Öğrencilerin Doğum Kadın Hastalıkları ve Hemşireliği Dersi Alan Uygulamasına Đlişkin Duygu ve Düşünceleri

Transkript

1 Öğrencilerin Doğum Kadın Hastalıkları ve Hemşireliği Dersi Alan Uygulamasına Đlişkin Duygu ve Düşünceleri ÖZET Nevin Utkualp*, Pakize Ogur* Amaç: Araştırma, öğrencilerin doğum eylemi ve doğumhane ile ilgili duygu ve düşüncelerini belirlemek amacıyla tanımlayıcı olarak planlanmıştır. Materyal ve Metot: Araştırma,1-31 Ocak 2008 tarihinde, Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği dersini alan 103 öğrenci ile gerçekleştirilmiştir. Verilerin toplanmasında öğrencilerin sosyodemografik özelliklerini ve alanla ilgili görüşlerini gösteren anket formu kullanılmıştır. Öğrencilere alana çıkmadan önce doğum ve doğumhane ortamı ile ilgili video izletilmiştir. Elde edilen veriler SPSS programında değerlendirilmiştir. Bulgular: Öğrencilerin % 43.7 si sağlık memurluğu, %56.3 ü hemşirelik bölümünde okumakta olup yaş ortalamaları 21.39±1.2dir. Çalışmaya katılanların %63.1 i kız, % 36.9 erkektir. Uygulamaya çıkmadan önce, öğrencilerin %39.8 i heyecanlı; %32,0 i rahat; %15,5 i stresli olduklarını ifade etmişlerdir. Doğumhaneyi gördüklerinde %29.1 i şaşkınlık yaşadığını, %29.1 i ortamı stresli bulduğunu belirtmişlerdir. Klinik uygulamada sezaryenı izleyebilen (%79) grubun %42,7 si sezeryenı riskli; %18,4 ü kolay; %11.7 si mutlu bir operasyon olarak değerlendirmektedir. Öğrencilerin %85,4 ü vajinal doğumu tercih edebileceklerini; bunların %52,9 u doğal ve sağlıklı bulduklarını belirtmişlerdir. Uygulamalarda %59.2 si klinik hemşireden, %21.4 ü öğretim elemanından, % 17.5 i sorumlu hemşireden yardım aldığını belirtmişlerdir. Sonuç: Öğrencilerimize klinik uygulamaya çıkmadan önce normal doğumu ve sezaryen ile ilgili video izletilmiş olmasının, onları uygulamalardaki olumsuz duygularını azalttığını düşünebilir. Anahtar Keliemler: Doğum eylemi, öğrenci ABSTRACT Nursing Students To Clinical Practice Of Maternal Nursing Course Perceptions About Delivery And Delivery Room Objective:This study was planned to determine studens perceptions about delivery process and delivery room. Material Metod: This study was conducted with 103 students who took gynecological nursing class in1-31 january Data were collected using a questionnaire which included questions related to student demographic variables and perceptions about delivery and delivery room. Before the clinical practice students were watched video about delivery room and delivery. The 103 cases were evaluated statistically by collecting data with SPSS program. Results: 43.7% of the studens enrolled in healt officer program while 56.3%of then enrolled in nursing program. Mean age of the students were 21.39± % of the students were female and 36.9% of them were males. Before the clinical practice students emotions were as fallows: anxios(39.8%),relaxed(32%),stressed(15.5%). 29.1%of the studens reported being confused when they enter the delivery room,29.1%of them described the environment as stresfull.most of the students(87.6%) have never seen a vagjinal delivery after observing it,was as follows:a hard process(63.1%), happy and normal process(19.4%).statiscally no difference were found between genders about their perceptions about vajinal delivery and delivery room(p>0,05). *Öğretim Görevlisi, Uludağ Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu

2 46 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:3,Sayı: Student who were able to see the c-section(79%),described c-section as a risky procedure(42.7%),easy procedure(18.4%),operation that gives hapiness(11,7%). Most of the studenst(85,4%) reported that they will consider vajinal delivery;and 52.9% of these student found the vajinal delivery natural and healty. Some of the students(38.8%) observed that patient care was adequate in delivery room but psychological care is not enough.18.4%of the students believed that health care workes do not give enough informtion to the patient as they should be. Conclusion: As a conclusion we think that, showing students educational video about vajinal delivery and section, prepared them to their clinical practice and their negative feeling may have reduced after watching it. Key Words:Labor, student, GĐRĐŞ Hemşirelik eğitiminin amacı, hemşirelik mesleğinin kapsayan insan ve meslekle ilgili temel kavramların teorik bilgi olarak verilmesi ve bu bilginin hemşirelik uygulamalarına aktarılmasını sağlamaktır (Karaöz 2003). Hemşirelik eğitiminde öğrencilere toplumun sağlık gereksinimlerine paralel olarak kuramsal bilgiler verilirken; diğer yandan da uygulamalar ile bu bilgilere işlerlik kazandırılmaya bilgi, tutum ve beceri yönünden davranışsal değişim gösterilmesine çalışılmaktadır. Öğrenciler kuramsal bilgi ile uygulamayı birleştirebildikleri sürece, eğitimlerinden beklenen davranış değişiklikleri ortaya çıkabilir. Bu nedenle hemşirelik eğitiminde uygulamalı eğitimin değeri büyüktür (Fadıloğlu ve Taşçı 2006). Kadın sağlığı hemşireliği, kadının doğurganlığı ile ilgili olarak üreme organları, gebeliğin oluşumu, doğum öncesi, doğum ve doğum sonu dönemlerin fizyolojisi ve sağlık bakımı, kadın hayatının dönemlerine göre sağlık gereksinimleri ile ilgili konuları temel alır. Bir kadın doğum hemşiresi kadını; birey olarak, çevresi ile bir bütün olarak, kadının sahip olduğu sosyoekonomik ve kültürel özellikleri ile beraber, iyi bir ilişki içinde, güven vererek, bilgilendirerek, destek olarak ve danışmanlık yaparak ele almalıdır. Annenin fizyolojik ve psikolojik sağlığının korunması ve yükseltilmesinde doğum hemşiresinin rolü geniş ölçüde sağlık eğitimini, destek ve danışmanlık hizmetlerini kapsar(coşkun 2008). Doğum öncesi bakımın amacı ana ve perinatal morbidite ve mortalite hızları azaltılır iken, anne-çocuk sağlığı düzeyi yükseltilmesini sağlamak (Başer1997). Doğum olayının algılanması, kişiye göre değişir. Hemşirelerin, doğum sürecindeki kadına verdikleri sosyal desteğin, doğum deneyimine ilişkin olumlu duyguları ve kadının başa çıkma çabalarını artırdığı belirlenmiştir. Hemşirelik bakımı, çiftlerin olumlu doğum deneyimi edinmelerini ve zamanla kuvvetli, iyi aile ilişkileri kurmalarını sağlayacaktır (Kızılkaya 1997). Günümüzde kaliteli ya da nitelikli sayıda hemşire yetiştirilmesi eskiye oranla daha fazla önem kazanmıştır. Çünkü sağlık kurumları daha verimli çalışmak, daha kaliteli hizmet vermek, hedeflerini ve projelerini gerçekleştirmek için daha nitelikli, çeşitli bilgi ve becerileri olan, başarı düzeyi yüksek, daha donanımlı hemşirelerle çalışmak istemektedirler. Ayrıca, hemşireler özellikle son 30 yıldır uluslararası ve ulusal belgelerde, sağlık sistemindeki sorunların çözümünde kilit personel olarak tanımlanmaktadır. Dolaysıyla burada hemşirelik okullarına önemli görevler düşmektedir. Bu okullarda eğitim alan hemşire adayların istenilen ya da aranılan nitelik ve özellikleri taşıyan, başarı düzeyi yüksek hemşireler yetiştirmekle yükümlüdürler. (Kaynar 2006). Ülkemizde hemşirelik eğitiminde temel sorunlardan biriside öğrencinin teorik bilgiyi uygulamaya yeterince aktaramamasıdır. Bunun nedenleri arasında öğrencilere öğretilenler ile gerçek ortam arasındaki farklılıklar, uygulama sürelerinin kısalığı, uygulama alanlarının öğrenme hedeflerine uygun olmaması (fizik koşullaröğrenci sayısının fazla olması) sayılabilir( Karaöz 2003). Diğer çalışmalarda benzer sonuçlar göstermekte genelde nedenler arasında klinik alanda fazla sayıda öğrencinin bulunması, bu öğrencileri değerlendiren eğitimcilerin az sayıda olması, olumlu bir işbirliğinin sağlık personeli, öğrenci ve eğitimci arasında olmamasıdır.

3 Öğrencilerin Doğum Kadın Hastalıkları Ve.47 Günümüzde Sağlık Yüksekokullarında, eğitim kalitesini artırılması için; eğitimde kaliteyi belirleyen faktörlerin irdelenerek, mevcut ortamın öğrenci yararına iyileştirilmesi ve gerekli önlemlerin alınması gerekmektedir. Eğitim kalitesini artırmak için, ders programlarını bilimsel, teknolojik, sosyal, kültürel ve ekonomik gereksinimler doğrultusunda sürekli gözden geçirerek düzenlemek, öğrenci yapısını araştırmak gerekmektedir. Ayrıca öğrencilerin görüşü ve beklentilerine değinerek onunla bütünleşmek gelecek dönemlerin daha olumlu olmasını sağlayacaktır ( Kuzu 2003). Hemşirelik eğitiminde önemli yere sahip olan uygulama alanları, öğrencilere öğrendikleri uygulama, kendilerini geleceğe hazırlayan rollerle ilgili modeller görme ve var olan sistemin işleyişini gözlemleme olanağını verirler(taşçı 2006). Uygulamaya çıkılmadan önce teorik derslerinde hümanistik model doğrultusunda becerilerin önce maketler üzerinde demonstrasyonu ve uygulaması yapılmaktadır( Çoşkun 2008).Hemşire öğrenciler, kadın- doğum servisi ve doğumhane rotayonları sırasında doğumla ilgili girişimleri gözleyebilmekte ve hastasının deneyimi sırasında gerek psikolojik gerek fizyolojik açıdan gereksinimlerini daha iyi anlayabilmekte ve bakım işlevlerinde bu deneyimlerden yararlanmaktadırlar(kanan 1997). Uygulama alanına çıkan öğrenci hiç alışık olmadığı yeni sosyal bir ortam içine girmektedir. Öğrenci bu ortamda değişik deneyimler elde edecek ve bir dizi soru ve sorunla karşılaşmakta, öğrencinin kaygı düzeyini artırmaktadır. Kaygısı fazla olan bir öğrenci hemşire, hastasının gereksinimlerini iyi bir şekilde gözlemleyemeyeceğinden, hastasının güvenini kaybeder (Kanan 1997). Bu da hasta hemşire arasındaki ilişkiyi bozar ve doğum yapmak üzere olan kadının en ihtiyacı olduğu dönemde gereksinimlerinin karşılanmamasına sebep olur (Şirin 2003). Hemşire öğretim elemanı öğrenmeyi kolaylaştırıcı, danışman ve meslektaş bir kişi olarak rol oynar (Taşçı 2006). Bu nedenle öğretim elemanının, staj öncesi öğrencilere daha fazla danışmanlık yapmasının gerekliliği ortaya çıkmıştır. Hemşire öğretim elemanları, doğumhane stajının başlangıcında öğrencilerin kaygı düzeylerinin yüksek olabileceğinin bilincine vararak, öğrencilerine karşı sabırlı, saygılı, içten, dürüst ve sempatik yaklaşımda bulunmalı ve onların psikolojisine karşı daha anlayışlı olmalıdır (Şirin 2003). AMAÇ Uludağ Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu doğum ve kadın sağlığı hemşireliği dersi, lisans öğrencileri için 86 saat kurumsal 140 saat uygulamayı, içeren bir derstir. Bu dersin amacı, müfredatımızda yer alan konularla ilgili hemşirelik bakımları için gerekli becerileri öğrencilere kazandırmak ve uygun hemşirelik girişimlerini öğretmektir. Sağlık Yüksekokulunda Doğum Kadın Sağlığı Hastalıkları ve Hemşireliği dersi alan öğrencilerin ders, bu alanla ilgili uygulamalar ve mezuniyet sonrası çalışmalarla ilgili görüş ve düşüncelerini saptamak amacıyla tanımlayıcı olarak planlanmıştır. YÖNTEM Çalışmanın kapsamını U.Ü Sağlık Yüksekokulu güz dönemi eğitim öğretim yılında kadındoğum dersi alan 3.sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. Bu dönemde dersi alan 111 öğrenciden çalışmaya katılmayı kabul eden 103 öğrenciye soru formu uygulanmıştır. Öğrencilerin demografik bilgileri, alanla ilgili uygulamalar, doğum eylemi- doğumhane, mezuniyet sonrası ile ilgili düşüncelerini içeren soru formu araştırmacılar tarafından hazırlanmıştır. Veriler SPPS 16.0 paket programında değerlendirilmiş olup yüzdelik ve ki kare analizi yapılmıştır. BULGULAR VE TARTIŞMA Çalışmaya alınan öğrencilerin yaş ortalaması olup %63.1 i kız, % 36.9 erkektir. % 93.2 si bekar, % 43.7 si sağlık memurluğu, %56.3 ü de hemşirelik bölümünde okumaktadır. Öğrencilerin %83.5 inin çekirdek aileye sahip olup %60 ının 1 kardeşi %23 ünün 2 kardeşi olduğu belirlenmiştir. Öğrencilerin en uzun süreli oturdukları bölgelere bakıldığında çoğunluğun (% 36.9 unun) Marmara bölgesinde oturduğu tespit edilmiştir.

4 48 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:3,Sayı: Tablo 1.Öğrencilerin Doğum Kliniklerine Uygulamaya Çıkmadan Önceki Ve Doğumhaneyi Đlk Gördüklerindeki Duyguları Doğum Kliniklerine Uygulamaya Çımadan Önce Duygular Kız n % Erkek n % Anlamlılık HeycanLI Rahat df.5 Stres P<0.005 Korku Doğumhaneyi Đlk Kez Gördüklerinde Hissetikleri Duygular Şaşırdım Korku hissettim df:4 Stresli ortam P<0.005 Farklı bulmadım Kanlı bir ortam Tablo 1 deki bulgulara bakıldığında; Öğrencilere doğum kliniklerine uygulamaya çıkmadan önceki duyguları sorulduğunda; öğrencilerin %39.8 i heyecanlı, %32,0 i rahat, %15,52 i stresli olduğunu ve sadece %5,8 i korktuğunu ifade etmişlerdir. Kız öğrencilerin çoğunluğunun (% 50.8 i) heyecanlı iken, erkek öğrencilerin çoğunlunun (%44.7) rahat olduğu görülmüştür. Cinsiyet arasındaki fark anlamlı bulunmuştur (p<0.05, p:0.047 ). Kız öğrencilerin daha heyecanlı olması, ileride kendilerinin de doğum olayını yaşacaklarına bağlı olabileceğini, erkeklere göre daha fazla doğumhane ortamını sahiplendiklerini ve sorumluluk duyduklarını düşündürmektedir(tablo 1). Şirin ve arkadaşları öğrencilerin staj öncesi duygu durumlarını incelediklerinde, %75.0 inin biraz stres, korku ve heyecan duyduklarını yalnızca %8.3 ünün kendini rahat ve güvenli hissettiğini tespit ermişlerdir (Şirin 2003 ). Çalışmamızda da öğrencilerin yaklaşık %60ının stres korku ve heyecan duydukları tespit edilmiştir. Öğrencilerimizin %32 si staj öncesi kendini rahat hissettiğini ifade etmiştir. Kocaman ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada da klinik stajın ilk günü öğrencilerin %60,9 unda stres yaratan olaylardan biri olduğu belirlenmiştir (Kocaman 1986 ).Öğrencilerimizin doğumhaneyi gördüklerinde %29.1 i şaşkınlık yaşadığını, %29.1 i ortamı stresli ve gergin bulduğunu, %20 si ise diğer kliniklerden farklı bulmadığını belirtmişlerdir. Cinsiyet arasındaki farka bakıldığında anlamlı bir ilişki bulunamazken, medeni durum arasındaki ilişki istatistiksel olarak anlamlıdır p: ( tablo 1). Öğrencilerin %87,6 sı dersi almadan önce canlı doğum izlemediğini ifade etmişlerdir. Vajinal doğumu gören öğrencilerimizin çoğunluğu kız öğrencidir, cinsiyetle aradaki fark istatistiksel olarak anlamlıdır (p :0.020). Şirin ve arkadaşları yaptıkları çalışmada, öğrencilerin %75 i daha önce vajinal doğum izlediklerini bulmuşlardır. Çalışmamızdan farklılığın nedeni, öğrencilerin çoğunlunun SML(sağlık meslek lisesi) mezunu (%70.8) olması ile bağlantılı olduğunu düşündürmektedir. Uygulamada ilk vajinal doğumu gördüklerinde; öğrencilerin % 63.1 i doğum eyleminin zor bir süreç olduğunu,%19.4 ü doğumun normal ve mutlu bir süreç olduğunu ifade etmişlerdir. Öğrencilerin ilk kez vajinal doğum gördüklerindeki duygu durumları ile cinsiyet arasındaki fark anlamlı bulunamaz

5 Öğrencilerin Doğum Kadın Hastalıkları Ve.49 iken, medeni durum ile anlamlı ilişki bulunmuştur (p:0.009).kliniklerde öğrencilerimizin %79 u sezaryenle doğum izleyebilmiş ve bu grubun %42,7 si sez aryanın riskli bir işlem, % 18,4 ü kısa ve kolay bir işlem, %11.7 si mutlu bir cerrahi girişim olduğunu ifade etmişlerdir. Gelecekte kendileri ve eşleri konusundaki doğum şekline ilişkin düşüncelerine bakıldığında % 85,4 ünün vajinal doğumu tercih ettikleri saptanmıştır. Tercihlerinde etkili olan faktörler incelendiğinde % 52,9 u vajinal doğumun doğal ve sağlıklı olduğunu,%11.5 in vajinal doğum sonrası rahat olduğu,%5.7 sinin vajinal doğumun kolay ve güvenilir olduğunu belirtmişlerdir. Öğrenciler uygulama alanlarında, kendilerini geleceğe hazırlayan rollerle ilgili modeller görme ve var olan sistemin işleyişini gözlemleme olanağını bulurlar. Terakye nin yapmış olduğu bir çalışmada hemşirenin olumsuz davranışlarının öğrencide stres yaratıcı bir durum olduğu belirlenmiştir (Terakye 1988). Pierce tarafından yapılan bir çalışmada ise, servis hemşirelerin öğrencilerin deneyimlerini etkilediği; öğrencilerin servis hemşirelerin rol modeli olmalarını istediklerini belirlenmiştir(pierce 1991). Çalışmamızda öğrencilerin, doğumhane personelinin hastaya yaklaşımını değerlendirmesine bakıldığında; % 38.8 inin hasta takiplerinin iyi yapıldığını ama hastalara psikolojik olarak destek olmadıklarını %18.4 ünün personelin hastaya yaptığı uygulamalarla ilgili bilgi vermediğini, %15.5 i gebeye hoşgörüsüz davranıldığını, %15.5 i hasta takiplerinin düzenli yapılmadığını gebelerin yalnız bırakıldığını düşündüklerini belirtmişlerdir. Doğumhane personelinin gebeye yaklaşımını, kız öğrencilerin %23.1 i, erkeklerin %2,6 sı hoşgörüsüz ve kaba olarak değerlendirmişlerdir. Bu bulgular bize kızların empatiyi erkeklere göre daha iyi kurabildiklerini düşündürmektedir. Karaöz ün çalışmasında, öğrencilerin %18,3 ü hastane personelinin uygun olmayan hasta yaklaşımı, %31,6 işlemlerin doğru yöntemlerle yapılmamasını, çoğunluğun hastalarla iletişim kurmadıklarını belirtmişlerdir (Karaöz 2003). Hastaların izin verdiği ve öğrencilerin uyguladıkları bakımlar incelendiğinde; yapılan uygulamalar en çok anne sütü eğitimi (%94,2 ), öğrencilerimizin %89,3 ü NST uygulamış, %84,5 i ÇKS dinlemiş, %70.9 u aile planlaması eğitimi yapmışlardır. Vajinal tuşe uygulaması, öğrencilerimizden çok az sayıdakiler olmuştur. Öğrencilerimizin %97.1 i uygulama sırasında hiç vajinal tuşe yapamamış % 68 i spekülüm uygulayamamıştır ( tablo2 ). Tablo2.Öğrencilerin Kadın- Doğum Uygulamasında Yapmış Olduğu Uygulamalar UYGULAMALAR KIZ ERKEK P ANNE SÜTÜ EĞĐTĐMĐ P=0,025 AĐLE PLANLAMASI EĞĐTĐMĐ P=0,008 PERĐNE HĐJYENĐ P=0,00 LEOPOLD M 26 7 P=0,19 SPEKULUM UYGULAMASI P=0,13 Anne sütü eğitimi, aile planlanması eğitimi, perine hijyeni eğitimi, spekulüm uygulaması, leopold manevrası gibi hemşirelik uygulamalarında özellikle cinsiyetle ilişkisi anlamlı kızlarda ve hemşirelik bölümünde her iki uygulamada, anlamlı bir artış söz konusuydu.(p=0,000 ve p=0,025). Benzer sonuçlar Yıldızoğlu ve Ökten nin çalışmasında, hastalar özellikle mahrem sayılan uygulamalarda kız öğrencileri, erkeklere göre tercih ettikleri görülmektedir. Lodge ve arkadaşlarının yaptığı çalışmalarda da kadınları benzer duyguları ifade etmişlerdir(yıldızoğlu ve Ökten 2002;Lodge 1997).

6 50 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:3,Sayı: Gerek öğrenci sayısı gerekse kliniklerdeki koşullar nedeniyle öğrencilerimizin bir bölümü yapmak istedikleri halde bazı uygulamaları yapmak için fırsat ya da uygun ortam bulmamışlardır. Öğrencilerimize isteyipte, yapamadığınız bir uygulama olduğumu sorusunu yönelttiğimizde; % 38.8 i evet cevabını vermiştir. Bu uygulamaların da %27,2 sinin vajinal tuşe, %25 inin spekulum uygulaması olduğu öğrenciler tarafından ifade edilmiştir. Karaöz ün çalışmasında, öğrencilerin %80.6 nın klinik uygulama ile bilgilerinin uygulamaya dönüştürdüklerini, öğrencilerin %74 ü uygulamaların yeni bilgiler edinme, sorumluluk almayı ve kendisine güvenmeyi öğrenmesinde yardımcı olduğu belirtmişlerdir( Karaöz 2003). Bu sonuçlar, çalışma sonuçlarımızla paralellik göstermektedir. Öğrenciler için uygulama ortamı stres yaratan bir faktördür. Bazı özellikli durumlarda stres daha da belirgindir. Öğrencilerimize kadın doğum uygulamalarında en çok stres yaratan durumun ne olduğu sorgulandığında %35.9 u küretaj, %26.2 si riskli doğum eylemi, %24.3 ü normal doğum eyleminin olduğunu belirtmişlerdir. Uygulamalarda öğrencilerimiz en fazla kimden yardım aldıkları araştırıldığında %59.2 sinin klinik hemşiresinden, %21.4 ünün öğretim elemanından, % 17.5 inin sorumlu hemşireden yardım aldığı tespit edilmiştir. Fadıloğlu, Durmaz ve Şenuzun un yaptığı çalışmada, öğrencilerin %40 ı öğretim elemanın uygulama sırasında kendisine her zaman yardımcı olduğu,%38,8 i kaynak kişi olarak görev yapabildiğini ifade etmişlerdir. Yetkin in yaptığı çalışmada, öğrencilerin %38,6 sı öğretim elemanın klinik uygulamalarda her zaman yardımcı olmasını istediklerini belirtmişlerdir. Bu sonuçlar çalışma sonuçları ile yaklaşık olarak benzerlik göstermektedir (Fadıloğlu, Durmaz ve Şenuzun1997;Yetkin 1999). Hangi uygulamayı yaptıktan sonra öğrencilerin mesleki olarak daha fazla doyum aldıkları araştırıldığında %38.8 i eylemdeki gebeye destek olma izlemini yapma, % 27,2 si annenin bebeğini emzirmesine yardım etme, %22,3 ü yenidoğanın bakımı olduğunu belirtmiştir. Uygulamada doyumla cinsiyet arası anlamlı bulunmuştur (p=0,017,df=3). Kız öğrencilerimizin %35,4 ü,erkek öğrencilerimizin %13,2 si en çok annenin bebeğini emzirmesinde destek olmaktan doyum almaktadır. Doğum Kadın Sağlığı Hemşireliği dersinin uygulama alanlarından önemli bir birimi de doğumhanedir. Bazı hastaneler doğumhane stajına erkek öğrenci kabul etmemektedir. Bu konuya ilişkin öğrencilerin ne düşündükleri araştırılmış katılıyorum ve katılmıyorum şeklinde görüşlerini belirtmeleri istenmiştir. Öğrencilerin % 77.7sinin katılmıyorum sağlıkta hasta ve sağlık personeli cinsiyeti ayırımı yoktur şeklinde düşündükleri %15.5inin katılıyorum bence de erkeklerin kabul edilmemesi gerekir şeklinde düşündükleri tespit edilmiştir. 7 öğrenci ise bu iki görüşe de katılmamıştır. Đnglitere de 1980 li yıllara gelinceye kadar erkekler kadın hastalıkları ve doğum pratiklerinde uzak tutuldukları bilinmektedir (Lodge 1997).Yine aynı yılında bir erkek öğrencinin Nursing Standard a gönderdiği mektubunda jinekoloji kliniğine yönetici hemşire tarafından alınmamasını ayrımcılık olarak görmekte ve bunu protesto etmektedir (Bond 1998). Erkek öğrencilerin uygulamalarda kliniklerde yatan hastaların tamamının kadın olmasının çalışmalarını etkileyip etkilemedikleri araştırıldığında; öğrencilerin %55.4 ü hastaların kadın olmasının çalışmalarını olumlu veya olumsuz etkilemediğini, %22.8 ü olumsuz etkilediğini rahatsız olduğunu, % 21.7 ü olumlu etkilediğini daha rahat çalıştığını belirtmiştir. Cinsiyet açısından bakıldığında erkeklerin %48,5 i hastaların tamamı kadın olması olumsuz etkilemiş, istatistiksel olarak aralarında anlamlı fark bulunmuştur (p=0.00). Öğrencilere Kadın-Doğum dersini diğer derslerden farklı kılan özellikler sorulduğunda; %51.5 i dersin kendilerini de ilgilendiren konuları içerdiğini, %29.1 i doğum gibi mutlu edici olayları konu alması, %17.5 i hastaların tamamının kadın olması gibi özelliklerinin diğer derslerden farklı kıldığını belirtmiştir. Bölümler arasındaki fark araştırıldığında; sağlık memurluğu bölümünün %28,9 u hastalarının tamamının kadın hasta olması ifadesini Kadın -Doğum dersi farklı özelliği olarak belirtmişlerdir (p:0.034).

7 Öğrencilerin Doğum Kadın Hastalıkları Ve.51 Doğum ve Kadın Sağlığı dersini aldıktan sonra, sağlıkları ile ilgili( kontraseptif yöntem kullanma ve cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunma ) tutum ve davranışlarında değişiklik yaptığını belirten öğrencilerin oranı %71.8 dir. Bölümlere göre incelendiğinde hemşirelik öğrencilerinin %87.9 unun, sağlık memurluğu öğrencilerinin %51,9 unun tutum ve davranışlarında değişiklik yaptığı saptanmıştır. Cinsiyete göre bakıldığında kız öğrencilerin %89.2 si, erkek öğrencilerin %42,1 i tutum ve davranışlarında değişiklik olduğunu belirtmişlerdir. Tutum ve davranış değişikliği yapılması açısından bölümler ve cinsiyetler arasındaki fark anlamlıdır(p=0,000 bölüm ; p<0,05 cinsiyet ). Taşçı nın çalışmasında da, öğrencilerinin Kadın- Doğum dersini aldıktan sonra, %44,8 cinsel yolla bulaşan hastalık ve kontraseptif yöntem seçiminde tutum değişikliği olduğu bildirmişlerdir (Taşçı 2006). Bu sonuçlarda, bizim sonuçlarımızla ile benzerlik göstermektedir. Bu dersi aldıktan sonra kadın cinsiyetine bakış açılarının değişip değişmediği sorulduğunda; öğrencilerin %74.8 inin bakış açılarının değiştiği %25.2 sinin bakış açılarının değişmediği tespit edilmiştir. Dersi aldıktan sonra cinsiyet bakış açısı değişenlerin öğrenciler arasında %27,2 lik bölümü anneliğin kutsal olduğunu,%23,3 ü kadının daha değerli olduğunu düşünüyorum diye ifade etmişlerdir (grafik 1). Grafik 1: Kadın Olmaya Đlişkin Düşünceleri 31% 32% değerli kutsal zor 37% Öğrencilerin mezuniyet sonrası %50,5, Kadın- Doğum alanında yüksek lisans yapmayı düşündüklerini ifade etmişlerdir. Mezun olduktan %58,3 ü Kadın- Doğum alanında çalışmayı düşündükleri, alan olarak %21,1 in kadın- doğum servisi,%15,5 i doğumhane,%11,7 i tüp bebek servisini düşündüklerini ifade etmişlerdir. Mesleki yaşamlarında kadın- doğum alanını seçmelerinin nedenini sorulduğunda; öğrencilerin %35 ü kadın sağlığı alanın, mesleki olarak daha fazla doyum vermesi, öğrencilerin %18 i bağımsız rollerin daha fazla olduğu için tercih ettiklerini söylemişlerdir(grafik 2). Hemşirelik bölümü öğrencileri ile sağlık memurluğu bölümü arasında alan seçimi konusunda artan oranda anlamlı fark bulunmuştur (p:0.004). Grafik 2:Öğrencilerin Mezuniyet Sonrası Kadın-Doğum Alanını Seçme Nedenleri sayı m addi tatmin bağım sız rolleri m esleki doyum diğer

8 52 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:3,Sayı: Cinsiyetle öğrencileri kadın- doğum alanındaki yüksek lisansı düşünmeleri kendilerine alan ve bu alandaki hasta grubunu hemcinslerin oluşturması seçimlerim bu yönde olmasının etkili olabileceğini düşündürmektedir( p=0,001). Göz ve Erken nin çalışmasında kliniklerde çalışmayı düşünen hemşirelik ve sağlık memurluğu bölümü öğrencilerin; öğrencilerin %66.7 si hastanenin acili, %46.8 i sağlık ocakları, %38.4 ü hemşirelik eğitimi, %22.7si ameliyathane gibi, geneli klinik alanlarından uzak birimlerde çalışmak istediklerini bildirmişlerdir (Göz ve Erken 2006). Kuzu ve Bayramova nın çalışmasında öğrencilerin %51.2 si kendi mesleğinde çalışmak istediğini,% 20 si ise eğitim alanında çalışmak istediklerini belirtir iken, sadece %7,5 i kendi alanı dışında çalışmak istediklerini ifade etmiştir. (Kuzu ve Bayramova 2003). Ünsar ın çalışmasında öğrencilerin %67.4 ünün yüksek lisans yapmak istediği, %88.9 u mezuniyet sonrası eğitim alanında çalışmak istediklerini ifade etmişlerdir (Ünsar 2005). Kanan ve arkadaşları hemşirelik öğrencilerinin son sınıfta stajerlik uygulama alanlarının seçimlerine ilişkin yaptıkları çalışmada kadın doğum tercihini 1.tercih olarak%20 öğrenci tercih etmiş II. tercihlerde kadın doğum en çok tercih edilen alan olarak tespit etmişlerdir. Bu alanlarda istekli olan öğrenci sayısının fazla olması, bu birimlerde hemşirelik uygulamalarının nicel ve nitel açıdan farklı olmasına ve bakımın olumlu sonuçlarının rahatça gözlenebilmesine bağlı olabilir. Çalışmada cerrahi ve kadın doğum gibi uygulama alanlarına duyulan sevgi ve ilgi nedeniyle çoğunluk tarafından tercih edilmesini, bu birimlerin, bireyde ilgi uyandıran etkenler arasında yer alan heyecanlı, dinamik ve enerjik olma koşullarına uygun ortamlar olmasına bağlamak mümkündür (Kanan 1990). Bizim çalışmamızda da hemşirelik bölümü ve kız öğrencilerimizde benzer sonuçlar bulunmuştur. SONUÇ VE ÖNERĐLER Araştırmadan elde edilen veriler değerlendirildiğinde, öğrencilerin klinik ortamda yaşadıkları sorunların çözümü için ;sınıf klinik eğitim programlarının öğrenci deneyimine göre giderek artırılması,uygulama yapılan ortamlarda öğrencilerin eğitimleri için uygun bir ortam haline getirilmesi,öğrenci sayının zorunlu artışı dikkate alarak,klinik ortamlardaki öğretim yöntemlerin yeniden gözden geçirilmesi,öğrencilerin klinik ortamda yaşadıkları güçlükleri paylaşabilmeleri ve düzenli olarak klinik değerlendirme toplantıları yapılması önerilebilir. Klinik uygulamada öğrencinin aktif tutulması ve öğretimde öğrencinin etkinliğinin artıracak modeller geliştirmesi, uygulanması ve sonuçların değerlendirilmesi. Bu doğrultuda her öğrencinin kendine özgü bir dosyası olmalı, bu dosyaya yeterince uyguladığı ve öğrenim gereksinimin olduğu beceriler kaydedilmeli,öğrenim süresi boyunca öğrenci ve öğretim elemanları bunu değerlendirebilmelidir. Erkek hastaya bakım veren kadın hemşireler gibi Kadın-Doğum servislerinde erkeklerinde çalışmasına olanak verilmeli ve bu servislerde çalışan erkek sağlık elemanlarının sayısının artmasıyla kabul görmelerin de kolaylaştığını anlaşılmaktadır. Eğitim ve meslek anlamında cinsiyet ayırımı gözetmeksizin kaliteli eğitim ve hasta bakımı hedefimiz olmalıdır. KAYNAKLAR Aştı, T. Taşocak G (1995). Klinik Eğitimde Farklı Bir Yaklaşım. Hemşirelik Bülteni, 9(35):7-17. Başer,M.Taşcı,S.,Bayat,M. ve ark. (1991). Doğum yapan kadınların doğum öncesi, doğum ve doğum sonrası sağlık bakımı alma durumlarının değerlendirilmesi. V.Ulusal Hemşirelik kongresi, Đstanbul: Bektaş AH(2004). Hemşirelik öğrencilerin kuramsal ve uygulamalı eğitimde yaşadıkları güçlükler ve öğretim elemanından beklentileri. Hemşirelik Formu;6(5): Bond R (1998).Making sure the male always gets through.nursing Standard.2(20):14. Çoşkun A (2008).Kadın- Sağlığı Öğrenim Rehberi.Medikal Yayıncılık.Đstanbul. Çavuşoğlu H (1991).Experiences of students in pediatric nursing clinical courses. Klinik Öğretim I. Türk Hemşireler Dergisi; (41):21-24.

9 Öğrencilerin Doğum Kadın Hastalıkları Ve.53 GözF.Erkan M(2006). Sağlık Memurluğu Öğrencilerinin Mesleki Düşünce Görüş ve Sorunları Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi;1(2): Ekizler H, Ulupınar S (1996). Hemşirelik Yüksekokulu Öğrencilerinin Okullarına Đlişkin Tutumlarının Đncelenmesi.II. Uluslararası Eğitim Sempozyumu kitabı. Đstanbul ;M.Ü.Atatürk Eğitim Fakültesi. Fadıloğlu Ç,Esen A,Akyol A (1997).Öğrencilerin ve mezun hemşirelerin klinik uygulamalara ilişkin beklentilerinin karşılaştırılması.iv Ulusal Hemşirelik Eğitim Sempozyumu Bildiri Kitabı;Kıbrıs. Fadıloğlu Ç( 1990).Türkiyede hemşirelik eğitiminin fizik çevre ve uygulama alanındaki soruları II ulusal hemşirelik kongresi bildirileri. Atatürk Kültür Merkezi Đzmir: Kanan N. Aksoy G.Akyolcu N (1990).FloranceNightingale hemşirelik yüksekokulu 4.sınıf IX ve X stajerlik dönemi öğrencilerinin uygulama alanlarını seçimlerine ilişkin bir çalışma II ulusal hemşirelik kongresi bildirileri eylül. Atatürk Kültür Merkezi Đzmir: s Kanan N(1993).Lisans öğrencilerin ameliyathane deneyimini algılama düzeyleri ve bu alanı seçmelerini etkileyen faktörler. Đstanbul Üniversitesi Florence Nightıngale Hemşirelik Yüksekokulu II hemşirelik eğitimi Sempozyumu, Đstanbul: Karakuş S (1994).Psikolojiye Giriş. Hacettepe Üniversitesi Psikoloji Bölümü Yayınlar.8.Baskı. Ankara Karaöz S (2003).Hemşirelikte klinik öğretime genel bir bakış ve etkin klinik öğretim için öneriler. Hemşirelikte Araştırma Ve Geliştirme Dergisi; 5 ( 1): Kaynar A ve ark. (2006).KTÜ / Trabzon sağlık yüksekokulu hemşirelik öğrencilerinin doyum düzeylerin incelenmesi. C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi;10(3): Kızılkaya N (1997).Kadınların Doğum eylemindeki destekleyici hemşirelik davranışlarına ilişkin görüşleri.perinatoloji Dergisi ;( 3-4): Kocaman G. Okumuş H, Erdal H ve ark (1986)).Öğrenci hemşirelerde stres ve doyum yaratan yaşantılar.1. Ulusal Hemşirelik Eğitimi Sempozyumu Kitabı: Hilal Matbaacılık. Đstanbul. Kuzu N.Bayramova N.ve ark(2003).sağlık yüksekokulu hemşirelik ve sağlık memurluğu öğrencilerin eğitimlerine ve geleceklerine ilişkin düşünceleri.hemşirelik Forumu; (5): Lodge N,Mallet J,Blake P(1997).A study to oscertain gynaecoligacal patients perceived levels of embrossment with physical and psychological care given by female and male nurse.j.advanced Nursing;25(5)s: PierceA G (1991).Preceptocial student view of their clinical experience.journal of Nusing Education;30(6)p Şirin A, Kavak O, Ertem G (2003).Doğumhane stajına çıkan öğrencilerin durumluk-sürekli kaygı düzeylerinin belirlenmes.c.ühemşirelik Yüksek Okulu Dergisi;7(1):27-32 Taşçı K(2006).Hemşirelik öğrencilerinin doğum ve kadın hastlıkları hemşireliği dersi klinik uygulamasına yönelik değerlendirmeleri.aü Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi;9(3):52-56 Taşkın L(2005).Doğum ve Kadın Sağlığı Hemşireliği.VII BASKI.Ankara. Terakye G (1988).Hacetepe Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokul Öğrencilerin klinik uygulamaları sırasında karşılaştıkları stres yaratıcı durumlara tepkileri ve bu konudaki yardım beklentilerinin incelenmesi,i.ulusal Hemşirelik Kongresi Bildirileri, Ege Üniversitesi Basımevi, Đzmir. Ünsar S (2005).Trakya üniversitesi Edirne Sağlık Yüksekokulu son sınıf öğrencilerinin lisansüstü eğitim hakkındaki görüş ve düşünceleri. Florence Nightingale Hemşirelik Yüksekokulu Hemşirelik Dergisi:54;25-31.

10 54 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:3,Sayı: Yetkin A, Yiğitbaş Ç (2003). Van Sağlık Yüksekokulu Hemşirelik ve Sağlık Memurluğu Son Sınıf Öğrencilerinin Eğitimlerine ve Mezuniyet Sonrasına Đlişkin Görüşleri. Atatürk Üniversitesi H. Y.O. Dergisi; 6(2): Yıldızoğlu Đ,Ökten Ş,Şenses M(2002).Erkek öğrencilerin kadın doğum servislerinde verdikleri bakımın hastalar tarafından değerlendirilmesi. Hemşirelik Formu Dergisi;1(5):26-32 Yücel M. Doğum ve kadın sağlığı hemşireliği 2005.Palme Yayıncılık. Ankara. Đletişim Adresi: Nevin Utkualp, Öğretim Görevlisi, Uludağ Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu Görükle Kampüsü Görükle/BURSA Đş Tel: Cep Tel: e-posta: