DOĞAL GAZ DEPOLAMA MEVZUATI. Bağdagül KAYA CANER, LL.M Enerji Uzmanı Doğal Gaz Piyasası Dairesi

Transkript

1 DOĞAL GAZ DEPOLAMA MEVZUATI Bağdagül KAYA CANER, LL.M Enerji Uzmanı Doğal Gaz Piyasası Dairesi

2 Doğal Tekeller, Rekabet ve Zorunlu Unsur Doktrini Doğal tekel kavramı; belirli endüstrilerde teknoloji ve hizmetlerin niteliği itibariyle, mal veya hizmetlerin tüketiciye minimum maliyet ve/veya maksimum net fayda ile ancak tek bir firma veya belirli sayıda seçilmiş araçlarla sağlanabilirliği düşüncesi olarak açıklanabilir Zorunlu unsur doktrini uyarınca, temel kaynak faaliyetine sahip olan bir teşebbüs, imkanları nispetinde ve makul şartlarla her isteyene bu mal veya hizmeti satmak zorundadır. «İletim ve/veya dağıtım hatlarını ve kimi piyasalardaki depolama tesislerini işleten teşebbüsler, anılan piyasalarda faaliyette bulunulabilmesi için zorunlu unsuru elinde bulundurmaktadır.»

3 Sözleşme Özgürlüğü, Mülkiyet Hakkı ve Regülasyon Sözleşme Hürriyeti, 1982 Anayasası Madde: 48 Mülkiyet Hakkı, 1982 Anyasası Madde:35 Herkes, mülkiyet...haklarına sahiptir. Bu haklar, ancak kamu yararı amacıyla, kanunla sınırlanabilir. Mülkiyet hakkının kullanılması toplum yararına aykırı olamaz Piyasaların Denetimi, 1982 Anayasası Madde:167 Devlet, para, kredi, sermaye, mal ve hizmet piyasalarının sağlıklı ve düzenli işlemelerini sağlayıcı ve geliştirici tedbirleri alır; piyasalarda fiilî veya anlaşma sonucu doğacak tekelleşme ve kartelleşmeyi önler.

4 DOĞAL GAZ PİYASASI KANUNU BAĞIMSIZ DÜZENLEME ve DENETİM MALİ AÇIDAN GÜÇLÜ, İSTİKRARLI VE ŞEFFAF KALİTELİ, SÜREKLİ, UCUZ, REKABETE DAYALI ESASLAR ÇERÇEVESİNDE

5 DOĞAL GAZ PİYASASI KANUNU PİYASA FAALİYETLERİ 4646 sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunun da doğal gaz piyasa faaliyetleri aşağıdaki şekilde ayrıştırılmıştır ve her piyasa faaliyetinin gerçekleştirilebilmesi için EPDK dan lisans alınması öngörülmüştür. İTHALAT/İTHALAT (SPOT LNG) İLETİM DEPOLAMA TOPTAN SATIŞ DAĞITIM İHRACAT SDG DAĞITIMI VE İLETİMİ SDG SATIŞ

6 DOĞAL GAZ PİYASASI MEVZUATINA GENEL BAKIŞ 4646 Sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunu Doğal Gaz Piyasasına ilişkin Yönetmelikler; 1-Lisans Yönetmeliği 2-Dağıtım ve Müşteri Hizmetleri Yönetmeliği 3-Tarifeler Yönetmeliği 4-Sertifika Yönetmeliği 5-İletim Şebekesi İşleyiş Yönetmeliği 6-Tesisler Yönetmeliği 7-İç Tesisat Yönetmeliği 8-Doğal Gaz Piyasasında Yapılacak Denetimler ile Ön Araştırma ve Soruşturmalarda Takip Edilecek Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik 9-Sıvılaştırılmış Doğal Gaz Depolama Tesisi Temel Kullanım Usul ve Esaslarının Belirlenmesine Dair Yönetmelik 10-Yer Altı Doğal Gaz Depolama Tesisi Temel Kullanım Usul Ve Esaslarına Dair Yönetmelik 11-Aynı Yerde Doğal Gaz Depolama Faaliyetinde Bulunmak Üzere Lisans Başvurusunda Bulunan Tüzel Kişilerin Seçimi Hakkında Yönetmelik Doğal Gaz Piyasasına ilişkin Tebliğler, Doğal Gaz Piyasasına ilişkin Kurul Kararları.

7 DOĞAL GAZ PİYASASI KANUNU ÇERÇEVESİNDE DEPOLAMA Lisanslandırma Depolama Tesislerine Erişim Depolama Tedbirleri Depolama Tarifeleri Yapım-Hizmet Faaliyetleri Diğer Hükümler

8 DOĞAL GAZ PİYASASI KANUNU TANIMLAR Depolama ; Günlük ve mevsimlik değişiklikleri karşılamak ve doğal gaz temininin azalması veya durması ile meydana gelen doğal gaz açığını gidermek amacıyla doğal gazın, sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) veya gaz olarak depolanmasını ifade eder. Depolama şirketi : Doğal gazın depolama faaliyetini gerçekleştirmek üzere yetkilendirilen tüzel kişiyi, Depolama tesisi : Üretimde yararlanılan tesisler hariç olmak üzere, bir tüzel kişinin mülkiyet veya işletmesinde bulunan ve doğal gazı, LNG veya gaz olarak depolamaya mahsus tesisi,

9 DOĞAL GAZ PİYASASI KANUNU Depolama Faaliyeti Madde 4/4-d Tüzel kişiler, doğal gazın yer altı ve yer üstünde gaz veya LNG olarak depolanması faaliyetlerinde bulunabilmeleri için, Kuruldan lisans almak zorundadır. Lisans talebinde bulunan tüzel kişiler, çıkarılacak yönetmelikte yer alacak koşullara uymak mecburiyetindedir. Depolama lisansı almak için başvuran tüzel kişilerde; aa) Depolama yapacak teknik ve ekonomik yeterliliğe sahip olmak, bb) Tasarrufları altında bulunacak depolama kapasitelerinin tümünü sistemin eşgüdümlü ve güvenli bir tarzda işlemesine yardımcı olacak şekilde idare edeceklerini taahhüt etmek, cc) Tasarrufları altında bulunacak depolama kapasitelerinin sistem elverişli olduğu takdirde, tarafsız ve eşit bir şekilde hizmete sunulacağını taahhüt etmek, şartları aranır.

10 DOĞAL GAZ PİYASASI KANUNU Depolama Faaliyeti Madde 4/4-d 6326 sayılı Kanuna göre, işletme ruhsatına sahip şirketlerin doğal gaz ürettiği yer altı doğal gaz yatağını, depolama amacı ile kullanmak üzere Petrol İşleri Genel Müdürlüğünün onayının alınmasını müteakip Kuruma başvurması halinde, Kurul tarafından uygun görüldüğü takdirde, işletme ruhsatının ilgili bölümü depolama lisansına çevrilir. Üretim şirketinin Kuruma yaptığı başvuruda, depolama lisansı için istenen yeterliliğe sahip olduğunu belgelemesi şarttır. Şirket, depolama faaliyetine başladığı takdirde, depolama faaliyetini, muhasebesini ayrıştırmak suretiyle üretim faaliyetinden ayrı olarak yürütür.

11 DOĞAL GAZ PİYASASI KANUNU Depolama Faaliyeti Madde 4/4-d Yapılmış ve yapılacak depolama lisansı başvurularında; başvuruya konu yerin il, ilçe, köy, mahalle, ada, parsel bilgilerini de içeren bilgiler Kurum internet sayfasında duyurulur. Duyuruda belirlenecek sürede, duyuru konusu yerde faaliyet göstermek üzere başka doğal gaz depolama lisansı başvurusunun olması durumunda, başvuruda bulunan tüzel kişilerin depolama lisansı almak için aranılan şartları taşımaları kaydı ile; lisans başvurularının değerlendirilmesi Kurul tarafından belirlenecek kriterler esas alınarak yapılır. Bu değerlendirme sonucunda birden fazla başvurunun kalması durumunda bu tüzel kişiler arasında lisans bedelinin artırılması esasına göre yarışma yapılır. Ancak, başvurulardan birinde depolama faaliyetinin yapılacağı sahada yer alan taşınmazların asgari yarısının mülkiyetinin lisans başvurusunda bulunan tüzel kişi ve/veya ortaklarına ait olması ve/veya depolama faaliyetinin yapılacağı sahada yer alan taşınmazların asgari yarısının üzerinde lisans başvurusunda bulunan tüzel kişi ve/veya ortakları adına depolama faaliyetinde bulunma imkanı verecek kullanma ve/veya irtifak hakkı ve benzer izinlerin tesis edilmiş olması halinde bu başvuru kabul edilir; diğer başvurular reddedilir. Başvurunun duyurusu, değerlendirme kriterleri ve yarışmaya ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir.

12 DOĞAL GAZ PİYASASI KANUNU Sistem ve Sistem Kullanıcısı Doğal gazın üretimi, iletimi, depolanması ve dağıtımı işlevlerini yerine getirmek üzere kurulan tesis ve teçhizatı Sistemden gaz alan veya sisteme gaz temin eden veya sistem üzerinden transit gaz geçişi yapan gerçek veya tüzel kişiyi, ifade eder.

13 Sisteme Girişi Kabul Yükümlülüğü & Sisteme Girişin Reddi Sisteme Giriş Talebi Red EPDK Bağlayıcı Karar Talep Sahibi/Taşıtan İletim Şirketi, Depolama Şirketi (LNG yada Yer Altı) 13

14 SİSTEME ERİŞİM İletim Şebekesi, Yer Altı Depolama Tesisleri ve LNG Terminallerine Düzenlemeye Tabi Erişim Bu çerçevede; İletim Şebekesi İşleyiş Yönetmeliği Sıvılaştırılmış Doğal Gaz Depolama Tesisi Temel Kullanım Usul ve Esaslarının Belirlenmesine Dair Yönetmelik Yer Altı Doğal Gaz Depolama Tesisi Temel Kullanım Usul Ve Esaslarının Belirlenmesine Dair Yönetmelik ve BOTAŞ İletim Şebekesi İşleyiş Düzenlemeleri BOTAŞ Marmara Ereğlisi LNG Terminali Temel Kullanım Usul ve Esasları EGEGAZ Aliağa LNG Terminali Kullanım Usul ve Esaları TPAO Silivri Yer Altı Doğal Gaz Depolama Tesisi Kullanım Usul ve Esasları, EPDK tarafından onaylanmış ve yürürlüktedir.

15 4646 Sayılı Kanun Doğal Gaz Piyasasında Rekabet Perspektifi ile Bazı Köşe Taşları Lisanslamanın Başlaması Kontrat Devri İhalesi LNG/SPOT LNG Düzenlemesi Ulusal Dengeleme ve Transfer Noktalarının Tanımlanması Ulusal Dengeleme Noktasının İşlevinin Genişletilmesi Biten Sözleşmeler Sonucu Özel Sektör İthalatının Başlaması Taşıma Hizmeti ve Teslim Hizmeti Sözleşmeleri İletim Şebekesi İşleyiş Düzenlemeleri ve Giriş-Çıkış Prensibi ile İletim Tariflerinin Belirlenmesi Kontrat Devri İle İlk Özel İthalatçının Sisteme Girişi Toptan Satış Fiyatlarının Serbest Bırakılması LNG Terminalleri Kullanım Usul Esasları (KUE) Depolama Tesisi KUE Evsel T. Dışında Tüm Tüketicilerin Serbest Tüketici Olması Mevcut Anlaşma Olmayan Bir Ülkeden İthalat Lisansı Dengeleme Piyasası Sanal Uygulaması Başlatılması

16 DOĞAL GAZ PİYASASI KANUNU Depolama Tesislerine Erişim Madde :4/4-d Erişim Talebi Depolama Lisansı Sahbinin Taleni Reddi Sistem Kullanıcısının EPDK ya Başvurusu EPDK Kararı -Red veya -Depolama Tesisini Hizmetinin Verilmesini İcbar 16

17 4646 Sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunu Sıvılaştırılmış Doğal Gaz Depolama Tesisi Temel Kullanım Usul ve Esaslarının (KUE) Belirlenmesine Dair Yönetmelik EGEGAZ KUE BOTAŞ KUE Terminal Hizmet Sözleşmesi Terminal Hizmet Sözleşmesi Hizmet Alan Depolama Şirketi/ EGEGAZ Depolama Şirketi/ BOTAŞ LNG Yılı / Gaz Yılı 1 Ocak günü saat de başlayıp bir sonraki yılın 1 Ocak günü saat de sona eren zaman dilimini ifade eder. Hizmet Alan 17

18 4646 Sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunu Yer Altı Doğal Gaz Depolama Tesisi Temel Kullanım Usul Ve Esaslarının Belirlenmesine Dair Yönetmelik TPAO KUE Depolama Hizmet Sözleşmesi Hizmet Alan Depolama Şirketi/ TPAO Depolama Yılı, Her Enjeksiyon Dönemi nin ilk Gün ü başlayan ve bir sonraki Enjeksiyon Hazırlık Dönemi sonunda sona eren birbirini takip eden her 12 aylık süre anlamına gelir. Şüpheye mahal bırakmamak için, Depolama Yılı, 1 Nisan - 31 Mart tarihleri arasındaki dönemdir. 18

19 YER ALTI DOĞAL GAZ DEPOLAMA TESİSİ TEMEL KULLANIM USUL VE ESASLARININ BELİRLENMESİNE DAİR YÖNETMELİK 4 Haziran 2011 tarih ve sayılı Resmi Gazete ile yürürlüğe girdi. Amaç ve Kapsam Dayanak Tanımlar Genel İlkeler Temel Kullanım Esasları Kısıtlama ve Kesinti Bedeller Bildirimler, Bilgilerin Yayın ve Muhafazası Kalite ve Miktarların Tespiti Bakım, Onarım Mücbir Sebep Geçici ve Son Hükümler

20 TPAO YER ALTI DOĞAL GAZ DEPOSU KULLANIM USUL VE ESASLARI (KUE) tarihli ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. 1. TANIMLAR VE YORUMLAMA 2. TEMEL UYGULAMALAR 3. KAPASİTE ve BAŞVURU 4. KAPASİTE DEVRİ 5. ENVANTER DEVRİ 6. PROGRAMLAR 7. TAHSİSLER 8. İŞLETİM KOŞULLARI 9. KISITLAMA VE KESİNTİ 10. OPERASYONEL AKIŞ EMİRLERİ (OAE) 11. KALİTE 12. ÖLÇÜM ve TESTLER 13. İNTERNET SİTESİ 14. ÜCRETLENDİRME VE ÖDEMELER 15. MÜCBİR SEBEP 16. PLANLI BAKIMLAR 17. UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜ 18. DHS NİN FESHİ DURUMUNDA UYGULANACAK HÜKÜMLER 19. GİZLİLİK 20. KUE DE DEĞİŞİKLİK YAPILMASI 21. DİĞER HÜKÜMLER

21 Depolama Hizmet Sözleşmesi Hizmet Alan Depolama Hizmet Sözleşmesi Depolama Şirketi Depolama Şirketi tarafından kapasite rezerve edilen Başvuru Sahiplerinin, kabul tarihinin kendilerine tebliğinden itibaren 7 (yedi) İş Günü içerisinde, hizmet alacağı Depolama Yılı na ait Bölüm 14 çerçevesinde belirlenen sözleşme depolama Kapasite Bedelinin %20 si (yüzde yirmisi) değerinde ve imzalanacak DHS nin bitiş tarihinden itibaren en az 3 ay daha geçerli olacak kesin teminat mektubunu getirerek DHS yi imzalamaları zorunludur. 21

22 KANUN, YÖNETMELİK ve KUE ÇERÇEVSİNDE DEPOLAMA TESİSİNDE HUKUKİ İLİŞKİLER Kimler Hizmet Alabilir? Hizmet Almak için Ne Zaman Başvuru Yapılır? Enjeksiyon (1 Nisan 16 Ekim ) ve Geri Üretim (1 Kasım 24 Mart ) Dönemleri Bağlayıcı Mıdır? Kapasite rezervasyon süresi ne kadardır? Kapasite Tahsisi Hangi Yöntemle Yapılır? Rezervasyonlar ne zaman kesinlik kazanır? Depolama Hizmeti Sözleşmelerinin Süresi Ne Kadardır? Atıl Kapasitelerin Tahsisi Hangi Yöntemle Yapılır? Rezerve Edilen Kapasite Devredilebilir mi? Depo İçerisindeki Envanter Devredilebilir mi?

23 DOĞAL GAZ PİYASASI KANUNU ÇERÇEVESİNDE DEPOLAMA TEDBİRLERİ İthalat Faaliyeti Toptan Satış Faaliyeti Her sene ithal edilecek doğal gazın yüzde onu kadar bir miktarı beş yıl içerisinde ulusal topraklarda depolama imkanına sahip olunması Dağıtım Şirketlerine Satış Açısından Depolama Tedbirleri Serbest Tüketicilere Satış Açısından Depolama Tedbirler

24 4646 SAYILI KANUNDA ÖNGÖRÜLEN MODEL TARİFELER 4628 Sayılı Kanununun Kurulun Doğal Gaz Piyasası ile İlgili Görevleri Başlıklı Madde 5/A maddesinin (f) bendi : Doğal gaz piyasası içerisinde rekabetin hiç veya yeterince oluşmadığı alanlarda, fiyat ve tarife teşekkülüne ilişkin usul ve esasları düzenlemek 4628 Sayılı Kanununun, Kurulun Doğal Gaz Piyasası ile İlgili Görevleri Başlıklı Madde 5/A maddesinin (g) bendi: veya tarife revizyonları hakkında karar almak Sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanununun 11 inci maddesi uyarınca; Bağlantı Tarifeleri İletim ve Sevkiyat Kontrolüne ait Tarifeler Depolama Tarifeleri Toptan Satış Tarifeleri Perakende Satış Tarifeleri öngörülmüştür.

25 4646 SAYILI KANUNDA ÖNGÖRÜLEN MODEL Sertifikalar Doğal gazla ilgili herhangi bir yapım ve hizmet faaliyeti, sertifika sahibi olmayan kişiler tarafından gerçekleştirilemez. Yapım ve Hizmet Sertifikası: Gerçek veya tüzel kişilerin;doğal gaz piyasasında yer alan tesislerinin fizibilite, etüt, proje, müşavirlik, kontrol ve denetleme, yapım, servis, bakım-onarım hizmetlerini yapmaya yeterli olduklarını gösteren izin belgesidir. EPDK tarafından verilir..

26 Avrupa Birliğinde Depolama Tesislerine İlişkin Düzenlemeler Doğal Gaz İç Pazarı Hakkında Ortak Kullara İlişkin 2009/73/EC sayılı AB Direktifi Yetkilendirme ( Madde 4) Birleşik İşletmeci (Madde 29) Depolama Tesislerine Erişim ( Madde 33) Yeni Alt Yapı Yatırımları (Madde 36)

27 Avrupa Birliğinde Depolama Tesislerine Erişim Uygulamaları DÜZENLEMEYE TABİ ERİŞİM Belçika İtalya İtalya Macaristan Romanya Polonya İspanya Hırvatistan Bulgaristan Letonya Portekiz MÜZAKEREYE TABİ ERİŞİM Almanya Fransa Çek Cumhuriyeti Avusturya Hollanda Danimarka Slovakya Birleşik Krallık (+Muafiyet) Hollanda

28 4646 SAYILI KANUNDA ÖNGÖRÜLEN MODEL Sertifikalar

29 DOĞAL GAZ PİYASASI KANUNU DEĞİŞİKLİK TASARISINDA DEPOLAMA LNG Terminali İşletim Faaliyeti ve depolama faaliyeti birbirinden ayrılıyor LNG Terminallerine ve depolama tesislerine erişimin düzenlenmesi varlığını koruyor İthalat lisansı sahiplerine ilişkin %10 luk depolama yükümlülüğü devam ediyor Toptan satış lisansı sahipleri için arz planlaması ve dengeleme tedbirleri öngörülüyor Yeni yapılacak depolama tesisleri ve LNG terminalleri için vergi ve arazi edenimi hususunda avantajlar sağlanıyor

30