erem Savaşı Türkiye de Dergisi Türkiye de Veremle Mücadelede Ortak Hareket Çalıştayı II Stop TB Küresel Planı

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "erem Savaşı Türkiye de Dergisi Türkiye de Veremle Mücadelede Ortak Hareket Çalıştayı II 2011-2015 Stop TB Küresel Planı www.verem.saglik.gov."

Transkript

1 Yıl:2 Sayı:2 Ocak 2011 Türkiye de erem Savaşı ISSN: Türkiye de Veremle Mücadelede Ortak Hareket Çalıştayı II Stop TB Küresel Planı Robert KOCH Enstitüsü Sağlık Kurumlarında Tüberküloz Enfeksiyonunun Önlenmesi Safahat -Hasta- Mehmet Akif ERSOY

2

3 Tüberküloz, insanlık tarihi kadar eski bir hastalık olmasına rağmen halen tüm dünyada bir halk sağlığı sorunu olarak önemini korumaktadır. Dünya Sağlık Örgütü nün raporlarına göre dünya nüfusunun yaklaşık üçte biri tüberküloz basili ile enfektedir. Dünya Sağlık Örgütü, 2010 Küresel Tüberküloz Kontrol Raporu nda; 2009 yılı tahmini tüberküloz hasta sayısını toplam 14 milyon (9,4 milyonu yeni vaka) olarak açıklamıştır yılında tespit edilen vaka sayısı ise 5,8 milyon (vaka bulma hızı %63), ölen hasta sayısını; 1,7 milyon (1,3 milyon HIV negatif, 0,38 milyon HIV pozitif hastalarda) olarak bildirmiştir. Ülkemizde tüberküloz kontrol programının planlanması ve yürütülmesinden Sağlık Bakanlığı adına Verem Savaşı Dairesi Başkanlığı sorumludur. Sağlıkta Dönüşüm Programı çerçevesinde Başkanlığımız, aile sağlığı ve toplum sağlığı merkezleri, verem savaşı dispanserleri ve tüm sağlık kurum ve kuruluşları aracılığı ile Sağlık Müdürlükleri koordinasyonunda Türkiye de tüberkülozun kontrolü çalışmalarını planlamakta, yürütmekte ve izlemektedir. Yrd. Doç. Dr. Hamza BOZKURT Verem Savaşı Dairesi Başkanı başkandan... Başkanlığımızın teknik alt yapısı istihdam edilen uzmanlarla güçlendirilmiştir. Ayrıca topluma veremi daha iyi anlatabilmek amacı ile Başkanlığımız bünyesinde Halkla İlişkiler ve Propaganda Faaliyetleri Birimi oluşturulmuştur. Sosyal bir hastalık olarak da nitelendirilen verem hastalığını kontrol altında tutmak tüm sağlık sorunlarında olduğu gibi bir prestij meselesidir. Ülkemizde veremle savaşta Sağlıkta Dönüşüm Programı kapsamında etkin, çağdaş ve sürdürülebilir hizmetlerin sağlanabilmesi amacıyla Başkanlığımızda olduğu gibi taşra teşkilat yapısında da yeniden yapılandırılmaya gidilmiştir. Bu amaçla oluşturulan bilimsel danışma kurulunun da görüşleri alınarak, her ilde en az bir tane VSD olması şartıyla nüfusa bir Verem Savaşı Dispanseri olacak şekilde yeniden yapılandırma çalışmasına gidilmiştir. Türkiyede Verem Savaşı Yıl:2 Sayı:2 Ocak

4 başkandan... Tüberküloz tüm dünyanın bir sorunu olup, yine tüm dünya ile birlikte mücadele edilerek bu sorunun üstesinden gelinebilir. Dünya Sağlık Örgütü nün önerilerini içeren ve tüm ülkeler tarafından kabul edilen Berlin Deklarasyonu kapsamında Tüberkülozu Durdurma Stratejisi ni ülkemiz de uygulamayı taahhüt etmiş ve strateji gerekleri uygulanmaya başlanmıştır. Bu strateji şu bileşenlerden oluşmaktadır: 1. Doğrudan Gözetimli Tedavi Stratejisinin uygulanması, 2. Tüberkülozun HIV/AIDS ile birlikte bulunması ve ilaçlara dirençli tüberkülozun tehlikesine dikkat edilmesi ve bu durumlarla mücadele edilmesi, 3. Tüberküloz ile mücadelede sağlık sisteminin güçlendirilmesinin sağlanması, 4. Kamu ve sivil toplum örgütlerinin bu mücadelede katkılarının sağlanması, 5. Halkı ve hastaları tüberküloz hastalığına karşı bilinçlendirerek mücadelenin güçlendirilmesi, 6. Tüberküloz ile ilgili araştırmaların desteklenmesi ülkemizdeki Ulusal Tüberküloz Kontrol Programı kapsamında uygulanmaktadır. Doğrudan gözetimli tedavinin uygulanması sayesinde ülkemizde tüberkülozla mücadele hız kazanmış, tedavi başarısı yeni vakalarda %92 lere ulaşmıştır. Dünyanın birçok ülkesinde HIV/AIDS li hasta sayısının ve yine dirençli tüberküloza sahip hasta sayısının yüksek olmasına rağmen ülkemizde bu sayının az olması ülkemiz için bir avantaj olmuştur. Dirençli tüberküloz hastalığı ile gerekli mücadele sürdürülerek, hastalara ücretsiz olarak tedavi sağlanmaktadır. Bu amaçla ülkemizde olmayan ilaçlar dahi yurt dışından temin edilmekte ve ücretsiz olarak doğrudan gözetimli tedavi kapsamında hastalarımıza ulaştırılmaktadır. Veremli hastalara ücretsiz ilaç verilmesini sağlayan Bakanlar Kurulu kararı yeniden düzenlenmiş, Sosyal Güvenlik Kurumunda yapılan düzenlemeler ve Sağlıkta Dönüşüm Programları da dikkate alınarak kapsamı ve niteliği geliştirilmiş; veremli hasta ve temaslıları için herhangi bir sosyal güvencesi olup olmadığına bakılmaksızın verem ilaçlarının hastalara ulaştırılması sağlanmıştır. Buna ek olarak SGK tarafından yapılan bir düzenleme ile tüberküloz tanısı konmuş hastaların ilaçları V.S.D.B. tarafından karşılandığı için eczanelere reçete edilerek alınmasına ve SGK ya fatura edilmesine gerek kalmamıştır. Sonuç olarak, tüberküloz tanısı ile tedavi edilecek hastaların ilaçlarının sadece V.S.D.B. tarafından karşılanması sağlanmış ve bildirim ile ilgili problemler de ortadan kaldırılmıştır. Ülkemizde Sağlıkta Dönüşüm Projesi ile tüberküloz hastalarına ulaşmak artık daha da kolaylaşmıştır. Sosyal güvencesi olmayan hastalara Sosyal Yardımlaşma Fonları ve diğer devlet imkânları kullanılarak sağlık hizmetlerine ulaşmada tüm engeller aşılmıştır. Bu proje kapsamında sosyal güvenlik sistemleri birleştirilerek sağlıkta hizmet sunan tüm birimlere ulaşımı kolaylaştıran Sosyal Güvenlik Kurumu oluşturulmuş, bu güvence ile sağlıkta özel hizmet sunumlarına ulaşım da mümkün hale gelmiştir. Yine yeşil kart uygulaması ile sosyal güvencesi olmayan vatandaşlarımızın da devletimizin imkânları ile sağlık kurumlarına ulaşamama sıkıntısı ortadan kalkmıştır. Bu imkânlara sahip olmakla birlikte hastalıklara karşı halkımızın farkındalığı da artmıştır. Bundan tüberküloz hastalığı ile mücadele de payını almış, halkımızın artan farkındalığı ve duyarlılığı veremle mücadelemizi güçlendirmiştir. Ülkemizde artan ekonomik göstergelerle birlikte artan refah seviyesi, tüberküloz hastalığı ile mücadelemize katkı sağlamaktadır. Daha sağlıklı beslenme, yaşam şartlarının iyileşmesi ve daha sıhhi ortamlar sağlanarak bu mümkün hale gelmiştir. Neredeyse bütün birinci basamak sağlık kuruluşlarında bulunan mikrobiyoloji laboratuvarlarında rutin tetkikler arasında en basitinden tüberkülozun mikroskobik tanısı yapılabilmektedir. Buna ek olarak birçok sağlık kurumunda daha ileri tanı yöntemleri ile birlikte kültür ve ilaç duyarlılık testleri yapılabilmektedir. Bu hizmet artık tüm sağlık kurum ve kuruluşlarında verilebilen bir tanı hizmeti olmuştur. Gelinen son noktada, veremle mücadelenin artık sağlık hizmetlerinde tabana kadar yayıldığını söyleyebiliriz. Dispanserlerimizde daha önceden merkezi olarak yapılan mal alımı ve hizmet teminleri uygulaması, günümüz 4 Türkiye de erem Savaşı

5 şartları doğrultusunda yeniden düzenlenerek taşraya ödenek gönderilmesi suretiyle yerinde teminle giderilmeye başlanmıştır. İl Sağlık Müdürlükleri bünyesinde hizmet veren Mobil Tarama Ekipleri ne yenileri eklenmiş ve böylece veremle ilgili risk grubu tarama hizmetleri güçlendirilmiştir. Aile hekimliği uygulamasıyla birlikte dispanserlerde çalışan deneyimli verem savaşı dispanser personelinin bir kısmı kendi istekleri doğrultusunda aile hekimliğine geçmiş, ancak il sağlık müdürlüklerinin duyarlılıkları sayesinde bu alanda oluşan boşluklar hemen doldurulmuştur. Ayrıca dispanserde yeni göreve başlayan hekimlere Verem Savaşı Dairesi Başkanlığı tarafından Mesleki Gelişim Eğitimleri verilerek gerekli teknik ve bilgi donanımları artırılmıştır. Aralık ayı itibarı ile dispanser hekimlerinin tamamına yakını bu eğitimi almış bulunmaktadırlar. Bu eğitimlerin Başkanlığımızda oluşturulan Eğitim Birimi ile bir plan dahilinde devam ettirilmesi düşünülmektedir. Ulusal Tüberküloz Kontrol Programı, bilimsel danışma kurulları ve sivil toplum örgütleri ile yapılan çalıştayların katkıları ile yeniden revize edilmeye başlanmıştır. Veremsiz Bir Türkiye idealini gerçekleştirmeye yönelik çalışmalar yapmak amacıyla tarihinde Türkiye de Veremle Mücadelede Ortak Hareket Çalıştayı- I, yine tarihinde de bu çalışmanın devamı niteliğindeki Türkiye de Veremle Mücadelede Ortak Hareket Çalıştayı- II gerçekleştirilmiştir. Çalıştaya Sağlık Bakanlığı Verem Savaşı Dairesi Başkanlığının koordinasyonunda kamu kurum ve kuruluşlarından; Başbakanlık Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğü, Adalet Bakanlığı (Ceza ve Tevkif Evleri Genel Müdürlüğü), Milli Savunma Bakanlığı (Sağlık İşleri Dairesi Başkanlığı), Milli Eğitim Bakanlığı (Sağlık İşleri Dairesi Başkanlığı) ve Türk Kızılay ı ile 16 sivil toplum örgütünün katılımı sağlanmıştır. Bu çalışmalar ile Tüberkülozu Durdurma Stratejisi nin 4. maddesinde yer alan Kamu ve sivil toplum örgütlerinin bu mücadeleye katkılarını sağlanması ve var olan katkıların da artırılması hedeflenmiştir. Çalıştayda sivil toplum örgütleri ile birlikte bir deklarasyon açıklanmış, bu deklarasyon ile güç birliğine gidildiği ilan edilmiştir. Türkiye de Veremle Mücadelede Ortak Hareket Çalıştayı Deklarasyonu: Ulusal Veremle Savaş Ortak Hareketi ortakları olarak; verem hastalarının ve ailelerinin etiketlenme kaygısını ortadan kaldırmak, toplumu verem hastalığının tanısı, tedavisi ve korunması konularında bilgilendirmek, veremli hastalara ve ailelerine sosyoekonomik destek sağlamak, sosyal etkinlikler düzenleyerek farkındalık ve kaynak artırımı sağlamak ve böylece Veremsiz Bir Türkiye Hedefine Ulaşmak için güç birliği yapmayı taahhüt ediyoruz. Çalıştaya katılan sivil toplum kuruluşları şunlardır: Türkiye Ulusal Verem Savaşı Dernekleri Federasyonu, Türk Kızılayı, Türk Toraks Derneği, Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği, Türkiye Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları (KLİMİK) Derneği, Klinik Mikrobiyoloji Uzmanları Derneği, Türkiye Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanları Derneği, Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti, Tüberküloz Danışma ve Dayanışma Derneği, Halk Sağlığı Uzmanları Derneği, Araştırmacı İlaç Firmaları Derneği, İstanbul Verem Savaşı Derneği, Adana Verem Savaşı Derneği, Bursa Verem Savaşı Derneği, Antalya Verem Savaş Derneği, Trabzon Verem Savaşı Derneği ve Samsun Verem Savaşı Derneği nin temsilcileri. Doğrudan Gözetimli Tedavi Strateji si ülkemizde bugünkü veremle savaş politikasının temel taşlarından birini oluşturmaktadır. Doğrudan Gözetimli Tedavi, verem hastasının ilaçlarının tüm tedavi süresince her dozunu DGT uygulaması konusunda bilgilendirilmiş ve yetkilendirilmiş bir görevlinin gözetiminde içmesi ve bu durumun kayıt altına alınmasıdır. Ülkemizde 2003 yılında dört verem savaşı dispanserinde pilot olarak başlanan Doğrudan başkandan... Türkiyede Verem Savaşı Yıl:2 Sayı:2 Ocak

6 başkandan... Gözetimli Tedavi (DGT) uygulaması, 2006 yılı Haziran ayından itibaren tüm ülke geneline yaygınlaştırılmıştır yılında verem hastalarının % 98 inin tedavilerine doğrudan gözetim altında başlanmıştır. Başkanlığımızın faaliyetleri önümüzdeki yıllarda da artarak devam edecektir. Bu kapsamda uluslararası etkinliklere ağırlık verilmesi, mevcut sistemin Sağlıkta Dönüşüm Programı ile tam uyumlu hale getirilmesi, verem savaş hizmetleri kapsamında yürütülen faaliyetlerin iyileştirilmesi sürecini kapsayan bir program yürütülmesi hedeflenmiştir. Önümüzdeki yıllarda Başkanlığımızca yapılması planlanan projelerin başında; ülkemizin sesini uluslararası alanda duyuracağına inandığımız Elektronik Tüberküloz Yönetim Sistemi gelmektedir. Kısaca e-tys olarak adlandırdığımız bu proje ile Başkanlığımızca gerçek zamanlı olarak hasta takiplerinin yapılması ve verem hastalığı ile ilgili olarak erken uyarı ve takip sisteminin oluşturulması planlanmıştır. e-tys ile hastanın tanı, tedavi, takip ve bildirim işlemleri internet kullanılarak takip edilebilecektir. İlerleyen aşamalarda e-tys sisteminin uluslararası bir model haline getirilerek sağlıkta işbirliği yapılan ülkelerin ortak kullanımına sunulması hedeflenmiştir. Danışma kurulları ve sivil toplum örgütleri ile yapılan çalışmalar neticesinde oluşan görüşler ile Türkiye de Tüberküloz Kontrol Rehberi (Guideline) oluşturulması planlanmaktadır. Böylece Ulusal Tüberküloz Kontrol Programına ilişkin kılavuzun tamamlanması hedeflenmiştir. Eskiden verem tedavisinin çok güç olması ve sekellerin de büyük olması sebebiyle bu hastalığa yakalanmış kişilerin askere alınmasının tıbbi olarak uygun olmaması o günün şartlarına göre uygun olarak görülmekteydi. Ancak verem tanısı ile askerlikten muaf olunduğunda toplumumuzda askerlik yapmanın kutsal olması ve yapmayanların da damgalanması sebebiyle psikolojik ve sosyolojik problemlere yol açtığı aşikardır. Günümüzde gerek verem tedavisinin erken dönemlerde yapılabilmesi ve en çağdaş tedaviler ile de kişinin tedavi edilmesi ile sekeller oluşmadan iyileşme mümkün olduğundan tedaviden sonra kişilerin sağlıklarının askerliğe elverişli olup olmadığı hususunda bilimsel kurullarda görüşülmeli, hangi şartlarda askerlikten muafiyetin söz konusu olabileceği günümüz bilgilerine göre tartışılmalıdır. Bu amaçla konunun sağlık kurullarında tartışılabilmesi, yapılacak kanun veya mevzuata dayanak olması için Milli Savunma Bakanlığı nın temsilcilerinin de katıldığı konu ile ilgili Bilimsel Danışma Kurulu oluşturularak; muafiyet kriterlerinin çağa uygun hale getirilmesi amaçlanmaktadır. Konu bilimsel gerçeklerle yüzleştirilerek, belkide kişinin askerlik yapmasına engel teşkil etmemesi durumunda tüberküloz hastalığı geçirmiş ve iyileşmiş kişilerin askere alınmasının önü açılacaktır. Böylece bu kişilerin toplumda damgalanmasının önüne geçilmesi sağlanacaktır. Başkanlığımızca bu yıl içinde verem savaşı dispanserlerinde çalışan sağlık personelinin özlük haklarına ilişkin mevzuat çalışmaları yapılması planlanmaktadır. Ayrıca Başkanlığımızca verilen Mesleki Gelişim Eğitimleri sertifikalı eğitim haline getirilerek verem savaş hekimlerinin aldıkları eğitimlerin özlük haklarına katkı sağlaması da hedeflenmiştir. Verem savaşı dispanserlerinin yeniden yapılandırılması çalışmalarının yanı sıra bu yıl ayrıca dispanserlere ilişkin kalite-kontrol ve performans kriterlerinin yeniden düzenlenmesi planlanmaktadır. Verem hastalığının teşhisi ve tedavi sürecinde önemli rol oynayan tüberküloz laboratuvarlarının; uluslararası kabul edilebilir standartlara sahip, Ulusal Tüberküloz Referans Laboratuvarı nın uygulamaları ve denetimi ile kalite kontrollü, sisteme veri akışı sağlayan laboratuvarlardan oluşması planlanmaktadır. Bu yıl itibari ile verem savaşı dispanserlerinin hizmetlerinde kullanılan röntgen cihazlarının modern dijital röntgen cihazları ile değiştirilmesi projesi başlatılacaktır. Böylece daha hassas, duyarlı ve tanıyı kolaylaştıracak dijital cihazlar ile radyolojik tanı etkinliğinin arttırılması hedeflenmiştir. Ulusal Tüberküloz Kontrol Programı çerçevesinde Sağlık Bakanlığı adına hizmetler giderek artan bir tempoyla devam edecek olup, bu amaçla bizimle birlikte hareket eden sivil toplum örgütleri ve temsilcilerine, ülkenin dört bir yanında özverili çalışmalarla bize güç veren tüm sağlık çalışanlarına teşekkür ederim. Dergimizin sonraki sayılarında hedeflediğimiz gelişmeleri sizlerle paylaşabilmek ümidi ile tüm sağlık çalışanlarına, sivil toplum örgütleri temsilcilerine ve tüm halkımıza esenlikler dilerim. 6 Türkiye de erem Savaşı

7 Türkiye de erem Savaşı Yıl:2 Sayı:2 Ocak 2011 Derginin Sahibi Verem Savaşı Dairesi Başkanlığı Adına Yrd. Doç. Dr. Hamza BOZKURT Daire Başkanı Genel Yayın Yönetmeni Uzm. Erdoğan YILMAZ Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Uzm. Serkan YORGANCILAR Editörler Uzm. Dr. Mustafa H. TÜRKKANI Uzm. Serkan PEKŞEN Yayın Kurulu Uzm. Dr. Ayşegül YILDIRIM Uzm. Dr. Seher MUSAONBAŞIOĞLU Uzm. Dr. Nilay UÇARMAN Uzm. Dr. Cihan DEPREM Hüsamettin SÖNMEZ S. Murat MUTLU Necmettin KULKUL Dr. Ülgen GÜLLÜ Dergi Sekreteryası Meryem COŞKUN Ramise ÖNDER Oktay Özcan IŞIK T überküloz, insanl k tarihi kadar eski bir hastal k olmas na ra men halen tüm dünyada bir halk sa l sorunu olarak önemini korumaktad r. Dünya Sa l k Örgütü nün raporlar na göre dünya nüfusunun yakla k üçte biri tüberküloz basili ile enfektedir. Dünya Sa l k Örgütü, 2010 Küresel Tüberküloz Kontrol Raporu nda; 2009 y l tahmini tüberküloz hasta say s n toplam 14 milyon (9,4 milyonu yeni vaka) olarak aç klam t r y l nda tespit edilen vaka say s ise 5,8 milyon (vaka bulma h z %63), ölen hasta say s n ; 1,7 milyon (1,3 milyon HIV negatif, 0,38 milyon HIV pozitif hastalarda) olarak bildirmi tir. Ülkemizde tüberküloz kontrol program n n planlanmas ve yürütülmesinden Sa l k Bakanl ad na Verem Sava Dairesi Ba kanl sorumludur. Sa l kta Dönü üm Program çeri d B k l m il l tplm Adres İlkiz Sok. No; 4 Sıhhiye/Ankara ; vsd.izleme@saglik.gov.tr Tasarım: Nurdan AKTULGA / Başak Matbaacılık Baskı: Başak Matbaacılık ve Tan. Hiz. Ltd. Şti. Tel: (0312) Faks: (0312) Verem Savaşı T.C. Sağlık Bakanlığı Verem Savaşı Dairesi Başkanlığının 4 aylık süreli yayınıdır. Yayınlanan yazılardaki tüm sorumluluk yazarlara aittir. Türkiyede Verem Savaşı Yıl:2 Sayı:2 Ocak

8 8 Türkiye de Veremle Mücadelede Ortak Hareket Çalıştayının İkinci Toplantısı Yapıldı 24 Süreyyapaşa Göğüs Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi 44 Aydin Nazilli Verem Savaşi Dispanseri içindekiler 12 Nasıl Bir Tüberküloz Eğitimi? 17 DSÖ Küresel Tüberküloz Kontrol 2010 Raporu Yayımlandı 18 Berlin 41. IUATLD Kongresi İzlenimleri 20 Sağlık Kurumlarında Tüberküloz Enfeksiyonunun Önlenmesi 23 Robert Koch Enstitüsü 28 İstanbul Verem Savaşı Derneği 30 Mobil Tarama Ekipleri 34 İnsan Sağlığı Açısından Sığır Tüberkülozu 37 DSÖ Ulusal Tüberküloz Kontrol Programı Yöneticileri Toplantısı ve 14. WOLFHEZE Çalıştayı 8 Türkiye de erem Savaşı

9 STOP TB Küresel Plani 32 İzleme Değerlendirme ve Projeler Şube Müdürlüğü Tanıtımı Yılı Mehmed Akif Ersoy Yılı İlan Edildi Epidemiyoloji Ve Epidemiyolojik Ölçütler 39 Yoksulluk ve Verem 42 Tüberküloz Eliminasyon Hedefine Yönelik Gelişmeler Başlıklı ECDC Raporu Yayımlandı 47 Tüberkülin Deri Testi (TDT) 48 Tüberküloz Mesleki Gelişim Eğitimi 50 Tüberküloz Hikayem 57 Veremle Etiketlenmek 58 Tüberkülozla Mücadelenin Hukuki Çerçevesi ve Örgütsel Yapı 60 Türk Edebiyatında Verem Üzerine Bir Deneme: Dokuzuncu Hariciye Koğuşu 68 icindekiler Türkiyede Verem Savaşı Yıl:2 Sayı:2 Ocak

10 gündem Uzm. Serkan Yorgancılar Türkiye Cumhuriyeti Tarihi / Sosyoloji Bilim Uzmanı Türkiye de Veremle Mücadelede Ortak Hareket Çalıştayının İkinci Toplantısı Yapıldı Veremsiz Bir Türkiye oluşturmak idealini gerçekleştirmeye yönelik çalışmalar yapmak amacıyla 14 Temmuz 2010 tarihinde Ankara da Türkiye de Veremle Mücadelede Ortak Hareket Çalıştayı gerçekleştirilmişti. Bu çalıştay sonrasında alınan kararlar doğrultusunda Türkiye de Veremle Mücadelede Ortak Hareket Çalıştayı nın ikinci toplantısı da 26 Ekim 2010 tarihinde Ankara da gerçekleştirildi. Türkiye nin önemli akademisyenlerinin yanı sıra, kamu kurumları ve sivil toplum kuruluşlarının (STK) da yoğun ilgi gösterdiği toplantı sabah ve öğleden sonra olmak üzere iki oturum halinde gerçekleştirildi. Veremle Mücadele Ortak Hareket Çalıştay ının açılış konuşmasını Daire Başkanı Yrd. Doç. Dr. Hamza BOZKURT yaptı. Konuşmasında Daire Başkanlığının veremle mücadele konusunda ortaya koyacağı vizyondan bahsetti. Bugüne kadar yapılan başarılı çalışmaların artarak devam edeceğinin altını çizen BOZKURT, veremle 10 Türkiye de erem Savaşı

11 Türkiye de veremle mücadelede başkanlığımız, sivil toplum kuruluşları ile birlikte kararlı çalışmalarını sürdürecektir. mücadelede sadece kamunun değil sivil toplum kuruluşlarının da önemli roller alması gerektiğini belirtti. Bu amaçla da Başkanlık olarak STK larla bu toplantının yapıldığını söyledi. BOZKURT, bu toplantının amacının STK larla birlikte bundan sonra somut olarak veremle mücadelede neler yapılacağının, yapılacak olan faaliyetlerin hangi zaman dilimlerinde gerçekleştirileceğinin belirlenmesi olduğunu sözlerine ekledi. Veremle mücadelede kamunun üzerine düşen görevler olduğu gibi STK ların da yapması gerekenler olduğunu belirtti. BOZKURT, konuşmasında STK larla kamuoyuna duyurulacak olan deklarasyonun öneminden de bahsederek deklarasyonda ifade edilen verem hastalarının ve ailelerinin etiketlenme kaygısının ortadan kaldırılması, toplumun verem hastalığının tanısı, tedavisi ve korunması konusunda bilgilendirilmesi, veremli hastalara ve ailelerine sosyal yardımlarda bulunulması konularında açıklamalarda bulundu. Başbakanlık Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğü, Adalet Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı ve Milli Savunma Bakanlıklarının temsilcilerinin de hazır bulunduğu çalıştayda adı geçen kamu kurum ve kuruluşları da veremle mücadele konusunda kurumsal katkılara hazır olduklarını belirttiler. Çalıştayda altı farklı çalışma grubu oluşturuldu. Her çalışma grubuna Başkanlıktan bir görevli kolaylaştırıcı olarak seçildi. Kolaylaştırıcıların çalıştay toplantısını başlatmalarından sonra her grupta oylama ile başkan seçimi yapıldı. Başkan seçimin- gündem Türkiyede Verem Savaşı Yıl:1 Sayı:1 Ekim

12 gündem den sonra da bir raportör seçildi. Grup çalışması yürütüldü. Çalıştay sonrasında da grup üyelerinin çalışmalara devam etmesi ve son halleri verilen çalışmaların grup başkanları tarafından başkanlığa sunulması kararlaştırıldı. Grup çalışmaları sonunda oluşturulan eylem planları ve öneriler toplantı salonunda sunuldu. Toplantı sonrasında çalıştaya katılan sivil toplum kuruluşlarının yetkilileri tarafından deklarasyon metni imzalandıktan sonra toplantı sona erdi. Çalışma Grupları; 1. Grup; Toplumun Eğitimi / Farkındalık Yaratma, Etiketlemeyle Mücadele, Sosyal Etkinlikler ve Hasta Desteği 2. Grup; Özel Gruplarda Verem Savaşı (Yabancı Uyruklular, Cezaevleri, HIV/AIDS), Doğrudan Gözetimli Tedavi ve Uyumsuz Hastaların Yönetimi 3. Grup; Klinik Tanı ve Tedavi, Çocukluk Çağı Tüberkülozu, Çok İlaca Dirençli Tüberküloz 4. Grup; Laboratuvar Tanısı, Tüberküloz Enfeksiyon Kontrolü 5. Grup; Verem Savaşındaki Çalışmaların İzleme ve Değerlendirilmesi, Epidemiyolojik ve Yöneylem Çalışmaları 6. Grup; Sağlık Çalışanlarının Eğitimi 12 Türkiye de erem Savaşı

13 Deklarasyon metnini imzalayan ve çalıştaya katılan sivil toplum kuruluşları; Türk Kızılayı Türk Toraks Derneği Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği Türkiye Ulusal Verem Savaşı Dernekleri Federasyonu Türkiye Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği Türkiye Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanlık Derneği Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti Araştırmacı İlaç Firmaları Derneği Halk Sağlığı Uzmanları Derneği Klinik Mikrobiyoloji Uzmanları Derneği İstanbul Verem Savaşı Derneği Bursa Verem Savaşı Derneği Trabzon Verem Savaşı Derneği Adana Verem Savaşı Derneği Antalya Verem Savaşı Derneği Samsun Verem Savaşı Derneği Tüberküloz Danışma ve Dayanışma Derneği gündem Türkiyede Verem Savaşı Yıl:2 Sayı:2 Ocak

14 eğitim Nasıl Bir Tüberküloz Eğitimi? Prof. Dr. Tevfik ÖZLÜ Karadeniz Teknik Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Etyolojisi ve patogenezi bilinen, tanısı kolay, %100 e yakın başarı oranıyla tedavi edilebilen ve korunulabilen (bağışıklama ve ilaçla) bir hastalık olmasına karşın, tüberkülozun küresel ve ulusal olarak öncelikli bir halk sağlığı sorunu olmaya devam etmesi bir çelişkidir. Bu çelişkinin önemli nedenlerinden biri tüberküloz olgularının tanı, tedavi ve takibinde standart yaklaşımların uygulanamamasıdır. Tüberküloz tanı, tedavi ve kontrolünde standart programların yürütülebilmesi için, öncelikle standart programları yaşama geçirecek olan başta hekimler olmak üzere tüm sağlık çalışanlarının uygulamalarının standardize edilmesi; bunun için de öncelikle tüberküloz eğitiminin standardize edilmesi gerekmektedir. Tüberkülozun küresel ve ulusal olarak öncelikli bir toplum sağlığı sorunu olması nedeniyle bu sorunla mücadele edecek hekimlerin, eğitim kurumları, eğitim programları ve eğiticiler arasındaki farklılıklardan etkilenmeyecek şekilde güncel ulusal tüberküloz kontrol programını yürütebilecek bilgi ve donanıma sahip olacak şekilde eğitilmesi hayati önem taşımaktadır. Ülkemizde tüberküloz kontrolüyle ilgili hedef ve standartların ilgili tüm tarafların (üniversiteler, Sağlık Bakanlığı, uzmanlık dernekleri, verem savaşı dernekleri, vb) katkı ve katılımlarıyla ulusal ve uluslararası bilimsel kanıtlara dayalı olarak oluşturulması, bunların ihtiyaca göre güncelleştirilmesi ve tüberküloz eğitiminin bu çerçevede planlanması gerekmektedir. Tüberküloz eğitiminin amacı; bilgi, beceri ve tutum hedefleri; eğitim ortamları ve süresi; değerlendirme yöntemleri ve yetkinlik belgeleri gibi temel unsurlarının, ulusal tüberküloz kontrol programıyla uyumlu şekilde tüberküloz eğitimi veren tüm kurumların uzlaşısıyla belirlenerek, uygulanması gerekmektedir. 14 Türkiye de e erem Savaşı ş

15 Gerek birinci basamağa yönelik hekim yetiştirme programlarında (tıp fakültesi müfredatı) ve gerekse ikinci ve üçüncü basamak hekimlerine dönük uzmanlık eğitimi programlarında ulusal tüberküloz kontrol programının amacı ve stratejilerine uygun bir teorik ve pratik eğitim tasarlanmalı ve yürütülmelidir. Bu eğitim sırasında, tüm hekimlerin tüberkülozun sıklığı ve önemi, etyo-patogenezi, kliniği, tanısı, tedavisi, korunma ve kontrol yöntemleri hakkında temel, güncel, bilimsel bilgiye sahip olması hedeflenmelidir. Diğer taraftan tüberküloz olgularının yönetiminde göğüs röntgen programlarının okunması, balgam mikroskopisinin yapılıp, değerlendirilmesi gibi gerekli olan becerilerin kazandırılması gerekmektedir. Bunun yanında tüberküloz kontrolünde görev alan hekimlerin hastalarıyla empati zemininde optimal bir ilişki kurması, hastalarına gereken eğitim ve desteği vermesi; tüberküloz kontrolünde rol alan tüm taraflarla gereken koordinasyon ve işbirliğine yatkın bir tutum içerisinde olması amaçlanmalıdır. İster birinci, isterse ikinci ve üçüncü basamakta olsun görev yapan tüm hekimlerin, tanımlanan ulusal tüberküloz kontrol programını bilmesi, inanması ve benimsemesi; tüberküloz olgularına balgam mikroskopisiyle tanı koyma hususunda doğru bilgi, beceri ve tutum sahip olması; tanı konan tüberküloz hastalarına kısa süreli standart ilaç rejimleriyle doğrudan gözetimli tedavi uygulayabilmesi; tedaviye uyumu sağlayacak şekilde hastasına eğitim ve destek verebilmesi; tedavi süresince hastasını izleyerek ortaya çıkabilecek sorunları (tedaviye uyumsuzluk, ilaç yan etkileri, tedavi başarısızlığı, nüks, vb) fark edip, yönetebilmesi; hastanın ulusal tüberküloz hasta kayıt/izlem programına kaydedilip, tedavi süresince ve sonrasında takip edilebilmesi için ilgili taraflarla (verem savaş dispanseri, sağlık müdürlüğü, aile hekimi, vb) gereken koordinasyon ve işbirliğini gerçekleştirmesi beklenmelidir. Aile hekiminin, sorumlu olduğu popülasyonda doğum sonrası ikinci ayda çocukların BCG aşılarını yapması; tüberküloz teşhisi konmuş hastaların doğrudan gözetimli tedavilerini (DGT) ve takiplerini yapması, hastaların temaslı olduğu kişilerin taranması ve gerekirse ilaçla korumaya alınmasını sağlaması gerekir. Tüberküloz eğitimi teorik, bilimsel ve akademik çerçevenin yanında; tüberkülozla ilgili ulusal verileri, ihtiyaçları, koşul ve gerçekleri dikkate alan uygulamaya dönük bir formata kavuşturulmalıdır. Sahada çalışan uygulayıcıların görüş ve deneyimleri, bu süreçte mutlaka değerlendirilmelidir. Gerek hekim ve gerekse uzman hekim adaylarının, aldıkları eğitim sırasında mutlaka yeterli sayıda tüberkülozlu hastayı görüp izleyebilmeleri sağlanmalıdır. Bu amaçla yeterli tüberküloz hastası olmayan eğitim kurumlarıyla verem savaşı dispanserleri ve göğüs hastalıkları hastaneleri gibi tüberküloz hastalarının yoğun olarak takip edildiği kurumlar arasında işbirliği (afiliasyon) yürütülmelidir. Unutulmamalıdır ki, eğitim kurumlarının birbirinden habersiz, kopuk olarak yürüttükleri; kimler tarafından, ne zaman, hangi ihtiyaç ve amaca dönük olarak hazırlandığı belli olmayan; öğrenim hedefleri ve ölçme, değerlendirme kriterleri tanımlanmamış ve ne denli uygulamaya konulduğu bilinmeyen müfredatlarına göre tüberküloz eğitimi verilmesi, tüberküloz kontrolünde ulusal hedeflere ulaşmanın önünde ciddi bir engeldir. Tüberküloz eğitiminin amacı; bilgi, beceri ve tutum hedefleri; eğitim ortamları ve süresi; değerlendirme yöntemleri ve yetkinlik belgeleri gibi temel unsurlarının, ulusal tüberküloz kontrol programıyla uyumlu şekilde tüberküloz eğitimi veren tüm kurumların uzlaşısıyla belirlenerek, uygulanması gerekmektedir. eğitim Türkiyede Verem Savaşı Yıl:1 Sayı:1 Ekim

16 STOP TB gündem Uzm. Dr. Seher MUSAONBAŞIOĞLU Göğüs Hastalıkları ve TB Uzmanı & Uzm. Betül HASDEMİR BORA Maliye Bilim Uzm. / AB Uzm. KÜRESEL PLANI 2000 yılında kurulan Stop TB Ortaklığı tarafından 2006 yılında Davos/İsviçre de Dünya Ekonomik Forum toplantısında açıklanan Stop TB Küresel Planı ardından bugüne kadar birçok ilerleme kaydedilmiştir. Küresel ölçekte insidans oranında nispi bir gerileme olmuş, prevalans ve ölüm oranları düşmüştür. Bu gelişmelere ek olarak Stop TB Ortaklığı nın Küresel Plan ile ortaya koyduğu hedeflere ulaşmayı taahhüt eden organizasyon sayısı 2006 yılından beri üç kat artarak 1200 ü geçmiştir. Bu çerçevede Küresel Plan hala çok önemli bir belge olmakla beraber, 2009 yılında Rio de Janerio/Brezilya da üçüncü Stop TB Ortaklığı Forum Toplantısı nda açıklanan raporda, planda yer alan bazı hedeflere 2015 tarihine kadar ulaşılıp ulaşılamayacağının tekrar değerlendirilmesi gerektiği ortaya çıkmıştır. Bu amaçla hazırlanan revize Küresel Plan, Küresel Planının ruhunu taşımakla beraber, revize raporda eylemler için daha net ve detaylı bir çerçeve ortaya koyulmuştur. 16 Türkiye de erem Savaşı

17 TÜBERKÜLOZ KONTROLÜ İÇİN BELİRLE- NEN GENEL HEDEFLER Bin Yıl Kalkınma Hedeflerinde Tüberküloz (2015 yılı için) Hedef 6: HIV/AIDS, sıtma ve diğer hastalıklar ile mücadele etmek. Hedef 6C: 2015 yılına kadar sıtma ve diğer salgın hastalıkların yayılımını durdurmuş olmak ve geriletmeye başlatmak; Gösterge 6.9: Tüberkülozla (TB) ilgili insidans, prevalans ve ölüm hızları, Gösterge 6.10: Doğrudan Gözetimli Tedavi Stratejisi (DGTS) altında tanı alan ve tedavi edilen hasta yüzdesi. StopTB Ortaklığı Hedefleri (2015 ve 2050 yılları için) 2015 yılına kadar: Tüberküloz prevalans ve mortalitesini 1990 seviyesinin yarısına düşürmek, 2050 yılına kadar: Küresel tüberküloz insidansını 1/1 milyonun altına düşürerek bir halk sağlığı problemi olan tüberkülozun eliminasyonunu sağlamak KÜRESEL PLANINA ÖZGÜL HE- DEFLER Genel Amaç Küresel Planının genel amacı, Binyıl Kalkınma Hedefleri ve Stop TB Ortaklığı doğrultusunda 2015 yılı için belirlenmiş hedeflere ulaşmaktır. Özgül Hedefler DGTS: 2015 yılına kadar %84 olgu bulma hızı (tüm olgular ve spesifik olarak yayma pozitif olgular için), %87 tedavi başarısı hızına ulaşmak. TB/HIV: 2010 yılına kadar TB hastalarının %85 ine HIV testi uygulanması, HIV pozitif TB hastalarının %95 ine co-trimoxazole koruma tedavisi (co-trimoxazole preventive therapy, CPT) verilmesinin sağlanması, yılda antiretroviral tedavi (antiretroviral therapy, ART) alan HIV pozitif TB hastasının kaydedilmesi, HIV bakım hizmeti verilen alanlarda yer alan kişilerin yaklaşık %100 ünde rutin olarak TB taraması yapılması, izoniyazid koruma tedavisinin (isoniazid preventive therapy, IPT) HIV ile yaşayan kişilerin küresel toplamının yaklaşık % 10 una verilmesinin sağlanması. Çok ilaca dirençli TB (ÇİD-TB): 2015 yılına kadar ÇİD-TB hastasına tanı koyulması ve tedavi edilmesi, onaylanmış ÇİD-TB vakalarının %100 ünün uluslararası rehberlere uygun programlarla tedavi edilmesi. Yeni tanı yöntemleri: 2010 yılına kadar bir hasta bakım noktalı tanı yönteminin geliştirilmiş olması; 2015 yılına kadar latent TB enfeksiyonunu tespit edebilen ve hangi enfekte kişilerde TB hastalığı gelişeceğini tahmin etmeye yardımcı bir test geliştirilmiş olması. Yeni ilaçlar: 2010 yılına kadar yeni bir TB ilacının ortaya koyulması; 2010 yılına kadar ilaca duyarlı TB tedavisini 3-4 aya indirecek bir ilaç ve 2015 yılına kadar TB tedavisini 1-2 aya indirecek, ÇİD-TB tedavisinde etkili ve antiretroviral tedavi ile uyumlu bir ilaç geliştirilmesi. Yeni aşılar: 2010 yılına kadar ispatı yapılmış denemelerle iki aşının geliştirilmeye başlaması, 2015 yılına kadar yeni, güvenli ve etkili bir aşının kullanıma hazır olması. KÜRESEL PLANI YENİLEME İHTİYACINI DOĞURAN SEBEPLER Küresel Planı bir önceki planın üzerine, fakat ondan ayrı olarak yapılandırılmıştır. İlk plandan ikinci plana gidişteki ana teşvik noktaları aşağıda özetlenmiştir; 2006 yılından beri gerçekleşen ilerlemelerin değerlendirilmesi ihtiyacı: İlk planda referans alınan noktaların yenilenmesi ve 2015 yılına kadar olan süreçte gerekli müdahale alanlarını genişletmek gerekliliği doğmuştur. HIV pozitif TB hastalarında anti retroviral tedavi kullanımıyla ilgili politika ve maliyetlerdeki önemli değişiklikler: 2006 yılında HIV pozitif TB hastalarının %50 sine ART verilmesi uygun kabul ediliyordu. Ayrıca bu uygulamanın altı aylık maliyeti (tüm gerekli girdiler ve antiviral ilaçlar dâhil) kişi başı 1000$ civarında tahmin ediliyordu yılından bu yana ise söz konusu maliyet kişi başı 500$ civarında tahmin edilmekte olup tüm HIV pozitif TB hastalarının ART ye başlaması önerilmektedir. Plandaki ÇİD-TB bileşeninin güncellenmesi ihtiyacı: ÇİD-TB bileşeninin ilk kapsamlı güncellemesi 2007 yılının ortalarında yapılmış olup daha sonra 2009 yılında Pekin/Çin de ilave değişiklikler yapılmıştır. Epidemiyolojik projeksiyonlar: Epidemiyolojik projeksiyonların, güncellenen hastalık yükü ve eğilimleri tahminlerine (2008 yılında HIV ile yaşayan kişiler arasında TB yükünün tahminini içeren güncelleme çalışması ile 2010 gündem Türkiyede Verem Savaşı Yıl:2 Sayı:2 Ocak

18 gündem yılında ÇİD-TB yükünün güncellenmesi çalışmaları) göre revize edilmesi gerekmektedir. Laboratuvarların güçlendirilmesi ve tanısal ilerlemelere verilen yüksek profil: İlk planda laboratuvarların güçlendirilmesi öne çıkan bir bileşen değilken, 2008 yılında Küresel Laboratuvar Girişimi (Global Laboratory Initiative-GLI) nin yeni bir çalışma grubu olarak kurulması sonucunda, yeni planda laboratuvarların güçlendirilmesi çalışmaları öne çıkartılmış, ayrıca 2005 yılından bu yana tanı yöntemlerindeki yeni gelişmeler de planda yer almıştır. TB ile ilgili araştırmalara duyulan ihtiyaç: TB ile ilgili araştırmaların tüm alanlarda artırılması ve uyumlu hale getirilmesi gereklidir. Temel araştırmalar: TB konusunu içeren bilimsel araştırmalarla ilgili temel anlayışın geliştirilmesi yeni tanı yöntemleri, ilaçlar ve aşıların geliştirilmesi için gereklidir. Program bazlı yöneylem araştırmaları: Yöneylem araştırmaları TB kontrolünde müdahale araçlarının geliştirilmesi ve izlenmesi için gereklidir. KÜRESEL PLANDAKİ YENİ YAKLAŞIMLAR Küresel perspektif: Planda küresel bir yaklaşımla hedefler ele alınmış olup bölgesel planlara yer verilmemiştir. Laboratuvarın güçlendirilmesi: Planın uygulama bölümündeki dört temel bileşen için geçerli bir hedef olarak laboratuvarın güçlendirilmesi planlanmıştır. Temel ve yöneylem araştırmaları: Planın araştırma ve geliştirme bölümüne eklenmiştir. Savunma, iletişim ve sosyal mobilizasyon planda ayrıca ele alınmamıştır: Söz konusu hususlar planda diğer bileşenlerle bütünleştirilmiştir. Stratejik çerçeve her bir temel bileşen için planda daha net ve uyumlu bir şekilde yer almıştır: Planda amaç, hedefler, göstergeler her bir bileşen için ayrı ayrı yer almıştır. Epidemiyolojik ve maliyet projeksiyonları: Son veriler kullanılarak güncellenmiştir. Uygulama ve araştırma/geliştirme için hedefler: Mümkün olan durumlarda, verileri temel alınarak hedefler güncellenmiştir. Gerekli bilgileri içeren daha kısa bir doküman: İkinci plan ilk planın yarısı uzunluğundadır. KÜRESEL PLANIN BİLEŞENLERİ NELERDİR? Küresel Planı, belirlenen hedeflere 2015 yılına kadar ulaşılması için yapılması gerekenleri ortaya koymuştur. Bu çerçevede planın ilk bölümü, TB kontrolünün 2015 yılına kadar nasıl iyileştirilebileceğine ilişkin uygulamalarla, ikinci bölümü ise yeni tanı yöntemleri, ilaçlar ve aşılar geliştirilmesi için gereken araştırma ve geliştirme faaliyetleri ile ilgilidir. I. Bölüm (Uygulama Bölümü), dört ana bileşenden oluşur; Doğrudan Gözetimli Tedavi Stratejisi (DGTS) nin geliştirmesi ve yaygınlaştırılması İlaca dirençli TB TB/HIV Laboratuvarların güçlendirilmesi II. Bölüm (Araştırma ve Geliştirme Bölümü), beş ana bileşenden oluşur; Temel bilimsel araştırmalar Yeni tanı yöntemleri Yeni ilaçlar Yeni aşılar Yöneylem araştırmaları Yukarıda da görüldüğü gibi Uygulama Bölümü 4 temel bileşenden oluşmuştur: DGTS, ilaca dirençli TB, TB/ HIV ve laboratuvar uygulamaları. Bu dört bileşen Stop TB Ortaklığı nın Çalışma Grubu yapısını yansıtmaktadır. Araştırma ve geliştirme bölümü ise 5 temel bileşenden oluşmaktadır: Temel bilimsel araştırmalar, yeni tanı yöntemleri, yeni ilaçlar, yeni aşılar ve yöneylem araştırmaları. Yeni tanı yöntemleri, yeni ilaçlar ve yeni aşılarla ilgili üç bileşen Stop TB Ortaklığı nın üç yeni araçlar çalışma gruplarını kapsar. Temel bilimsel araştırmalar bileşeni ise yeni teknolojilerin geliştirilmesi temelinde plana yeni eklenmiştir. Yöneylem araştırmaları ise yeni araçların geliştirilmesi ve uygulamaya koyulması arasında bir ara yüz olarak plana eklenmiştir. 18 Türkiye de erem Savaşı

19 DSÖ tarafından Küresel Tüberküloz Kontrol Raporları 1997 yılından beri yayınlanmaktadır. Bu raporların temel amacı, küresel, bölgesel ve ülke düzeyinde tüberküloz epidemisi konusundaki kapsamlı ve güncel değerlendirmeleri sağlamaktır. Aşağıdaki bilgiler Global Tuberculosıs Control 2010 raporunun özet kısmından alınmıştır. Tüberküloz (TB) kontrolü ile ilgili olarak Binyıl Kalkınma Hedefleri ve Stop TB Ortaklığı Hedefleri çerçevesinde; 2015 yılına kadar insidansın azaltılması, prevalans ve mortalitenin 1990 daki seviyelerinin yarısına düşürülmesi hedefleri belirlenmiştir yılı küresel TB hastalık yükü tahmini (estimate) verileri; 9,4 milyon yeni vaka, 14 milyon toplam vaka ve 1,7 milyon ölümdür (1,3 milyon HIV (-) ve 0,38 milyon HIV (+) hastalarda). Vakaların çoğunluğu Güneydoğu Asya (%35), Afrika (%30) ve Batı Pasifik (%20) bölgesindedir. Uzm. Dr. Ayşegül YILDIRIM Halk Sağlığı Uzmanı DSÖ Küresel Tüberküloz Kontrol 2010 Raporu Yayımlandı 2009 yılında 5,8 milyon TB vakası tespit edilmiştir. Vaka bulma hızı %63 tür yılına göre (%61) daha yüksektir kohortundaki 2,6 milyon yayma (+) akciğer TB hastasından %86 sı başarı ile tedavi edilmiştir yılında TB hastalarının %26 sı HIV durumlarını bilmektedir. Bunların %53 ü Afrika bölgesindedir HIV(+) TB hastası kotrimaksazol ile önleyici tedavi ve yaklaşık hasta antiretroviral tedavi almıştır. Tüberkülozu önlemek için HIV (+) hasta İNH ile koruma tedavisine alınmıştır da tespit edilen TB hastalarından yaklaşık inin çok ilaca dirençli (ÇİD) tüberküloz olduğu tahmin edilmektedir. Bunlardan i (%12) ÇİD tüberkülozu olarak tespit edilip bildirilmiştir. ÇİD tüberkülozunun tanı ve tedavisinin hızla yaygınlaştırılması gerekmektedir. Dünyada TB kontrolüne ayrılan bütçe artmaya devam etmektedir ve 2011 de 5 milyar dolara ulaşacaktır. İnsidans oranları dünya genelinde ve altı bölgenin beşinde düşmektedir. Güneydoğu Asya Bölgesinde insidans stabil seyretmektedir. Bu şekilde devam ettiği takdirde Binyıl Kalkınma Hedeflerine ulaşılacaktır. Mortalite oranları dünya genelinde arasında %35 azalmıştır ve bu düşüş devam ederse 2015 deki %50 azalma hedefine ulaşılacaktır. Bölgesel düzeyde mortalite hedefine altı bölgenin beşinde (Afrika Bölgesi dışında) ulaşılabilecektir. Prevalans dünya genelinde ve altı bölgenin tamamında düşmektedir. Buna rağmen prevalansın 2015 yılında 1990 yılına göre yarıya düşmesi hedefine dünya genelinde ulaşılamayacak fakat 6 bölgenin üçünde (Amerika Bölgesi, Doğu Akdeniz Bölgesi ve Batı Pasifik Bölgesi) ulaşılabilecektir. Tüberküloz bakım ve kontrolünün iyileştirilmesi konularında on beş yıldır devam eden yoğun çabalarla hastalık yükünde azalma sağlanmıştır yılları arasında toplam 41 milyon tüberküloz hastası DGTS programları çerçevesinde başarıyla tedavi edilmiş ve 2 milyonu kadın ve çocuk olmak üzere 6 milyonun üzerinde hayat kurtarılmıştır. Stop TB Ortaklığı; Stop TB Küresel Planını için güncellemiştir. Bu beş yılda (2015 e kadar olan dönem) planlama, finans ve Stop TB Stratejileri nin uygulamalarında yoğun çaba harcanmalıdır. Bu, her yıl için yaklaşık 1 milyon hayat kurtaracaktır. gündem Türkiyede Verem Savaşı Yıl:1 Sayı:1 Ekim

20 gündem Berlin 41. IUATLD Zambia da konteynır içine kurulmuş mobil bir laboratuvar Doç. Dr. Haluk Çalışır Süreyyapaşa Göğüs Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi Kongresi İzlenimleri Tüberküloz ve Akciğer Hastalıklarına Karşı Uluslararası Birlik (International Union Against Tuberculosis and Lung Disease) (IUATLD) adlı kuruluş yıllardır uluslararası kongre düzenlemektedir. Bu kongrelere genellikle dünyanın çeşitli bölgelerinde değişik sosyal, ekonomik ve epidemiyolojik koşullarda tüberküloz ile uğraşan sağlıkçılar ve idareciler katılırlar. Bu kongrelerin omurgasını tüberküloz oluşturmaktadır. Yine akciğer sağlığını ilgilendiren tütün ve kontrolü, AIDS çeşitli ağırlıkla bu kongrelerde tartışılan konulardır. Genellikle Paris, ancak dönüşümlü olarak değişik kıtalarda büyük şehirlerde yapılan ve dolayısıyla külfetli olan katılım, genellikle uluslarası kuruluşlar tarafından sponsorlukla sağlanmakta ya da kişiler kendi ceplerinden yapmaktadırlar. İlaç firmalarının grup halinde doktorları getirmesi, desteklemesi genellikle söz konusu değildir. Stand alanlarında da genellikle tüberküloz, AIDS, tütün kontrolü ile ilgili ulusal ve uluslararası kuruluşların açtığı standlar bulunur. Buralarda o kuruluşların yayın ve kitapları ücretsiz olarak dağıtılır. Kongre dönüşleri katılımcıların yükleri bu nedenle daha ağırdır. Bu kongrelerin sonuncusu Kasım 2010 tarihleri arasında Berlin de yapıldı. Bu kongreye ülkemizden beş kişi katıldı. Ayrıca Prof. Dr. Elif Dağlı da konuşmacı idi. Yaklaşık olarak son 7-8 yıldır aralıklı da olsa bu kongrelere katılmaya çalışıyorum. Yıllar içerisinde kongrelerin genel havasında değişimler olduğunu düşünüyorum. Bu değişimleri belki de, tüberküloz 20 Türkiye de erem Savaşı

21 kontrolünün geçirdiği aşamalara paralel düşünmek lazım. İlk yıllarda çok ilaca dirençli TB ile ilgili oturum, sunum v.b. oldukça az görülürken, bu kongrede tüberküloz ile ilgili oturumlar çok ilaca dirençli TB den başlıyordu ve direnç sorununu her boyutu ile tartışan kontrolünden, yeni ilaç çalışmalarından, oldukça akademik, genom düzeyinde tartışmaların yapıldığı oturumlara uzanmaktaydı yıl öncesinde çok ilaca dirençli TB tedavisi kontrol programları içerisinde doğrudan yer almıyordu. Çok ilaca dirençli TB ile ilgili çalışmalar kısıtlı ve genellikle klinik düzeyde idi. DGTS PLUS olarak tanımlanan strateji ile birlikte çok ilaca dirençli TB giderek artan sayıda bölge, ülkede lokal yada yaygın olarak kullanılmaya başlanılması ile, bu kongrelerde de artık çok ilaca dirençli TB oldukça önemli bir yer işgal etmeye başladı. Son katıldığımız 41. kongrede çok ilaca dirençli TB ana omurgayı oluşturmaktaydı ve yaygın ilaç direnci TB konusu önemli bir başlıktı. Böyle giderse bir beş yıl sonra kongrenin ağırlıklı konusu olmaya da aday görünmekte. Dünya genelinde tüberküloz kontrolünde hedeflerin tutması, vaka bulma konusundaki hedefin geride kalması nedeniyle, özellikle tanıya yönelik çalışmalar ve yöntemlerde ağırlık seziliyordu. Örneğin güneş enerjisi ile çalışan mikroskoplar, halen kullanılan binoküler mikroskopları, LED teknolojisinin kullanıldığı basit ve ucuz bir aparat ile floresan mikroskopa dönüştüren ürünler dikkati çekiyordu. LED mikroskopisi ile yapılan yayma muayenesinde direkt bakıda, konvansiyonel direkt bakı ve homojenize materyalerde yapılan incelemelere oranla daha duyarlı yöntem olduğu bildirilmekte. Binoküler mikroskoplara takılabilen LED teknolojisi aparatları 600 Amerikan Doları ile LED teknolojili mikroskopun kendisi Amerikan Doları civarında fiyat aralığında değişmekte idi. Verilen fiyatların fakir ülkeler için bile ulaşılabilir fiyatlarda olması tüberküloz kontrolünde gerçekten önemli bir gelişme. LED teknolojili mikroskopların çıkışı yeni değil, yeteri kadar yaygınlaşabilir mi, bunu bize zaman gösterecektir. Tanı ile ilgili araştırmalar, direnç üzerine yoğunlaşmakta. Bu alanda hedef şu şekilde tanımlanmakta. Öyle testler geliştirilmesi isteniyor ki, adeta gebelik testlerinin herkes tarafından çok basit ve hızlı yapılabildiği gibi, direnç ile ilgili testlerin bu şekilde yapılabilmesi hedeflenmekte. Dirençli tüberkülozun bu şekilde çok yaygın bir şekilde hızla tanı konularak tedaviye başlanılması, çok akla yakın görünmesine karşın maalesef tedavi sonuçları bu derecede umutlandırıcı değil. Bu konuda iki önemli çalışmanın sonuçları oldukça anlamlıydı. İlki Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Tüberküloz Ofisi nde verilerin toplandığı bölümde çalışan Denis Falzon ve arkadaşlarının, dünya genelinde çok ilaca dirençli TB programlarının tedavi sonuçlarını derleyip sunduğu raporda, 2004 ile 2005 yıllarında 63, 2006 yılında ise 8 yeni ülke katılımı ile toplam 71 ülkede tedavi edilen toplam çok ilaca dirençli TB vakasının sonuçları verilmişti. Tüm vakaların %60 nda tedavi başarısı sağlanmıştı. Yeni çok ilaca dirençli TB vakalarında tedavi başarısı %64, eski vakalarda ise %54 bulunmuştu. Her iki grupta terk oranı %20 olarak bulunmuştu. Diğer önemli ve benzer bir çalışma ise Kanada Montreal MgGill Üniversitesi, Solunumsal Epidemiyoloji bölümünden Dick Menzies ve arkadaşlarının yaptığı diğer bir meta analiz benzer sonuçlar ortaya koymakta idi. Menzies, dünya üzerinde tedavi edilen çok ilaca dirençli TB vakasının tedavi sonuçlarını verdi. %68 i erkek olan vakaların %63 ü daha önce tedavi almış çok ilaca dirençli TB hastalarıydı. %12 si ise HIV (+) idi. Bu vaka topluluğunda bu kez tedavi sonucu kür olarak verilmişti ve oran %45 idi. Bu seride de terk oranı %22 idi. LED teknoljili bir mikroskop ve dizüstü bilgisayarda florasan mikroskopi görüntü. Bu sonuçlar, neden giderek yaygın ilaca dirençli TB olgusunun artmakta olduğunu konusunu açıklamakta diye düşünüyorum. Kaba bir deyişle, tedaviye alınan her 5 çok ilaca dirençli TB vakasından 1 tanesi, tedaviyi terk ediyordu, 1 tanesi ölüyor ya da relaps oluyor, sadece 3 tanesi iyileşiyordu. Deneyimlerimiz klinik yaklaşımda çok ilaca dirençli TB tedavisinin ve kullandığımız rejimlerinin oldukça etkili olduğunu bilmemize karşın, sahada programatik olarak kullanılmasında bazı sorunlar olabilir. Sanıyorum bu derecede yüksek terk oranı çok ilaca dirençli TB tedavisine yaklaşım konusunda çok ihtiyatlı olmayı gerektirmektedir. gündem Türkiyede Verem Savaşı Yıl:2 Sayı:2 Ocak

22 klinik TB Sağlık Önlenmesi ağlık Kurumlarında Tüberküloz Enfeksiyonunun Uzm. Dr. Cihan DEPREM Halk Sağlığı Uzmanı & Uzm. Dr. Seher MUSAONBAŞIOĞLU Göğüs Hastalıkları ve TB Uzmanı Tüberkülozda Bulaşma Tüberküloz solunum yoluyla bulaşan bir hastalıktır. Bulaşma temas süresinden, hastanın bulaştırıcılığıdan ve çevresel faktörlerden etkilenir. Basile maruz kalan herkeste enfeksiyon gelişmez. Tüberküloz hastalarında öksürük, öksürük indüksiyonu veya damlacık oluşumuna yol açan tıbbi işlemler, öksürüğü kesmek için uygulanan başarısız işlemler, akciğer grafisinde kavite bulunması, pozitif ARB yayma sonucu ve yetersiz TB tedavisi bulaşma riskini arttırır. M. tuberculosis ile temas etme ve enfekte olma riski yüksek olan kişiler; Yakın temaslılar, Yüksek TB insidansı olan bölgelerde yaşayan veya doğan yabancı uyruklu kişiler, Yüksek risk içeren kalabalık ortamlarda yaşayanlar ve çalışan personel, Yüksek riskli ortamlarda çalışan sağlık çalışanları, Bilmeden TB hastası ile temas eden sağlık çalışanları, Düşük gelir düzeyine sahip ve tıbbi bakıma ihtiyacı olanlar, Bölgesel olarak tanımlanmış yüksek risk grupları, Yüksek riskli erişkinlerle teması olan genç kişilerdir. Tüberküloz bulaşma riskini arttıran çevresel faktörler ise; küçük ve kapalı alanlarda temas, yetersiz havalandırma, enfeksiyöz damlacıklar içeren havanın yeniden sirkülasyonu, tıbbi aletlerin yetersiz temizliği ve dezenfeksiyonu, doğru olmayan örnek toplama ve işleme yöntemleridir. Sağlık Kurumlarında Tüberküloz Enfeksiyon Kontrolü Sağlık kurumlarında tüberküloz bulaşma riskinin yüksek olduğu bilinmektedir. Riskin büyüklüğü, ortam, meslek grubu, toplumdaki tüberküloz prevalansı, hasta popülasyonu ve tüberküloz enfeksiyon kontrol önlemlerinin yeterliliğine göre değişmektedir. Yapılan çalışmalar sağlık kurumlarında tüberküloz enfeksiyon kontrolü için bazı önlemlerin alınmasıyla tüberküloz bulaşmasının azaldığını göstermektedir. Tüberküloz enfeksiyonunun kontrolünde alınması gereken önlemler önem sırasına göre; 22 Türkiye de erem Savaşı

23 1. Yönetimsel kontrol önlemleri, 2. Çevresel kontrol önlemleri, 3. Solunum önlemlerini kapsamaktadır. Yönetimsel Kontrol Önlemleri Tüberküloz kontrolünde ilk ve en önemli aşama personelin tüberküloz hastalığına maruziyet riskini azaltacak yönetimsel kuralların titizlikle uygulanmasıdır. Yönetimsel kontrol amaçlı aktivitelerin başlıcaları; Tüberküloz enfeksiyon kontrolü konusunda sorumluları belirlemek, Tüberküloz enfeksiyon kontrol planını geliştirmek ve tüberküloz risk değerlendirmesini yürütmek, Laboratuvar işlemleri ve raporlandırmalarının zamanında yapılmasını sağlamak, Tüberküloz hastalarının idaresi konusunda etkili çalışma uygulamaları geliştirmek, Tüberküloz riski taşıyan sağlık çalışanlarını M. tuberculosis maruziyeti açısından test etmek ve değerlendirmek, Sağlık çalışanlarına tüberküloz enfeksiyon kontrolü konusunda eğitim vermek, Ekipmanların uygun temizliğini sağlamak, Sağlık kurumunda uygun öksürük etiketleri ve solunumsal hijyen kurallarını içeren işaret ve tabelaları kullanmaktır. Tüberküloz risk değerlendirmesinde; Sağlık birimleriyle işbirliği içinde toplumun tüberküloz profili gözden geçirilerek epidemiyolojik veriler elde edilmeli, Karşılaşılan tüberküloz hastalarının sayısı gözden geçirilmeli, Tüberküloz testi ve solunumsal korunma programına dahil edilecek sağlık çalışanları belirlenmeli, Tanı konulmamış tüberküloz vakaları saptanmalı, İhtiyaç duyulan izolasyon oda sayısı belirlenmeli, İhtiyaç duyulan çevresel kontrol önlemlerinin tipi belirlenmeli, Artmış bulaşma riski olan alanlar tanımlanmalı, Sağlık merkezlerinde M. tuberculosis in erken tanı ve değerlendirmesi sağlanmalı, Periyodik yeniden değerlendirmeler yapılmalı, Enfeksiyon kontrol planındaki ihmallerin düzeltilmesi sağlanmalıdır. Tüm sağlık merkezleri, sağlık çalışanlarına uygulanacak test programına olan ihtiyacın belirlenmesi ve test sıklığının saptanabilmesi için risk değerlendirme işleminin bir parçası olarak tüberküloz risk sınıflamasını uygulamalıdırlar. Buna göre; 1. Düşük risk TB hastası ile karşılaşma ihtimali olmayan kurumlarda çalışılması; basile maruz kalma olasılığı mümkün değil. 2. Orta risk Sağlık çalışanlarının tüberküloz hastası ile karşılaşma ihtimalinin olması. 3. Potansiyel devam eden bulaşma M. tuberculosis in kişiden kişiye bulaştığının gösterildiği kurumlarda çalışılması. Sağlık çalışanları için primer tüberküloz riski, tanı almamış enfeksiyöz tüberküloz hastalarından kaynaklanmaktadır. Bu nedenle sağlık kurumlarında tüberküloz açısından triaj önemlidir. Şüpheli veya onaylanmış tüberküloz hastalarının idaresi veya transferinde derhal izolasyon önlemlerinin başlatılması ve uygulanması gereklidir. İzolasyon Politikaları ve Uygulamaları; İzolasyon odaları kendi içinde banyosu da olan tek kişilik odalar olmalı, M. tuberculosis in yayılımını en aza indirmek için çevresel faktörler, ziyaretçilerin girişi-çıkışı ve sağlık çalışanları kontrol edilmeli, Hasta odalarına giren sağlık çalışanları en az disposable N95 maske kullanmalı, İzolasyon odalarına giren ziyaretçilerin solunum maskesi takmaları istenmeli, Tanı ve tedavi izolasyon odalarında yapılmalı, Hastaların izolasyon önlemlerine uymaları sağlanmalı, Tüberküloz şüphesi olan veya tüberküloz tanısı alan hastalar sağlık çalışanları ve diğer hastalardan ayrılmalı, Transport işlemleri sırasında, bekleme odalarında ve diğer hastaların yanında şüpheli veya onaylanmış tüberküloz hastalarına cerrahi maske veya işlem maskesi temin edilmeli, Mümkün olduğunca kapılar kapalı tutulmalı, Yeterli sayıda izolasyon odası temin edilmeli, Odaların kullanımı sırasında negatif basınç açısından odalar günlük kontrol edilmeli, İzolasyon odaları aynı koridor üzerinde yer almalıdır. İzolasyon Önlemlerinin Sonlandırılma Kriterleri; Hastanın kliniğini açıklayan tüberküloz dışında başka bir tanı söz konusuysa, klinik TB Türkiyede Verem Savaşı Yıl:2 Sayı:2 Ocak

Türkiye de Veremle Mücadelede Ortak Hareket Çalıştayı Raporu

Türkiye de Veremle Mücadelede Ortak Hareket Çalıştayı Raporu Türkiye de Veremle Mücadelede Ortak Hareket Çalıştayı Raporu Yrd. Doç. Dr. Hamza BOZKURT Verem Savaşı Dairesi Başkanı 14.07.2010 Ankara 1 Veremsiz bir Türkiye oluşturmak ülküsünü gerçekleştirmeye yönelik

Detaylı

Veremsiz. yönelik. durdurmak. Durdurma. taahhüt. Durdurma. çalıştayın. önemi

Veremsiz. yönelik. durdurmak. Durdurma. taahhüt. Durdurma. çalıştayın. önemi Türkiye de Veremle Mücadeledee Ortak Hareket Çalıştayı Veremsiz bir Türkiye oluşturmak ülküsünü gerçekleştirmeye yönelik çalışmalar yapmak amacıyla 14.07.2010 tarihinde Ankara da Türkiye de Veremle Mücadelede

Detaylı

TÜBERKÜLOZ SÜRVEYANS ÇALIŞMALARINA PRATİK YAKLAŞIM ve ÖNEMİ

TÜBERKÜLOZ SÜRVEYANS ÇALIŞMALARINA PRATİK YAKLAŞIM ve ÖNEMİ 21. Yüzyılda Tüberküloz Sempozyumu ve II. Tüberküloz Laboratuvar Tanı Yöntemleri Kursu, Samsun TÜBERKÜLOZ SÜRVEYANS ÇALIŞMALARINA PRATİK YAKLAŞIM ve ÖNEMİ Prof. Dr. Yıldız PEKŞEN Ondokuz Mayıs Üniversitesi,

Detaylı

Verem Eğitim ve Propaganda Haftası 7-13 Ocak Doç. Dr. Şeref Özkara tarafından hazırlanmıştır.

Verem Eğitim ve Propaganda Haftası 7-13 Ocak Doç. Dr. Şeref Özkara tarafından hazırlanmıştır. Verem Eğitim ve Propaganda Haftası 7-13 Ocak 2019 Doç. Dr. Şeref Özkara tarafından hazırlanmıştır. Tüberküloz İle Enfekte Olan Nüfus Dünya nüfusunun %23 ü 1,66 milyar kişi tüberküloz ile enfektedir. Enfekte

Detaylı

HIV/AIDS epidemisinde neler değişti?

HIV/AIDS epidemisinde neler değişti? HIV/AIDS epidemisinde neler değişti? Dr. Gülşen Mermut Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji ABD EKMUD İzmir Toplantıları - 29.12.2015 Sunum Planı Dünya epidemiyolojisi

Detaylı

ANTİMİKROBİYAL DİRENÇ STRATEJİK EYLEM PLANI ( )

ANTİMİKROBİYAL DİRENÇ STRATEJİK EYLEM PLANI ( ) ANTİMİKROBİYAL DİRENÇ STRATEJİK EYLEM PLANI (2018-2023) Prof. Dr. Selçuk KILIÇ T.C. Sağlık Bakanlığı Mikrobiyoloji Referans Laboratuvarları ve Biyolojik Ürünler Dairesi Başkanlığı Antimikrobiyal Direnç

Detaylı

TÜRKİYE DE HIV/AIDS YÜRÜTÜLEN HİZMETLER. Dr. Ayla Aydın Bulaşıcı Hastalıklar Daire Başkanlığı

TÜRKİYE DE HIV/AIDS YÜRÜTÜLEN HİZMETLER. Dr. Ayla Aydın Bulaşıcı Hastalıklar Daire Başkanlığı TÜRKİYE DE HIV/AIDS YÜRÜTÜLEN HİZMETLER Dr. Ayla Aydın Bulaşıcı Hastalıklar Daire Başkanlığı Tüm dünyada yürütülen programlar ve etkinlikler ile; Toplum genelinin HIV/AIDS konusunda doğru bilgilenmesini

Detaylı

Ayşe YÜCE Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD.

Ayşe YÜCE Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD. TÜRKİYE DE TÜBERKÜLOZUN DURUMU Ayşe YÜCE Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD. DSÖ Küresel Tüberküloz Kontrolü 2010 Raporu Dünya için 3 büyük tehlikeden

Detaylı

Küresel Bir Problem Olarak Tüberküloz. Prof. Dr. Ali ALBAY Gülhane Askeri Tıp Akademisi Tıbbi Mikrobiyoloji. AD. Öğretim Üyesi

Küresel Bir Problem Olarak Tüberküloz. Prof. Dr. Ali ALBAY Gülhane Askeri Tıp Akademisi Tıbbi Mikrobiyoloji. AD. Öğretim Üyesi Küresel Bir Problem Olarak Tüberküloz Prof. Dr. Ali ALBAY Gülhane Askeri Tıp Akademisi Tıbbi Mikrobiyoloji. AD. Öğretim Üyesi Tüberküloz: En eski hastalıklardan Tedavisi var Korunabilir En yaygın ve ölümcül

Detaylı

Ulusal Akılcı Antibiyotik Kullanımı ve Antimikrobiyal Direnç Stratejik Eylem Planı

Ulusal Akılcı Antibiyotik Kullanımı ve Antimikrobiyal Direnç Stratejik Eylem Planı Türkiye Halk Sağlığı Halk Genel Sağlığı Müdürlüğü Kurumu Ulusal Akılcı Antibiyotik Kullanımı ve Antimikrobiyal Direnç Stratejik Eylem Planı Doç. Dr. Serap SÜZÜK YILDIZ Tıbbi Mikrobiyoloji Uzmanı, PhD SB

Detaylı

Türkiye de Son Durum, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Aktiviteleri

Türkiye de Son Durum, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Aktiviteleri Türkiye de Son Durum, Aktiviteleri Dr. Ahmet ÖZLÜ Daire Başkanı 23 Kasım 2013-İSTANBUL 2 1985: İlk AIDS vakası HIV/AIDS Kontrol Programı Gelişimi 1985: HIV/AIDS bildirimi zorunlu hastalık kapsamında 1986:

Detaylı

DÜNYADA VE TÜRKİYE DE TÜBERKÜLOZ

DÜNYADA VE TÜRKİYE DE TÜBERKÜLOZ DÜNYADA VE TÜRKİYE DE TÜBERKÜLOZ Esra Nurlu Temel Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD. KASIM 2015 Isparta Tüberküloz çok eski çağlardan beri bilinen

Detaylı

Bununla birlikte tüberkülozla savaş yeterli bütçeyi büyük ölçüde bulamamaktadır. Bu kabul edilemez bir durumdur.

Bununla birlikte tüberkülozla savaş yeterli bütçeyi büyük ölçüde bulamamaktadır. Bu kabul edilemez bir durumdur. DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ (DSÖ) 2012 KÜRESEL TÜBERKÜLOZ RAPORUNU YAYIMLADI - Genç Gelişim K Tüberküloz, ülkemizdeki adıyla verem, havayolu ile bulaşan ve öldürebilen bir hastalıktır. Çok az maliyetle tedavi

Detaylı

TÜRKİYE DE HIV/AIDS EPİDEMİYOLOJİSİ VE KONTROL PROGRAMI

TÜRKİYE DE HIV/AIDS EPİDEMİYOLOJİSİ VE KONTROL PROGRAMI TÜRKİYE DE HIV/AIDS EPİDEMİYOLOJİSİ VE KONTROL PROGRAMI Dr. M. Bahadır Sucaklı Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Klinik HIV/AIDS Sempozyumu 26-27 Kasım 2011 Antakya HIV/AIDS Kontrol

Detaylı

TÜRKİYE DE HIV EPİDEMİYOLOJİSİNİN SON DURUMU

TÜRKİYE DE HIV EPİDEMİYOLOJİSİNİN SON DURUMU TÜRKİYE DE HIV EPİDEMİYOLOJİSİNİN SON DURUMU Dr. Aygen Tümer Hacettepe Üniversitesi HIV/AIDS Tedavi ve Araştırma Merkezi (HATAM) 15-18 Kasım 2018 HIV/AIDS Kongresi 2018 - Antalya DÜNYADA HIV İNFEKTE YENİ

Detaylı

ULUSAL PNÖMOKONYOZ ÖNLEME EYLEM PLANI

ULUSAL PNÖMOKONYOZ ÖNLEME EYLEM PLANI ULUSAL PNÖMOKONYOZ ÖNLEME EYLEM PLANI 1. Sorunun öneminin saptanması Pnömokonyoz ülkemizde en sık görülen mesleki akciğer hastalıklarından biri olup, önlenebilir meslek hastalıklarının başında gelmektedir.

Detaylı

T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Tüberküloz Daire Başkanlığı VEREM HASTALIĞI

T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Tüberküloz Daire Başkanlığı VEREM HASTALIĞI T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Tüberküloz Daire Başkanlığı VEREM HASTALIĞI VEREM (TÜBERKÜLOZ) NEDİR? Verem hastalığı; verem mikrobunun solunum yolu ile alınmasıyla oluşan bulaşıcı bir

Detaylı

TÜBERKÜLOZ Dr. Behice Kurtaran. Ç.Ü.T.F. Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD

TÜBERKÜLOZ Dr. Behice Kurtaran. Ç.Ü.T.F. Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD TÜBERKÜLOZ 2019 Dr. Behice Kurtaran Ç.Ü.T.F. Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD TÜBERKÜLOZ İnsanlık tarafından bilinen en eski hastalıklardan biri 2 Halk arasında ince hastalık Dünyada

Detaylı

T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Tüberküloz Daire Başkanlığı. VEREM HASTALIĞI ve VEREM HAFTASI

T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Tüberküloz Daire Başkanlığı. VEREM HASTALIĞI ve VEREM HAFTASI T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Tüberküloz Daire Başkanlığı VEREM HASTALIĞI ve VEREM HAFTASI VEREM EĞİTİM VE PROPAGANDA HAFTASI Geleneksel olarak her yıl Ocak ayının ilk Pazar gününden

Detaylı

ISSAI UYGULAMA GİRİŞİMİ 3i Programı

ISSAI UYGULAMA GİRİŞİMİ 3i Programı ISSAI UYGULAMA GİRİŞİMİ 3i Programı 3i Programme Taahhütname ARKA PLAN BİLGİSİ Temel denetim alanları olan mali denetim, uygunluk denetimi ve performans denetimini kapsayan kapsamlı bir standart seti (Uluslararası

Detaylı

TÜRKİYE ULUSAL VEREM SAVAŞI DERNEKLERİ FEDERASYONU 71. Verem Eğitim ve Propaganda Haftası

TÜRKİYE ULUSAL VEREM SAVAŞI DERNEKLERİ FEDERASYONU  71. Verem Eğitim ve Propaganda Haftası TÜRKİYE ULUSAL VEREM SAVAŞI DERNEKLERİ FEDERASYONU www.verem.org 71. Verem Eğitim ve Propaganda Haftası VEREM (TÜBERKÜLOZ) NEDİR? Verem, Mycobacterium Tuberculosis denilen bir basille oluşan, tedavi edilmezse

Detaylı

Türkiye Klinik Kalite Programı

Türkiye Klinik Kalite Programı Türkiye Klinik Kalite Programı 3 Mayıs 2013 Dr. Hüseyin ÖZBAY Amaç: Türkiye de klinik kalitenin izlenmesi ve değerlendirilmesine yönelik mevcut durum tespitinin yapılması ve klinik kalite ölçme ve değerlendirme

Detaylı

HIV/AIDS KÜRESEL ÖZET 2013

HIV/AIDS KÜRESEL ÖZET 2013 HIV/AIDS KÜRESEL ÖZET 2013 2012 sonu itibariyle: Dünyanın bir çok bölgesinde AIDS e karşı yanıtta başarı kaydedildi. Bununla birlikte bazı bölgeler ve bazı ülkeler küresel HIV hedeflerine ve taahhütlerine

Detaylı

EK-7 KORUYUCU HİZMET GÖSTERGELERİ

EK-7 KORUYUCU HİZMET GÖSTERGELERİ EK-7 KORUYUCU HİZMET GÖSTERGELERİ Gösterge Adı Gebe Tespit Oranı (Yüzde) Gebelik sürecindeki riskli durumlarla ilgili oluşabilecek sorunları en aza indirmek için gebe sayısının tespit edilmesidir. İlgili

Detaylı

Sivil Yaşam Derneği. 4. Ulusal Gençlik Zirvesi Sonuç Bildirgesi

Sivil Yaşam Derneği. 4. Ulusal Gençlik Zirvesi Sonuç Bildirgesi Sivil Yaşam Derneği 4. Ulusal Gençlik Zirvesi Sonuç Bildirgesi GİRİŞ Sivil Yaşam Derneği 21-23 Ekim 2016 tarihleri arasında Konya da 4. Ulusal Gençlik Zirvesi ni düzenlemiştir. Zirve Sürdürülebilir Kalkınma

Detaylı

Türkiye'de Yıllara Göre Yeni Verem Hasta Sayıları. 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2007 Yıllar

Türkiye'de Yıllara Göre Yeni Verem Hasta Sayıları. 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2007 Yıllar Verem Haftası etkinlikleri çerçevesinde Akkuş İlçe Sağlık Grup Başkanımız Dr. Mustafa AKDOĞAN 18/01/2010 tarihinde ilçemizde çalışan din adamları ve halka yönelik verem hastalığı ile ilgili çeşitli bilgiler

Detaylı

Türk Tıbbi Onkoloji Derneği nin

Türk Tıbbi Onkoloji Derneği nin Türk Tıbbi Onkoloji Derneği nin Kanser Kontrolü ndeki Rolü DR. PINAR SAİP TÜRK TIBBİ ONKOLOJİ DERNEĞİ BAŞKANI Misyonumuz Ülkemizdeki tıbbi onkologların özlük haklarını savunmak, birlikte çalışma kültürünü

Detaylı

EK-7 KORUYUCU HİZMET GÖSTERGELERİ

EK-7 KORUYUCU HİZMET GÖSTERGELERİ EK-7 KORUYUCU HİZMET GÖSTERGELERİ Gösterge Adı Gebe Tespit Oranı (Yüzde) Gebelik sürecindeki riskli durumlarla ilgili oluşabilecek sorunları en aza indirmek için gebe sayısının tespit edilmesidir. İlgili

Detaylı

TÜBERKÜLOZ EPİDEMİYOLOJİSİ. Dr. Şükran KÖSE

TÜBERKÜLOZ EPİDEMİYOLOJİSİ. Dr. Şükran KÖSE TÜBERKÜLOZ EPİDEMİYOLOJİSİ Dr. Şükran KÖSE Nisan 2015 http://www.pbs.org// Global tuberculosis report 2014 Tüberküloz dünyanın en ölümcül bulaşıcı hastalıklarından biri olmaya devam etmektedir 2013 yılında

Detaylı

Birleşmiş Milletler. Sivil Toplum Konuşuyor Toplantısı Gerçekleştirildi. Tüberküloz a Son Mücadelesinde

Birleşmiş Milletler. Sivil Toplum Konuşuyor Toplantısı Gerçekleştirildi. Tüberküloz a Son Mücadelesinde Birleşmiş Milletler Tüberküloz a Son Mücadelesinde Sivil Toplum Konuşuyor Toplantısı Gerçekleştirildi Birleşmiş Milletler Genel Kurulu 26 Eylül 2018 tarihinde New York ta devlet başkanları düzeyinde tarihinde

Detaylı

DİKMEN BÖLGESİ STRETEJİK GELİŞİM PLANI 2012-2014

DİKMEN BÖLGESİ STRETEJİK GELİŞİM PLANI 2012-2014 DİKMEN BÖLGESİ STRETEJİK GELİŞİM PLANI 2012-2014 Eyül 2011 Bu yayın Avrupa Birliği nin yardımlarıyla üretilmiştir. Bu yayının içeriğinin sorumluluğu tamamen The Management Centre ve Dikmen Belediyesi ne

Detaylı

T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı

T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Ak Uzay OSGB (Ortak Sağlık Güvenlik Birimi) 1. TEKLİF TALEBİNDE BULUNAN FİRMANIN BİLGİLERİ TEKLİF ALANIN Kurum Ünvanı Mersin Diş Hekimleri Odası Telefon (0324)

Detaylı

Üniversite Hastanelerinde Meslek Hastalığı Tanısı Çalıştayı. Kurum ve Kuruluşlar Arası İşbirliği Çalışma Grubu Raporu

Üniversite Hastanelerinde Meslek Hastalığı Tanısı Çalıştayı. Kurum ve Kuruluşlar Arası İşbirliği Çalışma Grubu Raporu Kurum ve Kuruluşlar Arası İşbirliği Çalışma Grubu Raporu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı-ÇSGB İSGGM, Sosyal Güvenlik Kurumu-SGK, Üniversite Hastaneleri Temsilcileri, Meslek Hastalıkları Hastanesi-MHH,

Detaylı

VERİLERLE TÜRKİYE ve DÜNYADA DİYABET. YARD.DOÇ.DR. GÜLHAN COŞANSU İstanbul Üniversitesi Diyabet Hemşireliği Derneği

VERİLERLE TÜRKİYE ve DÜNYADA DİYABET. YARD.DOÇ.DR. GÜLHAN COŞANSU İstanbul Üniversitesi Diyabet Hemşireliği Derneği VERİLERLE TÜRKİYE ve DÜNYADA DİYABET YARD.DOÇ.DR. GÜLHAN COŞANSU İstanbul Üniversitesi Diyabet Hemşireliği Derneği 21.Yüzyılın sağlık krizi: DİYABET Diyabet yaşadığımız yüzyılın en önemli sağlık sorunlarından

Detaylı

EK: VEREM EĞİTİM VE PROPAGANDA HAFTASI BİLGİ NOTU (01-07 Ocak 2017)

EK: VEREM EĞİTİM VE PROPAGANDA HAFTASI BİLGİ NOTU (01-07 Ocak 2017) EK: 1 70. VEREM EĞİTİM VE PROPAGANDA HAFTASI BİLGİ NOTU (01-07 Ocak 2017) VEREM EĞİTİM VE PROPAGANDA HAFTASI Verem Eğitim ve Propaganda Haftası 1947 yılında kutlanmaya başlamıştır. Her yıl Ocak ayının

Detaylı

Yapı ve Kredi Bankası A. Ş. İş Sağlığı ve Güvenliği Politikası

Yapı ve Kredi Bankası A. Ş. İş Sağlığı ve Güvenliği Politikası Yapı ve Kredi Bankası A. Ş. İş Sağlığı ve Güvenliği Bu politika, Yapı ve Kredi Bankası A.Ş. nin ( Banka ) İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarını anlatan bir kılavuz niteliğindedir. Eylül, 2014 Yapı ve

Detaylı

6. Uluslararası Sosyal Güvenlik Sempozyumu İzmir de Başladı

6. Uluslararası Sosyal Güvenlik Sempozyumu İzmir de Başladı 6. Uluslararası Sosyal Güvenlik Sempozyumu İzmir de Başladı Sosyal Güvenlik Kurumu(SGK) ve Uluslararası Sosyal Güvenlik Teşkilatı(ISSA) işbirliği ile Stratejik İnsan Kaynakları Politikaları ve İyi Yönetişim

Detaylı

ALS TANILI HASTALAR İÇİN ERİŞİLEBİLİR; SÜRDÜRÜLEBİLİR VE UYGUN MALİYETLİ BAKIM MODELİ GELİŞTİRME ÇALIŞTAYI 5 6 MAYIS 2016 ANKARA

ALS TANILI HASTALAR İÇİN ERİŞİLEBİLİR; SÜRDÜRÜLEBİLİR VE UYGUN MALİYETLİ BAKIM MODELİ GELİŞTİRME ÇALIŞTAYI 5 6 MAYIS 2016 ANKARA ALS TANILI HASTALAR İÇİN ERİŞİLEBİLİR; SÜRDÜRÜLEBİLİR VE UYGUN MALİYETLİ BAKIM MODELİ GELİŞTİRME ÇALIŞTAYI 5 6 MAYIS 2016 ANKARA ÇALIŞTAYIN AMACI ALS hastalarının yaşam kalitesini geliştirmek ve korumak

Detaylı

ENFEKSİYON KONTROL KOMİTELERİNİN GÖREVLERİ VE SAĞLIK ÇALIŞANLARINDA ENFEKSİYON KONTROLÜ ve ÖNLENMESİ

ENFEKSİYON KONTROL KOMİTELERİNİN GÖREVLERİ VE SAĞLIK ÇALIŞANLARINDA ENFEKSİYON KONTROLÜ ve ÖNLENMESİ TC SAĞLIK BAKANLIĞI Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı ENFEKSİYON KONTROL KOMİTELERİNİN GÖREVLERİ VE SAĞLIK ÇALIŞANLARINDA ENFEKSİYON KONTROLÜ ve ÖNLENMESİ Dr. Mustafa ERTEK Refik Saydam Hıfzıssıhha

Detaylı

ADANA TİCARET ODASI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HİZMET ALIMI TEKNİK ŞARTNAMESİ

ADANA TİCARET ODASI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HİZMET ALIMI TEKNİK ŞARTNAMESİ ADANA TİCARET ODASI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HİZMET ALIMI TEKNİK ŞARTNAMESİ Madde 1 Hizmetin Konusu Bu Teknik Şartnamenin konusu Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi (OSGB) hizmeti sunan firmalardan temin edilecek

Detaylı

PSİKİYATRİ ÇALIŞANLARINA YÖNELİK ŞİDDET. (Hekime Yönelik Şiddet Görev Grubu) Ön Raporu

PSİKİYATRİ ÇALIŞANLARINA YÖNELİK ŞİDDET. (Hekime Yönelik Şiddet Görev Grubu) Ön Raporu PSİKİYATRİ ÇALIŞANLARINA YÖNELİK ŞİDDET (Hekime Yönelik Şiddet Görev Grubu) Ön Raporu İşyerindeki şiddet; hizmet alan ile verenin kişisel özellikleri ve aralarındaki iletişim işyerinin koşulları, kuralları

Detaylı

T.C. ADANA BİLİM VE TEKNOLOJİ ÜNİVERSİTESİ Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı SORU VE CEVAPLARLA KAMU İÇ KONTROL STANDARTLARI UYUM EYLEM PLANI

T.C. ADANA BİLİM VE TEKNOLOJİ ÜNİVERSİTESİ Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı SORU VE CEVAPLARLA KAMU İÇ KONTROL STANDARTLARI UYUM EYLEM PLANI T.C. ADANA BİLİM VE TEKNOLOJİ ÜNİVERSİTESİ Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı SORU VE CEVAPLARLA KAMU İÇ KONTROL STANDARTLARI UYUM EYLEM PLANI NİSAN 2018 1 2 İÇİNDEKİLER 1. Neden İç Kontrol?...5 2. İç

Detaylı

EK: 1 68. VEREM EĞĠTĠM VE PROPAGANDA HAFTASI BĠLGĠ NOTU (04-10 Ocak 2014)

EK: 1 68. VEREM EĞĠTĠM VE PROPAGANDA HAFTASI BĠLGĠ NOTU (04-10 Ocak 2014) EK: 1 68. VEREM EĞĠTĠM VE PROPAGANDA HAFTASI BĠLGĠ NOTU (04-10 Ocak 2014) VEREM EĞĠTĠM VE PROPAGANDA HAFTASI Verem Eğitim ve Propaganda Haftası 1947 yılında kutlanmaya başlamıştır. Her yıl Ocak ayının

Detaylı

TÜRK TORAKS DERNEĞİ ASTIM ALLERJİ ÇALIŞMA GRUBU EYLEM PLANI ÇALIŞMA GRUBU PROJELERİ

TÜRK TORAKS DERNEĞİ ASTIM ALLERJİ ÇALIŞMA GRUBU EYLEM PLANI ÇALIŞMA GRUBU PROJELERİ TÜRK TORAKS DERNEĞİ ASTIM ALLERJİ ÇALIŞMA GRUBU EYLEM PLANI 2018-2020 ÇALIŞMA GRUBU PROJELERİ Proje Adı tarih Hedef İzlenecek strateji Sorumlu kişiler DEVAM EDEN PROJELERİMİZ: İkinci Ve Üçüncü Basamak

Detaylı

2013/101 (Y) BTYK nın 25. Toplantısı. Üstün Yetenekli Bireyler Stratejisi nin İzlenmesi [2013/101] KARAR

2013/101 (Y) BTYK nın 25. Toplantısı. Üstün Yetenekli Bireyler Stratejisi nin İzlenmesi [2013/101] KARAR 2013/101 (Y) Üstün Yetenekli Bireyler Stratejisi nin İzlenmesi [2013/101] BTYK nın 2009/102 no.lu kararı kapsamında hazırlanan ve 25. toplantısında onaylanan Üstün Yetenekli Bireyler Stratejisi nin koordinasyonunun

Detaylı

Sağlık İş Kolunda Bulaşıcı Hastalıklar: İnfeksiyon Kontrol Komitesi Çalışmaları

Sağlık İş Kolunda Bulaşıcı Hastalıklar: İnfeksiyon Kontrol Komitesi Çalışmaları Sağlık İş Kolunda Bulaşıcı Hastalıklar: İnfeksiyon Kontrol Komitesi Çalışmaları Dr. Yeşim Çetinkaya Şardan Özel Ankara Güven Hastanesi İnfeksiyon Hastalıkları Bölümü İnfeksiyon Kontrol Programlarının

Detaylı

T.C AKDENİZ BELEDİYELER BİRLĞİ 2011 YILI ÇALIŞMA PROGRAMI

T.C AKDENİZ BELEDİYELER BİRLĞİ 2011 YILI ÇALIŞMA PROGRAMI T.C AKDENİZ BELEDİYELER BİRLĞİ 2011 YILI ÇALIŞMA PROGRAMI Akdeniz Belediyeler Birliği, üyelerine üst düzey hizmet sunan, yerel ölçekteki Reform süreçlerine ve Ülkemizin AB ile bütünleşme sürecine destek

Detaylı

6331 sayılı İş Kanunu kapsamında iş sağlığı ve güvenliği konusunda çalışmalar yaparak, Şifa Ortak Sağlık Güvenlik Birimi tarafından ;

6331 sayılı İş Kanunu kapsamında iş sağlığı ve güvenliği konusunda çalışmalar yaparak, Şifa Ortak Sağlık Güvenlik Birimi tarafından ; 17.12.2013 İŞ GÜVENLİĞİ KAPSAMINDAKİ HİZMET TEKLİFİ TEKLİF BİLGİLERİ YETKİLİ ANKARA DİŞ HEKİMLERİ ODASI DANIŞMAN ŞİFA ORTAK SAĞLIK VE GÜVENLİK BİRİMİ ADRES: HEPKEBİRLER MAH. NASRULLAH İŞ MERKEZİ KAT:5

Detaylı

İç Kontrol Bileşeni: KONTROL ORTAMI EL KİTABI. Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı

İç Kontrol Bileşeni: KONTROL ORTAMI EL KİTABI. Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı İç Kontrol Bileşeni: KONTROL ORTAMI EL KİTABI Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı KONTROL ORTAMI Kontrol ortamı, sistemin ana unsuru ve sistemin üzerine inşa edildiği zemin olup iç kontrolün başarılı

Detaylı

MESLEKİ EĞİTİM, SANAYİ VE YÜKSEK TEKNOLOJİ

MESLEKİ EĞİTİM, SANAYİ VE YÜKSEK TEKNOLOJİ VİZYON BELGESİ (TASLAK) Türkiye 2053 Stratejik Lokomotif Sektörler MESLEKİ EĞİTİM, SANAYİ VE YÜKSEK TEKNOLOJİ Millet Hafızası ve Devlet Aklının bize bıraktığı miras ve tarihî misyon, İstanbul un Fethinin

Detaylı

Verem Eğitim ve Propaganda Haftası

Verem Eğitim ve Propaganda Haftası TÜRKİYE ULUSAL VEREM SAVAŞI DERNEKLERİ FEDERASYONU TUVSDF www.verem.org.tr Verem Eğitim ve Propaganda Haftası (Her yılın ilk haftası) TÜRKİYE ULUSAL VEREM SAVAŞI DERNEKLERİ FEDERASYONU Kuruluş: 1948 Ord.Prof.Dr.Tevfik

Detaylı

EĞİTİM VE ÖĞRETİM 2020 BİLGİ NOTU

EĞİTİM VE ÖĞRETİM 2020 BİLGİ NOTU EĞİTİM VE ÖĞRETİM 2020 BİLGİ NOTU Sosyal, Bölgesel ve Yenilikçi Politikalar Başkanlığı (ŞUBAT 2014) Ankara 0 Avrupa 2020 Stratejisi ve Eğitim de İşbirliğinin Artan Önemi Bilimsel ve teknolojik ilerlemeler

Detaylı

İŞYERİ HEKİMİ GÖREV, YETKİ VE SORUMLULUKLARI

İŞYERİ HEKİMİ GÖREV, YETKİ VE SORUMLULUKLARI Sayfa No 1 / 5 1.BİRİM:İş Sağlığı ve Güvenliği 2. GÖREV ADI: İşyeri Hekimi 3. AMİR VE ÜST AMİRLER: Başhekim Yrd., Başhekim 4.YATAY İLİŞKİLER:Hastane Tüm Birim ve Bölümleri, İSG kurulu 5. GÖREV DEVRİ:Diğer

Detaylı

UNAIDS Dünya AIDS Günü Raporu 2011

UNAIDS Dünya AIDS Günü Raporu 2011 UNAIDS Dünya AIDS Günü Raporu 2011 AIDS Epidemisinin Küresel Özeti 2010 HIV ile yaşayan sayısı Toplam Yetişkin Kadın Çocuk (

Detaylı

ULUSAL ALZHEİMER HASTALIĞI STRATEJİK PLANI GÜNCELLEMESİ

ULUSAL ALZHEİMER HASTALIĞI STRATEJİK PLANI GÜNCELLEMESİ ULUSAL ALZHEİMER HASTALIĞI STRATEJİK PLANI 2015-2016 GÜNCELLEMESİ GENEL Alzheimer hastalığının belirtilerinin halkımıza anlatılması, hastaların erken dönemde hekime başvurarak tanı almalarının ve uygun

Detaylı

TEDAVİ PLANLARI CLINICAL CRITICAL PATHWAYS

TEDAVİ PLANLARI CLINICAL CRITICAL PATHWAYS SAĞLIK İŞLETMELERİ YÖNETİMİ TEDAVİ PLANLARI CLINICAL CRITICAL PATHWAYS B Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT *Tedavi planları,esas olarak mühendislik alanında geliştirilen ve kullanılan bir yöntemdir. * Sağlık hizmetlerinde

Detaylı

Orta Karadeniz Bölgesel İnovasyon Stratejisi 2013-2023

Orta Karadeniz Bölgesel İnovasyon Stratejisi 2013-2023 Orta Karadeniz Bölgesel İnovasyon Stratejisi 2013-2023 İÇERİK Amaç, Vizyon Hazırlık Süreci İnovasyona Dayalı Mevcut Durum Stratejiler Kümelenme ile ilgili faaliyetler Sorular (Varsa) İNOVASYON & KÜMELENME

Detaylı

ISO 14001:2015 ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ GEÇİŞ KILAVUZU

ISO 14001:2015 ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ GEÇİŞ KILAVUZU ISO 14001:2015 ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ GEÇİŞ KILAVUZU ISO 9001:2015 KYS standardı ile birlikte değişen pazar ve çevresel şartlara uyum için ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi standardı da yeni seviye yönetim

Detaylı

KAMU-ÜNİVERSİTE-SANAYİ İŞBİRLİĞİ (KÜSİ) FAALİYETLERİ

KAMU-ÜNİVERSİTE-SANAYİ İŞBİRLİĞİ (KÜSİ) FAALİYETLERİ BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI KAMU-ÜNİVERSİTE-SANAYİ İŞBİRLİĞİ (KÜSİ) FAALİYETLERİ Doç. Dr. Mustafa Türkmen ERÜ Mühendislik Fak. 20 Mayıs 2016 KAYSO Sunum Planı KÜSİ Çalışma Grubu KÜSİ İl Planlama

Detaylı

«İş Güvenliğine Dair Herşey»

«İş Güvenliğine Dair Herşey» Akut Özel Sağlık Hiz. Tur. ve Sos. Hiz. San. Ltd. Şti. Akut Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi «İş Güvenliğine Dair Herşey» Vizyonumuz Profesyonel, tecrübeli ve çözüm odaklı A, B ve C sınıfı iş güvenliği

Detaylı

İŞYERİ HEKİMİ VE DİĞER SAĞLIK PERSONELİNİN GÖREV, YETKİ,SORUMLULUK VE EĞİTİMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK

İŞYERİ HEKİMİ VE DİĞER SAĞLIK PERSONELİNİN GÖREV, YETKİ,SORUMLULUK VE EĞİTİMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK F İ Y A T T E K L İ F İ ALTINIŞIK OSGB. Ltd. Şti. DİŞ HEKİMLERİ ODASI Tel-Fax : 0256-2591155 TEKLİF NO / TARİH 08.11.2013 / 301 GSM : 0532-4104875 (A. Hakan TÜRE) YETKİLİ Ayşegül hanım e-mail : a.hakanture@altinisikosgb.com.tr

Detaylı

ACİL SAĞLIK HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ HİZMET BİRİMLERİ VE GÖREVLERİ HAKKINDA YÖNERGE. BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

ACİL SAĞLIK HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ HİZMET BİRİMLERİ VE GÖREVLERİ HAKKINDA YÖNERGE. BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar ACİL SAĞLIK HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ HİZMET BİRİMLERİ VE GÖREVLERİ HAKKINDA YÖNERGE BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç ve Kapsam MADDE 1- (1) Bu Yönergenin amacı, Acil Sağlık Hizmetleri

Detaylı

10 SORUDA İÇ KONTROL

10 SORUDA İÇ KONTROL T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı 10 SORUDA İÇ KONTROL 1 Neden İç Kontrol? Dünyadaki yeni gelişmeler ışığında yönetim anlayışı da değişmekte ve kamu yönetimi kendini

Detaylı

TIBBİ HİZMETLER BAŞKANLIĞI DİYABETİMİ YÖNETİYORUM PROJESİ DİYABET YÖNETİMİ KURSU RAPORU

TIBBİ HİZMETLER BAŞKANLIĞI DİYABETİMİ YÖNETİYORUM PROJESİ DİYABET YÖNETİMİ KURSU RAPORU TIBBİ HİZMETLER BAŞKANLIĞI DİYABETİMİ YÖNETİYORUM PROJESİ DİYABET YÖNETİMİ KURSU RAPORU (AİLE HEKİMİ, AİLE SAĞLIĞI ELEMANI, TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZİ HEKİMİ, TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZİ SAĞLIK PERSONELİ) Prof.

Detaylı

SAĞLIK BAKANLIĞININ MESLEK HASTALIKLARI İLE İLGİLİ ÇALIŞMALARI

SAĞLIK BAKANLIĞININ MESLEK HASTALIKLARI İLE İLGİLİ ÇALIŞMALARI SAĞLIK BAKANLIĞININ MESLEK HASTALIKLARI İLE İLGİLİ ÇALIŞMALARI Dr. Ebru AYDIN Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Daire Başkanı Uzm.Dr. Sühendan ADIGÜZEL Birim Sorumlusu 1 BAKANLIĞIMIZDA, ÇALIŞAN SAĞLIĞI İLE

Detaylı

İlaç Direncinin Saptanmasında Güncel Moleküler Yöntemler. O. Kaya Köksalan Deneysel Tıp Araştırma Enstitüsü (DETAE) İstanbul Üniversitesi

İlaç Direncinin Saptanmasında Güncel Moleküler Yöntemler. O. Kaya Köksalan Deneysel Tıp Araştırma Enstitüsü (DETAE) İstanbul Üniversitesi İlaç Direncinin Saptanmasında Güncel Moleküler Yöntemler O. Kaya Köksalan Deneysel Tıp Araştırma Enstitüsü (DETAE) İstanbul Üniversitesi TB solunum yoluyla bulaşan önlenebilir bir hastalıktır Bulaşları

Detaylı

T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI Verem Savaşı Dairesi Başkanlığı. Sayı : B.10.0.VSD.0.00.00.06-010/ Konu : Doğrudan Gözetimli Tedavi

T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI Verem Savaşı Dairesi Başkanlığı. Sayı : B.10.0.VSD.0.00.00.06-010/ Konu : Doğrudan Gözetimli Tedavi T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI Verem Savaşı Dairesi Başkanlığı Sayı : B.10.0.VSD.0.00.00.06-010/ Konu : Doğrudan Gözetimli Tedavi.VALİLİĞİNE (İl Sağlık Müdürlüğü) GENELGE 2009/51 İlgi: 2006/78 tarih ve 857 sayılı

Detaylı

ORMAN VE SU ĠġLERĠ BAKANLIĞI

ORMAN VE SU ĠġLERĠ BAKANLIĞI ORMAN VE SU ĠġLERĠ BAKANLIĞI ÇölleĢme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü Ulusal Havza Yönetim Stratejisi Yönlendirme Komitesi Toplantısı Ankara, 5 Ekim 2011 TOPLANTI GÜNDEMĠ UHYS sürecinin amacı ve

Detaylı

[Tıp Eğitiminde HIV/AIDS Üzerine Savunuculuk Projesi]

[Tıp Eğitiminde HIV/AIDS Üzerine Savunuculuk Projesi] [TıpEğitimindeHIV/AIDSÜzerineSavunuculuk Projesi] [HIV/AIDSkonusundaTıpEğitimiiçerisindeMüfredatÖnerileri] [AuthorName] ÖZET [TıpMüfredatıiçerisindeHIV/AIDS intıbbi,sosyal,etiketkileşimlerivebunun yanındahastahaklarıvehastayayaklaşımkonularındasadecebilgianlamında

Detaylı

ENFEKSİYON KONTROL HEMŞİRELERİNE YÖNELİK EĞİTİM FAALİYETLERİMİZ ÖZDEN DURUHAN İSTANBUL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ EĞİTİM ŞUBESİ

ENFEKSİYON KONTROL HEMŞİRELERİNE YÖNELİK EĞİTİM FAALİYETLERİMİZ ÖZDEN DURUHAN İSTANBUL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ EĞİTİM ŞUBESİ ENFEKSİYON KONTROL HEMŞİRELERİNE YÖNELİK EĞİTİM FAALİYETLERİMİZ ÖZDEN DURUHAN İSTANBUL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ EĞİTİM ŞUBESİ Yataklı Tedavi Kurumları Enfeksiyon Kontrol Yönetmeliği 11.08.2005 R.G. Sayısı:25903

Detaylı

Kanser Erken Teşhis ve Tarama Merkezleri Yönetmeliği

Kanser Erken Teşhis ve Tarama Merkezleri Yönetmeliği Kanser Erken Teşhis ve Tarama Merkezleri Yönetmeliği SAĞLIK BAKANLIĞI NDAN: KANSER ERKEN TEŞHİS VE TARAMA MERKEZLERİ YÖNETMELİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç: Madde 1-Bu yönetmeliğin

Detaylı

1- Neden İç Kontrol? 2- İç Kontrol Nedir?

1- Neden İç Kontrol? 2- İç Kontrol Nedir? T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI KİHBİ Dairesi Başkanlığı 10 SORUDA İÇ KONTROL MAYIS 2014 ANKARA 1- Neden İç Kontrol? Dünyadaki yeni gelişmeler ışığında yönetim anlayışı da değişmekte ve kamu yönetimi kendini sürekli

Detaylı

İŞ YERİ HEKİMİ. (A) İş yeri hekimi, işyerinde bulunması halinde diğer sağlık personeli ile birlikte çalışır.

İŞ YERİ HEKİMİ. (A) İş yeri hekimi, işyerinde bulunması halinde diğer sağlık personeli ile birlikte çalışır. ORGANİZASYONDAKİ YERİ görev yapar. : : İş Sağlığı ve Güvenliği Sorumlu Koordinatörüne bağlı GÖREV, YETKİ VE SORUMLULUKLARI: İş Yeri Hekiminin Görevleri: (A) İş yeri hekimi, işyerinde bulunması halinde

Detaylı

Kapsam MADDE 2- (1) Bu yönerge, Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğünün teşkilatı ile bu teşkilatta görevli personeli kapsar.

Kapsam MADDE 2- (1) Bu yönerge, Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğünün teşkilatı ile bu teşkilatta görevli personeli kapsar. SAĞLIK ARAŞTIRMALARI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ DAİRE BAŞKANLIKLARI YÖNERGESİ Amaç MADDE 1- (1) Bu yönerge, Sağlık Bakanlığı Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğünün teşkilat yapısını, görevlerini, yetkilerini ve

Detaylı

Prof. Dr. Ayşe Yüce. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD Nisan-2014

Prof. Dr. Ayşe Yüce. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD Nisan-2014 Prof. Dr. Ayşe Yüce Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD Nisan-2014 1 Global Tuberculosis Report 2013, World Health Organization 2 Kötü sosyo-ekonomik

Detaylı

T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Tüberküloz Daire Başkanlığı VEREM HASTALIĞI VE VEREM HAFTASI

T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Tüberküloz Daire Başkanlığı VEREM HASTALIĞI VE VEREM HAFTASI T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Tüberküloz Daire Başkanlığı VEREM HASTALIĞI VE VEREM HAFTASI VEREM EĞİTİM VE PROPAGANDA HAFTASI Geleneksel olarak her yıl Ocak ayının ilk Pazar gününden

Detaylı

Laboratuvar Sürveyans Ağı (TULSA) Çalışmaları

Laboratuvar Sürveyans Ağı (TULSA) Çalışmaları Laboratuvar Sürveyans Ağı (TULSA) Çalışmaları Nilay Uçarman, Ahmet Arslantürk, Hülya Şimşek, Ulusal Tüberküloz Referans Laboratuvarı 37. TMC Kongresi 16-20 Kasım 2016, Antalya 1 Sunum içeriği TULSA nın

Detaylı

TÜRKĠYE DE KUDUZ VE YÜRÜTÜLEN ÇALIġMALAR

TÜRKĠYE DE KUDUZ VE YÜRÜTÜLEN ÇALIġMALAR TÜRKĠYE DE KUDUZ VE YÜRÜTÜLEN ÇALIġMALAR Dr. Ebru AYDIN Zoonotik ve Vektörel Hastalıklar Daire Başkanı 0 312 565 5347 ebruaydin.tr@gmail.com ebru.aydin@thsk.gov.tr KUDUZ Kuduz, dünyada hâlâ önemini koruyan

Detaylı

TAIEX PROGRAMI BÖLGESEL EĞİTİM PROGRAMI (RTP)

TAIEX PROGRAMI BÖLGESEL EĞİTİM PROGRAMI (RTP) TAIEX PROGRAMI BÖLGESEL EĞİTİM PROGRAMI (RTP) 1. Bölgesel Eğitim Merkezi (RTP) Bilindiği üzere; Avrupa Komisyonu Genişleme Genel Müdürlüğü Kurumsal Yapılanma Birimi tarafından uygulanan Bölgesel Eğitim

Detaylı

XXVII. ULUSAL TÜBERKÜLOZ VE GÖĞÜS HASTALIKLARI KONGRESİ

XXVII. ULUSAL TÜBERKÜLOZ VE GÖĞÜS HASTALIKLARI KONGRESİ XXVII. ULUSAL TÜBERKÜLOZ VE GÖĞÜS HASTALIKLARI KONGRESİ 9-11 Ocak 2014, Antalya TÜRKİYE ULUSAL VEREM SAVAŞI DERNEKLERİ FEDERASYONU T.C SAĞLIK BAKANLIĞI desteği ve ADANA VEREM SAVAŞI DERNEĞİ ANTALYA VEREM

Detaylı

1. AMAÇ: 4. KISALTMALAR: EKK : Enfeksiyon Kontrol Komitesi SHKS : Sağlıkta Hizmet Kalite Standartları 5. UYGULAMA:

1. AMAÇ: 4. KISALTMALAR: EKK : Enfeksiyon Kontrol Komitesi SHKS : Sağlıkta Hizmet Kalite Standartları 5. UYGULAMA: Kalite Yönetim Birimi SAYFA NO 1 / 5 1. AMAÇ: Hastanemizdeki; sağlıkta hizmet kalite standartları ve kalite yönetim sistemine uygunluğunun; sürekliliğini, yeterliliğini ve etkinliğini sağlamak için, planlanmış

Detaylı

Türkiye de Stratejik Çevresel Değerlendirme: İhtiyaçlar, Zorluklar ve Fırsatlar

Türkiye de Stratejik Çevresel Değerlendirme: İhtiyaçlar, Zorluklar ve Fırsatlar Technical Assistance for Implementation of the By-Law on Strategic Environmental Assessment EuropeAid/133447/D/SER/TR Stratejik Çevresel Değerlendirme Yönetmeliği'nin Uygulanması Teknik Yardım Projesi

Detaylı

Doç. Dr. Osman KULAK Dr. Kulak, Stratejik Plan

Doç. Dr. Osman KULAK Dr. Kulak, Stratejik Plan Doç. Dr. Osman KULAK 1 Neden Geleceği Planlayalım Geleceği düşünmeyen üzülmeye yakındır Konfüçyüs 2 Yönetim Bir grup insanı belirlenmiş amaçlara doğru yönlendirerek, aralarındaki işbirliğini ve koordinasyonu

Detaylı

ORDU ÜNİVERSİTESİ STRATEJİK PLAN YÖNERGESİ. BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak, Tanımlar ve Genel İlkeler

ORDU ÜNİVERSİTESİ STRATEJİK PLAN YÖNERGESİ. BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak, Tanımlar ve Genel İlkeler ORDU ÜNİVERSİTESİ STRATEJİK PLAN YÖNERGESİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak, Tanımlar ve Genel İlkeler Amaç MADDE 1 Bu yönerge Üniversitenin Stratejik Planı kapsamında; misyon, vizyon ve temel değerlerinin

Detaylı

RİSK DEĞERLENDİRMESİ EL KİTABI

RİSK DEĞERLENDİRMESİ EL KİTABI İç Kontrol Bileşeni: RİSK DEĞERLENDİRMESİ EL KİTABI Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı RİSK DEĞERLENDİRMESİ Risk değerlendirmesi, kurumun belirlenmiş stratejik amaç ve hedeflere ulaşma yolunda karşılaşabileceği

Detaylı

SAĞLIK HİZMETİ GERİ ÖDEMELERİ VE YALIN UYGULAMALAR GENEL SAĞLIK SİGORTASI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ MART 2017

SAĞLIK HİZMETİ GERİ ÖDEMELERİ VE YALIN UYGULAMALAR GENEL SAĞLIK SİGORTASI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ MART 2017 SAĞLIK HİZMETİ GERİ ÖDEMELERİ VE YALIN UYGULAMALAR GENEL SAĞLIK SİGORTASI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ MART 2017 Sağlık Hizmeti Geri Ödemeleri ile Yalın Uygulamaların İlişkisi 2 Sağlık Hizmeti Geri Ödemeleri ile Yalın

Detaylı

Sağlık Hizmetlerinde Stratejiler Ve Politika Hatları Belgeleri

Sağlık Hizmetlerinde Stratejiler Ve Politika Hatları Belgeleri Sağlık Hizmetlerinde Stratejiler Ve Politika Hatları Belgeleri Reformlar ve Hükümet Programları, Finlandiya Klaus Halla Kalkınma Direktörü 1990 ların başından beri Finlandiya da devlet düzeyinde gerçekleşen

Detaylı

SAVUNMA SANAYİİ MÜSTEŞARLIĞI ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ VE İHRACAT STRATEJİK PLANI

SAVUNMA SANAYİİ MÜSTEŞARLIĞI ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ VE İHRACAT STRATEJİK PLANI SAVUNMA SANAYİİ MÜSTEŞARLIĞI 2017-2021 ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ VE İHRACAT STRATEJİK PLANI ssm.gov.tr SAVUNMA SANAYİİ MÜSTEŞARLIĞI 2017-2021 ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ VE İHRACAT STRATEJİK PLANI ssm.gov.tr

Detaylı

AKILCI İLAÇ KULLANIMI DR. NURİYE TAŞDELEN FIŞGIN İNFEKSİYON HASTALIKLARI VE KLİNİK MİKROBİYOLOJİ

AKILCI İLAÇ KULLANIMI DR. NURİYE TAŞDELEN FIŞGIN İNFEKSİYON HASTALIKLARI VE KLİNİK MİKROBİYOLOJİ AKILCI İLAÇ KULLANIMI DR. NURİYE TAŞDELEN FIŞGIN İNFEKSİYON HASTALIKLARI VE KLİNİK MİKROBİYOLOJİ Akılcı İlaç Kullanımı Nedir? Akılcı İlaç Kullanımı tanımı ilk defa 1985 yılında Kenya da Dünya Sağlık Örgütü

Detaylı

KOCAELİ BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ İÇ KONTROL EYLEM PLANI (2011)

KOCAELİ BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ İÇ KONTROL EYLEM PLANI (2011) KOCAELİ BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ İÇ KONTROL EYLEM PLANI (2011) Standart Kod No KOS1 Etik Değerler ve Dürüstlük: Personel davranışlarını belirleyen kuralların personel tarafından bilinmesi sağlanmalıdır. KOS

Detaylı

TÜRK TORAKS DERNEĞİ TÜTÜN KONTROL ÇALIŞMA GRUBU EYLEM PLANI ÇALIŞMA GRUBU PROJELERİ

TÜRK TORAKS DERNEĞİ TÜTÜN KONTROL ÇALIŞMA GRUBU EYLEM PLANI ÇALIŞMA GRUBU PROJELERİ TÜRK TORAKS DERNEĞİ TÜTÜN KONTROL ÇALIŞMA GRUBU EYLEM PLANI - ÇALIŞMA GRUBU PROJELERİ Proje Adı Tarih Hedef İzlenecek strateji Sorumlu kişiler - Çok merkezli, prospektif araştırma Üniversite gençliğinde

Detaylı

(EYLEM PLANI REHBERİ)

(EYLEM PLANI REHBERİ) NECMETTİN ERBAKAN Ü N İ V E R S İ T E S İ FEN FAKÜLTESİ DEKANLIĞI İÇ KONTROL STANDARTLARINA UYUM EYLEM PLANI KAPSAMINDA YAPILAN İŞ VE İŞLEMLER RAPORU (EYLEM PLANI REHBERİ) TÜM BİRİMLER tarafından yapılacak

Detaylı

Sizin varlığınız ve katkılarınızla bu alanda önemli çalışmalar yapacağımıza inancımız sonsuz. Mehmet Onarcan Prof. Dr. Ayfer Karadakovan Aynur Dik

Sizin varlığınız ve katkılarınızla bu alanda önemli çalışmalar yapacağımıza inancımız sonsuz. Mehmet Onarcan Prof. Dr. Ayfer Karadakovan Aynur Dik Sayın İlgili, Evde Bakım Derneği ve Ege Üniversitesi Ödemiş Sağlık Yüksekokulu işbirliği ile 12-14 Nisan 2012 tarihlerinde Kuşadası nda gerçekleştirdiğimiz III. Ulusal Evde Sağlık ve Bakım Kongresi ni

Detaylı

TÜRK TORAKS DERNEĞİ KADIN VE AKCİĞER SAĞLIĞI GÖREV GRUBU EYLEM PLANI

TÜRK TORAKS DERNEĞİ KADIN VE AKCİĞER SAĞLIĞI GÖREV GRUBU EYLEM PLANI TÜRK TORAKS DERNEĞİ KADIN VE AKCİĞER SAĞLIĞI GÖREV GRUBU EYLEM PLANI 2017-2018 Türk Toraks Derneği Kadın ve Akciğer Sağlığı Görev Grubu Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Akciğer Hastalıkları kavramının uzmanlık

Detaylı

Resmî Gazete Sayı : 29361

Resmî Gazete Sayı : 29361 20 Mayıs 2015 ÇARŞAMBA Resmî Gazete Sayı : 29361 TEBLİĞ Orman ve Su İşleri Bakanlığından: HAVZA YÖNETİM HEYETLERİNİN TEŞEKKÜLÜ, GÖREVLERİ, ÇALIŞMA USUL VE ESASLARI HAKKINDA TEBLİĞ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam,

Detaylı

DENİZLİ BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ KALİTE YÖNETİM VE AR-GE ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ'NÜN TEŞKİLAT YAPISI VE ÇALIŞMA ESASLARINA DAİR YÖNETMELİK

DENİZLİ BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ KALİTE YÖNETİM VE AR-GE ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ'NÜN TEŞKİLAT YAPISI VE ÇALIŞMA ESASLARINA DAİR YÖNETMELİK DENİZLİ BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ KALİTE YÖNETİM VE AR-GE ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ'NÜN TEŞKİLAT YAPISI VE ÇALIŞMA ESASLARINA DAİR YÖNETMELİK BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Hukuki Dayanak, Tanımlar Amaç MADDE 1- (1) Bu

Detaylı

HASTANE ENFEKSİYONLARI KAÇINILMAZDIR. SADECE BİR KISMI ÖNLENEBİLİR.

HASTANE ENFEKSİYONLARI KAÇINILMAZDIR. SADECE BİR KISMI ÖNLENEBİLİR. Hastalar hastaneye başvurduktan sonra gelişen ve başvuru anında inkübasyon döneminde olmayan veya hastanede gelişmesine rağmen bazen taburcu olduktan sonra ortaya çıkabilen infeksiyonlar Genellikle hastaneye

Detaylı

Türkiye Fiziksel Aktivite Rehberi Yaşlılarda Fiziksel Aktivite

Türkiye Fiziksel Aktivite Rehberi Yaşlılarda Fiziksel Aktivite 1. GRUP : YAŞAM BOYU SAĞLIĞIN GELİŞTİRİLMESİ ve SAĞLIKLI YAŞLANMA BAŞKAN : Uzm. Dr. Ümit ATEŞKAN SEKRETERLER : Doç. Dr. Zeynep Dilek AYDIN Uzm. Fzt. Burcu FIRAT MEB müfredat programına kronik hastalıklar

Detaylı

T.C. RECEP TAYYİP ERDOĞAN ÜNİVERSİTESİ İdari ve Mali İşler Daire Başkanlığı SORU VE CEVAPLARLA İÇ KONTROL

T.C. RECEP TAYYİP ERDOĞAN ÜNİVERSİTESİ İdari ve Mali İşler Daire Başkanlığı SORU VE CEVAPLARLA İÇ KONTROL T.C. RECEP TAYYİP ERDOĞAN ÜNİVERSİTESİ İdari ve Mali İşler Daire Başkanlığı SORU VE CEVAPLARLA İÇ KONTROL KASIM 2013 İÇİNDEKİLER 1. Neden İç Kontrol? 2. İç Kontrol Nedir? 3. İç Kontrolün Amacı Nedir? 4.

Detaylı

VETERİNER HEKİMLİK ALANINDA ANTİMİKROBİYEL DİRENÇ İZLEME ve KONTROL STRATEJİLERİ EYLEM PLANI

VETERİNER HEKİMLİK ALANINDA ANTİMİKROBİYEL DİRENÇ İZLEME ve KONTROL STRATEJİLERİ EYLEM PLANI VETERİNER HEKİMLİK ALANINDA ANTİMİKROBİYEL DİRENÇ İZLEME ve KONTROL GIDA ve KONTROL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ VETERİNER SAĞLIK ÜRÜNLERİ ve HALK SAĞLIĞI DAİRESİ BAŞKANLIĞI A Veteriner Hekimlik Alanında Antimikrobiyel

Detaylı