PAN K AGORAFOB ÖLÇE (PAÖ)

Transkript

1 PAN K AGORAFOB ÖLÇE (PAÖ) Özgün ad : Panic & Agoraphobia Scale Bandelow B, Hajak G, Holzrichter S, Kunert HJ, Rüther E: Assesing the efficacy of treatments for panic disorder and agoraphobia. I. Methodological problems. Int Clin Psychopharmacol 1995;10:83-93 Bandelow B: Assesing the efficacy of treatments for panic disorder and agoraphobia. II. The Panic and Agoraphobia Scale. Int Clin Psychopharmacol 1995; 10: Genel bilgi: Panik bozuklu u tan s alm fl olan hastada panik ataklar n, fobik kaç nmay, beklenti anksiyetesini, sosyal iliflkilerdeki k s tlanmay, bedensel hastal k inanc n göz önüne alarak alt bölümler halinde fliddet derecelendirir. Her bir alt bölüme ait puanlar panik bozuklu un bileflen puanlar n, bu puanlar n toplam ise toplam fliddet puan n belirler. Hem gözlemci, hem de özbildirim formu gelifltirilmifl ve Türkçe'ye uyarlanm flt r. DSM-III-R, DSM-IV veya ICD-10 gibi standart kabul edilen tan arac yla panik bozuklu u tan s (agorafobili veya agorafobi olmadan) alm fl olan hastalarda uygulan r. Ölçek özellikle ilaç veya psikolojik tedavilerinin etkinli inin araflt r ld klinik çal flmalar n haftal k de erlendirilmesi için gelifltirilmifltir. Ayr ca di er psikiyatrik hasta gruplar nda panik bozuklu u ve agorafobi belirti örüntüsünü araflt rmak amac yla kullan labilir. Gerek gözlemci, gerekse özbildirim formlar ndan her biri befler bafll kta toplam 14'er soru içermektedir. Bafll klar ve kapsad klar soru say s s rayla: Panik ata özellikleri (3+1), agorafobi/kaç nma davran fl (3), beklenti anksiyetesi (2), yetiyitimi (3), sa l k konusunda endifle (2)'dir. Beflli Likert tipi ölçüm sa lamaktad r. On dakikada doldurulabilen birer sayfadan oluflan iki form halindedir. Yönerge ölçe in bafl nda bulunmaktad r. Her iki ölçekte de her bir bafll n bafll k puan toplam, o bafll k puan n ve tüm bafll klar toplam toplam panik bozuklu u ve bileflenleri fliddet puan n verir. Türkiye'de yap lan çal flma sonucunda kesme noktas 11/12 puan aras nda al nd nda en yüksek özgüllük (%92,94) ve duyarl l k (%92.00) sa lanmaktad r. Panik bozuklu unu ve özelliklerini bilen kifliler kullanabilir. Görüflmeci formunu uygulamak için psikopatoloji bilmek gereklidir. Türkçe formunun makalesi: Tural Ü, Fidaner H, Alk n T, Bandelow B: Türk Psikiyatri Dergisi 2000;11(1).

2 PAN K AGORAFOB ÖLÇE (Hasta Anketi) Hasta: Tarih: Vizit: Bu anket panik ataklar ve agorafobiden yak nan kifliler için haz rlanm flt r. Geçti imiz hafta içindeki belirtilerinizin fliddetini puanlay n z. Panik ataklar afla daki belirtilerin efllik etti i bunalt (s k nt ) nöbetleri olarak tan mlanmaktad r. Çarp nt lar veya kalp at mlar n n güçlü olmas veya h zlanmas Terleme Titreme, sars lma A z kurulu u Nefes almada güçlük Bo ulma duygusu Gö üste a r, s k flma hissi Bulant ya da kar n bölgesinde rahats zl k hissi (örne in midenin altüst olmas ) Bafl dönmesi, düflecek gibi olma, bayg nl k ya da baflta sersemlik hissi Nesnelerin gerçek d fl oldu u (rüyadaym fl gibi) veya benli in yabanc laflmas ya da tam olarak burada de ilim duygular Denetim kayb, delirme ya da bay lma korkusu Ölüm korkusu Atefl basmas ya da ürperme Uyuflma ya da kar ncalanma duygular Panik ataklar aniden bafllar ve fliddeti on dakika içinde artar. A.1. Ne s kl kta panik ata geçirdiniz? 0. Geçen hafta hiç panik ata olmad 1. Geçen hafta içinde 1 panik ata oldu 2. Geçen hafta içinde 2-3 panik ata oldu 3. Geçen hafta içinde 4-6 panik ata oldu 4. Geçen hafta içinde 6'dan fazla panik ata oldu A.2. Geçen hafta içindeki panik ataklar n z ne fliddetteydi? 0. Panik ata olmad 1. Ataklar çok az fliddetteydi 2. Ataklar orta derece fliddetliydi 3. Ataklar epeyce fliddetliydi 4. Ataklar çok fliddetliydi A.3. Panik ataklar n n her biri genellikle ne kadar sürüyordu? 0. Panik ata olmad dakika aras sürdü dakikadan çok 1 saatten az sürdü 3. 1 saatten çok 2 saatten az sürdü 4. 2 saatten daha uzun sürdü

3 PAN K AGORAFOB ÖLÇE (Hasta Anketi) U. Ataklardan ço u beklenen atak m yd (yani korkulan durumlarda ortaya ç kan) yoksa beklenmedik anda (kendili inden) mi ortaya ç k yordu? 0. Ço unlukla beklenmedik 1. Beklenmedikler beklenenlerden çok 2. Baz s beklendik baz s beklenmedik 3. Beklenenler beklenmediklerden çok 4. Ço unlukla beklendik B.1. Geçti imiz hafta panik ata geçirece iniz veya rahats z olaca n zdan korkman z nedeniyle belirli durumlardan kaç nd n z m? 0. Kaç nma yok (veya panik ataklar m n nerede ortaya ç kaca belli olmuyor) 1. Oldukça nadir kaç nd m 2. Bazen kaç nd m 3. S k s k kaç nd m 4. Her zaman kaç nd m B.2. Lütfen kaç nd n z durumlar ya da birisi yan n zda de ilken panik ata geçirdi iniz veya rahats z oldu unuz durumlar iflaretleyiniz. 01. Uçaklar 02. Metro (yer alt nda) 03. Otobüsler, trenler 04. Gemiler 05. Tiyatrolar, sinemalar 06. Süpermarketler 07. Kuyrukta beklemek 08. Konser salonlar, stadyumlar 09. Parti ya da sosyal toplant lar 10. Kalabal klar 11. Lokantalar 12. Müzeler 13. Asansörler 14. Kapal yerler (tünel gibi) 15. S n flar, konferans salonlar 16. Otomobile binmek veya sürmek (örne in trafik s k fl kken) 17. Genifl salonlar (lobiler) 18. Sokakta yürümek 19. Tarlalar, genifl caddeler, avlular 20. Yüksek yerler 21. Köprülerden geçmek 22. Evden uzaklara gitmek 23. Evde tek bafl n kalmak Di er durumlar:

4 PAN K AGORAFOB ÖLÇE (Hasta Anketi) B.3. Kaç nd n z bu durumlar sizce ne kadar önemliydi? 0. Önemli de il (veya kaç nma yok) önemli önemli 3. Epeyce önemli 4. Çok önemli C.1. Geçen hafta içinde panik ata geçirmekten korkunuz oldu mu? 0. Hiçbir zaman korkum olmad 1. Oldukça nadiren korktum 2. Bazen kortum 3. S k s k korktum 4. Her zaman korktum C.2. Bu korkudan korkmak ne kadar fliddetliydi? 3. Epeyce D.1. Geçen hafta içinde panik ataklar n z ya da agorafobiniz aile iliflkilerinizde (efl, çocuklar vb.) k s tlanmaya ya da bozulmaya yol açt m? 0. Bozulma yok bozulma oldu bozulma oldu 3. Epeyce bozulma oldu bozulma oldu D.2. Geçen hafta içinde panik ataklar n z ya da agorafobiniz toplumsal yaflam n z veya bofl zamanlar n z de erlendirmenizde k s tlamaya ya da bozulmaya (sinemaya veya bir arkadafl toplant s na gidememe gibi) yol açt m? 0. Bozulma yok bozulma oldu bozulma oldu 3. Epeyce bozulma oldu bozulma oldu

5 PAN K AGORAFOB ÖLÇE (Hasta Anketi) D.3. Geçen hafta içine panik ataklar n z ya da agorafobiniz ifl veya evdeki sorumluluklar n z yerine getirmenizde k s tlanma ya da bozulmaya yol açt m? 0. Bozulma yok bozulma oldu bozulma oldu 3. Epeyce bozulma oldu bozulma oldu E.1. Geçen hafta içinde bunalt belirtilerinizden dolay zarar görece iniz (örne in kalp krizi geçirmek, y l p kalmak ya da yaralanmak) endiflesini yaflad n z m? 3. Epeyce E.2. Doktorunuz sizin çarp nt, bafl dönmesi, kar ncalanma, nefes t kanmas gibi belirtilerinizin ruhsal nedenli oldu unu söyledi inde onun yanl fl düflündü üne inand n z olur mu? Gerçek nedenin henüz ad konmam fl bedensel bir durum oldu unu düflünür müsünüz? 0. Hiçbir zaman (daha çok ruhsal bir hastal kt r) 1. Oldukça nadir 2. Bazen 3. S k s k 4. Her zaman (daha çok organik bir hastal kt r) B.2. Bafll : Tüm korkulan durumlar ekleyin. Korkulan durum yoksa 0 puan, 1 durum=1 puan, 2-3 durum=2 puan, 4-8 durum= 3 puan, 8 durumdan çoksa=4 puan. TOPLAM PUAN = U hariç bütün bafll klara ait puanlar toplay n.

6 PAN K AGORAFOB ÖLÇE (Gözlem Anketi) Hasta: De erlendiren: Tarih: Vizit: Son haftay de erlendirin. A.Panik ataklar A.1. Panik ata s kl 0. Geçen hafta hiç panik ata olmad 1. Geçen hafta içinde 1 panik ata oldu 2. Geçen hafta içinde 2-3 panik ata oldu 3. Geçen hafta içinde 4-6 panik ata oldu 4. Geçen hafta içinde 6'dan fazla panik ata oldu A.2. fiiddet? 0. Panik ata olmad 1. Ataklar genellikle çok hafif fliddetteydi 2. Ataklar orta derecede fliddetliydi 3. Ataklar epeyce fliddetliydi 4. Ataklar çok fliddetliydi A.3. Panik ataklar n n her birinin ortalama süresi 0. Panik ata olmad dakika aras sürdü dakikadan çok 1 saatten az sürdü 3. 1 saatten çok 2 saatten az sürdü 4. 2 saatten daha uzun sürdü U. Ataklardan ço u beklenen ataklar m (korkulan durumlarda m ortaya ç k yor) yoksa beklenmedik (kendili inden) mi? 0. Ço unlukla beklenmedik 1. Beklenmedikler beklenenlerden çok 2. Baz s beklendik baz s beklenmedik 3. Beklenenler beklenmediklerden çok 4. Ço unlukla beklendik B. Agorafobi, kaç nma davran fl B.1. Kaç nma davran fl s kl 0. Hiç kaç nma yok (veya agorafobi yok) 1. Korku yaratan durumlardan oldukça nadir kaç nma 2. Korku yaratan durumlardan bazen kaç nma 3. Korku yaratan durumlardan s k s k kaç nma 4. Korku yaratan durumlardan her zaman kaç nma

7 PAN K AGORAFOB ÖLÇE (Gözlem Anketi) B.2. Kaç n lan durum say s 0. Hiç (veya agorafobi yok) 1. 1 durum durum durum 4. Pek çok farkl durumda ortaya ç k yor. B.3. Kaç n lan durumlar n önemi 0. Önemli de il önemli önemli 3. Epeyce önemli 4. Çok önemli C. Beklenti anksiyetesi veya korkudan korkmak C.1. Beklenti anksiyetesinin s kl 0. Hiç beklenti anksiyetesi yok 1. Panik ata geçirmekten duyulan korku oldukça nadir 2. Panik ata geçirmekten duyulan korku bazen 3. Panik ata geçirmekten duyulan korku s k s k 4. Panik ata geçirmekten duyulan korku her zaman C.2. Bu korkudan korkmak ne kadar fliddetliydi? 3. Epeyce D. Yeti yitimi D.1. Aile iliflkilerinde yeti yetiminin (efl, çocuklar vb.) fliddeti 3. Epeyce D.2. Sosyal liflkiler ve bofl zamanlar de erlendirmek (sinema, sosyal olaylar vb.) yeti yitiminin fliddeti 3. Epeyce fliddetli

8 PAN K AGORAFOB ÖLÇE (Gözlem Anketi) D.3. fl yaflam ve evdeki sorumluluklardaki yeti yitiminin fliddeti 3. Epeyce fliddetli E. Sa l k konusunda endifle E.1. Sa l a zarar gelece i konusunda endifle. Hastan n bedensel zarara u rayaca endiflesi 3. Epeyce fliddetli E.2. Organik hastal k inanc Hastan n anksiyete semptomlar n n psikolojik de il de somatik nedenli oldu unu düflünmesi. 0. Hiçbir zaman (daha çok ruhsal bir hastal kt r) 1. Oldukça nadir 2. Bazen 3. S k s k 4. Her zaman (daha çok organik bir hastal kt r) TOPLAM PUAN: U hariç bütün bafll klara ait puanlar toplay n.