KAPİTALİZM: KURAMSAL YAKLAŞIMLAR

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "KAPİTALİZM: KURAMSAL YAKLAŞIMLAR"

Pembe Memiş
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 KAPİTALİZM: KURAMSAL YAKLAŞIMLAR Hüseyin Özel İktisat Bölümü Hacettepe Üniversitesi 06800, Beytepe, Ankara

2 TOPLUMSAL TASARIMIN ÜÇ SORUNU: 1. Ekonomik Koordinasyon Sorunu : Kaynak Dağıtımı ve Sermaye Birikimi 2. Etik Sorun: Bireysel Özgürlüğün Korunması 3. Toplumsal Düzen Sorunu: Görünmez El

3 1. EKONOMİK SORUN A. Koordinasyon Sorunu; i. Dışşallıklar (Mülkiyet Haklarının Tanımlanması) ii. Periyodik Dalgalanma ve Krizler B. Bölüşüm Sorunu: Ekonomik Etkinlik, Sosyal Adalet Ve Bireysel Özgürlük (Keynes) C. Kapitalizmin Kurumsal Yapısı: Homo Oeconomicus vs. Homo Reciprocan (Marx, Weber, Polanyi)

4 KAPİTALİZM MODELLERİ (Schumpeter 1954: 565) DURAKLAMAYAN (HITCHLESS) DURAKLAYAN (HITCHBOUND) KURAMSAL YAPI Kapalı (Bölüşümden Bağımsızlık) Açık (Bölüşüme Bağımlılık) YÖNTEM DÜZEN Statik/Karşılaştırmalı Statik Kendiliğinden (Etkin) Karşılaştırmalı Statik/ Dinamik Dinamik / Evrimsel (Etkin olmayan) İSTİKRARSIZ- LIK KAYNAĞI Dışsal İçsel

5 DURAKLAMAYAN MODELLER DÖNGÜSEL AKIM (MİKRO)

6 DURAKLAMAYAN MODELLER STATİK MODEL: DÖNGÜSEL AKIM (MAKRO)

7 DURAKLAMAYAN MODELLER GÖRÜNMEZ EL VE SAY YASASI Her Arz Kendi Talebini Yaratır. Toplam Arz (AS) her zaman Toplam Talebe (AD) eşittir: AS = AD Y = C + I ya da I = S Üretilen her mal, kendi değeri kadar bir gelir yaratır; çünkü mal üretmek için kullanılan üretim faktörlerine yapılan ödemeler, bu faktörlerin gelirlerini oluşturur. Dolayısıyla üretimin toplam değeri, yaratılan toplam gelire eşittir. Denge durumunda tam istihdam gerçekleşir.

8 (DURAKLAMA EĞİLİMLERİ) SAY YASASI NEDEN GEÇERSİZ? 1.OPTIMAL PLANLAR ARASI UYUMSUZLUK : Farklı karar birimlerinin (üreticiler ile tüketiciler) ararlarının birbiriyle uyum içerisinde olması ancak tesadüfen gerçekleşebilir. (Koordinasyon Sorunu): Eksik Tüketim Teorileri Malthus, Marx, Keynes; Belirsizlik (Keynes) 2.İSTİHDAM KARARLARI SEÇİME BAĞLI DEĞİLDİR: İşsiz kalmak bir seçim sonucu değildir (gayri iradi işsizlik). Yedek Sanayi Ordusu (Marx); parasal ücretlerin katılığı (Keynes); 3.PARA NÖTR DEĞİLDİR : Para yalnızca bir değişim (mübadele) aracı değildir; aynı zamanda da bir finansal varlıktır. (Marx, Keynes).

9 (DURAKLAMA EĞİLİMLERİ) Görünmez El Evrimsel El 1. Görünmez El (Invisible Hand): Uyumlu (Harmonious) düzen; sosyal kontrat yaklaşımı; bireyci ve liberal teori (Adam Smith, Avusturya İktisadı Hayek in Kendiliğinden Düzen Anlayışı) 2. Evrimsel El (Etkin Olmayan Düzen): Sistem/yapı/kurum vs. nin ortaya çıkma ve yeniden üretim sürecinde farklılık ve değişimi öne çıkarır. Kusur (dışsallık vs.) ve etkin olmayan durumlara olanak verir (Polanyi, Marx ve Schumpeter).

10 (DURAKLAMA EĞİLİMLERİ) Kapitalizme İlişkin (Schumpeterci) Önermeler: 1. Kapitalizm yaratıcı yıkım süreciyle nitelenen evrimsel bir gelişme gösterir. 2. Yenilikler (innovations) demetler (clusters) halinde gelir. 3. Kurumsal düzenlemeler demetler halinde gelir. Yani, Kapitalizmin evrimi yaratıcı yıkım yenilik kurumsal dönüşümler süreci ile nitelenir.

11 (DURAKLAMA EĞİLİMLERİ)

12 ÜÇ KOORDİNASYON ÇERÇEVESİ SENKRONİK DİYAKRONİK DİNAMİK/ EVRİMSEL ANALİZ ÇERÇEVESİ Statik Karşılaştırmalı Statik Dinamik DENGE KAVRAYIŞI Statik Denge ( Dinlenme Durumu) Kayan Denge Geçici Denge Yapısal Değişme Yokluğu YÖNTEM Mekanik Mekanik Organik/Evrimsel DEĞİŞME - Sürekli ve tedrici Kesintili, sıçramalı DEĞİŞMENİN KAYNAĞI Sistem Dışı Sistem Dışı ( Kaydırma Değişkenleri) İçsel/Yapısal ( Yaratıcı Yıkım ) DÜZEN Görünmez El (İstikrarlı) Görünmez El/Ters El (İstikrarsız) Dağılan (Dissipative) (İstikrarsız)

13 STATİK vs. DİNAMİK ANALİZ Foster (2000), & Schumpeter (2005) STATİK/ KARŞILAŞTIRMALI STATİK EVRİMSEL DEĞİŞİM DENGE DÜZEN EVRİMCİ SÜREÇ Nedensel niceliksel: Fonksiyonel, Doğrusal, Tersinir (Reversible): (Many-to-one-mapping) Newtoncu: Güçler arası denge (Disequilibrium) Kendiliğinden İstikrarlı (Optimizasyon) Doğal Seçilimi (uncovering tacit knowledge ) (Definite, deterministic and efficient outcomes) Invisible Hand Gelişme, Yenilik Uyarlamacı, Doğrusal Olmayan, Terisinemez (Irreversible) (One-to-many-mapping/Bifurcations) Termodinamik: Yapısal Değişme Yokluğu (Nonequilibrium) Self-Organized İstikrarsız/Dağılan (Dissipative) (Rutin: Business as usual ) Rasgele Mutasyon (Innovation) (Emergent, indeterminate, and unknown outcomes) Evolutionary Hand

14 İKTİSADİ DÜŞÜNCE OKULLARI NEOKLASİK İKTİSAT KLASİK- MARKSİST İKTİSAT AVUSTURYA İKTİSADI KEYNESCİ İKTİSAT EVRİMCİ İKTİSAT SCHUMPETER SİSTEM Kapalı Açık Açık Kapalı (Keynes I) Açık (Keynes II) Açık DENGE Newtoncu Güçler Eşitliği Çekim Merkezi Optimal Planlararası Uyum Kayan/Geçici Denge Dengedışı EVRİM & DÜZEN Mekanik Mekanik Potansiyel olarak Evrimci, Mekanik (Keynes I) Evrimci (Keynes II), Evrimci DÜZEN Görünmez El Görünmez Ters El, Görünmez El Görünmez Ters El Evrimci El İSTİKRAR- SIZLIK KAYNAĞI Dışsal: (Hükümet, Merkez Bankası, Oligopolistik Yapılar, vs.) İçsel: Sermaye Birikimi/Kriz ve Kriz Finansal Sistem Dışsal (Hükümet, Merkez Bankası, Tekelici Yapılar, vs İçsel: Finansal Sistem (Say Yasası) Sermaye Birikim (Bıçak Sırtı Denge) İçsel: Finansal Sistem ve Yaratıcı Yıkım

ÜÇ KAPİTALİZM VİZYONU NEOKLASİK KEYNESCİ KLASİK/ MARKSİST/ SCHUMPETER ANALİZ Duraklamayan Duraklama Eğilimi gösteren Duraklayan DENGE Dinlenme Durumu Kayan Denge Çekim Merkezi (Center of Gravity)

15 ÜÇ KAPİTALİZM VİZYONU NEOKLASİK KEYNESCİ KLASİK/ MARKSİST/ SCHUMPETER ANALİZ Duraklamayan Duraklama Eğilimi gösteren Duraklayan DENGE Dinlenme Durumu Kayan Denge Çekim Merkezi (Center of Gravity) KOORDİNASYON VE DÜZEN Mekanik Mekanik Mekanik/ Dinamik İSTİKRARSIZLIK KAYNAĞI Hükümet / Merkez Bankası Para ve Finans Sistemi (Belirsizlik) Birikim Bıçak Sırtı (Knife-edge) Birikim (Kriz) Finansal Sistem

2. BİREYSEL ÖZGÜRLÜK SORUNU Modern Kimlik üzerindeki Baskılar (Meşrulaştırma Sorunu) 1. Eşitlik ideali piyasa içindeki gerçekleşen eşitsizlikler, 2.

16 2. BİREYSEL ÖZGÜRLÜK SORUNU Modern Kimlik üzerindeki Baskılar (Meşrulaştırma Sorunu) 1. Eşitlik ideali piyasa içindeki gerçekleşen eşitsizlikler, 2. Özgürlük, kişisel özerklik ve bağımsızlık, dünyayı dönüştürebilme gücü Üretken mekanizmaya nesnel bağımlılık Demir Kafes (iron cage) içinde bir dişliye dönüşme 3. Kişisel Gelişim ve Kendi kendini gerçekleştirme yabancılaşma, güçsüzleşme ve yalıtılmışlık.

17 3. DÜZEN SORUNU : PİYASA TOPLUMUNUN FAY HATLARI 1. Ekonomik - Politik Kurumsal Alanlar Ayrımı: Piyasa Toplumun Geri Kalanı 2. Bireysel Atom Toplumsal Varlık (Homo Oeconomicus Homo Reciprocan: Açlık & Kazanç güdüsü Kendi kendini gerçekleştirme 3. İkili Hareket : Piyasanın Genişlemesi ile Toplumsal Korumacı (Protectionist) Karşı hareket

18 II. KURUMSAL YAPI VE KAPİTALİZMİN GELİŞİMİ Soru 1: Piyasa yanlısı Küreselleşme hareketi, 1930 larda olduğu gibi kesintiye uğrayıp daha korumacı karşı hareketle karşılaşır mı? Yanıt 1: Mümkün; çünkü piyasa sisteminin son iki yüzyıldaki gelişimi bir sarkacın salınımlarını andırıyor: Salınım piyasa yanlısı bir sosyal ve ekonomik örgütlenmeden daha müdahaleci bir örgütlenmeye (ve tersi) biçiminde gerçekleşir görünüyor.

19 Kapitalizmin (Küresel) Evriminin Üç Ardışık Dönemi: 1. Genişleme Dönemi: 19. yüzyıldan 1930 lara): Fırst Industrıal Divide : Sanayi Devrimi; buhar gücü; fabrika sistemi Kaynak dağıtım süreçlerinde piyasa egemenliği. Altın Standardı Sistemi Liberal Devlet 2. Ekonomik ve Toplumsal Korumacılık: 1930 lardan 1970 lere: Second Industrial Divide : Elektrik; Fordism; montaj hattı üretimi Düzenlenmiş piyasa, ve tam istihdama yönelik talep yönetim politikaları. Bretton Woods sistemi; ayarlanabilir sabit kur rejimi; uluslararası sermaye hareketleri kısıtlamaları Koruyucu Devlet (Refah Devleti) 3. Piyasa Yanlısı (Neoliberal) Dönem: 1980 lerden günümüze: Third Industrial Divide : Bilgisayar; IT Teknolojileri; Esnek üretim & istihdam Piyasa Yanlısı Reformlar (Washington/Post-Washington Consensus). Uluslararası Sistemsizlik? Neo-liberal Devlet

20 KAPİTALİZMİN KURUMSAL GERİLİMLERİ : LİBERAL DÖNEM (1. Salınım) EKONOMİK SİYASAL ULUSAL Piyasa (İşsizlik) Liberal Devlet (Sınıf Savaşımı) ULUSLARARASI Altın Standardı (Döviz Kurları üzerindeki Baskılar) Balance of Power System (Emperyalist Çekişmeler) İktisadi Siyasal Kurumlar bağlantısı: haute finance

21 : REFAH KAPİTALİZMİ (2. Salınım) EKONOMİK SİYASAL ULUSAL Düzenlenmiş Piyasa (Dr. Jekyll - Mr. Hyde) Refah Devleti ( Meşruiyet Krizi ) ULUSLARARASI Bretton Woods Sistemi (Sermaye Akımları ve Pegged Döviz Kurları) Soğuk Savaş / Yılgı Dengesi ( Doğu Batı Karşıtlığı) İktisadi Siyasal Kurumlar bağlantısı : IMF, Dünya Bankası

22 1980 LERDEN GÜNÜMÜZE: KÜRESEL AŞAMA? (3. Salınım) EKONOMİK SİYASAL ULUSAL Piyasa (Yoksulluk) Neo-Liberal Devlet ( Çokkültürlülük" Yaşam Tercihleri Çatışması) ULUSLARARASI Küresel Finansal Sistem(sizlik) Yeni Dünya Düzeni? (Krizin ardından) (Mali Krizler- Kuzey- Güney Karşıtlığı) ( Yeni Orta Çağcılık Kültürlerarası Çatışma ) İktisadi Siyasal Kurumlar bağlantısı : IMF, World Bank, WTO.

23 Soru 2: Sarkacın salınımlarını belirleyen kurumsal dönüşümün kaynakları neler? Yanıt 2a: (Makro: Ekonomik Düzey) Finansal Gelişmeler: Bir kurum olarak Para daki değişmeler: Finansal yenilikler; finans ve kredi sistemindeki genişleme, para tanımının değişmesi: Finansal İstikrarsızlık Ekonomik Etki Yanıt 2b: ( Meso : Teknolojik Düzey) Teknolojik Gelişmeler: Radikal yenilikler, yeni teknoekonomik paradigmalar yaratıyor (1., 2., ve 3. Sanayi Bölünümleri Regülasyon Okulu ) Teknolojik Etki Yanıt 3b: (Mikro: Kurumsal Bireysel Düzey) İkili Devinim : Homo Oeconomicus ile Homo Reciprocan Çatışması: Dr. Jeykll vs. Mr. Hyde (Faust un ikilemi) Toplumsal Etki

24 GELECEK: HANGİSİ? 1. It is better that a man should tyrannise over his bank balance than over his fellow-citizens (J. M. Keynes, General Theory, 1936). 2. The Stock Exchange is a poor substitute for the Holy Grail (J. A. Schumpeter, Capitalism, Socialism, and Democracy, 1942)

25 Avrupa Birliği Alternatifi? (Hala var mı?) 1. Makro: Para Sisteminin Geleceği: Birlik içi (EMS) ve Birlik dışı (Küresel) tehditler 2. Meso: Teknolojik Temel: Tekno-ekonomik Paradigma yaratma becerisi 3. Mikro: İkili Devinim : Birleşik Avrupa ya Karşı Çokkültürlülük

26 Teşekkürler

Benzer belgeler

KAPİTALİZMİN (İKTİSADIN)ÜÇ SORUNU:

KAPİTALİZMİN (İKTİSADIN)ÜÇ SORUNU: 1. Ekonomik Koordinasyon Sorunu : Kaynak Dağıtımı ve Sermaye Birikimi; 2. Etik Sorun: Bireysel Özgürlüğün Korunması; 3. Toplumsal Düzen Sorunu: Bir sosyal teori biçimi