Araflt rmalar/researches E. C. Evren, S. Can, B. Evren, D. Çakmak

Transkript

1 Araflt rmalar/researches E. C. Evren, S. Can, B. Evren, D. Çakmak Yatarak Tedavi Gören Erkek Alkol Ba ml lar nda Aleksitiminin Depresyon, Anksiyete ve Erektil fllev Bozuklu u ile liflkisi: Kontrollü Bir Çal flma Dr. E. Cüneyt Evren, Dr. Suat Can, Dr. Bilge Evren, Dr. Duran Çakmak 1 ÖZET: YATARAK TEDAV GÖREN ERKEK ALKOL BA IMLILARINDA ALEKS T M N N DEPRESYON, ANKS YETE VE EREKT L filev BOZUK- LU U LE L fik S : KONTROLLÜ B R ÇALIfiMA Amaç: Bu çal flmada alkol ba ml lar nda aleksitiminin yayg nl n n saptanmas ve kontrol grubu ile karfl laflt r larak alkol ba ml lar nda a- leksitiminin depresyon, anksiyete ve erektil ifllev bozuklu u ile iliflkisini saptamak amaçlanm flt r. Yöntem: Çal flmaya yatarak tedavi gören, detoksifikasyon sürecini tamamlam fl ve DSM-IV tan ölçütlerine göre alkol ba ml l tan s alm fl 82 erkek hasta ile, kontrol grubu olarak yafl, cinsiyet ve e itim düzeyi bak m ndan çal flma grubuyla efllefltirilmifl alkol ve madde kötüye kullan m ya da ba ml l k tan s almayan 48 olgu al nd. Olgulara klinisyen taraf ndan yüzyüze görüflülerek yar yap land r lm fl sosyodemografik bilgi formu, SCID-I nin tüm modülleri, 17 maddelik Hamilton Depresyon Derecelendirme Ölçe i (HDDÖ), Hamilton Anksiyete Ölçe i (HA- Ö), Michigan Alkolizm Tarama Testi (MATT), Beck Umutsuzluk Ölçe i (BUÖ), Uluslararas Erektil fllevi De erlendirme Formu ve Toronto Aleksitimi Ölçe i (TAÖ) uyguland. Bulgular: Alkol ba ml lar n n %56 s TAÖ-26 n n kesme puan na göre aleksitimik olarak de erlendirilirken, bu oran kontrol grubu için %25 dir. TAÖ-26 n n ortalama puan alkol ba ml lar nda (11.01±4.6) kontrol grubuna (7.33±4.39) oranla daha yüksek olarak belirlendi. Aleksitimik o- lan ve olmayan alkol ba ml lar aras nda sosyodemografik özellikler aç - s ndan anlaml fark saptanmazken; e itim düzeyi aleksitimik alkol ba- ml lar nda aleksitimik olmayanlara göre düflük bulundu. Aleksitimik olmayanlarda özk y m öyküsü ve sigara kullan m aleksitimik olanlara göre düflük bulundu. Herhangi bir I. eksen tan s ve Erektil ifllev bozuklu u tan s alma s kl aleksitimik olanlarda aleksitimik olmayanlara göre daha yüksek bulundu. Gruplar aras nda HDDÖ e göre depresyon tan s alma, SCID-I e göre yaflam boyu major depresyon, halen major depresyon ve herhangi bir anksiyete bozuklu unun varl aç s ndan anlaml farkl l k saptanmad. Aleksitimik olanlardaki HDDÖ, HAÖ ve BUÖ toplam puan ortalamalar, aleksitimik olmayanlar n ortalamalar ndan daha yüksek bulundu. MATT toplam puan n n ortalamas ise iki grup aras nda farkl l k göstermemifltir. TAÖ-26 ile yafl ve MATT aras nda anlaml korelasyon saptanmazken, TAÖ-26 ile olgular n ald I. eksen tan say s ve erektil ifllev bozuklu u toplam puan, erektil ifllev bozuklu u düzeyi ve di er ölçekler aras nda pozitif korelasyon saptand. Sonuç: Bu çal flmada alkol ba ml lar ndaki aleksitimi oran n n kontrol grubuna göre yüksek bulunmas, bu grupta aleksitiminin tan nmas nda özel dikkat gösterilmesi gerekti ini ve aleksitiminin ba ml l k üzerine olas olumsuz etkisinin araflt r lmas gerekti ini göstermektedir. Bu popülasyonda aleksitimi ile ilgili takip çal flmalar n n yap lmas, sadece a- leksitiminin seyir üzerine etkisinin de il; ayn zamanda depresyon ve anksiyete ile iliflkisinin belirlenmesi için de gereklidir. Çal flmam zdaki bulgular alkol ba ml lar nda gözlenen erektil ifllev bozuklu u ile aleksitimi aras nda iliflki oldu unu göstermifltir. Anahtar sözcükler: alkol ba ml l, aleksitimi, anksiyete, depresyon, erektil ifllev bozuklu u Klinik Psikofarmakoloji Bülteni 2002;12: ABSTRACT: THE RELATIONSHIP BETWEEN ALEXITHYMIA AND DEPRESSION, ANXIETY AND ERECTILE DYSFUNCTION IN A SAMPLE OF MALE ALCOHOLIC INPATIENTS: A CONTROLLED STUDY Objective: The aim of this study was to evaluate the prevalence of alexithymia in alcohol dependents compared to the healthy controls and to investigate the relationship of alexithymia with depression, anxiety, and erectile dysfunction in alcohol dependents. Method: As a study sample 82 male alcohol dependent patients who finished detoxification process according to DSM-IV diagnostic criteria and as a control group 48 subjects who do not abuse alcohol or substance matched for gender and age were included in the study. Subjects were interviewed by using a semi-structured socio-demographic form, all the modules of Structured Clinical Interview for DSM-IV (SCID-I), 17 item-hamilton Depression Rating Scale (HDRS), Hamilton Anxiety Rating Scale (HAM-A), Michigan Alcoholism Screening Test (MAST), Beck Hopelessness Scale (BHS), International Index of Erectile Function, Toronto Alexitymia Scale (TAS). Results: Fifty six percent of the alcohol dependents were estimated as alexithymic according to the cut off point (>11), while this ratio was 25% for control group. Mean score of TAS-26 in alcohol dependents (11.01±4.6) were significantly higher than the control group (7.33±4.39). While there were no significant differences in terms of sociodemographic variables between alexithymic and non-alexithymic groups, education level was found to be lower in alexithymic alcohol dependents. Suicide attempt history and smoking were found to be lower in non-alexithymic group. Having diagnosis of any axis I disorder and erectile dysfunction were found to be higher among alexithymic group. In terms of having a diagnosis of depression according to HDRS, lifetime depression, current depression and any anxiety disorder according to SCID-I there was no significant difference between two groups. Mean total score of HDRS, HAM-A and BHS in alexithymic group were significantly higher than non-alexithymic group. Mean total score of MAST did not show any difference. While there were positive correlations between TAS-26 scores and number of axis I diagnoses, erectile dysfunction total score, level of erectile dysfunction and other scales, there were no correlation between TAS-26 scores and age and MAST scores. Conclusion: The higher rate of alexithymia found in alcohol dependents than control group, suggests that special attention must be given to identify alexithymia in this group. Researches must be done to find out negative effects of alexithymia on alcohol dependence. Follow up studies related to alexithymia in this population is not only important for finding the effects on outcome, but also important for finding the relationship between alexithymia and depression and anxiety. Findings in this study showed that there is a relationship between alexithymia and erectile dysfunction seen in alcohol dependents. Key words: alcohol dependence, alexithymia, anxiety, depression, erectile dysfunction Bull Clin Psychopharmacol 2002;12: G R fi Duygular için söz yoklu u anlam na gelen aleksitimi terimi ilk kez Sifneos (1) taraf ndan kullan lm flt r. Aleksitimi, bafllang çta psikosomatik hastalara özgü oldu- u san lan ve belirli kiflilik özelliklerini tan mlamak amac yla ortaya at lan bir kavramd r (2). Ancak, klinik araflt rmalar a- leksitiminin psikosomatik hastal klara özgü olmad n ortaya ç karm flt r (3). Yap lan çok say daki çal flma, çeflitli psikiyatrik ya da bedensel rahats zl olan kiflilerin de aleksitimik 1 Bak rköy Ruh Sa l ve Sinir Hastal klar E itim ve Araflt rma Hastanesi, AMATEM Servisi Bak rköy- stanbul-turkey Yaz flma Adresi / Address reprint requests to: Dr. Cüneyt EVREN Bak rköy Ruh Sa l ve Sinir Hastal klar E itim ve Araflt rma Hastanesi, AMATEM Servisi Bak rköy- stanbul-turkey Elektronik posta adresi / address: cuneytevren@hotmail.com Telefon / Phone: +90 (212) / 455 Mobil / Mobile (GSM): +90 (532) Kabul tarihi / Date of acceptance: 30 Ekim 2002 / October 30,

2 Yatarak Tedavi Gören Erkek Alkol Ba ml lar nda Aleksitiminin Depresyon, Anksiyete ve Erektil fllev Bozuklu u ile liflkisi: Kontrollü Bir Çal flma özellikler sergileyebildiklerini göstermifltir (2,4,5). Yap lan bir izleme çal flmas nda aleksitiminin de iflmedi- i, bu nedenle aleksitiminin bir durumdan (state) çok, bir ö- zellik (trait) oldu u bildirilmifltir (6). Major depresyonlu hastalarda yap lan çal flmalar bu hastalarda aleksitiminin depresyonun fliddeti ile iliflkili oldu unu göstermifltir (7-9). Bu bulgular n, aleksitiminin duruma ba l bir görüngü olabilece i fikrini destekledi i bildirilmifltir (9). Major depresyonlu hastalarda depresyonun fliddetli olmas, aleksitiminin düzelmesini olumsuz etkilemektedir (10). Alkol ve madde ba ml l da aleksitiminin s k olarak a- raflt r ld alanlardan biridir. Yap lan karfl laflt rmal araflt rmalar, alkol ba ml lar nda (11-13) ve madde ba ml lar nda (14-19) aleksitimik özelliklerin belirgin biçimde yüksek oldu- unu göstermektedir. Haviland ve arkadafllar (11), alkol kullan m n yeni b rakm fl alkol ba ml lar nda, Beck Depresyon Envanteri nde (BDE) yüksek puan alanlar n düflük alanlara göre daha fazla aleksitimik olduklar n bildirmifllerdir. Bu çal flman n devam niteli indeki bir çal flmada da ayn hastalar n ortalama BDE puanlar 3 hafta sonra anlaml derecede düflerken, Toronto Aleksitimi Ölçe i (TAÖ) puanlar nda beklenen düflüfl olmam flt r (14). Aleksitiminin, ac veren duygular yads yan alkol ba ml - lar için bir savunma mekanizmas olarak hizmet edebilece i bildirilmifltir (11,14). Cecero ve Holmstrom (13) ise, ayaktan tedavi gören erkek alkol ba ml lar nda, alkol ba ml l n n fliddetini göz önünde bulundurduklar nda, aleksitiminin fliddetinin disfori ve duygusal düzensizlikler ile bu duygusal düzensizliklerden kaynaklanan baz kiflileraras zorluklarla iliflkili oldu unu bulmufllard r. Alkol ba ml lar nda duygular tan - ma ve tan mlama zorlu unu kapsayan I. faktörün, di er iki faktöre göre toplam TAÖ puan na en fazla katk s olan faktör oldu u bulunmufltur (20). Sa l kl genç erkek olgularla yap lan ve TAÖ-26 n n kullan ld bir çal flmada, duygular tan mlamakta zorluk çekme, yüksek alkol ve madde kullan m ile iliflkili bulunmufltur (21). Rybakowski ve Ziolkowski (12) çal flmalar nda, erkek alkol ba ml lar n n %79 unda aleksitimik kiflilik özellikleri saptam fllard r. Di er bir çal flmada, psikoaktif madde ba ml s hastalar n %41.7 si hastaneye yatt klar ilk hafta içinde aleksitimik aral kta yer alm flt r (16). Bu çal flmada alkol, madde ve kar fl k madde gruplar aras nda fark saptanmam flt r. Yazarlar bulgular n aleksitimi durumunun fliddetli kayg ve depresyondan kaynaklanabilece ini bildirmifllerdir. Ziolkowski ve arkadafllar n n (22) yapt klar bir çal flmada ayaktan tedavi gören ve remisyonda 60 erkek alkol ba ml s hastan n %48 inde aleksitimi saptam fllard r. Bu çal flmada remisyon süresi 1 y ldan k sa olanlar n hem TAÖ toplam puanlar ve hem de tüm 3 alt ölçek puanlar, remisyon süreleri bir y ldan daha fazla olanlara göre anlaml derecede yüksek bulunmufltur. Bu bulgular ayaktan tedavi gören erkek alkol ba ml s hastalarda aleksitimi ile alkol kullanmama aras nda negatif i- liflki oldu unu düflündürmektedir. Di er bir çal flmada yatarak tedavi gören 46 alkol ba ml s hastada aleksitimi oran %67.4 olarak bulunmufltur (23). Onbefl ay sonra, depresif belirtiler de göz önünde bulundurulmas na ra men, relaps o- lan olgularda TAÖ toplam puanlar alkol kullanmayan olgulara göre anlaml derecede yüksek bulunmufl ve aleksitiminin alkol ba ml s yatan hastalarda kötü gidifli belirledi i bildirilmifltir. Bu çal flmada yatarak tedavi gören alkol ba ml lar nda a- leksitiminin yayg nl n n ve alkol ba ml lar nda aleksitiminin depresyon, anksiyete ve erektil ifllev bozuklu u ile iliflkisinin saptanmas amaçlanm flt r. YÖNTEM Çal flmaya Eylül 2001 ile fiubat 2002 tarihleri aras nda Bak rköy Ruh Sa l ve Sinir Hastal klar E itim ve Araflt rma Hastanesi AMATEM (Alkol ve Madde Araflt rma ve Tedavi Merkezi) Klini i nde yatarak tedavi gören ve DSM- IV tan ölçütlerine göre alkol ba ml l tan s alm fl 82 erkek hasta ile, kontrol grubu olarak yafl, cinsiyet ve e itim düzeyi bak m ndan çal flma grubuyla efllefltirilmifl alkol ve madde kullan m bozuklu u ya da ba ml l k tan s almayan 48 olgu al nd. Kontrol grubu, ayn süre içinde ve ayn hastanede görevli personelden oluflturuldu. Çal flma grubunu oluflturan deneklerle görüflmeler, detoksifikasyon sonras nda, en son alkol kullan m ndan 4-6 hafta sonra, klinisyen taraf ndan yoksunluk semptomlar n n tam olarak kaybolup kaybolmad de erlendirilerek ve deneklerden araflt rmaya iliflkin yaz l ayd nlat lm fl onam al narak gerçeklefltirildi. On sekiz yafl n n alt nda olanlar, kad nlar, mental retardasyonu ya da sa l kl görüflme yapmay engelleyecek düzeyde biliflsel ifllev yetersizli i olanlar, psikotik bozuklu u olanlar, ek olarak baflka bir madde kullan m bozuklu u (kötüye kullan - m veya ba ml l ) olanlar, cinsel ifllev bozuklu una sebep olabilecek nörolojik (CVA, MS gibi) ya da sistemik (kalp ve damar hastal klar, diabetes mellitus gibi) hastal olanlar, cinsel ifllev bozuklu una sebep olabilecek ilaç (SSRI, beta bloker gibi) kullan m öyküsü olanlar ve son bir y l içinde düzenli ve sürekli bir cinsel partnere sahip olmayanlar çal flmaya al nmad. Olgulara klinisyen taraf ndan yüzyüze görüflülerek, yar yap land r lm fl sosyodemografik form, DSM-IV için yap land r lm fl klinik görüflme ölçe i(scid-i) nin tüm modülleri, Hamilton Depresyon Derecelendirme Ölçe i (HDDÖ), Hamilton Anksiyete Ölçe i (HAÖ), Uluslararas Erektil fllevi De erlendirme Formu (UE DF) uyguland ve veri toplama formu dolduruldu. Olgulara Cinsel Öykü Formu (erkekler i- çin), Michigan Alkolizm Tarama Testi (MATT), Toronto A- leksitimi Ölçe i (TAÖ) ve Beck Umutsuzluk Ölçe i (BUÖ) daha sonra kendi kendilerine uygulamalar amaçlanarak verildi. Yaklafl k bir hafta sonra ikinci görüflmede olgular n bu süre içinde ölçeklere verdi i yan tlar olgular ile birlikte gözden geçirildi. Kullan lan Araçlar SCID-I (Klinik versiyon): Amerikan Psikiyatri Birli- i (24) taraf ndan 1997 y l nda majör DSM-IV eksen-i tan - lar için gelifltirilmifl, yap land r lm fl bir klinik görüflme ölçe- idir. Toplam 38 farkl DSM-IV eksen-i bozuklu unu tan ölçütleri ile ve 10 ayr eksen-i bozuklu unu tan ölçütü olmadan araflt rmaktad r. SCID-I, di er birçok yap land r lm fl görüflmenin tersine, klinik tan konmak üzere yap lan görüflme temel al narak haz rlanm flt r. Eksen-I tan s için, herhangi bir zaman ve son bir ay içinde semptomlar n varl n ya da yoklu unu saptar. SCID-I in Türkçe ye uyarlama ve güvenirlik çal flmas Çorapç o lu ve arkadafllar (25) taraf ndan yap lm flt r. Hamilton Depresyon Derecelendirme Ölçe i (Hamilton Depression Rating Scale): Hastalardaki depresyon düzeyini ve fliddet de iflimini ölçmek için kullan lmaktad r. Klinisyen taraf ndan uygulanan bir ölçektir. Toplam 17 soru içermektedir. Her soru için 0 ile 4 aras nda puan vermek mümkündür. En yüksek, 53 puan al n r. Ölçek, Williams ve arkadafllar (26) taraf ndan gelifltirilmifltir. Geçer- 166

3 E. C. Evren, S. Can, B. Evren, D. Çakmak lik ve güvenirlik çal flmas Akdemir ve arkadafllar (27) taraf ndan yap lm flt r. Hamilton Anksiyete Ölçe i (Hamilton Anxiety Rating Scale): Hamilton (28) taraf ndan gelifltirilmifltir. Ölçek deneklerde anksiyete düzeyini ve belirti da l m n belirlemek ve fliddet de iflimini ölçmek için kullan lmaktad r. Sa l kl ya da hasta gruplar na uygulanabilmektedir. Hem bedensel hem de ruhsal belirtileri ölçen toplam 14 soru içermektedir ve beflli likert tipi ölçüm sa lamaktad r. Bu ölçek son 72 saat içindeki anksiyete düzeyini belirlemek için kullan labilir. Her sorunun puan 0-4 aras nda ölçe in toplam puan ise 0-56 aras nda de iflmektedir. Türkiye de yap lan çal flmada kesme puan hesaplanmam flt r. Geçerlik ve güvenirlik çal flmas Yaz c ve arkadafllar (29) taraf ndan yap lm flt r. Michigan Alkolizm Tarama Testi: Bir kiflinin alkol kullan m sorunlar yla karfl karfl ya kal p kalmad n, varsa düzeyini ölçmek için kullan l r. Birinci basamak sa l k hizmetine baflvuranlara, alkol ya da madde ba ml l ile ilgili sorunu oldu u düflünülen kiflilere uygulanabilir. Hastalar n doldururken kendilerine en çok uyan seçene i iflaretlemeleri istenir. Gibbs (30) taraf ndan gelifltirilmifl olan testin Türkçe geçerlik ve güvenirlik çal flmas Coflkunol ve arkadafllar (31) taraf ndan yap lm flt r. Beck Umutsuzluk Ölçe i (Hoplessness Scale): Bireyin gelece e yönelik olumsuz beklentilerini de erlendirmek için kullan l r. Toplam 20 maddeden oluflmakta ve her maddeden kifli 0 veya 1 puan almaktad r. Puan aral 0-20 dir. Al nan puanlar yükseldikçe kiflideki umutsuzlu un da artt varsay l r. Beck ve arkadafllar (32) taraf ndan gelifltirilmifltir. Türkçe formunun geçerlik ve güvenirlik çal flmas ise Durak (33) taraf ndan 1994 y l nda yap lm flt r. Uluslararas Erektil fllevi De erlendirme Formu (International Index of Erectile Function): Bu anket formu erkek hastalardaki cinsel ifllev bozukluklar ile ilgili 15 soruyu kapsamaktad r. Bunlardan 6 soru erektil bozukluk, 2 soru orgazm ifllevi, 2 soru cinsel istek, 3 soru cinsel i- liflki tatmini ve 2 soru genel tatmin ile ilgilidir. Bu form hastan n cinsel ifllev için yeterli bir ereksiyona eriflme ve sürdürme yetene ini, tatmin derecesini ve belirli bir tedavinin güvenilirli ini yeterli flekilde yans tmaktad r. Burada erektil ifllev bozuklu u alan 1., 2., 3., 4., 5 ve 15. sorulardan oluflmaktad r. Bu sorular erektil ifllev bozuklu unun fliddetini hafif, orta ve a r olarak s n fland rmaktad r. Her sorudaki cevap seçenekleri 1 den 5 e kadar puanlanm flt r. Hastalar erektil ifllevleri için toplamda 6 ile 30 aras nda bir puan almaktad r puan aras "a r", puan aras "orta", puan aras "hafif" düzeyde erektil ifllev bozuklu u olarak de erlendirilirken, aras ndaki puanlar ise erektil ifllev bozuklu u yok fleklinde de erlendirilmektedir. Ölçek Rosen ve arkadafllar (34) taraf ndan gelifltirilmifl ve Türk Androloji Derne i IIEF Validasyon Grubu (35) taraf ndan geçerlik ve güvenirlik çal flmas yap lm flt r. Toronto Aleksitimi Ölçe i (TAÖ): Taylor ve arkadafllar (36) taraf ndan gelifltirilen, özgün formu likert tipi olmakla birlikte Türkçe formu do ru ya da yanl fl olarak yan tlanan ve 26 maddeden oluflan bir özbildirim ölçe idir. Türkiye de geçerlik ve güvenirlik çal flmas Dereboy (37) taraf ndan yap lm flt r. Bu çal flmada ölçe in kesim puan 11 olarak belirlenmifltir. statistiksel de erlendirme Veriler "SPSS 8.0 for Windows" program ile de erlendirilmifltir. statistiksel de erlendirmelerde kategorik de iflkenler aras ndaki iliflkileri de erlendirmek için ki-kare ve Fisher kesin ki-kare testleri; iki gruba ait sürekli de iflkenlerin ortalamalar aras ndaki fark de erlendirmek için ise t-testi uygulanm flt r. Risk katsay s n belirlemek için ihtimaller o- ran (odds ratio), de iflkenler aras ndaki iliflkinin yönü ve düzeyinin belirlenebilmesi amac ile Pearson korelasyon analizi kullan lm flt r. Aleksitiminin varl ba ml de iflken olarak kabul edilip lojistik regresyon analizi uygulanm flt r. Yap lan tüm istatistiksel analizler için anlaml l k düzeyi p<0.05 olarak kabul edilmifltir. BULGULAR Alkol ba ml lar n n yafl ortalamas (40.61±7.3) ile kontrol grubunun yafl ortalamas (42±6.84) aras nda istatistiksel olarak anlaml bir fark bulunmam flt r (p>0.05). Alkol grubunun %95.1 i evli iken, bu oran kontrol grubunda %97.9 dur. Alkol ba ml lar nda efl ve çocuklarla yaflayanlar n oran %97.2, kontrol grubunda ise %97.9 olarak saptanm flt r. Alkol ba ml lar n n %41.5 ü çal flm yor olup, kontrol grubunda bu oran %10.4 olarak bulunmufltur. Fark istatistiksel olarak anlaml d r (p<0.05). E itim durumu aç s ndan iki grup aras nda anlaml düzeyde bir fark saptanmam flt r (p>0.05). Ancak, alkol ba ml lar grubunda üniversite mezunlar s kl n n gruptaki ilk okul ve lise mezunlar s kl na ve kontrollere göre daha düflük oldu u dikkati çekmektedir (Tablo 1). Alkol ba ml lar n n alkol kullanmaya bafllad klar yafl ortalamas ise olarak saptanm flt r. Yaflam boyu herhangi bir 1. eksen, yaflam boyu major depresyon, flu anda major depresyon, yaflam boyu anksiyete bozuklu u ve flu anda anksiyete bozuklu u tan lar alkol ba ml lar nda kontrol grubuna göre yüksek oranda saptand (Tablo 2). HDDÖ ile ölçülen depresyon ortalama puan alkol ba- ml lar nda (7.55±6.59) kontrol grubuna (3.88±3.89) göre yüksek bulunmufltur. Benzer flekilde HAÖ ile ölçülen anksiyete puan ortalamas da alkol ba ml lar nda (7.72±6.5) kontrol grubuna (2.96±3.31) göre yüksek oldu u saptanm flt r. Alkol ba ml lar n n %56.1 i TAÖ-26 n n kesme puan na göre aleksitimik olarak de erlendirilirken, bu oran kontrol grubu için %25 dir. Alkol ba ml lar n n aleksitimik olma riski kontrol grubuna göre 3.83 kat fazlad r. TAÖ- 26 n n ortalama puan da alkol ba ml lar nda (11.01±4.6) kontrol grubuna (7.33±4.39) göre yüksek bulunmufltur (Tablo 3). TAÖ-26 kesme puan na göre aleksitimik olan ve olmayan alkol ba ml lar sosyodemografik ve klinik özellikler aç - s ndan karfl laflt r lm flt r. Aleksitimik olmayanlar n yafl ortalamas (40.44±6.96) ile aleksitimik olanlar n yafl ortalamas (40.74±7.63) aras nda istatistiksel olarak anlaml bir fark bulunmam flt r. Aleksitimik olmayanlar n %97.2 si evli iken, bu oran aleksitimik olanlarda %95 dir. Aleksitimik olmayanlar n efl ve çocuklarla yaflama oran %94.4, aleksitimik olanlarda ise %91.3 olarak saptanm flt r. Aleksitimik olmayanlar n %69.4 ü çal fl yor (ifli var) olup, aleksitimik olanlarda bu oran %50 olarak bulunmufltur. Aleksitimik olmayanlar n e itim seviyesinin daha yüksek oldu u saptanm flt r. Aleksitimik olmayanlarda üniversite e itimi görmüfl olma %22.2 iken, a- leksitimik olanlar n %4.3 i üniversite e itimi gördü ünü bildirmifltir. Birinci derece akrabalarda alkol ya da madde kul- 167

4 Yatarak Tedavi Gören Erkek Alkol Ba ml lar nda Aleksitiminin Depresyon, Anksiyete ve Erektil fllev Bozuklu u ile liflkisi: Kontrollü Bir Çal flma Tablo 1. Gruplar n sosyodemografik ve klinik özelliklerinin karfl laflt r lmas Alkol Ba ml lar Kontroller n ort±ss n ort±ss t sd P Yafl ± ± n % n % x 2 sd P* Medeni durum 0.42** Evli Birlikte yafl yor, boflanm fl, ayr yafl yor Kiminle Yafl yor 0.6** Efl ve çocuk Anne-baba ile, yaln z, yak nlar yla E itim düzeyi lkokul Lise Üniversite, doktora *: Ki-kare testi, **: Fisher kesin ki-kare testi Tablo 2. Birinci eksen tan lar aç s ndan gruplar aras karfl laflt rma Alkol Ba ml lar Kontroller (n=82) % (n=82) % x 2 sd P* Yaflam boyu herhangi bir 1.eksen tan s Yaflam boyu major depresyon fiu anda major depresyon ** Yaflam boyu anksiyete bozuklu u fiu anda anksiyete bozuklu u *: Ki-kare testi, **: Fisher kesin ki-kare testi Tablo 3. Ölçekler aç s ndan gruplar aras karfl laflt rma Alkol Ba ml lar Kontroller (n=82) (n=48) ort ss ort ss t p HDDÖ HAÖ TAÖ n % n % x 2 (sd:1) P* TAÖ a göre aleksitimik** *: Ki-kare testi, HDDÖ: Hamilton Depresyon Derecelendirme Ölçe i, HAÖ: Hamilton Anksiyete Ölçe i, TAÖ:Toronto Aleksitimi Ölçe i, **: htimaller oran (Odds Ratio): 3.83, %95 Güvenirlik Aral : ( ) lan m aç s ndan iki grup aras nda anlaml fark yoktu. Aleksitimik olmayanlarda özk y m öyküsü (%11.1) aleksitimik olanlara (%30.4) göre daha azd. Aleksitimik olmayanlar n %86.1 i sigara kullan yor iken, aleksitimik olanlar n tamam sigara kullan yordu. Alkol almaya bafllan lan yafl aleksitimik olanlarla (19.07±4.05) aleksitimik olmayanlar (19,69±5.1) aras nda anlaml fark göstermemifltir (Tablo 4). Aleksitimik olan ve olmayanlar aras nda SCID-I e göre yaflam boyu major depresyon, halen major depresyon, yaflam boyu distimi, yaflam boyu herhangi bir anksiyete bozuklu u, yaflam boyu panik bozukluk, halen panik bozukluk, yaflam boyu travma sonras stres bozuklu u (TSSB), halen TSSB ve özgül fobinin varl aç s ndan anlaml farkl l k saptanmam flt r. Benzer flekilde HDDÖ e göre depresyon tan s alan olgu oranlar iki grup aras nda farkl l k göstermemifltir. Aleksitimik olanlar n 21 i (%45.7) aleksitimik olmayanlar n i- se 12 si (%33.3) HDDÖ e göre depresyon tan s alm flt r (x 2 :1.27, sd:2, p=0.26). Herhangi bir I. eksen tan s alma a- leksitimik olanlarda (%91.3) aleksitimik olmayanlara (%72.2) göre yüksek bulunmufltur. Benzer flekilde halen herhangi bir anksiyete bozuklu u tan s alma aleksitimik olanlarda (%56.5) aleksitimik olmayanlara (%33.3) göre yüksek saptanm flt r. Aleksitimik olanlarda halen anksiyete bozuklu u olma riski aleksitimik olmayanlara göre 2.6 kat fazlad r. Ayr ca bipolar I ve II ile sosyal fobi tan lar da aleksitimik olanlarda, aleksitimik olmayanlara göre yüksek bulunmufltur. SCID-I ile de erlendirilen di er I. eksen tan lar na ise rastlanmam flt r. Aleksitimik olanlarda erektil ifllev bozuklu u tan s alanlar n oran (%73.9) aleksitimik olmayanlara göre (%47.2) yüksek olarak bulunmufltur. Aleksitimik olanlarda 168

5 E. C. Evren, S. Can, B. Evren, D. Çakmak Tablo 4. Alkol ba ml lar nda aleksitiminin varl na göre sosyodemografik ve klinik özelliklerinin karfl laflt r lmas Aleksitimi Yok (n=36) Aleksitimi Var (n=46) ort±ss ort±ss t sd p Yafl 40.44± ± Alkol kullanmaya bafllama yafl 19,69± ± n % n % x 2 sd P* Medeni durum 0.44** Evli Boflanm fl, ayr, birlikte yafl yor Kiminle Yafl yor 0.59** Efl ve çocuk Anne-baba, yak nlar yla, yaln z Çal fl yor (ifli var) E itim düzeyi lkokul Lise Üniversite, doktora I. derece akrabalarda alkol veya madde Özk y m giriflimi ** Sigara ** *: Ki-kare testi, **: Fisher kesin ki-kare testi Tablo 5. Alkol ba ml lar nda aleksitiminin varl na göre 1. eksen tan lar ve erektil bozukluklar n n karfl laflt r lmas Aleksitimi Yok (n=36) Aleksitimi Var (n=46) n % n % x 2 sd P* Yaflam boyu herhangi bir 1. eksen tan s ** Yaflam boyu major depresyon fiu anda major depresyon Bipolar I ve II ** fiu anda distimik bozukluk ** Yaflam boyu anksiyete bozuklu u fiu anda anksiyete bozuklu u*** Yaflam boyu TSSB fiu anda TSSB ** Sosyal fobi ** Erektil ifllev bozuklu u**** Erektil ifllev bozuklu u derecesi Yok Hafif Orta A r *: Ki-kare testi, **: Fisher kesin ki-kare testi, ***: htimaller Oran (Odds Ratio):2.6, %95 Güvenirlik Aral : ( ), ****: htimaller oran (Odds Ratio): 3.17, %95 Güvenirlik aral : ( ), TSSB: Travma Sonras Stres Bozuklu u erektil ifllev bozuklu u olma riski aleksitimik olmayanlara göre 3.17 kat fazlad r. Erektil ifllev bozuklu unun derecesine göre ise aleksitimik olanlarda erektil ifllev bozuklu unun orta ve a r derecede olmas istatistiksel olarak anlaml olmamakla beraber anlaml l a yak n olarak aleksitimik olmayanlara göre daha yüksekti. (Tablo 5). Aleksitimik olanlardaki HDDÖ toplam puan ortalamas (9.33±7.47), HAÖ toplam puan ortalamas (9.96±6.88) ve BUÖ toplam puan ortalamas (6.91±4.88), aleksitimik olmayanlar n HDDÖ toplam puan ortalamas (5.28±4.39), HAÖ toplam puan ortalamas (4.84±4.69) ve BUÖ toplam puan ortalamas na göre (2.67±3.06) daha yüksek bulundu. MATT toplam puan n n ortalamas nda ise aleksitimik olmayanlarla (33.19±11.94), aleksitimik olanlar (5.28±4.39) a- ras ndaki fark anlaml de ildi (Tablo 6). TAÖ-26 ile yafl ve MATT aras nda anlaml korelasyon saptanmazken, TAÖ-26 ile al nan I. eksen tan say s ve erektil ifllev toplam puan, erektil ifllev düzeyi ve di er ölçekler aras nda pozitif korelasyon saptand (Tablo 7). Aleksitimi varl n n ba ml de iflken olarak al nd lojis- 169

6 Yatarak Tedavi Gören Erkek Alkol Ba ml lar nda Aleksitiminin Depresyon, Anksiyete ve Erektil fllev Bozuklu u ile liflkisi: Kontrollü Bir Çal flma Tablo 6. Aleksitiminin varl na göre ölçeklerin puan ortalamalar n n karfl laflt r lmas Aleksitimi Yok (n=36) Aleksitimi Var (n=46) ort ss ort ss t P* HDDÖ HAÖ BUÖ MATT , Erektil ifllev toplam * statistiksel anlaml l k düzeyi: p<0.05, HDDÖ: Hamilton Depresyon Derecelendirme Ölçe i, HAÖ: Hamilton Anksiyete Ölçe i, BUÖ: Beck Umutsuzluk Ölçe i, MATT: Michigan Alkolizm Tarama Testi, Erektil ifllev toplam: Uluslararas Erektil fllevi De erlendirme Formu puan Tablo 7. TAÖ-26 ile yafl, 1. eksen say s ve di er ölçeklerin korelasyonu Yafl I. eksen HDDÖ HAÖ BUÖ Erektil Erektil MATT toplam düzeyi TAÖ r 0.08*** 0.39* 0.45* 0.58* 0.53* 0.44* 0.45* 0.21** *p<0.001,**p=0.06, ***p=0.46 Tablo 8. Aleksitimi varl n n ba ml de iflken olarak al nd lojistik regresyon modeli De iflken B Wald p R *OR(%95CI) Anksiyete ( ) Depresyon ( ) Erektil ifllev bozuklu u ( ) Sabit * htimaller Oran (%95 Güvenirlik aral ) tik regresyon modelinde, SCID-I e göre halen herhangi bir anksiyete bozuklu unun varl ve erektil bozukluk toplam puan yorday c lar olarak belirlenmifltir (Tablo 8). TARTIfiMA Yafl ortalamas, medeni durum ve e itim durumu aç s ndan çal flma grubu olan alkol ba ml lar ile kontrol grubu a- ras nda fark saptanmamas ; bu iki grubun sosyodemografik özellikler aç s ndan benzerlik gösterdi ini ve iki grup aras nda aleksitimi aç s ndan oluflabilecek farkl l klar n sosyodemografik özelliklerden ba ms z oldu unu göstermektedir. Kauhanen ve arkadafllar (38), aleksitiminin sadece psikolojik bir fenomen olarak de il, ayr ca k smen sosyal olarak da belirlendi inin de erlendirilmesi gerekti ini vurgulam fllard r. Çal flmam z kapsam na al nan 82 alkol ba ml s olgunun %56.1 i TAÖ-26 n n kesme puan na göre aleksitimik olarak de erlendirilmifltir. Bu oran çal flmam za al nan kontrol grubunda saptanan %25 oran ndan yüksek iken, literatürde benzer popülasyonlarla yap lan çal flmalarda bildirilen oranlarla uyumludur (16,22). Pektafl ve arkadafllar n n (39) çal flmas nda da benzer flekilde alkol ba ml lar nda aleksitimi oran %60 bulunmufltur. Bu çal flmada TAÖ-26 puan ortalamas da normal kontrol grubuna göre yüksek bulunmufltur. Bu çal flmayla benzer flekilde çal flmam zda da TAÖ- 26 n n toplam puan ortalamas alkol ba ml lar ndan oluflan grupta kontrol grubuna göre yüksek saptanm flt r. Ülkemizde erkek alkol ba ml lar nda yap lan di er bir çal flmada ise olgular n %56 s TAÖ-26 ya göre aleksitimik olarak de erlendirilmifltir (40). Ayr ca alkol ba ml lar n n aleksitimik olma riski kontrol grubuna göre 3.83 kat fazla bulunmas yla beraber, tüm bu bulgular alkol ba ml lar nda aleksitiminin yayg n oldu u literatür bilgisini desteklemektedir. Parker ve arkadafllar (41), normal eriflkinlerde yapt klar çal flmada, yafl, cinsiyet ve e itim seviyesi gibi sosyodemografik de iflkenler ile TAÖ-26 toplam puan aras nda anlaml bir iliflki saptamam fllard r. Pasini ve arkadafllar (42) i- se yine normal olgularda yapt klar çal flmada TAÖ-26 toplam puanlar ve alt faktör puanlar nda yaflla beraber art fl saptam fllard r. Sadece erkek olgulardan oluflan çal flmam zda, Parker ve arkadafllar n n çal flmas ile uyumlu olarak yafl ve aleksitimi aras nda anlaml iliflki saptanmam flt r. Kauhanen ve arkadafllar n n (38) yapt klar bir çal flmada ise erkeklerin e itim düzeyi artt kça daha az aleksitimik olma e iliminde olduklar bildirilmifltir. Her iki cinsiyetin çal flma kapsam na al nd baflka bir çal flmada da benzer sonuç elde e- dilmifltir (43). Çal flmam zda da bu çal flmalarla uyumlu olarak aleksitimik olmayan alkol ba ml lar nda aleksitimik olan alkol ba ml lar na göre üniversite e itimi görenlerin oran daha yüksek bulunmufltur. Finn ve arkadafllar n n (44) yapt klar çal flma, kal t msal olarak yüksek alkolizm riski alt nda bulunanlarda aleksitimik özelliklerin belirgin biçimde yüksek oldu unu göstermektedir. Rybakowski ve Ziolkowski nin (12) erkek alkol ba ml - lar ile yapt klar çal flmada ise ailede alkol kullan m öyküsü ile aleksitimi aras nda iliflki saptanmam flt r. Çal flmam zda da olgular n 1. dereceden akrabalar nda alkol veya madde kullan m n n gruplar aras nda farkl l k göstermemesi bu bulguyu destekler niteliktedir. Aleksitiminin özk y m girifliminde yayg n oldu u ve özk y m giriflimlerinde bir risk etkeni o- 170

7 E. C. Evren, S. Can, B. Evren, D. Çakmak larak de erlendirilebilece i bildirilmifltir (3). Çal flmam zda da aleksitimik grupta özk y m girifliminin aleksitimik olmayan gruba göre yüksek oranda olmas bu bulguyla uyumlu görünmektedir. Aleksitimideki afektif düzenlenme bozukluklar n n nikotin ba ml l üzerindeki etkisinin göz ard e- dilebilecek düzeyde oldu u bildirilmifltir (45). Ancak çal flmam zda sigara kullan m aleksitimik grupta yüksek bulunmas bu bulguyla ters düflmektedir. Rybakowski ve Ziolkowski nin (12) çal flmas nda aleksitimik hastalar n psikopatoloji fliddetinin daha düflük oldu u bildirilmifltir. Bununla beraber aleksitimik psikiyatri hastalar nda olmayanlara göre, genel psikopatoloji (46,47), duygudurumu bozukluklar (48,49) ve yeme bozukluklar (50) daha fazla saptanm flt r. Aleksitimi ayr ca somatik semptomlar n oluflmas (46,51) ile iliflkili bulunmufltur. Çal flmam zda da bu literatürlerle uyumlu olarak aleksitimik olanlarda herhangi bir I. eksen tan s alma aleksitimik olmayanlara göre yüksek oranda saptanm flt r. Ayr ca al nan I. eksen tan say s ile TAÖ-26 aras nda pozitif korelasyon saptanm flt r. Çal flmam zda, gruplar aras nda SCID-I e göre yaflam boyu major depresyon, halen major depresyon, herhangi bir anksiyete bozuklu unun varl aç s ndan anlaml farkl - l k saptanmam flt r. Benzer flekilde HDDÖ e göre depresyon tan s alan olgu oranlar iki grup aras nda farkl l k göstermemifltir. Ancak aleksitimik olan alkol ba ml lar ndaki HDDÖ toplam puan ortalamas, aleksitimik olmayanlar nkinden daha yüksek bulunmufltur. Ayr ca tüm alkol ba ml lar birlikte de erlendirildi inde, TAÖ-26 ile HDDÖ, HA- Ö ve BUÖ ölçekleri aras nda pozitif korelasyon saptanm flt r. Baz çal flmalar depresyon ile aleksitimi aras nda iliflki oldu unu bildirmifltir (7,14,48,51-54). Bununla beraber depresyonla aleksitiminin ayr m yoksa örtüflen yap lar m olduklar ile ilgili fikir ayr l olmufltur (51,55). Günümüze kadar gelen sonuçlar da depresyon seviyesinin aleksitimi ü- zerine potansiyel etkisi hakk nda birbiriyle çeliflen sonuçlar bildirilmifltir (52,56). Hintikka ve arkadafllar n n (57) genel popülasyonda yapt klar çal flman n sonucunda, aleksitimi ve depresyonun yüksek ölçüde örtüfltü ü sonucuna var lm flt r. Çal flmam z n sonuçlar da bu çal flma sonuçlar n alkol ba ml lar ndan oluflan popülasyonda destekler görünmektedir. Haviland ve arkadafllar (11) da, alkol kullan m - n yeni b rakm fl alkol ba ml lar nda yüksek depresif de er alanlar n düflük alanlara göre daha fazla aleksitimik olduklar n bildirmifllerdir. Ülkemizde yap lan bir çal flmada (40) Zung ölçe ine göre depresyon tan s konan hastalar n %86 s, depresyonda olmayan hastalar n ise %39 u aleksitimik bulunmufltur. Bununla beraber, depresyon fliddetindeki büyük de ifliklikler aleksitimi puanlar n de ifltirebilse de, aleksitiminin duruma ba l bir görüngü de il stabil kiflilik özelli i oldu u bildirilmifltir (58). Aleksitimi ve depresyonun birbiriyle yak n iliflkili ayr yap lar oldu u, buna karfl t olarak anksiyete ve aleksitiminin "duygular n ifade zorlu- u" boyutunun örtüfltü ü bulunmufltur (59). Aleksitiminin anksiyete ile pozitif korelasyon gösterdi ini bildiren çal flmalar da bulunmaktad r (60). Çal flmam zda da anksiyete ve BUÖ ile ölçülen umutsuzluk ile aleksitimi iliflkili bulunmufltur. Bu durum çal flmaya al nan alkol ba ml lar n n i- çinde bulunduklar dönemle ilgili olabilir. Aleksitiminin stabil bir kiflilik yap s oldu unu bildiren çal flmalar n bulundu- u (61,62) göz önüne al n rsa çal flmam zda saptanan depresyon, anksiyete ve aleksitimi iliflkisinin durumsal m yoksa özellik mi oldu unun anlafl lmas için ayn vakalar n takip edilerek depresyon ve anksiyete puanlar n n azalmas i- le birlikte aleksitimi puanlar n n de ifliminin izlenmesi gerekmektedir. Madioni ve arkadafllar (63) TAÖ-26 y uygulad klar bir çal flmada erektil ifllev bozuklu u olan ve ayaktan tedavi gören hastalar n aleksitimi puanlar n n sa l kl kontrollere göre anlaml derecede daha yüksek oldu unu bulmufllard r. A- yaktan tedavi gören bu hastalar n duygular n ve vücut alg - lar n tan yamad klar ve ay rt edemedikleri bildirilmifltir. Yine bu çal flmada, baz cinsel belirtilerin genelde somatizasyon bozuklu unun bir çeflidi olabilece i, affektif ve duygusal alanlar nda yaflanan zorluklar n yak n iliflki kurma kapasitesi üzerinde olumsuz sonuçlar do urabilece i bildirilmifltir. Çal flmam zda da aleksitimik olanlarda erektil ifllev bozuklu- u tan s alanlar n oran aleksitimik olmayanlara göre yüksek bulunmufl ve TAÖ-26 ile UE DF toplam puan ve erektil ifllev bozuklu u düzeyi aras na do rusal ba lant saptanm flt r. Tüm bu bulgular alkol ba ml lar ndan oluflan çal flma popülasyonumuzda erektil ifllev bozuklu u ile aleksitiminin iliflkili oldu unu göstermektedir. Bu çal flmada alkol kullan m fliddeti ile aleksitimi aras nda anlaml iliflki saptanmam flt r. Ancak ayaktan tedavi gören erkek alkol ba ml s hastalarda (22) ve yatarak tedavi gören alkol ba ml s hastalarda aleksitiminin relapsla iliflkisi oldu u ve kötü seyiri belirledi i bildirilmifltir (23). Aleksitiminin psikoterapi sürecini olumsuz etkiledi i bildirilmektedir (45,64,65). Alkol ba ml lar ndaki duygudurum psikopatoloji ve bunun olumsuz sonuçlar n anlamak ve tedavi etmek i- çin aleksitiminin araflt r lmas faydal d r (13). Çal flman n k s tl l klar ndan biri, araflt r lan özelliklerden birinin erektil bozukluk olmas nedeniyle olgular n tamam n erkeklerin oluflturmas d r. Ancak çal flmada aleksitimi, depresyon ve anksiyete gibi araflt r lan di er özellikler ve bunlar n birbirleriyle iliflkisi kad n alkol ba ml lar nda farkl l k gösterebilir. Di er bir k s tl l k, sadece yatarak tedavi gören alkol ba ml lar n n çal flmaya al nm fl olmas d r. Bu, çal flman n sonuçlar n n tüm alkol ba ml lar na yans t lmas n engellemektedir. Ayr ca her ne kadar ölçek ile de erlendirilmifl olsa da erektil ifllev bozuklu unun de erlendirilmesinin özbildirimlere dayand r lmas, oranlar n olmas gerekti inden daha düflük saptanmas na neden olmufl olabilir. SONUÇ Bu çal flmada alkol ba ml lar ndaki aleksitimi oran n n kontrol grubuna göre yüksek bulunmas alkol ba ml lar nda aleksitiminin tan nmas nda özel dikkat gösterilmesi ve aleksitiminin ba ml l k üzerine olumsuz etkisinin araflt r lmas gerekti ini göstermektedir. Literatürde aleksitiminin, alkol ba- ml lar nda olumsuz seyir nedeni olarak bildirilmesi de (22,23) bu gereklili i desteklemektedir. En az ndan alkol ba- ml l tedavisinde zorluk yaflayan ve tedaviye direnç gösteren olgularda aleksitiminin de erlendirilmesi gerekti i aç kt r. Bu popülasyonda aleksitimi ile ilgili takip çal flmalar n n yap lmas sadece aleksitiminin seyir üzerine etkisinin de il, aleksitiminin depresyon ve anksiyete ile iliflkisinin belirlenmesi için de gereklidir. Bu çal flmada saptanan önemli bir di er bulgu da, aleksitimi ile erektil ifllev bozuklu u aras ndaki iliflkidir. Daha ileri araflt rmalarla desteklenmesi gereken bu bulgu, a- leksitiminin dolayl olarak da alkol ba ml l tedavisini olumsuz etkileyebilece ini düflündürmektedir. Di er cinsel ifllev bozukluklar n n aleksitimi ile iliflkisi de araflt r lmas gereken bir aland r. 171

8 Yatarak Tedavi Gören Erkek Alkol Ba ml lar nda Aleksitiminin Depresyon, Anksiyete ve Erektil fllev Bozuklu u ile liflkisi: Kontrollü Bir Çal flma Kaynaklar: 1. Sifneos PE. The prevalence of alexithymic characteristics in psychosomatic patients. Psychother Psychosom 1973;22: Dereboy F. Aleksitimi: bir gözden geçirme. Türk Psikiyatri Dergisi 1990;3: Sayar K, Acar B, Yaz c K. ntihar girifliminde bulunan kiflilerde aleksitimi. Nöropsikiyatri Arflivi 1999;36: Taylor GJ, Bagby RM, Parker JD. The alexithymia construct. A potential paradigm for psychosomatic medicine. Psychosomatics 1991;32: Bankier B, Aigner M, Bach M. Alexithymia in DSM-IV disorder: comparative evaluation of somatoform disorder, panic disorder, obsessive-compulsive disorder, and depression Psychosomatics 2001;42: Salminen JK, Saarijarvi S, Aairela E, Tamminen T. Alexithymia--state or trait? One-year follow-up study of general hospital psychiatric consultation out-patients. J Psychosom Res 1994;38: Honkalampi K, Saarinen P, Hintikka J, Vuokko V, Viinamaki H. Factors associated with alexithymia in patients suffering from depression. Psychother Psychosom 1999;68: Honkalampi K, Hintikka J, Saarinen P, Lehtonen J, Viinamaki H. Is alexithymia a permanent feature in depressed patients? Results from a 6-month follow-up study. Psychother Psychosom 2000;69: Honkalampi K, Hintikka J, Laukkanen E, Saarinen P, Lehtonen J, Viinamaki H. Alexithymia and depression: a prospective study of patients with major depressive disorder. Psychosomatics 2001;42: Honkalampi K, Hintikka J, Antikainen R, Lehtonen J, Viinamaki H. Alexithymia in patients with major depressive disorder and comorbid cluster C personality disorders: a 6- month follow-up study. J Personal Disord 2001;15: Haviland MG, MacMurray JP, Cummings MA. The relationship between alexithymia and depressive symptoms in a sample of newly abstinent alcoholic inpatients. Psychother Psychosom 1988;49: Rybakowski J, Ziolkowski M. Clinical and biochemical heterogeneity of alcoholism: the role of family history and alexithymia. Drug Alcohol Depend 1991;27: Cecero JJ, Holmstrom RW. Alexithymia and affect pathology among adult male alcoholics. J Clin Psychol 1997;53: Haviland MG, Shaw DG, MacMurray JP, Cummings MA. Validation of the Toronto Alexithymia Scale with substance abusers. Psychother Psychosom 1988;50: Taylor GJ, Parker JD, Bagby RM. A preliminary investigation of alexithymia in men with psychoactive substance dependence. Am J Psychiatry 1990;147: Haviland MG, Hendryx MS, Shaw DG, Henry JP. Alexithymia in women and men hospitalized for psychoactive substance dependence. Compr Psychiatry 1994;35: Keller DS, Wilson A. Affectivity in cocaine and opiate abusers. Psychiatry 1994;57: Pinard L, Negrete JC, Annable L, Audet N. Alexithymia in substance abusers: persistence and correlates of variance. Am J Addiction 1996;5: Handelsman L, Stein JA, Bernstein DP, Oppenheim SE, Rosenblum A, Magura S. A latent variable analysis of coexisting emotional deficits in substance abusers: alexithymia, hostility, and PTSD. Addict Behav 2000;25: Haviland MG, Shaw DG, Cummings MA, MacMurray JP. Alexithymia: subscales and relationship to depression. Psychother Psychosom 1988;50: Helmers KF, Mente A. Alexithymia and health behaviors in healthy male volunteers. J Psychosom Res 1999;47: Ziolkowski M, Gruss T, Rybakowski JK. Does alexithymia in male alcoholics constitute a negative factor for maintaining abstinence? Psychother Psychosom 1995;63: Loas G, Fremaux D, Otmani O, Lecercle C, Delahousse J. Is alexithymia a negative factor for maintaining abstinence? A follow-up study. Compr Psychiatry 1997;38: First MB, Spitzer RL, Gibbon M, Williams JBW Structured Clinical Interview for DSM-IV Axis I Disorders (SCID-I), Clinical Version. Washington D.C. and London: American Psychiatric Press, Inc Çorapç o lu A, Aydemir Ö, Y ld z M, Esen A, Köro lu E. DSM- IV Eksen I Bozukluklar (SCID-I) için Yap land r lm fl Klinik Görüflme, Klinik Versiyon. Ankara: Hekimler Yay n Birli i Williams BW. A structured interview guide for Hamilton Depression Rating Scale. Arch Gen Psychiatr 1978;45: Akdemir A, Örsel S, Da, Türkçapar H, çcan N, Özbay H. Hamilton depresyon derecelendirme ölçe inin geçerlili i, güvenilirli i ve klinikte kullan m. Psikiyatri Psikoloji Psikofarmakoloji Dergisi 1996:4: Hamilton M. The assesment of anxiety states by rating. Br J Med Psychol 1959;32: Yaz c MK, Demir B, Tanr verdi N, Karaa ao lu E, Yolaç P. Hamilton Anksiyete De erlendirme Ölçe i, de erlendiriciler aras güvenirlik ve geçerlik çal flmas. Türk Psikiyatri Dergisi 1998;9: Gibbs LE. Validity and reliability of the Michigan alcoholism screening test: a review. Drug Alcohol Depend 1983;12: Coflkunol H, Ba diken, Sorias S, Sayg l R. Michigan Alkolizm Tarama Testi nin geçerlili i. Ege T p Dergisi 1995;34: Beck AT, Lesker D, Trexler L. The Hopelessness Scale. J Consult Clin Psychol 1974;42: Durak A. Beck Umutsuzluk Ölçe inin geçerlik ve güvenirlik çal flmas. Türk Psikoloji Dergisi 1994;9: Rosen RC, Riley A, Wagner G, Osterloh IH, Kirkpatrick J, Mishra A. The international index of erectile function (IIEF): a multidimensional scale for assesment of erectile dysfunction. Urology 1997;49: Türk Androloji Derne i IIEF Validasyon Grubu. Erektil fllevi Uluslararas De erlendirme formu (IIEF) Türkçe Versiyonu, 4. Ulusal Cinsel fllev Bozukluklar Kongresi Özet Kitab, stanbul, Mart 2002:

9 E. C. Evren, S. Can, B. Evren, D. Çakmak 36. Taylor GJ, Bagby RM, Ryan DP, Parker JD, Doody KF, Keefe P. Criterion validity of the Toronto Alexithymia Scale. Psychosom Med 1988;50: Dereboy F. Aleksitimi özbildirim ölçeklerinin psikometrik özellikleri üzerine bir çal flma. Yay nlanmam fl Uzmanl k Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi T p Fakültesi, Psikiyatri Anabilim Dal, Kauhanen J, Kaplan GA, Julkunen J, Wilson TW, Salonen JT. Social factors in alexithymia. Compr Psychiatry 1993;34: Pektafl MÖ, Kalyoncu A, Demirbek B, Beyazyürek M. Alkol ba ml lar nda aleksitimi. XXVII. Ulusal Psikiyatri Kongresi. Özet Kitab, Antalya, 6-9 Kas m 1991: Ar kan Z, Candansayar S, Coflar B, Sertcan Y, Koçal N, Ifl k E. Alkol ba ml l nda kesilme belirtilerinin tedavisinden sonra aleksitimik özellikler, depresyon ve somatizasyon aras ndaki iliflki XXIX. Ulusal Psikiyatri Kongresi. Özet Kitab, Bursa, 29 Eylül-4 Ekim 1993: Parker JDA, Taylor GJ, Bagby RM. The alexithymia construct: relationship with sociodemographic variables and intelligence. Compr Psychiatry 1989;30: Pasini A, Delle Chiaie R, Seripa S, Ciani N. Alexithymia as related to sex, age, and educational level: results of the Toronto Alexithymia Scale in 417 normal subjects. Compr Psychiatry 1992; 33: Yemez B. Aleksitimi ile demografik özellikler aras nda iliflki araflt r lmas. XXVII. Ulusal Psikiyatri Kongresi. Özet Kitab, Antalya, 6-9 Kas m 1991: Finn PR, Martin J, Pihl RO. Alexithymia in males at high genetic risk for alcoholism. Psychother Psychosom 1987;47: Lumley MA, Downey K, Stettner L, Wehmer F, Pomerleau OF. Alexithymia and negative affect: relationship to cigarette smoking, nicotine dependence, and smoking cessation. Psychother Psychosom 1994;61: Taylor- GJ, Parker JDA, Bagby RM, Acklin MW. Alexithymia and somatic complaints in psychiatric out-patients. J Psychosom Res 1992:36: Bach M, Bach D, Boicr FX, Nutzingcr DO. Alexithymia and somatization: Relationship to DSM-III-R diagnoses. J Psychosom Res 1994;38: Saarijarvi S, Salminen JK, Tamminen T, Aarela E. Alexithymia in psychiatric consultation- liaison patients. Gen Hosp Psychiatry 1993;15: Joukamaa M, Lepola U. Alexithymic features in patients with panic disorder. Nord J Psychiatry 1994:48: Groot JM, Rodin G, Olmsted MP. Alexithymia, depression, and treatment outcome in bulimia nervosa. Compr Psychiatry 1995:36: Rief W, Heuser J, Fichter MM. What does the Toronto Alexithymia Scale TAS-R measure? J Clin Psychol 1996;52: Wise TN, Jani NN, Kass E, Sonnenschein K, Mann LS. Alexithymia: relationship to severity of medical illness and depression. Psychother Psychosom 1988;50: Hendryx MS, Haviland MG, Shaw DG. Dimensions of alexithymia and their relationship to anxiety and depression. J Pers Assess 1991;56: Aarela E, Saarijarvi S, Salminen JK, Toikka T. Alexithymic features do not predict compliance with psychotherapy in consultation--liaison patients. Gen Hosp Psychiatry 1997;19: Parker JDA, Bagby RM, Taylor GJ. Alexithymia and depression: distinct or overlapping constructs? Compr Psychiatry 1991;32: Sexton MC, Sunday SR, Hurt S, Halmi KA. The relationship between alexithymia, depression, and axis II psychopathology in eating disorder patients. Int J Eat Disord 1998;23: Hintikka J, Honkalampi K, Lehtonen J, Viinamaki H. Are alexithymia and depression distinct or overlapping constructs?: a study in a general population. Compr Psychiatry 2001;42: Luminet O, Bagby RM, Taylor GJ. An evaluation of the absolute and relative stability of alexithymia in patients with major depression. Psychother Psychosom 2001;70: Marchesi C, Brusamonti E, Maggini C. Are alexithymia, depression, and anxiety distinct constructs in affective disorders? J Psychosom Res 2000;49: Berthoz S, Consoli S, Perez-Diaz F, Jouvent R. Alexithymia and anxiety: compounded relationships? A psychometric study. Eur Psychiatry 1999;14: Wise TN, Mann LS, Hill B. Alexithymia and depressed mood in the psychiatric patient. Psychother Psychosom 1990;54: Wise TN, Nlann LS, Randell P. The stability of alexithymia in depressed patients. Psychopathology 1995;28: Madioni F, Mammana LA. Toronto Alexithymia Scale in outpatients with sexual disorders. Psychopathology 2001;34: Valera EM, Berenbaum H. A twin study of alexithymia. Psychother Psychosom 2001;70: Grabe HJ, Spitzer C, Freyberger HJ. Alexithymia and the temperament and character model of personality. Psychother Psychosom 2001;70: