ĠĢ Güvenliği ve Mühendislik Etiği -1-

Transkript

1 ĠĢ Güvenliği ve Mühendislik Fatih ALĠBEYOĞLU Rahim Aytuğ ÖZER -1-

2 İş Sağlığı ve Mühendislik 2 Ders Ġçeriği ĠĢ sağlığı ve Güvenliği tanımları ĠSG nin Dünya daki Tarihsel GeliĢimi Türkiye de ĠSGnin tarihsel geliģimi Ulusal ve Uluslar arası KuruluĢlar ve SözleĢmeler Temel Hukuk ve ĠĢ Hukuku nda ĠSG nin yeri ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Kurulları ve Yönetim sistemleri Risk Yönetimi ve Değerlendirilmesi Risk Etmenleri (Fiziksel, kimyasal,biyolojik, piskososyal ) Ergonomi ÇeĢitli iģ kollarındaki çalıģmalarda iģ güvenliği (kaynak iģlerinde, Elektrikle ÇalıĢmalarda, kaldırma araçlarında, motorlu araçlarda, el aletlerinde, bakım-onarım iģlerinde, basınçlı kaplarda vb.)

3 İş Sağlığı ve Mühendislik 3 Ders Ġçeriği KiĢisel Koruyucu Donanımlar ĠĢ Kazaları Sağlık Gözetimi ve Meslek Hastalıkları Ağır ve Tehlikeli ĠĢler Güncel ĠSG yasa, yönetmelik ve kararnameler.

4 ĠĢ Sağlığı ve Mühendislik 4 ĠĢ sağlığı ve Güvenliği tanımları İş Sağlığı: Bütün mesleklerde çalıģanların bedensel, ruhsal ve sosyal yönden iyilik hallerinin en üstün düzeyde tutulması, sürdürülmesi ve geliģtirilmesi çalıģmalarıdır. (Uluslararası Çalışma Örgütü-Dünya Sağlık Örgütü ) İş Güvenliği : ÇalıĢanların iģte karģılaģtıkları tehlikelerin ortadan kaldırılması veya azaltılması için getirilmiģ yükümlülüklere ait teknik kurallarının bütününü anlatır. ĠĢ güvenliği daha çok iģçinin yaģamına ve vücut bütünlüğüne yönelik tehlikelerin ortadan kaldırılmasını hedef alır İş Sağlığı ve Güvenliği Nedir? ÇalıĢanların sağlıklı ve güvenli çalıģmalarını sağlamak üzere alınması gereken tedbirler dizisidir. ĠĢyerlerinde iģin yürütümü sırasında, çeģitli sebeplerden kaynaklanan, çalıģanların sağlığına ve güvenliğine zarar verebilecek Ģartlardan korunmak amacıyla yapılan sistemli ve bilimsel çalıģmalardır.

5 İş Sağlığı ve Mühendislik 5 İSG nin Dünya daki Tarihsel Gelişimi Yazılı kaynaklara göre, ĠĢ Sağlığı ve Güvenliğine iliģkin ilk uygulamalar; M.Ö yıllarındaki Hipokrat ın kurģunun zararlı etkilerini ortaya koyduğu çalıģmasına dayandırılır. 17. yüzyılda Ġtalyan Bernardino Ramazzini nin ( ) iģ ve hastalık iliģkisi üzerine yaptığı bilimsel çalıģmalar temel olarak kabul edilmektedir. ĠĢ sağlığının kurucusu ve babası kabul edilen Bernardino Ramazzini, HASTALARA MESLEĞĠNĠN SORULMASI GEREKTĠĞĠNĠ gündeme getirmiģtir yılında yayınladığı De Morbis Artificum Diatriba isimli eserinde meslek hastalıkları ile uzun uzadıya meģgul olmuģtur.

6 İş Sağlığı ve Mühendislik 6 İSG nin Dünya daki Tarihsel Gelişimi Ġngiltere de Baca Temizleme Kanunu 1788 Fabrikalarda baca temizleme iģlerinde çocuk iģçi çalıģtırılması karģısında çıkarılan kanun bu konuya yönelik hukuki düzenleme bakımından ilk geliģmeler olarak belirtilebilir. Ġngiltere; 1802 Sağlık ve Ahlakın Korunması Kanunu (Health and Morals of Apprentices Act) Devletin ilk ciddi müdahalesidir. Fabrikalarda haftalık çalıģma saatini 58 saat ile sınırlamıģ. eğitim zorunluluğu getirmiģ, çırakların sağlık ve moral bakımından korunmalarını sağlayan düzenlemeler getirmiģtir. Daha sonra, 1833 te çıkarılan Fabrikalar Kanunu ile en küçük çalışma yaşı 10 a indirilmiş ve işe giriş muayenesi zorunluluğu getirilmiģtir. Bu kanunla, İş Güvenliği Müfettişliği öngörülmüģtür yılında fransada yürürlüğe giren imparator kararnamesi ve 1841 yılında çıkarılan iş mevzuatı fransanın bu alandaki ilk çalıģmalarıdır de çıkarılan bir Kanunla da iģyeri denetimi ve iş müfettişliği yapısı oluģturulmuģtur.

7 İş Sağlığı ve Mühendislik 7 İSG nin Dünya daki Tarihsel Gelişimi ILO 1919 yılında, Birinci Dünya SavaĢı na son veren Versay anlaģması kapsamında, evrensel ve kalıcı bir barıģın ancak sosyal adalet temelinde inģa edilebileceği inancından hareketle kurulmuģtur. ILO Anayasası nın giriģ bölümünde Taraf Devletlerin adalet ve insanlık duygularıyla, dünyada kalıcı bir barıģ sağlamak adına hareket ettikleri belirtiliyor Herhangi bir ülkenin insancıl çalıģma koģulları sağlamadaki baģarısızlığı kendi ülkelerinde çalıģma koģullarını iyileģtirme çabasındaki diğer uluslar için bir engel niteliğindedir ILO Anayasası ILO nun düzenlemeye çalıģtığı konular; Günlük ve haftalık azami çalıģma sürelerinin belirlenmesi dâhil olmak üzere çalıģma saatlerinin düzene bağlanması; ĠĢgücü arzının düzenlenmesi, iģsizliğin önlenmesi ve yaģam için yeterli ücret sağlanması; ĠĢçinin, iģi dolayısıyla ortaya çıkabilecek sağlık sorunlarından, hastalıklardan ve kazalardan korunması; Çocukların, gençlerin ve kadınların korunması; YaĢlılık ve malullük durumlarında koruma, kendi ülkeleri dıģında çalıģan iģçilerin korunması; EĢit değerde iģe eģit ücret ilkesinin tanınması; SendikalaĢma özgürlüğü ilkesinin tanınması; Mesleki ve teknik eğitimin örgütlenmesi.

8 ĠĢ Sağlığı ve Mühendislik 8 TÜRKİYE'DE İSG TARİHSEL GELİŞİMİ DilaverpaĢanizamnamesi ülkemizde isçiyi koruyan, is sağlığı ve is güvenliği ile ilgili olarak çıkarılan ilk yazılı belgedir yılında yürürlüğe konan bu nizamname, kömür madeni is kolunda çalıģan isçilerin çalıģma koģullarını belirlemiģtir. dinlenme, tatil zamanları, is saatleri ve barınma yerleri gibi konulara değinmiģtir. ĠĢ güvenliğine iliģkin ilk yasa; 151 sayılı Ereğli HavzaiFahmiyesi Maden Ameliyesinin Hukukuna Müteallik Kanun dur. Bu kanun kömür havzalarındaki sağlık sorunlarını, çalıģma koģullarını ele aldığı gibi, isçilerin barındıkları ve yıkandıkları yerleri, 18 yasından küçük çocukların yer altında çalıģtırılmaması is süresinin 8 saat olması gibi önemli konular üzerinde durmuģtur.

9 İş Sağlığı ve Mühendislik 9 TÜRKİYE'DE İSG TARİHSEL GELİŞİMİ Ülkemizde iģ sağlığı ve güvenliğinin sağlanması görevi, 1945 yılında kurulan ÇalıĢma Bakanlığı bünyesinde ĠĢçi Sağlığı Daire BaĢkanlığına verilmiģtir. Türkiye de İş Güvenliği Konusundaki Devlet Denetimi ve İlgili Birimler Türkiye de genel olarak iģ hayatını denetleme yetkisi Devlet e aittir. ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı nın ĠSG konusundaki denetimden sorumlu birimi ĠĢ TeftiĢ Kurulu dur. ĠSG konusunda hizmet veren ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü ve ĠĢçi Sağlığı ve ĠĢ Güvenliği Merkezi (ĠġGÜM) ile ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve AraĢtırma Merkezi (ÇASGEM) bulunmaktadır.

10 ĠĢ Sağlığı ve Mühendislik 10 Neden İş Sağlığı ve Güvenliği? 2010 yılında ülkemizde 62 bin 903 iģ kazası ve 533 meslek hastalığı vakası meydana geldi çalıģanımız iģ kazası ve meslek hastalığı nedeniyle hayatını kaybetti. Hergün 172 iģ kazası ĠĢ kazaları nedeniyle bir günde hayatını kaybeden 4 çalıģan Sürekli iģ göremez hale gelen 6 çalıģan

11 ĠĢ Sağlığı ve Mühendislik 11 ĠĢ sağlığı ve guvenliği konusu ilk kez mustakil bir kanunda ele alındı. Kamu ve ozel sektor ayrımı gozetmeksizin tum calıģanlar kanun kapsamına alındı. ĠĢyerleri, yapılan iģin niteliğine gore tehlike sınıflarına ayrıldı. Butun iģyerlerinde iģ guvenliği uzmanı, iģyeri hekimi gibi uzman personel gorev yapması zorunlu hale getirildi. Devlet, 10 dan az calıģanı olan iģletmelerin iģ sağlığı ve guvenliği hizmetleri giderlerini destekleyecek.

12 ĠĢ Sağlığı ve Mühendislik 12 ĠĢ kazalarını ve meslek hastalıklarını önleme adına önceden risk değerlendirmesi yapılması öngörülmüģtür. ÇalıĢanlar belli aralıklarla sağlık gözetiminden geçirilecek. ĠĢ kazaları ve meslek hastalıklarının kayıtları daha etkin ve güncel hale getirilecek. Elli ve daha fazla çalıģanın bulunduğu tüm iģyerlerinde, iģ sağlığı ve guvenliği kurulu oluģturulacak. ĠĢyerlerinde acil durum planları hazırlanacak.

13 ĠĢ Sağlığı ve Mühendislik 13 ĠĢveren tüm çalıģanlarını, iģ sağlığı ve guvenliği ile çalıģma hayatına dair hak ve sorumlulukları hakkında bilgilendirecek. ÇalıĢanlar iģyerlerindeki iģ sağlığı ve güvenliği faaliyetlerine aktif katılım sağlamakla yükümlü kılınmıģtır. ÇalıĢan, ciddi ve yakın tehlikeyle karģı karģıya kaldığında çalıģmaktan kaçınma hakkını kullanabilecek. Hayati tehlike durumunda iģyerlerinin tamamında veya bir bolumunde iģ durdurulabilecek. (isg uzmanı uygun gördüğü taktirde iģ veren izni alınmadan.)

14 ĠĢ Sağlığı ve Mühendislik 14 Kanunun bazı hükümleri aģamalı olarak hayata geçirilerek yeni durumlara uyum kolaylaģacak.(2012 yılında yürürlüğe girdi.) Kanununun uygulanmasını kolaylaģtırmak icin, etkin idari yaptırım uygulanacak. ĠĢ kazasının meydana gelmesi durumunda ihmali tespit edilen iģ güvenliği uzmanı veya iģyeri hekiminin yetki belgesi askıya alınacak. ÇalıĢanların sağlık hassasiyetlerinin ve riskli durumların belirlenebilmesi için tüm çalıģanlar sağlık taramasına tabi tutulacaktır.

15 ĠĢ Sağlığı ve Mühendislik 15 Kanun iģ kazası ve meslek hastalıklarının tam olarak belirlenebilmesi için etkin kayıt dönemini baģlatmıģtır. Belirlenen iģ kazası ve meslek hastalığı vakası üç iģ günü içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmesi zorunlu hale getirilmiģtir. Ayrıca iģyerinde meydana gelen ramak kala olayları da bir sonraki risk değerlendirmesinde gözönünde bulundurulması için iģveren tarafından kayıt altına alınmak zorundadır.

16 ĠĢ Sağlığı ve Mühendislik 16 Kanun kapsamında iģyerlerinin acil durumlara karģı hazır bulundurulması zorunlu hale getirildi. Tüm iģverenler; ilkyardım, yangınla mücadele, kiģilerin tahliyesi, ciddi ve yakın tehlikeyle karģılaģılması gibi durumlar için önceden acil durum planı hazırlayacak. Ciddi ve yakın tehlike bulunan yerlere, sadece gerekli donanıma sahip ve özel olarak görevlendirilenler girebilecek. Bunların dıģındaki çalıģanlardan iģlerine devam etmeleri istenemeyecek. Ciddi ve yakın tehlikenin önlemez hale gelmesi durumunda, çalıģanlar iģlerini derhal bırakarak tahliye edilecek.

17 ĠĢ Sağlığı ve Mühendislik 17 ĠĢ sağlığı ve güvenliğinde daha etkili bir sonuç alabilmek amacıyla yapılacak faaliyetlere çalıģanların aktif katılımı sağlanacak. ĠĢyerlerinde; iģ sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda çalıģanlarla iģveren arasındaki iletiģimi sağlayacak çalışan temsilcisi görevlendirilecek. ÇalıĢan temsilcileri isg ile ilgili konularda iģverene teklifte bulunabilecek. ĠĢyerinde yetkili sendika bulunması hâlinde, sendika temsilcileri çalıģan temsilcisi olarak da görev yapabilecek. ÇalıĢan temsilcileri getirdikleri öneriler nedeniyle iģveren tarafından hak mahrumiyetine uğratılamayacak.

18 ĠĢ Sağlığı ve Mühendislik 18 ĠĢveren, tüm çalıģanlarını iģ sağlığı ve güvenliği ile çalıģma hayatına dair hak ve sorumlulukları hakkında bilgilendirecek. ÇalıĢanlar iş ve işyeri değişikliği, uzun süreli işten uzak kalma ve kullanılan donanımın değişikliğinin ardından, yeni çalıģma koģullarına yönelik olarak eğitim alacak. Bu eğitimler düzenli aralıklarla tekrarlanacak. Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan iģyerlerinde çalıģacak olanlardan, yapacağı iģle ilgili mesleki eğitim aldığını belgelemeleri istenecek. Bu belgeye sahip olmayanlar bu iģlerde çalıģtırılmayacak. Eğitimlerin maliyetleri çalıģana yansıtılmayacak ve bu eğitimlerin süresi çalıģma süresinden sayılacak.

19 ĠĢ Sağlığı ve Mühendislik 19 Elli ve daha fazla çalıģanın bulunduğu ve altı aydan fazla süren iģlerin yapıldığı tüm iģyerlerinde iģ sağlığı ve güvenliği kurulu oluģturulacak. ĠĢveren, iģ sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalıģmalarda bulunacak kurulun, mevzuata uygun kararlarını uygulamakla yükümlü olacak. Aynı çalıģma alanında birden fazla iģverenin bulunması hâlinde, iģverenler birbirlerinin çalıģmalarını etkileyebilecek kurul kararları hakkında diğer iģverenleri bilgilendirecek. ĠĢ yerinde alt iģverene bağlı çalıģanlar da varsa asıl iģverenin koordinasyonunda alt iģverenin de katılımı ile bir kurul oluģturulacak.

20 ĠĢ Sağlığı ve Mühendislik 20 ÇalıĢan, ciddi ve yakın tehlikeyle karģı karģıya kaldığında iģ sağlığı ve güvenliği kuruluna, kurulun bulunmadığı yerlerde ise iģverene bu durumun giderilmesi için baģvuracak. ÇalıĢanın talebi doğrultusunda karar verildiği takdirde gerekli tedbirler alınıncaya kadar, çalıģmaktan kaçınma hakkına sahip olacak. Talep ettiği halde gerekli tedbirlerin alınmadığı durumlarda çalıģanlar iģ sözleģmelerini feshedebilecek. ÇalıĢan; gerekli tedbirler alınıncaya kadar çalıģmaktan kaçınma hakkını kullandığı dönemde ücretini alacak.

21 ĠĢ Sağlığı ve Mühendislik 21 Büyük endüstriyel kaza riskinin olduğu yerlerde önceden tedbir alınacak. Kaza önleme politika raporu ve güvenlik raporu iģyeri çalıģmaya baģlamadan önce istenecek. Güvenlik raporu hazırlama yükümlülüğü bulunan iģveren, hazırladığı güvenlik raporlarının içerik ve yeterliliğinin Bakanlıkça incelenmesinden sonra iģyerlerini iģletmeye açabilecek. Böylece muhtemel endüstriyel kazaların engellenmesine yönelik önleyici çalıģmaların yapılması ve muhtemel kazalarda meydana gelebilecek büyük ölçekli kayıplardan korunması sağlanacak.

22 ĠĢ Sağlığı ve Mühendislik 22 ĠĢyerlerindeki çalıģma hayatının teftiģinde, iģ sağlığı ve güvenliği koģullarının iyileģtirilmesi için iģ müfettiģleri görev alacak. Kanuna aykırılığın tespiti durumunda, idari para cezaları daha caydırıcı halde uygulanacak. ĠĢveren, iģ güvenliği uzmanı veya iģyeri hekimi görevlendirmediğinde her bir kiģi için lira ceza ödeyecek. Aykırılığın devam ettiği her ay için de aynı miktar uygulanacak. Risk değerlendirmesi yapmayan iģverene lira, aykırılığın devam ettiği her ay için lira idari para cezası uygulanacak. ĠĢverenin iģ kazası veya meslek hastalığını SGK ya bildirmemesinin cezası lira olacak.

23 ĠĢ Sağlığı ve Mühendislik 23 Kanunun; iģyerlerinde iģ güvenliği uzmanı, iģyeri hekimi ve diğer sağlık personeli görevlendirilmesi gibi bazı hükümleri aģamalı olarak hayata geçirilecek. Kamu kurumları ile 50 den az çalıģanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan iģyerlerinde iģ sağlığı ve güvenliği profesyonelleri, Temmuz 2014 ten itibaren göreve baģlayacak. 50 den az çalıģanı olan, tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan iģyerlerinde iģ sağlığı ve güvenliği profesyonelleri Temmuz 2013 ten itibaren görev alacak.

24 ĠĢ Sağlığı ve Mühendislik 24 Kanunun işveren açısından getirileri; ĠĢ sağlığı ve güvenliği koģullarını iyileģtirme ve bunun sürekliliğini sağlama. ÇalıĢanın sağlık ve güvenlik yönünden iģe uygunluğunu dikkate alma. Risk değerlendirme raporlarını da göz önünde bulundurarak genel bir önleme politikası geliģtirme. Mesleki risklerin önlenmesi için, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbiri alma. ÇalıĢma ortamında gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araģtırmaları yaptırma. Ġzleme, denetleme ve uygunsuzlukları giderme. Aynı çalıģma alanını birden fazla iģverenin paylaģması durumunda koordinasyon sağlama.

25 ĠĢ Sağlığı ve Mühendislik 25 Kanunun çalıģanlar açısından getirileri; Sayı sınırı olmaksızın iģ sağlığı ve güvenliği hizmetlerinden yararlanma. ĠĢyerlerindeki iģ sağlığı ve güvenliği çalıģmaları ile ilgili görüģ verme ve aktif katılım sağlayabilme. Ciddi ve yakın tehlike ile karģı karģıya kalması durumunda, gerekli tedbirler alınıncaya kadar çalıģmaktan kaçınma. ĠĢ sağlığı ve güvenliği konularında eğitim alıp, bilgilenme. Kendisinin ve çalıģma arkadaģlarının sağlık ve güvenliklerini tehlikeye düģürmeme.

26 ĠĢ Sağlığı ve Mühendislik 26 Ġstatistikler ve Tablolar

27 ĠĢ Sağlığı ve Mühendislik 27 Ġstatistikler ve Tablolar

28 ĠĢ Sağlığı ve Mühendislik 28 Ġstatistikler ve Tablolar

29 KAYNAKLAR sayılı kanun Sinan AKDUMAN