ÜNĠVERSĠTELER VE ARAġTIRMA: AVRUPA PERSPEKTĠFĠ

Transkript

1 ÜNĠVERSĠTELER VE ARAġTIRMA: AVRUPA PERSPEKTĠFĠ Prof. Dr. Üstün Ergüder Emeritus, Sabancı Universitesi ve Başkan, Magna Charta Gözlemevi Konseyi Bologna, İtalya

2 ANA BAŞLIKLAR Avrupa ve Küreselleşme Üniversitelerimizde Araştırma Nasıl Etkileniyor? Üniversite yönetimi Üniversite içi araştırma tipi dengeler: Gelir getirici uygulamalı araştırmalar ve teorik araştırma Etik ile ilgili sorunlar Bazı istatistikler

3 ERA (European Research Area) ve AraĢtırma Üçgeni Bilgi Toplumunun biribiriyle bağlantılı üç ana ögesi Araştırma Eğitim İnovasyon ERA nın (Avrupa Araştırma Alanı) yaratılabilmesi için araştırmanın eğitim ve innovasyon ile sıkı bağlantılar kurması gerekir.

4 Lizbon Stratejisi 2010 The Union has today set itself a new strategic goal for the next decade: to become the most competitive and dynamic knowledge-based economy in the world, capable of sustainable economic growth with more and better jobs and greater social cohesion. (Lizbon Deklarasyonu, 24 Mart 2010).

5 ERA YA NEDEN ĠHTĠYAÇ VAR? Ulusal hudut ve kurumların araştırmada yarattığı parçalanmayı önlemek. Parçalanma Avrupa nın araştırma ve inovasyon potansiyelini gerçekleştirmesine engel oluyor. Bunun maliyeti ise Avrupa vatandaşlarına vergi mükellefi, tüketici ve olarak çok yüksek oluyor. Avrupa araştırmada özellikle ABD ye göre geride kalıyor

6 ERA YA NEDEN ĠHTĠYAÇ VAR? (DAHA AYRINTILI OLARAK) AraĢtırmacıların kariyer imkanları kurumlar, sekör ve ülkelerin neden olduğu hukuki sınırlamaalr nedeniyle kısıtlanıyor. Endüstri ve iģ sahiplerinin araştırma kurumları ile ulusal sınırlar ötesi işbirliğine girmeleri güç oluyor. Ulusal ve bölgesel araştırma fonlarının koordinasyonu hem güç oluyor hem de kaynak israfına neden oluyor. Ulusal düzeyde yapılan araştırma sistemleri reformaları Avrupa perspektifinden yoksun oluyor. Uluslararası düzeyde ne AB üye ülkeleri arasında ne de üye ülkelerle Avrupa Topluluğu arasında Teknoloji ve Bilim stratejileri konusunda bir koordinasyon bulunuyor. Sonuç olarak Avrupa küresel sorunlarla baş etmede geri kalıyor. AraĢtırma ve teknolojinin küreselleģmesi artarak devam ediyor. Fen ve teknolojide atılım yapan yeni oyuncular (ülkeler) araştırma ve yatırım (R&D) fonları için önemli bir cazibe merkezi haline geldiler (Çin, Hindistan gibi). Bu Avrupa için hem Ģans hem de bir tehdittir. Şanstır çünkü bu Avrupa için yeni imkanlar yaratır. Ancak Avrupa bilgi ve innovasyonda rekabet gücünü kaybederse by gelişme bir tehdit olur.

7 ERA BAŞARILI OLDU MU? Konan hedefleri karşılayamadı: Risk alınmasını önleyen büyük ve hantal bürokrasiler Verimsiz bir kamu sektörü İnsanlardan çok işleri koruyan sosyal politikalar Hantal ve kurumsal özerklik açısından sorunlu üniversiteler AB düzeyinde: Araştırma alanının yaratılmasını önleyen ulusal çıkarlar Ulusal korumacılık

8 ÜNĠVERSĠTELERĠN ÜSTESĠNDEN GELMESĠ GEREKEN SORUNLAR Araştırmadaki rekabet global düzeye taşınmıştır. Araştırma-Eğitim dengesi değişmektedir. Üniversitenin, toplum ile (özellikle sanayi) daha yakın ilişkiler içinde olması talep edilmektedir. Üniversitelerin disiplinler arası ve ötesi (trans disciplinary) ilişkileri oluşturması beklenmektedir. Dolayısıyla üniversitenin yönetişim biçimi sorgulanmaktadır.

9 ÜNĠVERSĠTEDE YAPILAN ARAġTIRMALARIN AMACI AraĢtırmacı Açısından Bilginin oluşmasına katkı ve meraka dayalı araştırma yapmak. Akademik camiada itibarı yükseltmek Kariyerde ilerlemek.

10 ÜNĠVERSĠTEDE YAPILAN ARAġTIRMALARIN AMACI Üniversite Açısından Üniversitenin itibarını yükseltmek Akademik kadro stratejisini desteklemek Üniversiteye finansal katkı sağlamak

11 ÜNĠVERSĠTEDE YAPILAN ARAġTIRMALARIN AMACI Toplum Açısından Toplumsal refahın yükselmesi İş olanaklarının artması Bu gelişmelerin sürdürülebilir olması

12 ÜNĠVERSĠTEDEN TOPLUMA BĠLGĠ AKTARMA Bilimsel ve toplumsal problemler arasında asimetri mevcuttur. Trans-disipliner olarak nitelenen bu sürecin üniversitelerin araştırma kültürüne eklenmesi gerekmektedir.

13 ERA-EHEA ĠLĠġKĠLER/ STRATA-ETAN EXPER GRUP RAPORU, Ağustos 2004 PARADOX On the one hand, science and education are expected by many to solve most of the major problems of our society. On the other hand there is a growing doubt, suspicion, or disappointment about their capacity to do so effectively.

14 ÜNĠVERSĠTELERĠN TOPLUM ĠLE OLAN SÖZLEġMESĠ DEĞĠġMEKTEDĠR State The Endless Frontiers Society Birbirinden Ayrılmayan 3 Misyon: 1. Eğitim 2. Araştırma 3. Bilginin toplumsal ve ekonomik faydaya dönüştürülmesi (İnovasyon)

15 ÜNĠVERSĠTELERDEKĠ DEĞĠġĠM Üniversitelerin daha özerk, Araştırmacıların daha özgür, Kurumların hesap verebilir ve Araştırmacıların sorumluluk sahibi OLMASI ĠLE SAĞLANABĠLĠR

16 STATÜKOYU BOZAN DEĞĠġĠME NEDEN OLAN ġartlar Kaynak: John Davies, Magna Charta Observatory Summer School da Yapılan Sunum, Corfu, 2007 Dış etkenler Değişen pazar ve nüfus azalması Finansal değişimler Devletle ilişkilerde değişimler Küreselleşme ve uluslararasılılaşma Sanayi-üniversite işbirliği Rekabetçi Pazar Kalite gündemi Bölgesel gündem

17 STATÜKOYU BOZAN DEĞĠġĠME NEDEN OLAN ġartlar Kaynak: John Davies, Magna Charta Observatory Summer School da Yapılan Sunum, Corfu, 2007 Bünyedeki zaaflar nedeniyle yavaşlayan değişim ve büyüme ile ilgili yeni görevler Mevcut organizasyon yapısının değişime ayak uyduramaması

18 Stratejik politikalar sıkı Kurumsal Girişimci Operasyonel kontrol sıkı gevşek Bürokratik Akademik gevşek Kaynak: John Davies, Magna Charta Observatory Summer School, Corfu. 2007

19 AKADEMĠK YAPININ ÖZELLĠKLERĠ Kaynak: John Davies, Magna Charta Observatory Summer School da Yapılan Sunum, Corfu, 2007 Vurgu Özerklik, uzlaşma Birey/grup bağımsızlığı Uzun zaman çerçevesi Organik değişim disiplinler Akademik toplumun önceliği Pazara güvensizlik Organizasyon ve liderliğin özellikleri Adem-i merkeziyetçi Öğretim üyesi hakimiyeti Komite uzlaşmaları/geri planda manipülasyon Çeşitli düzeyde rol alma: seçim Liderlik türü Mentor Kolaylaştırıcı Ortak gayret Uzlaşma/çatışma azaltma

20 BÜROKRATĠK YAPININ ÖZELLĠKLERĠ Kaynak: John Davies, Magna Charta Observatory Summer School da Yapılan sunum, Corfu, 2007 Vurgu Özerklik, uzlaşma Kurallar; düzenleyici; dış değerlendirme-denetim Formaliteler Dönemsel zaman çerçevesi Akademik toplum önceliği Pazarın baskısı Organizasyon ve liderliğin özellikleri Katı takip Yasal haklar Öğretim üyesi hakimiyeti Liderlik türü Takip Mentor Kolaylaştırıcı Uzlaştırıcı Çatışma azaltma

21 KURUMSAL YAPININ ÖZELLİKLERİ Kaynak: John Davies, Magna Charta Observatory Summer School da Yapılan Presentasyon, Corfu, 2007 Vurgu Stratejik planlama Proaktif değişim ve dönüşüm Performans ölçütleri Akademik-bütçe entegrasyonu Bütçe yeniden dağıtım Kısa-orta zaman çerçevesi Organizasyon ve liderliğin özellikleri Deneyimli yönetim grubu Senato teyit-onay için Çeşitli düzeyde roller: atama Liderlik türü Direktör Kararlı başlatıcı Görev odaklı Üretkenlik Verimlilik

22 GĠRĠġĠMCĠ YAPININ ÖZELLĠKLERĠ Kaynak: John Davies, Magna Charta Observatory Summer School da Yapılan Sunum, Corfu, 2007 Vurgu Pazar fırsatları Ticarileştirme Stratejik plan Taktik esneklik finansal/iş akışları Geliştirici/liderlik Teşvikler Kaynak aktarma Kısa zaman çerçevesi Organizasyon ve liderliğin özellikleri Adem-i merkeziyetçi Parçalı yapılar Uydu örgütler/paydaşlar Girişimci roller Proje takımlarına güvenmek büyük kararlar için komite Liderlik türü Aracı Yenilikçi kolaylaştırıcı

23 ARAŞTIRMA VE ETİK Teknobilim ve etik Çok önemli tehditler var Genetikten nano-teknolojiye kadar geniş bir yelpaze 21 st asırda araştırmada etik meseleleri çok önemli Ne tip sorunlar? Genetik Eşcinsel evlilikleri (çocuk yapmak) Kişisel haklara tecavüz Teknoloji ve fenin artan gücü beraberinde sorumluluğu da getiriyor. Kişisel haklara tecavüz Bugün verilecek kararların ve yapılan işlerin gelecek kuşaklara etkisi Sosyal bilimlerde araştırmacının tarafsızlığı

24 ARAŞTIRMA VE UYGULAMALI ARAŞTIRMA DENGELERİ Piyasa belirleyici mi? Dengeler sağlanabilir mi? Disiplinler arası Piyasa getirisi olmayan araştırmalar? Üniversiteler piyasanın esiri mi olacak?

25 Türk Üniversitelerinin AB 7. ÇP Projeleri Performans Kıyaslaması (2009)

26 Türk Üniversitelerinin TÜBİTAK Projeleri Performans Kıyaslaması Öğretim Üyesi Başına 2008 Performansı (Bin TL)

27 27 OECD ye Göre Üniversite Özerkliği Bina, Bina, arsa arsa mülkiyeti mülkiyeti Borç, Borç, kredi kredi özerkliği özerkliği Hedeflere Hedeflere göre göre Bütçe Bütçe harcaması harcaması Akademik Akademik yapı ve yapı ve ders ders içeriği içeriği Akademik Akademik personel personel işe alma ve işe alma ve çıkarma çıkarma Maaşları Maaşları tespit tespit edebilmek edebilmek Ne Ne kadar kadar öğrenci öğrenci alınacak alınacak Öğrenciler Öğrenciler ne ne ödeyecek ödeyecek Hollanda Hollanda Polonya Polonya Birleşik Krallık Birleşik Krallık Avustralya Avustralya Meksiko Meksiko İsveç İsveç Finlandiya Finlandiya Norveç Norveç Danimarka Danimarka Avusturya Avusturya Kore (Kamu) Kore (Kamu) Türkiye Türkiye Japonya (Kamu) Japonya (Kamu)

28 Sıralam Sistem Performansı: Araştırma Bilimsel Yayın Sayısı Bakımından Türkiye nin Dünya Sıralamasındaki Yeri Kaynak: TUBİTAK. TÜBİTAK tarafından Thomson s ISI Web of Science kaynak gösterilerek hazırlanmıştır

29 Bilimsel Yayınların Etki Değerinde Türkiye 44 Ülke Arasında 41. Sırada Ülke Yayın Sayısı Atıf Sayısı Etki Değeri Ülke Yayın Sayısı Atıf Sayısı Etki Değeri ABD ,71 Macaristan ,27 İsviçre ,67 Güney Afrika ,93 İsveç ,83 Lüksemburg ,82 Danimarka ,53 Portekiz ,71 Hollanda ,99 Arjantin ,31 İzlanda ,91 Venezüella ,27 İngiltere ,52 Yunanistan ,06 İskoçya ,05 Meksika ,64 Kanada ,15 Polonya ,11 Finlandiya ,77 Brezilya ,98 Belçika ,00 Tayvan ,85 İsrail ,69 Çek Cumhuriyeti ,82 Norveç ,46 Suriye ,23 Avustralya ,24 Güney Kore ,15 Almanya ,00 Bulgaristan ,54 Fransa ,99 Çin ,11 Avusturya ,16 Hindistan ,11 İtalya ,90 Mısır ,70 Japonya ,27 Türkiye ,55 İrlanda ,63 Pakistan ,35 İspanya ,30 Rusya ,19 Şili ,53 İran ,69 Kaynak: TÜBİTAK ULAKBİM, Türkiye Bilimsel Yayın Göstergeleri II,