Türkiye deki Mesleki Eğitim ve Öğretim. Strateji Belgesi:

Transkript

1 T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Türkiye deki Mesleki Eğitim ve Öğretim Strateji Belgesi: Haziran 2010 Ankara

2 ÖNSÖZ 24/12/2003 tarihli ve sayılı Resmî Gazetede yayımlanan 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu nun 9 uncu maddesi gereğince kamu idarelerinin, kalkınma planı, orta vadeli program ve faaliyet alanı ile ilgili diğer ulusal, bölgesel ve sektörel plan ve programlara uygun olarak orta ve uzun vadeli amaçlarını, temel ilke ve politikalarını, hedef ve önceliklerini, performans ölçütlerini, bunlara ulaģmak için izlenecek yöntemler ile kaynak dağılımını içeren stratejik planlarını hazırlamaları gerekmektedir 1. Stratejik plan, stratejik yönetime geçiģin bir aracıdır; kaynakların stratejik önceliklere göre dağıtıldığı, makro, sektörel, bölgesel ve yerel ölçütler dikkate alınarak eylem planının hazırlandığı, yönlendirici ve referans özelliklere sahip bir politika dokümanıdır (beyaz belgedir). Stratejik yönetimin benimsenmesi ve bu kültürün oluģması için Millî Eğitim Bakanlığı (MEB), merkez teģkilatında ve il, ilçe ve okul düzeyinde kurumsal açıdan stratejik planların hazırlanması öngörülmüģtür. Bu bağlamda hazırlanan MEB Stratejik Planı bir yandan kurum kültürü ve kurum kimliği oluģumuna, geliģimine ve güçlendirilmesine destek olurken diğer yandan yönetim uygulamalarının idari ve mali yönden etkinlik kazanmasını sağlamaktadır 2. Stratejik Planda Güçlü Yönler, Zayıf Yönler, Fırsatlar ve Tehditler Analizi (GZFT- SWOT) yapılmıģtır. Misyonumuz, vizyonumuz ve temel değerlerimiz tanımlanmıģtır. Bu tanımlar gerek genel gerekse mesleki eğitim için geçerli ifadelerdir sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu çerçevesinde Stratejik Planın devamı olarak öz değerlendirme/iç denetim, dıģ denetim ve kalite güvencesi çalıģmaları baģlatılmıģtır sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun verdiği vizyon ile MEB da değiģik bakıģ açılarıyla önemli konular için de stratejik plan çalıģmaları yapılmıģtır. Millî Eğitim Bakanlığı koordinasyonunda Hayat Boyu Öğrenme Strateji Belgesi ve Eylem Planı hazırlanmıģtır 3. Mesleki eğitim ve öğretimin geliģtirilmesi amacıyla AB fonlarıyla yürütülen Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi (MEGEP / SVET) kapsamında Türkiye deki Mesleki Eğitim ve Öğretim: Strateji Belgesi hazırlanmıģtır 4. Bu Strateji Belgesindeki amaç ve hedeflerin sürdürülebilir hale getirilmesi için Ġnsan Kaynaklarının Mesleki Eğitim Yoluyla GeliĢtirilmesi Projesi, (ĠKMEP / HRD-VET) 1 Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu, No.5018, Resmî Gazete 24/12/2003, Sayı : Millî Eğitim Bakanlığı Stratejik Planı : , MEB, Ankara, Hayat Boyu Öğrenme Strateji Belgesi ve Eylem Planı. Yüksek Planlama Kurulu tarafından 5 Haziran 2009 tarihinde onaylanmıģtır. 4 Türkiye deki Mesleki Eğitim ve Öğretim: Strateji Belgesi, Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi (MEGEP) / Strengthening the Vocational Education and Training System in Turkey (SVET), MEB Projeler Koordinasyon Merkezi yayını, Ankara, Kasım

3 tekrar ele alınmıģģtır. Böylece revize edilmiģ ve ikinci versiyon olarak Türkiye deki Mesleki Eğitim ve Öğretim Strateji Belgesi: hazırlanmıģtır 5. Strateji Belgesi, aģağıdaki konuları amaçlamaktadır; MEB ve mesleki eğitim ve öğretimin temel paydaģları tarafından gerçekleģtirilecek daha ileri düzeydeki eylemler için sınırlı sayıda anahtar stratejik amaç belirlemek; Büyük bir katılım ve mutabakat ile gerçekleģtirilen MEGEP ve ĠKMEP gibi proje çalıģmalarında alınan kararları ve çıktıları yaygınlaģtırmak ve sürdürülebilir hale getirmek ; Sanayi ve hizmet sektörlerinin isteklerini meslek standartları ve mesleki yeterliklere dönüģtürten, Ulusal Yeterlilik Sisteminin (UYS) kurulmasına destek veren Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) gibi koordinasyon kurumların sektörel yaklaģımlarını desteklemek, eğitim sektörünü toplumla ve iģ dünyasıyla iliģkilendirmek; Türkiye deki kamu ve özel kuruluģların Mesleki Eğitim ve Öğretim Politikasını izleme, uygulama ve destekleme konusunda yakın tarihte kaydettikleri ilerlemeleri değerlendirmek. Bu Strateji Belgesinde,, Türkiye deki mesleki eğitim ve öğretim sektörüyle ilgili iç ve dıģ paydaģların görüģleri bütünleģik bir Ģekilde sunulmaya çalıģılmıģtır. Türkiye deki sistemin Avrupa ülkelerindeki sistemlerle uyumlu hale getirilmesi konusunda bugüne kadar yapılan çeģitli çalıģmalarla kaydedilen birçok ilerleme de dikkate alınmıģ ve sektördeki bazı darboğazlar üzerine odaklanılmıģtır. Mesleki ve teknik eğitimin geliģtirilmesi amacıyla ortaya konan ilkeler; program, fiziki mekan (okulların yaģam merkezi olarak tanımlanması), öğretmen ve donatım bileģenleri göz önünde bulundurularak oluģturulmuģtur. Türk mesleki eğitim ve öğretiminin özel ihtiyaçlarına yanıt veren yirmidört stratejik amaç tanımlanmıģ ve tüm Avrupa mesleki eğitim ve öğretim sistemleri için ortak olan altı genel ilke altında yeniden gruplandırılmıģtır. Bu ilkeler Ģunlardır: Ġstihdama uygunluğun güçlendirilmesi, Kalitenin arttırılması, Mesleki eğitim ve öğretimin statüsünün geliģtirilmesi, Sosyal katılımın desteklenmesi, Mesleki eğitim ve öğretimin finansmanı için kaynakların seferber edilmesi, Verimliliğin arttırılması için yerinden yönetime geçilmesi. Bu Strateji Belgesi öncelikle MEB e ve özellikle Türkiye de mesleki eğitim ve öğretim politikasının Ģekillendirilmesine katkıda bulunan tüm kamu ve özel kesimdeki paydaģlara sunulmuģtur. Belgenin anahtar karar-alıcılar arasında yayılması, kolayca okunabilmesi ve benimsenmesi amacıyla özellikle kısa tutulmaya çalıģılmıģtır. 5 Türkiye deki Mesleki Eğitim ve Öğretim Strateji Belgesi: Ġnsan Kaynaklarının Mesleki Eğitim Yoluyla GeliĢtirilmesi Projesi, (ĠKMEP) / Human Resources Development through Vocational Education and Training Project (HRD-VET), MEB Projeler Koordinasyon Merkezi, Ankara, Nisan

4 Bu belgede seçilmiģ olan stratejik amaçları ele alan daha ayrıntılı müzakereler ile ilgilenen okuyucular, MEGEP ve ĠKMEP projelerinin faaliyet gösterdiği altı yıl boyunca proje ile bağlantılı Türk ve yabancı uzmanlar tarafından hazırlanmıģ olan sayısız rapor ve belgeye baģvurmaya davet edilmiģtir. ( Belgede, MEB, diğer bakanlıklar ve, kamu, özel ve STK ları kapsayan sosyal ortaklarla gerçekleģtirilmiģ olan çok sayıda toplantı, görüģme ve müzakerelerden faydalanılmıģtır. Sosyal ortakların katılımıyla MEB koordinasyonunda hazırlanan Hayat Boyu Öğrenme Strateji Belgesi ve Eylem Planı; ÇSGK koordinasyonunda hazırlanan Ġstihdam ve Mesleki Eğitimin Güçlendirilmesi Eylem Planı ve MEB Stratejik Planı burada sunulan Türkiye deki Mesleki Eğitim ve ÖğretimStrateji Belgesi: ile uyum içerisindedir ve sunulan stratejiyi desteklemektedir. 4

5 ĠÇĠNDEKĠLER Sayfa Önsöz Ġçindekiler Tablolar Listesi Kısaltmalar Listesi 1. TÜRKĠYE DE MESLEKĠ EĞĠTĠM 1.1. YAKIN GELECEĞE AĠT SOSYO-EKONOMĠK ANAHTAR ETKENLER 1.2. MEB STRATEJĠK PLANI : E GÖRE MĠSYONUMUZ, VĠZYONUMUZ VE TEMEL DEĞERLERĠMĠZ 1.3. MESLEKĠ VE TEKNĠK EĞĠTĠMĠN TANIMI, HEDEFLERĠ, AMAÇLARI VE EĞĠTĠM ĠÇĠNDEKĠ YERĠ 1.4. MESLEKĠ VE TEKNĠK EĞĠTĠMDEN SORUMLU MEB BĠRĠMLERĠ VE GÖREVLERĠ 1.5. MESLEKĠ VE TEKNĠK OKUL/KURUMLARININ TANITIMI 2.EĞĠTĠM ÖĞRETĠM FAALĠYETLERĠ 3. MESLEKĠ EĞĠTĠM VE ÖĞRETĠMDE STRATEJĠK ĠLKELER 3.1. BĠRĠNCĠ ĠLKE: ĠSTĠHDAMA UYGUNLUĞUN GÜÇLENDĠRĠLMESĠ 1.Mesleki Yeterlilik Kurumu Yapı ve Görevleri, Ulusal Yeterlilik Sistemi 2. Ulusal Meslek Standartları, Ulusal Yeterlilikler ve Öğretim Programları 3. Ölçme, Değerlendirme ve Belgelendirme Sistemi 3.2. ĠKĠNCĠ ĠLKE: KALĠTENĠN ARTTIRILMASI 4. Kalitenin Arttırılmasına Yönelik Olarak Mesleki Eğitim ve Öğretim Tedarikinin RasyonelleĢtirilmesi 5. Meslek Standartlarına Dayalı Öğretim Programlarının Uygulanması Ġçin Ġmkân Sağlamak Üzere Sosyal Ortakların TeĢvik Edilmesi 6. Mesleki Eğitim ve Öğretim Öğretmenlerinin Eğitiminin Güncellenmesi ve DeğiĢtirilmesi 7. Mesleki Eğitim ve Öğretim Okullarındaki Ġyi Uygulamaların TeĢvik Edilmesi Ġçin Bir Kalite Ödülü Uygulamasının OluĢturulması 8. Kalite Güvencesi ve Yönetimi 3.3. ÜÇÜNCÜ ĠLKE: Mesleki ve Teknik Eğitimde Eğitici Personelin Niteliğinin Arttırılması 9. Hizmetiçi Eğitim Yoluyla Öğretmen Eğitimi 10. Hizmet Öncesi Eğitim Yoluyla Öğretmen Eğitimi 11. Öğretmenlik Mesleğine GiriĢ ġartlarının Belirlenmesi 3.4. DÖRDÜNCÜ ĠLKE: Mesleki Eğitim ve Öğretimin Statüsünün GeliĢtirilmesi 12. Mesleki Eğitim ve Öğretimden Yüksek Öğretime GeçiĢ 13. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Öncesi Yönlendirme Faaliyetleri 14. Mesleki ve Teknik Öğretim Sürecinde Statünün GeliĢtirilmesi (Önceki Öğrenmelerin Değerlendirilmesi, Yatay-Dikey GeçiĢler, Yaygın ve Ġnformal Öğrenmenin TeĢvik Edilmesi, Aynı Anda Hem Genel Lise Hem de Mesleki ve Teknik Öğretim Programlarına Kayıt Olarak Devam Edebilme vb., Modül Alarak Yeterlilik Sahibi Olmanın Sağlanması) 15. Mesleki ve Teknik Öğretim Mezunlarının ĠĢ Piyasasına Kabulleri ve GiriĢimciliğin Desteklenmesi (KOSGEB) 5

6 3.5. BEġĠNCĠ ĠLKE: Mesleki ve Teknik Eğitimde Çıraklık ve Yaygın Eğitimin Güçlendirilmesi (ilke ve içeriği yeniden tanımlanacak, çıraklık eğitimi modeli kalmalı) 16. Sosyal Katılımın Desteklenmesi Amacıyla KOBĠ-Tabanlı Çıraklık Eğitiminin Güçlendirilmesi 17. Hayat Boyu Öğrenme Politikasının Bir Parçası Olarak Sürekli Mesleki Eğitim ve Öğretimin GeliĢtirilmesi 18.Aktif ĠĢgücü Politikalarının EtkinleĢtirilmesi 3.6. ALTINCI ĠLKE: Mesleki ve Teknik Eğitimde Yönetim ve Finansman Yapısının Yeniden Düzenlenmesi 19. Mesleki ve Teknik Eğitimde Genel Bütçe Kaynaklarının Etkin Kullanılması 20. Mesleki ve Teknik Eğitimde Karar ve Yürütme Mekanizmasının Yeniden Yapılandırılması ve Etkin Hale Getirilmesi 21. Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarının Eğitim ve Yönetim Modelinin Yeniden Yapılandırılması. 22. Mesleki ve Teknik Eğitim Yönetim Modelinin Yeniden Düzenlenmesi 23. Mesleki ve Teknik Eğitimde Yerinden Yönetim Uygulamalarının Artırılması 24. Mesleki ve Teknik Eğitime EriĢimde Kampus YaklaĢımı ve Eğitime Sektörlerin Katılımı Temel Terimler Sözlüğü Katılımcı Listesi 6

7 Tablolar Listesi Tablo 1: Mesleki ve Teknik Eğitimde Okul, Öğrenci, Öğretmen Öğretmen BaĢına DüĢen Öğrenci Sayıları Tablo 2- Mesleki Eğitim Merkezlerine ait Merkez, Öğrenci, Öğretmen ve Kapsamdaki Meslek Sayıları Tablo 3. Halk Eğitim Merkezlerinde Yıllar Ġtibarıyla Açılan Meslek Kurslarına Ait Veriler Tablo 4. Mesleki Açıköğretim Lisesine Ait Sayısal Veriler Tablo 5 : Yıllar Ġtibarıyla Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Mezunlarına Ait Sayısal Veriler Tablo 6 : Halk Eğitim Merkezleri Program Sayıları Tablo 7. Mesleki Yeterlilik Kurumu Performans Göstergeleri Tablo8. Hayat Boyu Öğrenme kapsamında Ulusal Yeterlilikler Çerçevesinin içerisinde bulunan yeterlilikler Tablo 9.Türkiye Genelinde Mesleki Eğitim Merkezlerinin Son BeĢ Yıla ĠliĢkin Sayısal Verileri ( ) Tablo 10. ÇalıĢan Sayısına Göre ĠĢyeri Büyüklükleri Tablo Yılları Arasında Düzenlenen Kurslar Tablo 12. ÖSDP Kapsamında Yürütülen Faaliyetler Tablo 13. ĠĢletmelerde Eğitim Seminerleri ( ) Tablo 14. ĠĢ ve Meslek DanıĢmanlığı Faaliyetleri 7

8 Kısaltmalar Listesi AB AĠS AKTS ASAGM BĠT BKTS DPB DPT ÇASGEM ÇSGB ECTS HBÖ ICT ICTS ISCED 97 ĠġKUR KOSGEB KSGM MEB MEGEP MKTS MSK MYK OECD RTÜK SHÇEK STB STK TBMM TESK TOBB TRT TSK TÜĠK TÜRKAK UYÇ UYS YÖK Avrupa Birliği Avrupa Ġstihdam Stratejisi Avrupa Kredi Transfer ve Biriktirme Sistemi Aile ve Sosyal AraĢtırmalar Genel Müdürlüğü BiliĢim ve ĠletiĢim Teknolojileri BütünleĢik Kredi Transfer ve Biriktirme Sistemi Devlet Personel BaĢkanlığı Devlet Planlama TeĢkilatı ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve AraĢtırma Merkezi ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı European Credit Transfer and Accumulation System Hayat Boyu Öğrenme Information and Communication Technologies Integrated Credit Transfer and Accumulation System Uluslararası Eğitim Standardı Sınıflandırması-1997 / International Standard Classification of Education-1997 Türkiye ĠĢ Kurumu Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi GeliĢtirme ve Destekleme Ġdaresi BaĢkanlığı Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü Millî Eğitim Bakanlığı Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi Mesleki ve Teknik Eğitim Kredi Transfer ve Biriktirme Sistemi Meslek Standartları Komisyonu Mesleki Yeterlilik Kurumu Ekonomik ĠĢbirliği ve Kalkınma Örgütü Radyo ve Televizyon Üst Kurulu Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Sivil Toplum KuruluĢları Türkiye Büyük Millet Meclisi Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Türkiye Radyo Televizyon Kurumu Türk Silahlı Kuvvetleri Türkiye Ġstatistik Kurumu Türk Akreditasyon Kurumu Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi/National Qualifications Framework Ulusal Yeterlilik Sistemi/ National Qualifications System Yükseköğretim Kurulu 8

9 1. TÜRKĠYE DE MESLEKĠ EĞĠTĠM 1.1. YAKIN GELECEĞE AĠT SOSYO-EKONOMĠK ANAHTAR ETKENLER Yirmibirinci yüzyılın baģında görülen küreselleģmeyi çok sıkıntılı bir ekonomik, mali kriz ve yüksek iģsizlik oranı takip etmiģtir. Dünyada kamu müdahalesi yoluyla mali sistemin kurtarılmasına gidilmiģ; talep ve güvenin artırılmasına yönelik toplu eylem, ekonomik erimeyi önlenmiģse de kriz direnci zayıflamıģtır. Krizden refaha geçiģ için bilginin anahtar girdi olmasına, yenilik (inovasyon) ve kaynakların daha iyi kullanımına, yeni ve sürdürülebilir bir sosyal piyasa ekonomisine, daha akıllı, daha yeģil bir ekonomiye ihtiyaç vardır. Ülkeler yeni bir vizyonu ve yönlendirmeyi geliģtirilmeye çalıģmaktadır; bu çerçevede enerjinin, doğal kaynakların ve hammaddelerin muhafaza edilmesi ve daha verimli kullanılması, üretkenliğin artırılması rekabet gücü açısından anahtar öncelikler olarak görülmektedir. Türkiye nin hızla ve sürdürülebilir bir Ģekilde büyüyen, yüksek düzeyde istihdam ve sosyal ilerleme yaratan bilgi-tabanlı, bütünleģik, daha yeģil ve daha kapsayıcı bir ekonomi olması için güçlendirilmiģ ve rekabetçi bir endüstriyel tabana, modern bir hizmet sektörüne ve geliģen bir tarım, kırsal ekonomi ve denizcilik sektörüne ihtiyacı vardır. Türkiye nin çok kültürlü ortamlarda kazandığı tarihi deneyimlerine ve evrensel degerlere dayanarak; iģgücü, çevre ve güvenlik standartlarını koruyarak geleceğin alt yapılarını hazırlaması, nitelikli iģler oluģturması, yenilikçi ürünler geliģtirmesi, rekabetçi bir yaklaģımla yeni piyasalara girmesi beklenmektedir. Bu kapsamda anahtar öncelikler aģağıdaki Ģekilde sıralanabilir: Bilgiye dayalı büyümeyle değer oluşturma Yenilikçilik ürünlerde ve süreçlerde farklılık oluģturmalıdır; eğitim, araģtırma ve e- ekonomi potansiyelinin harekete geçtiği bir dünyada fırsatlar ve sosyal uyum geliģmelidir. Gençlerin istihdam edilebilirliğinin geliģtirilmesi üzerinde durulmalıdır; okul sonrası iģ dünyasına uyumları için, temel becerilerde, yani okuma, matematik ve fen bilgilerinde baģarısızlık sergileyen çok sayıdaki gencin durumunun çözümlenmesi önemli konular arasındadır. Okulu erken terk etme olgusunun önlenmesi, bireylerin gelecekte iģgücü piyasasından dıģlanmasını ve sosyal dıģlanmayı azaltmaktadır. Hiç kimsenin bilgiden mahrum kalmaması için, hassas grupların, toplumsal cinsiyet eģitliğinin ve sosyal bütünlüğün daha çok vurgulanması gerekmektedir. 9

10 Üniversite sayısı daha da artırılmalıdır; birbirinden farklılığa sahip olan üniversitelerin, bilginin üretim merkezi ve büyümenin motoru olması beklenmektedir. Üniversitelerin araģtırmalarının kalitesinin yükseltilmesi amacıyla, yeni bilgiler ve diller öğrenmeleri, değiģik ortamlarda-yurtdıģında-yaģayarak deneyim kazanmaları sağlanmalıdır. Bilgi-tabanlı Ģirketlerin büyümesine yönelik teģvikler yoluyla, yenilik ve yaratıcılık için daha çekici çevre koģulları sağlamalıdır. Bu çerçevede yeni finansman tiplerine ihtiyaç duyulmaktadır; krediye eriģim kolaylaģtırılmalı, küçük yenilikçi Ģirketlerin hazırlık aģaması ve büyümesi teģvik edilmeli, idari iģlemler basitleģtirilmeli ve teknik destek sağlanmalıdır. Yaratıcılık, bilgi ve araģtırma kapasitesini geliģtirmek için, yenilikçi baģlangıç iģletmelerine imkân tanıyan, yazarlara hakları için Ģeffaf bir yönetim sunan ve üniversitelere ve araģtırma kuruluģlarına fikirlerini ve icatlarını ticarileģtirerek sermaye temini konusunda yardımcı olan verimli ve maliyet-etkin koruma sağlayan, iyi iģleyen bir fikri mülkiyet hakları sistemine ihtiyaç vardır. Teknoloji ve bilgi alanlarında güçlü yönleri olan e-ekonominin potansiyelinden istifade edilmelidir; e-ekonomi büyük Ģirketlerin tedarikçileri olan ve kendi adlarına da üretim ve/veya hizmet sektörlerinde çalıģan KOBĠ ler için büyük fırsatlar sunmaktadır. Yeni yenilikçi baģlangıç Ģirketleri, genellikle yüksek değerli iģ imkânları oluģturmaktadır ve bu Ģirketler bölgesel geliģimde önemli bir rol üstlenebileceklerdir. Bu nedenle, elde edilecek üretkenlik kazanımları yeniliği ve yaratıcılığı teģvik edecek, devlet hizmetlerinin sunumunu daha kolay ve verimli bir hale getirecek, katılım ve demokratik ifade fırsatlarını artıracaktır. Toplumun bütün fertlerini güçlendirme Yeni becerilerin edinilmesi, yaratıcılığın ve yeniliğin desteklenmesi, giriģimciliğin geliģtirilmesi ve iģler arası sorunsuz geçiģin sağlanması, daha yüksek intibak etme yeteneği karģılığında daha fazla iģ imkânı sağlayacak bir dünya açısından, kritik öneme sahiptir. Kriz sonrası ekonomide bir çok iģ yok olmuģtur ve yerine yenileri gelmeyecektir. Daha akıllı, daha yeģil, daha rekabetçi bir ekonomiye dönüģerek yeni beceriler kazanılacak ve yeni iģler oluģturulacaktır; ve nitelikli insan kaynaklarını geliģtirinceye kadar iģsizlikle mücadele edilecektir. Ancak, bu geçiģ sırasında, insanların sistemin dıģına itilmesini, sistemden dıģlanmasını engellemek ve toplumsal kapsayıcılığı temin etmek için büyük çaba gösterilmesi gerekecektir. Gerçekte, eğitim, iģ ve emeklilik gibi geleneksel sıralama yerine, iģ hayatı boyunca iģgücü piyasasına birçok giriģ ve çıkıģın yapıldığı, insanlara daha fazla fırsat sunan yeni kalıplar ortaya çıkmaktadır. Bu kalıplar içerisinde son zamanlarda uygulaması fazlalaģan eğitimle birlikte kısa süreli çalıģma Ģeklindeki bazı tedbirlerin düzenlenmesi ve desteklenmesini temel alacak bir çerçevenin oluģturulması faydalı olacaktır. Yeni beceriler gerektiren yeni iģler oluģturulmalı, iģler arası ve eğitim ile iģ arası geçiģler düzenlenmelidir. Bu kapsamda, güvenceli esneklik (flexicurity) tam olarak uygulanmalıdır. Buradaki zorluk, bir yandan iģgücü piyasalarının hem iģ düzeni hem de iģgücü iliģkilerindeki esnekliğinin, diğer yandan da yaģam boyu öğrenme ve uygun sosyal koruma ile sağlanan güvencenin geliģtirilmesi için en iyi yolu bulmaktır. YaĢam boyu öğrenme çok daha eriģilebilir hale getirilmeli; üniversiteler alıģılmıģın dıģında 10

11 öğrencilere daha açık olmalıdır. Bireylerin kazanması gereken beceriler, ülkenin ekonomi ve üretkenlik alanlarındaki büyümesi ve iģ oluģturulması için gerekli anahtar unsurdur. YaĢam boyu öğrenme, iģler ve meslekler arasında sorunsuz geçiģ sağlamak ve insan sermayesi kaybına neden olan uzun vadeli iģsizliği önlemek açısından anahtar bir unsurdur. E-ekonomi, yaģam boyu öğrenme yaklaģımının bir parçası olarak uzaktan eğitim için, keza uzaklıkları kısaltarak ve uzaktan çalıģmayı giderek daha çok iģ alanında gerçek bir olasılık haline getirerek iģ dünyasını değiģtiren iletiģim biçimleri için de yeni fırsatlar sunmaktadır. ÇalıĢanların bilgi tabanlı ekonomiye katkıda bulunmak için gereken becerilere sahip olmasının sağlanması gerekli ama yetersiz bir koģuldur. Arz ve talebin daha iyi eģleģtirilmesi gerekmektedir. Bireylerin becerilerine en çok ihtiyaç duyulan yerlere giderek, yeni fırsatları yakalayabilmesini sağlamak için, iģgücünün hareketliliği teģvik edilmelidir. Geleceğe bakılarak, özellikle yeģil iģler gibi yeni iģ tipleri ile sağlık sektörü gibi diğer büyüme alanları için, gelecekteki becerileri gelecekteki ihtiyaçlarla eģleģtirilmelidir. Bir iģe sahip olmak, fakirliğe ve dıģlanmaya karģı büyük olasılıkla en iyi teminattır. Ancak, fakirlik düzeylerinde veya sosyal dıģlanmada tek baģına bir azalma sağlamaz. Geçici olarak iģsiz kalanlara yeterli düzeyde gelir desteği ve koruma sağlamak için, krize ve yavaģ yavaģ demografik yapısı değiģen ülkenin yaģlanan nüfusuna göre uyarlanacak modern sosyal güvenlik ve emeklilik sistemlerine ihtiyaç vardır. Daha fazla iģ imkânı oluģturmak için, risk alma ve yenilik kapasitesine daha olumlu bir tutum getiren daha giriģimci bir kültürün topluma kazandırılması lazımdır. Serbest meslek, iģlerini yakın zamanda kaybetmiģ olanlar için gerçek bir seçenek haline gelmelidir. Bunun için sosyal güvenlik sisteminde serbest meslek sahiplerine uygulanan muamele, sosyal haklar ve emeklilik haklarının iyileģtirilmesi gereklidir. Gelecek on yıl içerisinde, herkesin iģgücü piyasasına girmesi, yeni Ģirketler kurmaları için gerçek bir Ģansın tanınması ve iģgücü piyasasındaki geçiģlerin modern ve mali açıdan sürdürülebilir sosyal ve refah sistemleri ile yönetilmesi, çalıģma yaģındaki nüfusta daha yüksek istihdam oranlarına, daha kaliteli ve daha üretken iģlere ve adalet, güvenlik ve fırsatlara eriģme hedeflenmelidir. Rekabetçi, bütünleşik ve daha yeşil bir ekonomi oluşturma Enerji fiyatlarının göreceli olarak yükseldiği, karbon kısıtlamasının olduğu ve kaynak rekabetinin arttığı bir dünyada, yenilenemeyen enerji ve kaynakların daha düģük ve daha verimli tüketilmeli; böylece daha etkin bir Ģekilde rekabet edilmeli ve üretkenlik artırmalıdır. Bu yaklaģım büyümeyi teģvik edecek, yeni iģ ve hizmetler oluģturacak ve çevresel amaçlara ulaģmaya yardımcı olacaktır. Ayrıca, geleneksel üretimden ileri teknoloji iģletmelerine kadar ekonominin bütün sektörlerine fayda sağlayacaktır. Altyapının yükseltilmesi ve bütünleģtirilmesi, idari yükün azaltılması ve piyasanın yenilik alımının hızlandırılması da bu amaca eģit düzeyde katkıda bulunacaktır. Ekonomideki maddi girdiler daha verimli bir Ģekilde kullanılmalı, kaynaklar üzerindeki baskının azaltılmasıyla üretkenlik artırılmalıdır. Daha açık bir deyiģle, enerji tasarruflu ürünlerin ve sistemlerin hedeflenmesi, ticaretin yaygınlaģması, vergi reformu, hibeler, teģvikler, krediler, kamusal yatırım ve satınalma politikaları, araģtırma ve yenilik bütçelerinin bu amaca yönlendirilmesi Ģeklindeki düzenlemelerle ekonomi değiģtirilmelidir. 11

12 Bilgi ve ĠletiĢim Teknolojileri-BĠM (Information and Communication Technologies- ICT) ve internet, büyümenin ana itici güçlerinden birine dönüģmüģtür. BĠM ve internet gerçekleģtirilen hizmetler Türkiye ekonomisinin önemli bir bir parçası haline gelmiģtir. E-sağlık, e-devlet, e-yerel yönetim gibi yeni çevrimiçi hizmetler giderek geliģmektedir, ancak bu alandaki engellerin giderilmesine öncelik verilmelidir. Altyapıların güncellenmesi, iyileģtirilmesi, veri tabanı, portal, ağ ve bağlantıların artırılması BĠM sektörünün piyasada etkili bir Ģekilde rekabet etmesini sağlayacaktır; bu geliģmeler aynı zamanda tüketicilere de çok yönlü faydalar temin edecektir. Bu yüzden sürdürülebilir yüksek hızlı ağlara yatırım yapılmalı, en kısa zamanda %100 geniģ bant kapsama alanına kavuģulmalı ve bir yatırım programı çerçevesinde, fiberelyaf ağları ve kablosuz geniģ bant aracılığıyla yüksek hızlı internet hizmeti sunulmaya çalıģılmalıdır. Yüksek hızlı internet hizmeti sayesinde, daha akıllı, güncellenmiģ ve iyileģtirilmiģ ulaģım ve enerji altyapıları, ulaģım güvenliği, enerji güvenliği ve ağ ekonomisinin rekabet gücü gibi birçok amaca katkıda bulunulmuģ olacaktır. Bu kadar kapsamlı bir değiģime ulaģmak için, ulaģım politikasının yeniden gözden geçirilmesi gerekecektir. UlaĢım ağlarının daha iyi bir Ģekilde bütünleģtirilmesi, karayolu ulaģımına alternatiflerin geliģtirilmesi, temiz teknolojilerin desteklenmesi ve altyapının yükseltilmesi bu sürecin önemli unsurları olacaktır. Eğer doğru yatırım kararları alınırsa, elektrik üretimi düģük karbonlu ve daha güvenli hale getirilebilir. Bu bağlamda, yenilenebilir elektrik ve merkezsizleģtirilmiģ üretimin payında kayda değer artıģ sağlanabilir. Enerji verimliliğinin geliģtirilmesi de, emisyonların azaltılmasının ve enerji bağımsızlığının artırılmasının en ucuz yolu olarak hayati önem kazanacaktır. Yatırımlar Ar-Ge ve yeni teknolojilere, yeniliğe, kaliteli eğitim ve beceri geliģimine ve akıllı ağlara doğru öncelikle yapılmalıdır; bu, diğerlerinin yanında kamu idaresinin verimliliğinin artırılması ve düzenleme reformu aracılığıyla, yatırımların mevcut yapıların modernizasyonu ile bütünleģtirilmesi anlamına gelmektedir. Yukarıda açıklanan amaçlara ulaģmak için uluslararası forumlarda kararlı bir Ģekilde hareket ederek, küresel bağlamda sürdürülebilir sosyal piyasa ekonomisinin temelini oluģturan ilkeler desteklenmelidir. Uluslararası ticaret ve yatırım akıģlarının önündeki engellerin azaltılmasını sağlamalı, açık ve kural-temelli küresel ticaret teģvik edilmelidir. Ayrıca, piyasa eriģimini, enerjiye ve hammaddelere eriģim ve çevresel ve sosyal amaçlardaki ilerleme özellikle vurgulanarak, anahtar noktadaki stratejik ortaklarla olan ekonomik ve siyasi iliģkiler derinleģtirilmelidir MEB STRATEJĠK PLANI : E GÖRE MĠSYONUMUZ, VĠZYONUMUZ VE TEMEL DEĞERLERĠMĠZ MEB Stratejik Planı : de Güçlü Yönler, Zayıf Yönler, Fırsatlar ve Tehditler Analizi (GZFT-SWOT) yapılmıģtır 6. Misyonumuz, vizyonumuz ve temel değerlerimiz tanımlanmıģtır. Bu tanımlar gerek genel gerekse mesleki eğitim için geçerli ifadelerdir. 6 Millî Eğitim Bakanlığı Stratejik Planı : , MEB, Ankara,

13 Misyonumuz Yüksek karakterli ve nitelikli insanlar yetiģtirmek ve bunun için politikalar geliģtirmek, eğitim ve öğretim programları hazırlamak, ilgili standartları ve öğretmen yeterliklerini belirlemek, eğitimle ilgili AR-GE çalıģmaları yapmak, eğitim ortamını hazırlamak, eğitim-öğretim yapmak, mesleki eğitim-istihdam bütünlüğünün sağlanmasına katkıda bulunmak, rehberlik, denetim ve değerlendirme sistemleri oluģturmaktır. Vizyonumuz Ülkemizin eğitimde model ve lider bir ülke olmasına katkıda bulunan, Türkiye de eğitim görmeyi herkes için ayrıcalığa dönüģtüren ve mutlu bireyler yetiģtiren bir eğitim sistemidir. Temel Değerlerimiz Türk millî eğitiminin genel amaç ve temel ilkeleri rehberliğinde; Türk milletini mutlu kılma ve onu çağdaģ uygarlık düzeyinin üzerine çıkarma azim ve kararlılığında çalıģmak, Cumhuriyete ve demokratik değerlere bağlılık, Ġnsan haklarına saygılı olmak, Toplumsal sorumluluk bilincinde olmak, Katılımcı, hoģgörülü, yapıcı olmak, Kendisiyle ve çevresiyle barıģık olmak, Ulusal ve evrensel değerleri benimsemek ve bunları davranıģ hâline getirmek, Dünyadaki değiģim ve geliģimi iyi algılayıp doğru yorumlayabilmek, Yetkinlik, üretkenlik ve giriģimcilik ruhuna sahip olmak, Hayat boyu öğrenmeyi yaģam tarzı haline getirmek, Özgür düģünceli ve yüksek iletiģim becerileriyle donanımlı olmak, AR-GE ve teknolojiyi etkin kullanmak, Çevreyi ve doğayı korumak temel değerlerimizi oluģturmaktadır MESLEKĠ VE TEKNĠK EĞĠTĠMĠN TANIMI, HEDEFLERĠ, AMAÇLARI VE EĞĠTĠM ĠÇĠNDEKĠ YERĠ SanayileĢme ve bunu takip eden bilgi toplumuna geçiģ sürecinde çok çeģitli alanlarda bilgi, beceri ve yetkinlikler açısından nitelikli insan gücüne ihtiyaç duyulmaya baģlandığı görülmektedir. Sanayi ve hizmet sektöründeki birçok alan Ģekil değiģtirmeye baģlamıģ veya yeni alanlar ve görev tanımları ortaya çıkmıģtır; dolayısıyla bu alanlara yönelik meslek insanı ve teknik personele olan ihtiyac da beraberinde gelmiģtir. Mesleki ve teknik eğitime olan gereksinimi, bireysel, sosyal, ekonomik ve ulusal gereksinimler bakımından ele almak mümkündür. Toplumların doğal kaynakları, sahip oldukları insan gücü ve bunlardan faydalanma durumları o toplumun refah düzeyini belirlemektedir. Mesleki ve teknik eğitim ise iģgücü piyasasının gereksinimlerine uygun niteliklerde insan gücü yetiģtirme aracı olarak aktif rol oynamaktadır. 13

14 ĠĢ gücünün verimini yükseltmek için çalıģma hayatındaki koģullar, meslekler arasındaki farklılıklar ve bireysel farklılıklar dikkate alınarak iyi plânlanmıģ bir mesleki ve teknik eğitim sistemiyle ulusal gereksinimlere cevap verilebilecektir. Strateji belgesinde anlam birliğini sağlamak ve mevcut durumu görmek için bu bölümde, Türkiye deki mesleki ve teknik eğitimin durumu hakkında bilgilere yer verilmektedir. Mesleki ve Teknik Eğitimin Tanımı, Hedefleri Genel olarak bir ülkenin geliģimini etkileyen en önemli faktörler doğal kaynaklar ve insan gücüdür. Bu faktörlere yönetim, sermaye ve giriģim de ilâve edilebilir. Ġnsan gücü ve doğal kaynaklardan gereği gibi yararlanarak yüksek düzeyde üretim sağlamak bir ülkenin geliģimi için temeldir. Bu da ancak eğitim ile mümkündür. Esasen doğal kaynaklardan en iyi Ģekilde yararlanmak da insan gücünün bu konuda yetiģtirilmesine bağlıdır. Mesleki eğitim kavramı bu noktada karģımıza çıkmaktadır. Genel anlamda sanayiinin ve iģ alanlarının çeģitli seviyelerdeki eleman ihtiyacını karģılama amacına yönelen mesleki ve teknik eğitim, hızla değiģen teknolojik bilgi, üretim yöntemleri ve iģ hayatındaki geliģmelerle dinamik bir yapı sergilemektedir. Mesleki ve teknik eğitim, ilköğretimi tamamlamıģ olan gençlerin hayat boyu öğrenme (HBÖ) yaklaģımına dayanarak belli bir meslek alanında yetiģmelerini sağlamak amacıyla düzenlenmiģ örgün ve yaygın mesleki eğitim ile çıraklık eğitimi faaliyetlerini içerir. Mesleki ve teknik eğitim; toplum ve bireylerin gerekli ihtiyaçlarını karģılamak üzere belirli bir meslek alanına iliģkin bilgi, beceri ve davranıģ kazandıran, bireyin yeteneklerini geliģtirerek toplumda sosyal ve ekonomik yönden güçlü olmasını sağlayan bir süreçtir. Bireylerin endüstri, tarım, ticaret ve diğer hizmet alanlarına bir meslek sahibi olarak hazırlanmasını, meslek içinde geliģtirilmesini, meslek değiģtirmeleri için örgün, yaygın ve çıraklık eğitiminde hayat boyu öğrenme yaklaģımı ile uygulanacak ilkelerin bir sistem bütünlüğü içinde belirlenmesini hedefler. Ayrıca mesleki ve teknik eğitim; Bireyi bütünüyle yetiģtirir ve onun topluma uyumunu sağlar, Bireyi belli bir mesleğe, mesleğin çeģitli kademelerine hazırlar ve meslek içinde geliģtirir, Bireyi, toplumun amaçları ve ekonomik ihtiyaçlar için yetiģtirir, Toplumun geliģmesini, kaynaģmasını ve bütünleģmesini sağlar, Bilgi toplumunun ve uygarlığın gerektirdiği yeter sayıda bilgi, beceri ve davranıģlara sahip insan gücünü yetiģtirir. Mesleki ve teknik eğitim; Bilimsel ve teknolojik geliģmeler sürecinin ayrılmaz bir parçasıdır. Genel eğitim, mesleki ve teknik eğitim bir sistem bütünlüğü içinde ele alınır; her iki sistem birbirini bütünleyecek geçiģlere açık tutulur. Mesleki ve teknik eğitim geleceğin ihtiyaçlarını karģılayabilmek için büyüme ve geliģme yeteneğine ve esnekliğine sahiptir. Mesleki ve teknik eğitim bireye, bir meslek için gerekli bilgi, beceri ve 14

15 davranıģlar kazandırmanın yanında, bireyi bir bütün olarak geliģtirir. Plânlı kalkınmanın gerektirdiği nitelikli insan gücünü yetiģtirir. Mesleki ve teknik eğitimin geliģtirilmesi ve değerlendirilmesinde temel alınan geleneksel ilkeler ise Ģunlardır: Mesleki ve teknik eğitim iģ hayatının ihtiyaçlarına nitelik ve nicelik yönünden cevap verecek Ģekilde planlanır, Eğitim programları bireyin ve iģ hayatının ihtiyaçlarına göre geliģtirilir, Öğrencilere düzenli mesleki rehberlik eğitimi sağlanır, Eğitim ortamı gerçek iģ ortamına uygundur, Eğitim öğretim hizmetleri hizmetin özelliklerine uygun olarak yetiģtirilmiģ öğretmenler tarafından yürütülür, Meslek dersi öğretmenlerinin alanda iģ tecrübeleri vardır, Meslek dersi öğretmenleri bilim ve teknolojideki geliģmelere uyum sağlamak bakımından sürekli ve kapsamlı hizmetiçi eğitiminden geçirilmektedirler, Yönetim ve denetim hizmeti özel olarak yetiģtirilmiģ personel tarafından yapılır, Mesleki eğitim araģtırmalara dayalı olarak sürekli geliģtirilir. ĠĢ hayatı ve ilgili kesimler mesleki teknik eğitimin ülke ve mahalli seviyede planlanması, geliģtirilmesi ve değerlendirilmesine katılırlar, Sistemin iģ hayatına ve teknolojideki geliģmelere uyumu için istikrarlı kaynak sağlanır, Eğitim araç ve malzemeleri, ulaģılmak istenen amaçlara göre tespit edilir, Mesleki ve teknik eğitim, eğitim sisteminin bütünüyle ve iģ hayatıyla uyumlu, hizmetin özelliklerine uygun bir Ģekilde teģkilatlanır, Sistemin etkinliği, yetiģtirdiği insan gücünün iģindeki baģarısı esas alınarak değerlendirilir. Mesleki ve teknik eğitimde; standartlara ve yeterlilikleri kapsayan, araģtırmalara dayalı, iģ hayatının aktif katılımını esas alan, rekabet gücü ve istihdamı artıran, hayat boyu öğrenme ilkelerine uygun, ulusal ve uluslar arası kıyaslanabilirlik ve denklik için alt yapı oluģturan, bireylere çalıģma alanı ile ilgili güvence sağlayan, bütün öğrenmelerin kredilendirilebildiği, iģ gücünün dolaģımını kolaylaģtıran, adil, Ģeffaf, öğrenci merkezli, kaliteli eğitim amaçlanmaktadır MESLEKĠ VE TEKNĠK EĞĠTĠMDEN SORUMLU MEB BĠRĠMLERĠ VE GÖREVLERĠ Türk Millî Eğitim Sistemi, bireylerin eğitim ihtiyaçlarını karģılayacak Ģekilde ve bir bütünlük içinde örgün eğitim, yaygın eğitim ve «informal öğrenme» olmak üzere, üç ana bölümden oluģur. Örgün Eğitim Örgün eğitim, belirli yaģ grubundaki ve aynı seviyedeki bireylere, amaca göre hazırlanmıģ programlarla okul çatısı altında yapılan düzenli eğitimdir. Örgün eğitim; 15

16 okul öncesi eğitim, ilköğretim, orta öğretim ve yüksek öğretim kurumlarını kapsamaktadır. Ortaöğretim; ilköğretime dayalı, en az dört yıllık genel, mesleki ve teknik öğretim kurumlarının tümünü kapsar. Ortaöğretim, çeģitli programlar uygulayan liselerden meydana gelir. Ġlköğretimini tamamlayan ve ortaöğretime girmeye hak kazanmıģ olan her öğrenci ortaöğretime devam etmek ve orta öğretim imkânlarından ilgi, yetenek ve becerileri ölçüsünde yararlanmak hakkına sahiptir. Ortaöğretimin amaç ve görevleri; millî eğitimin genel amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak, öğrencilere asgari ortak bir genel kültür vermek, birey ve toplum sorunlarını tanıtmak ve çözüm yolları aramak, ülkenin sosyo-ekonomik ve kültürel kalkınmasına katkıda bulunacak bilinci kazandırarak öğrencileri ilgi, yetenek ve becerileri doğrultusunda hem yüksek öğretime hem de mesleğe veya hayata ve iģ alanlarına hazırlamaktır. Yaygın Eğitim Yaygın eğitim, örgün eğitim sistemine hiç girmemiģ, herhangi bir eğitim kademesinde bulunan veya bu kademelerden birinden ayrılmıģ olan bireylere ilgi ve ihtiyaç duydukları alanda örgün eğitim yanında veya dıģında, a) Okuma-yazma öğretmek, eksik eğitimlerini tamamlamaları için sürekli eğitim imkânları hazırlamak, b) Çağımızın bilimsel, teknolojik, iktisadi, sosyal ve kültürel geliģmelerine uymalarını sağlayıcı eğitim imkânları hazırlamak, c) Millî kültür değerlerimizi koruyucu, geliģtirici, tanıtıcı, benimsetici nitelikte eğitim yapmak, d) Toplu yaģama, dayanıģma, yardımlaģma, birlikte çalıģma ve teģkilatlanma anlayıģ ve alıģkanlıkları kazandırmak, e) Ġktisadi gücün arttırılması için gerekli beslenme ve sağlıklı yaģama Ģekil ve usullerini benimsetmek, f) BoĢ zamanları iyi bir Ģekilde değerlendirme ve kullanma alıģkanlıkları kazandırmak, g) Kısa süreli ve kademeli eğitim uygulayarak ekonomimizin geliģmesi doğrultusunda ve istihdam politikasına uygun meslekleri edinmelerini sağlayıcı imkânlar hazırlamak, h) ÇeĢitli mesleklerde çalıģmakta olanların hizmet içinde ve mesleklerinde geliģmeleri için gerekli bilgi ve becerileri kazandırmaktır. Yaygın eğitim, örgün eğitim ile birbirini tamamlayacak, gereğinde aynı vasıfları kazandırabilecek ve birbirinin her türlü imkânlarından yararlanacak biçimde bir bütünlük içinde düzenlenir. Yaygın eğitim; mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında açılan kurslar, halk eğitimi, çıraklık eğitimi, uzaktan eğitim yoluyla ve iģletmelerde gerçekleģtirilen teorik ve/veya uygulamalı kurslar veya hizmet-içi eğitimi Ģeklinde gerçekleģtirilmektedir. İnformal Öğrenme Plansız ve programsız, rastgele bir öğrenme olan informal öğrenme mesleki ve teknik eğitim alanında bireylerin yetiģmesini sağlayan bir öğrenme Ģeklidir. Sanayi ve hizmet sektöründe bu Ģekilde yetiģmiģ çok sayıda kiģi vardır. Hiç bir diploma veya 16

17 sertifikaya sahip olmayan fakat alanında uzmanlaģmıģ, bulunduğu ortamda alaylı unvanını kazanan bireyler mevcuttur. ĠĢ hayatında yaygın eğitim ve informal öğrenme ile birey belirli bir yeterlilik seviyesine çıkabilmektedir. Ancak resmi bir belge sahibi olmadığı için hakkettiği bir konuma ve ücrete ulaģması veya baģka bir iģletmede iģ bulması kolay değildir. Bu nedenle yaygın ve informal öğrenme yoluyla bireyin elde ettiği bilgi, beceri ve yetkinlikleri belgelendirecek bir sisteme ihtiyaç vardır. Türkiye de hayat boyu öğrenme kapsamında, bireylerin yaygın ve informal öğrenmelerinin resmî olarak değerlendirilmesi ve tanınmasını sağlayan ulusal düzeyde kabul gören bir sistem üzerinde çalıģılmaya baģlanmıģtır. Bu konu, eğitim sistemimizin önceliklerden biri haline gelmiģtir. Yaygın ve informal öğrenmenin değerlendirilmesi ve geçerliliğinin sağlanması ile sistemler arasındaki uyumluluğun güçlendirilmesi, genel kalite ve kalite güvencesinin geliģtirilmesi; böylece gerek Avrupa Birliğine üye ülkelerle ve gerekse diğer ülkelerle insan kaynakları çerçevesinde uyum içinde olunması mümkün olabilecektir. Genel, mesleki ve teknik yaygın eğitim alanında görev alan resmî, özel ve gönüllü kuruluģların çalıģmaları arasındaki koordinasyon Millî Eğitim Bakanlığınca sağlanmaktadır. Yüksek Planlama Kurulu tarafından 5 Haziran 2009 tarihinde yürürlüğe konulan «Hayat Boyu Öğrenme Strateji Belgesi ve Eylem Planında» özellikle eğitim sektöründeki kalite güvencesinin koordinasyonu Millî Eğitim Bakanlığına verilmiģtir Sayılı Kanunla mesleki ve teknik eğitimle ilgili hizmetleri yürütmek üzere, ana hizmet birimlerinden Erkek Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü, Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü, Ticaret ve Turizm Öğretimi Genel Müdürlüğü, Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü ile yardımcı birimler arasında yer alan Sağlık ĠĢleri Dairesi BaĢkanlığı görevlendirilmiģtir. Ayrıca, Özel Eğitim Rehberlik ve DanıĢma Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Özel Öğretim Kurumları Genel Müdürlüğü ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğüne bağlı mesleki ve teknik eğitim yapılan kurumlar da bulunmaktadır sayılı Millî Eğitim Bakanlığının TeĢkilat ve Görevleri Hakkında Kanunda mesleki ve teknik eğitim birimlerini; 1- Erkek Teknik Öğretim Genel Müdürlüğünün görevleri: a) Endüstri meslek liseleri, teknik liseler, Anadolu meslek liseleri, Anadolu teknik liseler, pratik sanat okulları ile aynı seviye ve türdeki diğer mesleki ve teknik örgün ve yaygın eğitim kurumlarının eğitim, öğretim ve yönetimi ile ilgili bütün görev ve hizmetlerini yürütmek, b) Okul ve kurumlarının eğitim ve öğretim programlarını, ders kitapları ile eğitim araç ve gereçlerini hazırlamak ve Talim ve Terbiye Kurulu'na sunmak. 2- Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğünün görevleri: a) Kız meslek liseleri, kız teknik liseleri, Anadolu kız meslek liseleri, Anadolu kız teknik liseleri, olgunlaģma enstitüleri, pratik kız sanat okulları ile aynı seviye ve türdeki diğer mesleki ve teknik örgün ve yaygın eğitim kurumlarının eğitim, öğretim ve yönetimi ile ilgili bütün görev ve hizmetlerini yürütmek, 17

18 b) Okul ve kurumlarının eğitim ve öğretim programlarını, ders kitapları ile eğitim araç ve gereçlerini hazırlamak ve Talim ve Terbiye Kuruluna sunmak. 3- Ticaret ve Turizm Öğretimi Genel Müdürlüğünün görevleri: a) Ticaret meslek liseleri, otelcilik ve turizm meslek liseleri, sekreterlik meslek liseleri, anadolu ticaret meslek liseleri, anadolu otelcilik turizm meslek liseleri, anadolu aģçılık meslek liseleri ile aynı seviye ve türdeki diğer mesleki örgün ve yaygın eğitim kurumlarının eğitim, öğretim ve yönetimi ile ilgili bütün görev ve hizmetlerini yürütmek, b) Okul ve kurumlarının eğitim ve öğretim programlarını, ders kitapları ile eğitim araç ve gereçlerini hazırlamak ve Talim ve Terbiye Kuruluna sunmak. 4- Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğünün görevleri: a) Çıraklık ve Meslek Eğitimi Kanununa göre, aday çırak, çırak, kalfa ve ustaların genel ve mesleki eğitimlerini sağlamak, b) Örgün eğitim sistemine girmemiģ, herhangi bir eğitim kademesinden ayrılmıģ veya bitirmiģ vatandaģları yaygın eğitim yoluyla genel veya mesleki ve teknik öğretim alanlarında eğitmek, c) Çıraklık ve yaygın eğitim kurumlarını açmak, eğitim, öğretim ve yönetimi ile ilgili bütün görev ve hizmetlerini yürütmek, d) Okul ve kurumlarının eğitim ve öğretim programlarını, ders kitapları ile eğitim araç ve gereçlerini hazırlamak ve Talim ve Terbiye Kuruluna sunmak. 5- Sağlık İşleri Dairesi Başkanlığının görevleri: a) Bakanlık personelinin ve bunların kanunen bakmakla yükümlü oldukları ailelerinin muayene, tedavi ve diğer sağlık hizmetlerini yürütmek, b) Tedavi giderlerini planlamak ve uygulamak, c) Bakanlığa bağlı öğretim kurumlarındaki öğrencilerin ve diğer personelin sağlık eğitim hizmetlerini ve gerekli sağlık taramalarını gerçekleģtirmek, d) Sağlık Bakanlığının olumlu görüģü alınarak sağlık eğitim merkezleri, yaģlılar için dinlenme ve diğer sağlık kurumları açmak, bunlara ait sağlık eğitimi ve hizmetlerini yürütmek, bu amaçla Sağlık Bakanlığı ve diğer bakanlık ve kurumlarla koordinasyon ve iģbirliği yapmak. e) Sağlık meslek ve Anadolu sağlık meslek liselerine iliģkin eğitim, öğretim ve yönetimle ilgili bütün görev ve hizmetleri yürütmektir MESLEKĠ VE TEKNĠK OKUL/KURUMLARININ TANITIMI Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında öğrencilere; orta öğretim düzeyinde asgari ortak genel kültür vermek, toplum sorunlarına duyarlı, yurdun ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmasına katkıda bulunma bilincini ve gücünü kazandırma amacına yönelik ortak genel kültür dersleri ile birlikte alanlarına yönelik teorik ve uygulamalı meslek dersleri okutulmaktadır. MEB na bağlı mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumları Ģunlardır: 18

19 a) Örgün Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumları Endüstriyel teknik alanlarda mesleki formasyon kazandıran, hem yükseköğretime hem mesleğe hazırlayan ve aynı zamanda bir yabancı dil öğretilmesini amaçlayan fen bilimleri ağırlıklı programların uygulandığı okullardır. Bu okullarda Yabancı dil Almanca, Fransızca, Ġngilizce ve Japoncadır. Bu okulların eğitim süresi 4 yıl olup merkezi sistemle yapılan sınavla öğrenci alınmaktadır. Teknik Liseler/Kız Teknik Liseleri Bu okulların 9 uncu sınıfı ortaöğretim kurumlarının 9 uncu sınıfı ile ortaktır. 9 uncu sınıfta belirli derslerden, ilgili mevzuatında belirtilen baģarıyı gösteren öğrenciler isterlerse teknik liseye geçiģ yaparak öğrenimlerini 10 uncu sınıftan itibaren bu okulda sürdürürler. Teknik lisede öğrencilere, ilgi ve yetenekleri doğrultusunda endüstriyel teknik alanlarda mesleki formasyon verilmesi sağlanmakta, ayrıca, öğrencileri hayata, iģ alanlarına ve yükseköğretime hazırlayan, fen bilimleri ağırlıklı programlar uygulanmaktadır. Bu okulların eğitim süresi 4 yıl olup sınavsız öğrenci alınmaktadır. Anadolu Meslek Liseleri/Anadolu Kız Meslek Liseleri Öğrencileri hayata, iģ alanlarına ve yükseköğretime hazırlayan, endüstriyel teknik alanlarda mesleki formasyon kazandıran ve aynı zamanda bir yabancı dilin öğretilmesini amaçlayan programlar uygulanan okullardır. Bu okullarda Yabancı dil Almanca ve Ġngilizcedir. Bu okulların eğitim süresi 4 yıl olup merkezi sistemle yapılan sınavla öğrenci alınmaktadır. Anadolu Ticaret Meslek Liseleri Muhasebe ve Finansman, Pazarlama ve Perakende, Büro Yönetimi ve Sekreterlik, BiliĢim Teknolojileri, Elektrik-Elektronik Teknolojileri, UlaĢtırma vb. alanlarda kamu ve özel sektörde görev alacak veya kendi baģına iģ yapabilecek, yabancı dil bilir nitelikli insan gücünün yetiģtirildiği okullardır. Bu okulların eğitim süresi 4 yıl olup merkezi sistemle yapılan sınavla öğrenci alınmaktadır. Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Liseleri Hizmet sektörü içerisinde en önde gelen ve ülke ekonomisini kalkındıracak döviz girdisinde en büyük paya sahip olan turizm sektörünün; Yiyecek Ġçecek Hizmetleri, Konaklama ve Seyahat Hizmetleri, Eğlence Hizmetleri, Gıda Teknolojisi, Güzellik ve Saç Bakım Hizmetleri, Hasta ve YaĢlı Hizmetleri, Denizcilik vb. alanlarda sektörde görev alacak veya kendi baģına iģ yapabilecek, yabancı dil bilir nitelikli elemanları yetiģtiren okullardır. Bu okulların eğitim süresi 4 yıl olup merkezi sistemle yapılan sınav ve mülakatla öğrenci alınmaktadır. Anadolu İletişim Meslek Liseleri ĠletiĢim Sektörünün ihtiyaç duyduğu; Gazetecilik, Radyo Televizyon, Halkla ĠliĢkiler ve Organizasyon, Matbaa, Grafik ve Fotoğraf vb. alanlarda istihdam edilecek yabancı dil bilir nitelikli ara insan gücünü yetiģtiren okullardır. 19

20 Bu okulların eğitim süresi 4 yıl olup merkezi sistemle yapılan sınav ve mülakatla öğrenci alınmaktadır. Anadolu Tarım Meslek ve Tarım Meslek Liseleri Ülke ekonomisine, tarımsal üretim yönünden katkıda bulunacak, tarımsal iģletme ve kuruluģlarda baģarı ile çalıģabilecek hayvan sağlığı, bitki sağlığı, peyzaj ve çevre düzenleme, su ürünleri, tarım alet ve makine kullanma, gıda analiz ve kontrol ile ileri tarım tekniklerini baģarı ile uygulayabilecek ve yapabilecek nitelikte pratik bilgi ve beceriye sahip mesleki ve teknik eleman yetiģtiren okullardır. Anadolu Tarım Meslek Lisesinde yabancı dil Ġngilizcedir. Bu okulların eğitim süresi 4 yıl olup merkezi sistemle yapılan sınavla öğrenci alınmaktadır. Anadolu Tapu ve Kadastro Meslek Lisesi Tapu, kadastro ve harita programları ile yabancı dil bilen, ara kademede mesleki ve teknik eleman yetiģtiren okuldur. Anadolu Tapu ve Kadastro Meslek Lisesinde yabancı dil Ġngilizcedir. Bu okulun eğitim süresi 4 yıl olup merkezi sistemle yapılan sınavla öğrenci alınmaktadır. Anadolu Meteoroloji Meslek Lisesi Devlet Meteoroloji ĠĢleri Genel Müdürlüğünün merkez ve taģra teģkilatlarında görev yapacak yabancı dil (Ġngilizce) bilen nitelikli iģgücü ihtiyacını karģılayan okuldur. Bu okulun eğitim süresi 4 yıl olup merkezi sistemle yapılan sınavla öğrenci alınmaktadır. Anadolu Sağlık Meslek Lisesi HemĢirelik, Acil Tıp Teknisyenliği ve Laboratuar Teknisyenliği Bölümlerinde öğrenim veren meslek okuludur. Bu okullarda Yabancı dil olarak Ġngilizce okutulmaktadır. Bu okulun eğitim süresi 4 yıl olup merkezi sistemle yapılan sınavla öğrenci alınmaktadır. Adalet Meslek Liseleri Adalet alanında istihdam edilecek orta kademedeki nitelikli insan gücünün yetiģtirildiği meslek liseleridir. Bu okulun eğitim süresi 4 yıl olup merkezi sistemle yapılan sınavla öğrenci alınmaktadır. Sağlık Meslek Liseleri Ebelik, Sağlık Memurluğu, HemĢirelik, Acil Tıp Teknisyenliği, Anestezi Teknisyenliği, Çevre Sağlığı Teknisyenliği, DiĢ Protez Teknisyenliği, Laboratuar Teknisyenliği, Ortopedi Teknisyenliği, Radyoloji Teknisyenliği ile Tıbbi Sekreterlik Bölümlerinde öğrenim veren meslek okullarıdır. Bu okulların eğitim süresi 4 yıl olup merkezi sistemle yapılan sınavla öğrenci alınmaktadır. Endüstri Meslek Liseleri ÇeĢitli meslek alanlarında endüstrinin ihtiyaç duyduğu mesleki formasyon verilmek suretiyle, hayata, iģ alanlarına ve yükseköğretime hazırlayan programlar uygulayan okullardır. Bu okulların eğitim süresi 4 yıl olup sınavsız öğrenci alınmaktadır. 20

21 Kız Meslek ve Meslek Liseleri Mesleki ve teknik alanlarda mesleki formasyon verilerek öğrencileri hayata, iģ alanlarına ve yüksek öğretime hazırlayan programlar uygulayan okullardır. Bu okulların eğitim süresi 4 yıl olup sınavsız öğrenci alınmaktadır. Ticaret Meslek Liseleri Muhasebe ve Finansman, Pazarlama ve Perakende, Büro Yönetimi ve Sekreterlik, BiliĢim Teknolojileri, Elektrik-Elektronik Teknolojileri ve UlaĢtırma vb. alanlarda kamu ve özel sektörde görev alacak veya kendi baģına iģ yapabilecek nitelikli insan gücünün yetiģtirildiği okullardır. Bu okulların eğitim süresi 4 yıl olup sınavsız öğrenci alınmaktadır. Mesleki ve Teknik Eğitim Merkezleri (METEM) Eğitim maliyetini azaltmak, kaynakları daha verimli kullanmak ve eğitimin niteliğini artırmak amacıyla mesleki ve teknik eğitim alanında diplomaya götüren Anadolu teknik lisesi, Anadolu meslek lisesi, teknik lise ve meslek lisesi seviyesindeki ortaöğretim programlarının tümü, çıraklık eğitimi programları ile belge ve sertifikaya götüren yaygın mesleki ve teknik eğitim programlarının uygulandığı kurumlardır. Çok Programlı Liseler 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu nun 29. maddesi gereğince, küçük yerleģim birimlerindeki okulların bina ve tesislerinden, eğitim araçlarından, öğretmen ve diğer personelinden azami derecede faydalanmak ve böylece kaynak israfını önlemek amacıyla genel lise ve meslek lisesi programlarının bir yönetim altında uygulandığı okullardır. Çok programlı liselerin mesleki ve teknik ortaöğretim programlarından mezun olanlara Meslek Lisesi Diploması verilmektedir. Bunlar bitirdikleri programın meslek lisesi mezunlarına tanıdığı tüm hak, yetki ve sorumluluklara sahiptirler. Bu okulların eğitim süresi 4 yıl olup sınavsız öğrenci alınmaktadır. b) Yaygın Mesleki ve Teknik Eğitim Kurumları Kız Teknik Öğretim Olgunlaşma Enstitüleri Öğrencilerin mesleki bilgi ve becerilerini geliģtirerek meslek sahibi olmalarına imkan sağlayan, yöresel Türk giyim ve el sanatlarını araģtıran, geliģtiren, değerlendiren ve yaģatılmasını sağlayan iki yıl süreli, döner sermaye ile çalıģan kurumlardır. OlgunlaĢma programlarına, en az ilköğretim okulu mezunu olanlar, Bakanlıkça belirlenecek alan/dallara ise en az lise veya mesleki ve teknik orta öğretim programı mezunları alınır. İkili Mesleki Eğitim Merkezleri Hükümetimiz ile Alman Hükümeti arasında imzalanan "Ġkili Meslek Eğitiminin TeĢviki Projesi" çerçevesinde; motor ve endüstriyel elektronik meslek alanlarında, örnek kalifiye teknik eleman, ustabaģı ve usta öğreticilerin, ikili (dual) meslek eğitim sistemi ile yetiģtirilmesini sağlamak amacı ile kurulmuģ merkezlerdir. Bu merkezlere devam etmek isteyen öğrenciler, önce devam etmek istedikleri meslek alanlarında üretim ve hizmet yapan bir iģyeri ile mevzuatına uygun sözleģmesini yaptıktan sonra merkeze kayıt yaptırmaktadır. Öğrenciler 9 uncu sınıftan itibaren haftada iki gün okulda teorik eğitim, 3 gün iģletmelerde mesleki eğitim görmektedir. Mesleki Eğitim Merkezleri 21

22 Çıraklık eğitimi; ilköğretimi bitirip bir üst öğretime gitmeyen veya gidemeyen ya da çeģitli nedenlerle örgün eğitimin dıģında kalmıģ orta öğrenim çağındaki çocukların ve gençlerin eğitimini kapsamaktadır. En az ilköğretim okulu mezunu olanlardan, 14 yaģını tamamlamıģ olanlar çıraklık eğitimine devam edebilmektedir. 19 yaģından gün almıģ olanlarda bu yolla meslek edinebilmektedirler. Çıraklık eğitimi; mesleğin özelliğine göre 2-4 yıl sürelidir. Bu eğitimi tamamlayanlar kalfalık sınavlarına girebilmektedir. Eğitime devam etmeyenler ise eğitim süresinin iki katı kadar mesleğinde çalıģtıklarını belgelendirmeleri durumunda kalfalık sınavına girebilmektedir. Kalfalık belgesi almaya hak kazananlar ustalık eğitimine, Bakanlıkça belirlenen 2 yıl süre kadar devam etmeleri halinde ustalık sınavına girebilmektedir. En az üç yıl süreli mesleki ve teknik orta öğretim kurumlarından veya mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarından mezun olanlar, Bakanlıkça düzenlenen ustalık eğitimi kurslarına katılabilecekleri gibi doğrudan da ustalık sınavlarına girebilir. Eğitime devam etmeyenler ise 5 yıl mesleğinde çalıģtıklarını belgelendirmeleri durumunda ustalık sınavlarına girebilmektedir. Ustalık belgesi olmayanlar müstakil iģ yeri açamamakta, usta olarak çalıģamamaktadır. Meslek kursları örgün eğitim sisteminden ayrılmıģ, istihdam için gerekli yeterliklere sahip olmayan kiģileri iģ hayatında istihdam imkânı olan görevlere hazırlamak amacıyla düzenlenmektedir. Yetişkinler Teknik Eğitim Merkezleri Endüstriyel alanlarda kurslar yoluyla, en az ilköğretim okulu mezunu gençlere meslek kazandırmak, mesleklerinde geliģmek isteyenlerin mesleki bilgi ve becerilerini yeni teknolojilere paralel olarak geliģtirmek gayesi ile kurulmuģ yaygın endüstriyel teknik eğitim kurumlarıdır. Bu merkezlere yatılı kursiyer kabul edilmektedir. Pratik Kız Sanat Okulları Örgün eğitim kurumlarını tamamlamıģ, herhangi bir kademesinden ayrılmıģ veya bu sisteme hiç girmemiģ genç kız ve kadınlarımıza değiģik süre ve kademelerde düzenlenmiģ modüler programlarla meslek eğitimi vermek amacıyla faaliyet gösteren yaygın eğitim kurumlarıdır. Turizm Eğitim Merkezleri(TUREM) Turizm sektörünün ihtiyaç duyduğu nitelikli insan gücünü yaygın eğitim yoluyla yetiģtiren eğitim kurumlarıdır. Bu kurumlarda eğitim süresi 7 ay olup, eğitim teorik ve uygulamalı olarak yapılmaktadır. Bu merkezlere yatılı kursiyer kabul edilmektedir. Halk Eğitimi Merkezleri Her yaģ ve eğitim düzeyindeki insanımıza yönelik olarak; okuma-yazma kursları, meslek kursları, sosyal kültürel kurslar ve uygulamaların düzenlendiği merkezlerdir. Özel Yaygın Eğitim Kurumları Özel dershaneler, özel kurslar, özel mesleki ve teknik eğitim kursları, özel motorlu taģıt sürücüleri kursları, özel eğitim ve rehabilitasyon merkezleri ile özel öğrenci etüt eğitim merkezleri olarak faaliyet gösteren kurumlardır. Mesleki Açık Öğretim Lisesi 22