMİ

14 ÜTOPYACILAR BAHÇE ŞEHİR (The Garden City) Küçük ölçekli, düģük yoğunluklu kentsel yer Birincil küme iliģkileri GeçmiĢle bağlantılar, süreklilik Ebenezer Howard ( ) 14

15 GardenCity_Welwyn Kiralık konutlar 1945 KOMŞULUK BİRİMLERİ GÜÇLÜ BİRİNCİL KÜME İLİŞKİLERİ Welwyn bahçe kenti için yapılmış cul-de-sac (kül-dö-sak) planları 15

16 16

17 KATILIM Nasıl? Nerede? Farklı ölçeklerde: Mahallede, ilçede, kentte, bölgede, ülkede. Ne zaman? Plana başlarken Plan yapılırken, kararlar verilirken (Planlama Süreci) Plan uygulanırken (Kente müdahale sürecinde) Kim? Kentin aktörleri: Tüm kullanıcılar, çeşitli hak sahipleri; toplumsal kümeler, kurumlar vb... Nasıl? Mekanın ölçeğine ve sivil yaşam kültürüne göre farklı katılım sistemleri görülüyor: Ölçek: BÜYÜK... ORTA ve KÜÇÜK... MĠKRO/ BĠREYSEL... Katılım Sistemi Temsil yoluyla Doğrudan katılım Kayırmacılık Katılım farklı eylemlerle, etkinliklerle gerçekleşebilir. Bkz.:Tablo 17

18 KATILIM AĞI (Katılım = Bilgi AlıĢveriĢi) AKTÖRLER ARAÇLAR EYLEMLER (Hanzl, 2007) AKTÖRLER (A) / (B) BĠLGĠ VERENLER / BĠLGĠ ALANLAR Bilişim (BT) uzmanları Profesyoneller; plan müellifleri Sektör Resmi görevliler; siyasetçiler Yerel örgütler Paydaşlar Vatandaş; kentli kümeleri EYLEMLER ĠLETĠġĠMĠN NĠTELĠĞĠ İşbirliği Tartışma Referandum Görüşler İşlemler / Hizmetler Eğitim Bilgi 18

19 GERAY, C. (2006) Kent Konseyleri Üzerine GörüĢler, Memleket Mevzuat. Aylık Yerel Yönetim Dergisi, C.2 S.15, Eylül 2006, Kent Konseylerinin KuruluĢu, ÇalıĢmaları ve Kararlarının Belediye Meclisinde Değerlendirilmesi Belediye yasasının Kent Konseylerine ilişkin 76. maddesi, KENT KONSEYLERĠ Kent konseyi, kent yaşamında; kent vizyonunun ve hemşehrilik bilincinin geliştirilmesi, kentin hak ve hukukunun korunması, sürdürülebilir kalkınma, çevreye duyarlılık, sosyal yardımlaşma ve dayanışma, saydamlık, hesap sorma ve hesap verme, katılım ve yerinden yönetim ilkelerini hayata geçirmeye çalışır. (Sf.19) Kent vizyonu Hemşehrilik bilinci Sürdürülebilir kalkınma Çevre duyarlılığı Sosyal yardımlaşma ve dayanışma Saydamlık Hesap sorma ve hesap verme Yerinden yönetim 19

20 Kent Konseylerinin OluĢumu Belediyeler kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının, sendikaların, noterlerin, varsa üniversitelerin, ilgili sivil toplum örgütlerinin, siyasî partilerin, kamu kurum ve kuruluşlarının ve mahalle muhtarlarının temsilcileri ile diğer ilgililerin katılımıyla oluşan kent konseyinin faaliyetlerinin etkili ve verimli yürütülmesi konusunda yardım ve destek sağlar. (Sf.19) Belediye Hizmetlerine KenttaĢların Gönüllü Katılımı Belediye; sağlık, eğitim, spor, çevre, sosyal hizmet ve yardım, kütüphane, park, trafik ve kültür hizmetleriyle yaşlılara, kadın ve çocuklara, özürlülere, yoksul ve düşkünlere yönelik hizmetlerin yapılmasında beldede dayanışma ve katılımı sağlamak, hizmetlerde etkinlik, tasarruf ve verimliliği artırmak amacıyla gönüllü kişilerin katılımına yönelik programlar uygular. (Sf.20) Burada yerel işlerin, kentsel hizmetlerin görülmesine katılış anlamı çıkıyor. Oysa hizmetin yapılmasına katılım, hizmetle ilgili kararlara da katılımı içemiyor. (Sf.20) 20

21 Küreselleşme sürecine katılan her kentte, hızla değişen koşulların - dünya, bölge, ülke, kent koşullarınındoğurduğu farklı beklentileri ve farklı çıkarları çabuk ve yaratıcı çözümlerle karşılayabilecek yeni yapılanmalara gidilmektedir. 21

22 Arnstein ın Kenttaş Katılımı Kademelenmesi (Mahjabeen, 2008:169, Table 1, in ref.to Arnstein, 1969, p.217- modified) Etkin KenttaĢ Gücü Göstermelik Katılım Hiç Katılım Yok 8.Kenttaş Denetimi 7.Erk Devri 6.Paydaşlık 5.Yatıştırmalar 4.Danışmanlık 3.Bilgilendirme 2.Terapi 1.Manipülasyon Karar verebilecek makamların çoğu ya da tam yönetim yetkisi kenttaşların elindedir Hem kenttaşlara hem de karar verici organlara bir miktar erk devredilmiştir. Kenttaşların, geleneksel erk sahipleriyle müzakere ve pazarlık olanağı vardır. Üst düzey yatıştırma tavrı: Kenttaşların öneri getirme hakkı var, ama karar verme hakkı ya da gücü yoktur Kenttaşlar haber alır ve seslerini duyurabilirler; ama yetkililerin karar verirken bu görüşleri dikkate alacağından emin olamazlar. Kenttaşlar görüşlerini dile getirebilir; ancak süreci izleyemez, bu görüşlerin kararlara etkisi olduğundan emin olamazlar. Erk sahipleri vatandaşların belirli konudaki ilgisizliğini tedavi etmeye, onları eğitmeye çalışır. Erk sahipleri halkın aktif katılımına olanak vermez. 22

23 BÜYÜYEN KENTİN SORUNLARI: Kentsel hizmetlerin sunumunda verimsizlik. Bireyler ya da farklı toplumsal kümeler için yer kavramının yok olması. Kente, topluma, kültüre, doğaya yabancılaşma. Geçmişe yabancılaşma. Geleceği biçimlendirme isteğinin yitirilmesi. Katılımın olanaksızlaşması. Günümüzdeki mahalle olgusu özellikle Istanbul da- o mahallede oturanların kendi beklentileri ve çıkarları doğrultusunda yönetime katılmalarını sağlamak üzere gözden geçirilmelidir! NE YAPILABİLİR? 23

24 YEREL KATILIM ETMENLERĠ VE KOġULLARI DEMOKRASİ YÜZ YÜZE İLİŞKİLER MALİ KAYNAK ORTAK MEKAN KURALLAR, SAYDAMLIK YAPTIRIM DENETİM BİLGİ AKIŞI KATILIM KENTLİLİK BİLİNCİ ORTAK ÇIKAR BİLİNCİ KATILIM KÜLTÜRÜ SÜREKLİLİK GÜVEN YÜZ YÜZE İLİŞKİLER TEKNOLOJİ 24

25 KATILIM Nasıl? Mahallenin, doğrudan yönetime katılımın gerçekleģtiği bir birim olabilmesi için uygun büyüklükte olması gerekir. Uygun büyüklük, mahallede yaģayan bireylerin yüz yüze iliģki kurabileceği bir büyüklük ve yoğunluktur. Uygun büyüklük, mahalle sakinlerinin mahallenin bütününü algılayabileceği bir büyüklük. Uygun büyüklük, bir toplumsal kümenin bir bütün olarak örgütlenebileceği büyüklüktür. 25

26 KATILIM Nasıl? Katılım için yüz yüze iliģkilerden öte bir iletiģim; özellikle karģılıklı güven gerekir. Güven, açıklıkla, yani bilgi akıģıyla sağlanır. Bilgi akıģı dijital, yazılı, görsel ve sözel olabilir. Bilgilerin görülmesi, sınanması ve tartıģılması için mahallelinin bir mekânı olmalıdır. Bu koģulların tümü kullanılmalı ve birbirini tamamlamalıdır. Bilginin her zaman eriģilebilir, anlaģılabilir, sınanabilir, sürekli olması ve arģivlenmesi gerekir. 26

27 Yüz yüze ilişkiler iletişim ve güven ortamını güçlendirir; ama, yeterli değildir. Güven ortamı için herkesçe bilinen kurallar olmalıdır. Güven ortamı için saydamlık denetim olanağı- gerekir. Saydamlık ve denetim, açıklıkla, yani bilgi akışıyla sağlanır. 27

28 Bilgi akışı dijital, yazılı, görsel ve sözel olabilir. Bu kanalların tümü kullanılmalı ve birbirini tamamlamalıdır. Bilginin her zaman erişilebilir, anlaşılabilir, sınanabilir, sürekli olması ve arşivlenmesi gerekir. Bilgilerin görülmesi, sınanması ve tartışılması için mahallelinin bir mekânı olmalıdır. KATILIM İÇİN 28

29 KATILIM Mahallelilerin yüz yüze iliģkiler -komģuluk iliģkilerikurması ve katılım açısından mahalle nüfusu kadar yoğunluklar, hanelerin sosyal, kültürel ve ekonomik konumları, mahalledeki fiziksel doku, mimari ve kentsel tasarım öğeleri de önemlidir. Türkiye de mahalle olgusu bir katılım potansiyeli olarak değerlendirilebilir mi? 29

30 NÜFUS ALAN YÖNETİME DOĞRUDAN KATILIM SÜRECİNDE ÖLÇEK ve TASARIM ETMENLERĠNĠN ROLÜ TOPLUMSAL EKONOMİK KÜLTÜREL ÖZELLİKLER MAHALLENİN BÜTÜNÜNÜ ALGILAMA UYGUN BÜYÜKLÜK YÜZYÜZE İLİŞKİ BİRİNCİL KÜME (+) SOSYAL VE EKONOMİK YAPI KARŞILIKLI GÜVEN ORTAK ÇIKAR YOĞUNLUK DOKU TASARIM ETKİLEŞİM MEKANI KAMUSAL ALAN İLETİŞİM DONANIM Bilgi akışı KÜLTÜREL YAPI 30

31 31

32 An Indian woman rag picker searches for material as a group of Greater Adjutant Stork seen in the background at a rubbish dump near Deepor Beel Wildlife Sanctuary on the outskirts of Guwahati city, India, on May 10., [Credit : EPA], Source: fotojournalismus ( ( ) 32