İHRACAT PERSONELİN YETİŞTİRME SEMİNER

Transkript

1

2 İSTANBUL TİCARET OBASI İHRACAT PERSONELİN YETİŞTİRME SEMİNER İ İ S - Zl HAZİRA N istanbul

3

4 ÖNSÖZ İhracatımızı geliştirmeni n memleketimi z içi n n e kada r önemli bi r konu olduğ u malûmdur. Bu aland a çeşitli toplantı - lar yapılmakta, z^man zaman faydalı seminerle r düzenlenmekte, v e ihracat ı geliştirmekl e ilgil i hususlarl a doğruda n doğru ya meşgu l v e görevl i olaca k İGEME, İVİ K gib i teşekkülle r ku - rulmaktadır. Ancak bütü n b u faaliyetle r v e çalışmaları n son yıllar a kadar anca k dolayl ı bi r şekild e değindiği, faka t doğruda n doğ: - ruya el e almadığ ı ço k öneml i bi r konunun dah a olduğu, gerektiği şekild e takdi r edilmeye başlamıştır : İhracat il e ilgil i personeli n yetiştirilmesi. Bu kon u e n açı k bi r şekild e ifadesin i Birinc i Be ş Yıllı k Kalkınma Plânınd a ( ) bulmu ş v e yıh İcr a Plâ - nımın ihracatl a ilgil ü tedbirle r kıs^mınd a 87. salıifedel d 10, maddede «ihracatl a ilgil i diğe r işlerd e personeli n yetiştirilme - si için eğiti m programlarına ye r verilecektir» hükmü ye r almııı» tır. Bu hükm ü yerin e getirme k maksadil e Odala r Birliği'ni n teşvikile Odamızd a 6-21 Haziran 1966 tarihleri arasında «İhracat, Personelin i Yetiştirm e Semineri» terti p edilmiştir. B u Se - minere ihracatl a ilgil i 6 a yakı n firm a iştira k etmiş, v e ihra - catın çeşitl i konular ı hakkınd a tecrüb e v e bilg i sahib i değerl i şahsiyetler, kıymetl i tebliğle r vererek, ayrıc a heme n he r ko - nunun münakaşas ı suretil e semineri n ilm î v e prati k bi r hav a içinde geçmesin e büyü k yardımları olmuştur. Kendilerine bura - da ay n ayr ı teşekkürlerimiz i ar z ederiz.

5 Odamızın tertiplediğ i v e ço k değerl i mesaileril e hu mem - leket vazifesin e davetimiz i tereddütsü z kabul eden b u şahsiyet - lerin kıymetlendirdiğ i b u alandak i çalışmaları n bunda n böyl e muntazam programla r halind e el e alınmas ı zaruretin e inanı - yoruz. Niteki m ihraca t konusund a memleketimizl e kıya s edi - lemiyecek kada r iler i durumd a ola n memleketlerde, yı l içind e programlı bi r şekild e muntazama n deva m ede n ihraca t eğiti - mi kurslar ı yapılmaktadır. İngiltere'd e Boar d o f Trade, Fran - sa'da Pari s Ticare t Odası, İtalya'd a Ticare t Bakanlığı, yalniî g kendi halkın a değil, a z gelişmi ş memleketlerde n d e muayye n sayıda şahsı n katılabileceğ i kursla r düzenlemektedirler. Memleketimizde de, iktisa t v e ticare t alanmd a eğiti m ya - pan Fakülte, Enstitü, Yükse k Okulları n der s programlamıda ihracat il e ilgil i konular m ye r alması, ayrıca, Üniversite, Ti» caret Odalar ı v e Ticare t Bakanhğm m yı l zarfınd a muntaza m kurslar açarak, ihracat ı geliştirme gayretlerind e en önem ü m- sur ola n beşer î unsur u hazırlamalar ı en büyü k arzumuzdur. İSTANBUL TtCAEE T OBAS I

6 t Ç î N D E K î L E E Sahife Ö.n s ö z 3 Açılış Konuşması 7 Behçet OSMANAĞAOGL U Türkiye ihracatını n Ekonomimizdek i Yer i 9 Prof. Dr. Halû k CÎI4LO V Türkiye İhracatının Yapısı, İhracatın Geliştirilmes i Sorunu v e Millî İhraca t Plân ı İhtiyac ı 1 4 Cemil SEVİ N İhracat Personelini n Yetiştirilmes i 2 4 O. Muammer KOCAOĞL U Konu il e İlgili Tartışma 3 5 İhracatla İlgil i Teşekkülle r, 4 4 Y. Müh. Öme r BUÇUKOĞLU Konu il e İlgili Tartışma 5 8 İhracat Mallarmm Ambalajlanması 6 1 Rasin ÖZAY Konu il e İlgih Tartışm a 7 0 ihracatta Depolam a 7 2 Fuat BOLAYI R Konu il e İlgili Tartışma 8 6 İhracatta Nakliy e 9 1 Mehmet PİR Konu il e İlgil i Tartışm a 11 1 Reklâm v e İhracatımızl a İlgil i Reklâmcılı k Hayrettin ÖZKUL İhraç Mallarm m Pazarlam a Masraflar ı 12 9 Prof Osma n Fikre t ARKU N

7 SaMfe İhracatta Finansma n Masraflar ı v e Bank a Muameleler i 13 8 Sadi ABA C Konu il e İlgili Tartışma 14 9 Dış Ticaret Rejiminden Doğa n İşlemle r 15 1 Ali Rız a BAŞDALIC I İhracatta Gümrü k Muameleler i 16 3 Besalet BARI M İhracatta Verg i İadeleri e A. Güngö r EROĞL U Konu il e İlgili Tartışma 18 5 İhracatın Ödem e Şekiller i 18 7 Fazıl ÖZl Ş Konu il e İlgili Tartışma 19 2 Ziraî Karantinanı n ihracattak i Önem i. 197 ' Arslan KARABAĞL I Konu il e İlgil i Tartışm a e Ziraî Karantin a Tüzüğ ü Tatbikat ı 20 3 Dr. Muzaffe r ÇAKILLA R Konu il e İlgili Tartışma e,»...» Deneme İhracat ı 21 0 Dr. Turgu t PAMÎR Konu il e İlgil i Tartışma 21 8 Türk Paras ı Mevzuat ı İhracatl a İlgil i Hükümler i 22 4 Vasfi GÜRS U tnracatta Tarı m Krediler i 24 8 Cavit ORA L Konu il e İlgih Tartışm a 25 3 Smaî İhraca t Krediler i o Nadık TÜRESİNLE R Türkiye'nin Sma î Mamulle r İhracat ı 27 2 Doç. Dr. Selâhatti n TUNCER Konu il e İlgili Tartışma 28 7 İhracatta Standardizasyo n 29 1 Faruk A. SÜNTE R Konu il e İlgili Tartışma ^ 30 0

8 AÇILIŞ KONUŞMAS I Behçet OSÎV^ANAĞAOĞL U istanbul Ticaret Odası Yönetim Kurulu Ba-skan% İstanbul Ticare t Odasın m tertiplediğ i «İhraca t Personelin i Yetiştirm e Se - mineri» ni n açı ş konuşmasını yapmağ ı bi r şeref sayarım. Çünkü bu semine r ih - racatla ilgilidir, ihraca t is e ekonomi k kalkınmamız, refahımız, mill î itiba r v e emniyetimiz yönlerinde n büyü k bî r öne m taşımaktadır. İleri Garp ı memleketlerinin bugünk ü seviyelerin e ulaşmalarınd a ihracat ba ş rolü oynamıştır. Filhakik a sanayileşme k v e ziraatt a tekni k v e bilgini n önderli - ği ekonomi k kalkınmamızd a zarur i is e de, ihracat a gerekl i dereced e alâka gös - terilmediği v e öne m verilmediğ i takdirde, istenen gay e v e hedef e ulaşılamaz.. Dış ticare t v e bilhass a ihraca t bugün, Devletlerin, Hükümetleri n v e ulus - lararası teşekkülleri n başlıc a çalışm a konus u olmuştur. Milletleraras ı ticare t tahditleri, ha m madd e fiyatları, ihraca t kotalar ı üzerind e milletleraras ı kon - greler, konferansla r aktedilmekte, hükümetle r aras ı görüşmele r yapılmaktadır. Devlet Reisleri, hüküme t azalan, sefirle r memleketlerini n ihracatın ı arttır - mak içi n seyahatle r v e temasla r yapmakta fuarlar açmaktadırlar. Türkiye'de ihraca t konusunda, istiklâ l harb i yapa r gib i milletç e elel e ver - meliyiz v e büyü k bi r heyeca n v e imanl a ihracat ı he m çeşi t v e he m d e miktar ve kıyme t olara k arttırmalıyız. İhracatta teme l faktö r hi ç şüphesi z ihrac a mü - sait meta m mevcudiyetidir. Faka t bunda n d a mühi m faktör, ihracat ı yapabi - lecek personeldir. B u ikincis i birincide n d e mühi m diyebilirim. Bugü n Lübnan kuvvetli ihraca t personel i sayesind e akıllar ı durduraca k çapt a v e hacimd e ih - racat yapmaktadır. İkinci Ciha n Harbinde n sonr a dünyamızd a büyü k değişmele r düşünüldü - günde akıllar ı durduraca k tekni k ilerlemele r olmuştur. Mevcu t duru m v e şart - lar bi r tarafta n ihraca t sahasın ı genişletmekt e v e ihraca t faaliyetlerin i dah a cazip kılmakta, diğe r taraftan, rekabeti n artmasın ı v e formaliteleri n çoğalma - smı muci p olmaktadır. Bu sebepl e ihraca t il e iştiga l ede n personeli n birço k bilgilerle v e bilhass a bi r vey a birka ç yabancı dill e mücehhe z olmalar ı zaruridir. İhracat yapa n v e mallarımız ı iy i tanıtı p değeriyl e sata n kimseleri n mem - îekete büyü k hizmetle r ettikler i şüphesizdir. Bunları n çeşitl i şekillerd e talti f «dilmeleri yolla n v e usuller i araştınimalıdır. İstanbul Ticare t Odası, ihracat m çeşitl i kademeler i içi n elema n yetiştirme k ve ihracatı n çeşitl i yönlerin i tnceleme k maksadiyl e b u gib i seminerler i tekra r etmelidir. Bu semineri n başanl ı olmasın ı temenn i eder, hepiniz i sevg i v e sayg ı iî e selâmlarım.

9

10 TÜRKİYE ÎMRACATINI N EKONOMİMİZDEK İ YEM Prof. Dr. Halû k CtLLO tst. Üniversites i İktisa t Fak. Öğreti m Üyes i Muhterem dinleyiciler ; Böyle seçki n ve konu il e çok yakından ilgil i bir dinleyic i huzurunda konuşma k cidd î bi r zev k olmaktadır. Bende n önc e il k konuşmay ı yapan Sayı n Osmanağaoğlu, semineri n gay e ve önemini ço k veciz cümlelerle ifad e etmi ş bulunuyor. B u itibarla bugün burad a ben, memleketimizin 1 numaralı davas ı halin e gele n ihracat m Türkiy e Ekonomis i içindeki yerini kısaca belirtmeye çalışaca k v e bilâhare konuy u birlikt e sizlerle tartışacağız. Efendim, bilindiğ i üzer e dı ş ticaret, memleketle r arasındak i em - tia alışverişin i ifade eder. Ayrıc a dış ticaret, milletlerarası i ş bölümün e dayanmaktadır. Mazisin i ta Devleti n doğuşun a kada r götürme k müm - kündür. Lâki n 19. yüzyılda n itibare n ülkeleraras ı alışverişleri n dah a hızla arttığın ı görüyoruz yılınd a düny a ticaretin e kon u teşki l eden malları n topla m kıymet i 3 milyar dolard a bulunduğ u halde, hâ - len b u raka m 30 0 milyar dolar m üstün e çıkmıştır. Türkiye'nin dışticaret i düny a ölçüsünde, hatt â Avrup a Memleket - leri arasınd a bil e ço k cüzi bi r mevk i işga l eder yılında ihracatı - mızm düny a ihracatına oranı, bind e 3 ve ithalâtımızın düny a ithalâtı - na oran ı bind e 5 civarmda kalmıştır. Üstelik b u nisbetler i so n onbe ş yıllı k devr e içind e gözde n geçire - cek olursak, düny a ticaretini n hızl a gelişmesin e rağmen, Türkiy e ih - racat v e ithalât kıymetlerini n ço k mahdut bi r nisbett e artmı ş olduğu - nu anlarız. Türkiye'nin lerde 25 0 milyon dola r civarınd a buluna n ihra - cat hacmi, den itibare n zira î ürü n ihracatm m gelişmes i üzerin e yükselmeye başlamı ş v e e n yükse k seviyey e yılında ulaşmıştır. Bu sonunc u yıldak i ihraca t tutan, 39 6 milyon dolardır. Bunda n son - ra ihraca t devaml ı olara k gerilemi ş v e ihra ç mamullerini n fiya t yük - sekliği yüzünde n serbes t düny a pazarlariyl e alışverişimizi n heme n he - men tamamiyl e inkita a uğradığ ı yılında, 24 7 milyon dolar a ka - dar gerilemiştir.

11 Hatırlanacağı üzer e dışticaretimizi n yenide n düzenlenmes i içi n 4 Ağusto s tarihinde «İktisad î istikrar tedbirleri» alınmı ş ve ihra - cat mamullerin e muayye n primle r tatbikin e geçilmiştir. Bundan son - ra ihracatımızd a yen i bi r gelişm e temayülün e.girildiğin i görüyoruz. Filhakika ihraca t da birdenbir e 35 4 milyon dolar a yükselmiş, fa - Xat da 32 1 milyon dolar a gerilediğ i halde, den itibare n yu - muşak bi r temp o il e yükselere k yılmda 38 1 milyon dolar a yük - selmiştir. İşte b u o n yıllı k süre yan i devresi nazarı itibar e alına - ak olursa, Türkiy e ihracatınd a herhang i bi r gelişm e olmadığı, hatt â CÜZİ bi r gerilemeni n bil e mevcut bulunduğ u söylenebilir. Türkiye ihracatmm gelişm e arzetmediği devresinde ise, dünya v e diğe r ülkeleri n dışticaretler i öneml i artışlara mazha r olmu ş - tur. Bazı ülkeleri n yılma ai t ihraca t mikta r indeksler i aşağıd a serilmiştir: (1953 = 100) Dünya 181 O.E.C.D, 215 A.B.D. 133 Batı Almany a 303 Fransa 223 İtalya 389 Yunanistan 179 İspanya 150 Yugoslavya 254 Türkiye m Yukarıdaki indek s rakamlarını n tetkiki, Türkiye'ni n b u devred e ihracat bakımında n başka ülkeler muvacehesinde bir başarı kaydetmediğini açıkç a ortay a koyar. Ne var ki, Türkiye ihracatı yılından itibare n yen i bir gelişm e hamlesi içine girmiştir. Nitekim, yılı ihracatımızın 41 1 milyon v e 1965 ihracatımız m d a 45 9 milyon dolarlı k yen i reko r seviyeler e yük - seldiğini görüyoruz. Binaenaleyh, bugünk ü ihracatımız ı yılı ra - kamları il e mukayes e edersek, yüzd e 1 5 civarınd a bi r artışl a karşıla - şırız. Gerç i bu inkişaf ı yin e yukarıdak i ülkelerl e karşılaştırırsak, du - rumda büyü k bi r fevkalâdeli k olmadığ ı söylenebilir. Bununla beraber,

12 ihracatımızın bünyesin i bilenle r içi n b u gelişme, Türkiy e içi n yin e önemli bi r başarıdır. Türkiye'nin dışticare t sektörü, mill î ekonom i içind e ço k öneml i bir ye r işga l etmektedir. Faka t b u sektörü n nisb î durumunda Türkiy e ile baz ı bat ı ülkeler i arasmd a büyü k farkla r mevcuttur. a.) Türkiye'd e ada m basm a ihraca t kıymet i 14, 5 dolar v e ithalâ t kıymeti is e takriben 1 8 dolar tutmaktadır. Oys a Batı Almanya'd a fer t başına 24 2 dolar ihraca t v e 22 5 dolar ithalât, İtalya'd a 9 3 dola r ihra - cak v e 12 1 dolar ithalât, Fransa'd a 15 7 dolar ihraca t v e 16 0 dolar it - halât, Yunanistan'd a bil e 3 0 dola r ihraca t v e 8 3 dola r ithalâ t isabe t etmektedir. b.) Üsteli k üyes i bulunduğumu z O.E.C.D. ülkeler i dışticaretle - rinde kayd a değe r gelişmele r görüldüğ ü halde, Türkiye'd e fer t başın a isabet ede n dışticare t rakamlarınd a öneml i bi r inkişafı n mevcudiye - tinden bahsetmey e imkâ n yoktur. Gerç i yukarıd a kaydettiğimi z gib i 1964 yılında n itibare n ihracatımızd a bi r artı ş eğilim i izlenmeye bağlamış v e de fer t basm a 1 3 dolarda buluna n ihraca t rakam ı 1 5 dolara yaklaşmıştır. Ne var ki ayni devred e başk a ilkelerde daha hızl ı bir gelişme kaydedildiğ i gibi, bizd e ithalâ t ayn i devred e ada m basm a 2 1 dolardan 1 8 dolara gerilemiştir. c.) Dışticaretimizin, yaratılan mill î geli r içindek i pay ı d a büyü k değildir. A z gelişmi ş ülkelerde ithalâ t imkânlar ı geni ş ölçüd e ihraca t şartlarına bağl ı olduğundan, dı ş ticaret sektörünü n mill î gelir içindeki yeri umumiyetl e düşü k olmakl a beraber, büyü k öne m kazanır. Hatt â bizim gib i ziraî v e ham madd e ihra ç etme k suretiyl e kalkınmasmı başarmak mecburiyetind e buluna n ülkele r içi n b u bağlılı k daha hayat î bir duru m arzetmektedir. Hâl böyl e olmakla beraber, Türkiye'nin ihraca t v e ithalâtmm mil - lî geli r içindeki payı oldukç a düşüktür. Nitekim, yılında Türkiy e ihracatının gayr i saf i mill î hasılaya nisbet i takribe n yüzd e 5 ve itha - lâtmm pay ı yüzd e 1 0 dur. Ayrıca, meselâ ; Bat ı Almany a ihracatm m mill î geli r içindeki hissesi yüzd e 20, İtalya için yüzd e 15, Fransa içi n yüzd e 13, İspanya içi n yüzde 9 v e Yunanista n içi n yüzd e 8 dir. İthalâtı n hisses i b u memle - ketler içi n yukarıdaki sır a ile yüzde 18, yüzde 20, yüzde 14, yüzde 1 4 ve 19 dur. Türkiye, iktisad î kalkmması m başarmas ı içi n geni ş ölçüd e yatı -

13 nm yapma k zorundadır» Elimizdek i Beş Yıllık Kalkınma Plânına göre, gayri saf i mill i hasılanm takribe n yüzd e 1 8 inin yatırımlar a hasredil - mesi gereklidir. Oys a tekmil tasarru f kaynaklarımı z zorlandığ ı takdir - de bile, b u nisbeti n anca k bi r kısm ı i ç tasarruflarla karşılanabilecek, bakiyesi dı ş kaynaklarda n eld e edilecektir. Bilindiğ i gib i dı ş kaynak - lar, ithalât m finansmanmd a kullanılmakt a yan i ithalât, Türkiy e içi n ihracat gib i hayatî bi r öne m taşımaktadır. İthalâtta dövi z taleplerini n devaml ı olara k dı ş yardımlarl a karşı - lanması düşünülemiyeceğin e göre, gerekl i dövi z ihtiyacımız ı kendi ö z kaynaklarımızdan karşılayabilme k içi n ihracatımızın gelişmes i şarttır. Bu bakımdan, Türkiye'ni n iktisad î kalkınmasını n gerçekleşmes i geni;j ölçüde dışticaretini n gelişmes i şartın a bağl ı bulunmaktadır. Türkiye'nin bugünk ü imkânlar ı v e plânl ı kalkınm a çabası, ihra ç edebileceğimiz zira î ürünlerl e sma î mamulle r miktarın ı arttırabilece k niteliktedir. N e var ki, yeni hedeflere ulaşılabilme k için bazı çabalard a bulımmak v e birçok şartlar ı gerçekleştirme k ica p eder. fbütün b u gayretler e rağme n ihracatunız m istenile n seviyey e ulaştığmı iddi a etmey e imkâ n yoktur. Devle t Plânlam a Teşkilât ı bile b u durumu tesli m etmekt e v e aşağıdak i tedbirleri n almmasm ı tavsiy e et - mektedir: 1 Dışticare t rejimind e ihracat ı engelleyic i hükümle r kaldırıl - malı vey a değiştirilmelidir. 2 Kredil i ihracat a ye r verilmes i imkânlar ı aranmalıdır. 3 İhracat ı Geliştirm e Etü d Merkezi, ihraca t konusund a dah a etkili bi r hal e getirilmelidir, 4 ~ İhracatçıy a uygu n şartlarl a v e yeterl i miktard a kred i sağ - Ianm.alıdır, 5 Başlıc a ihra ç ürünlerimi z içi n üretim, stoklama, ulaştırm a ve ihra ç safhaların ı kapsayaca k şekild e gene l bi r politik a tesbi t edil - melidir. 6 Bölgese l Kalkmm a içi n İşbirliğini n (RCD ) yarattığ ı orta m dan ihraca t bakımmda n faydalanmalıdır. Başlıcalarmı sıraladığımı z b u tavsiyeler, ihracatımız m gelişmes i için muhakka k ki, pe k faydal ı unsurlardır. Anca k Ticare t Odasm m tertiplediği b u seminerd e ihracatımız ı geliştirme k üzere, diğe r başk a

14 unsurlar d a ortay a çıkacağ ı gibi, ihracat personelin i yetiştirme kon u - sunun d a küçümsenmiyece k bi r ağırlı k taşıdığı görülecektir. Bu bakımda n seminer, ihraca t konusund a ihtisa s sahib i olmu ş kimseler arasınd a fiki r teatisin e imkâ n verece k v e ortay a konulaca k bazı prensiple r ihraca t politikasıyl a meşgu l ola n yetkililer e yeni ışık - lar tutacaktır. Sonuç olara k Türkiy e ihracatmm, hayat î bi r kon u olduğuna, fa - kat bunu n eleştirilmes i gereke n bi r ço k meseleler i bulımduğuna işa - ret etme k isteriz. İşt e ihracatmuz ı geliştirme k üzere, persone l yetiş - tirme konusun u inceleme k üzer e burad a toplana n yetkililer, muhak - kak k i çeşitl i dertlere d e temas etme k fırsatm ı bulacaklardır. B u iti barla, semine r çalışmalann m oluml u davranışm ı tebri k ede r v e ben i bu sıca k havad a dinleme k zahmetin e katlandığmı z içi n hepiniz e te ~ e.kkürlerimi arzederim.

15 TÜRKIYE ÎHRACATINI N YAPISI İHRACATI N GELIŞTÎRTLMESI SORUN U VE MILL Î IHRACA T PLÂN ı IHTIYAC ı (* ) Cemil SEVİN Ticaret Bakanlığ ı Dışticaret Dairesi Müşaviri İhracat, Tür k ekonomisini n öneml i bi r rükn ü olduğ u gibi, plânl ı kalkmmamızm desteğ i v e memleketimizdek i refa h seviyesini n bi r ö l çüsüdür. İhracat, bugü n mill î ekonomilerde, milletleraras ı ticarett e v e s i - yasette e n önd e gele n bi r soru n olara k el e alınmakta iken, plânl ı kal - kınma düzen i içind e buluna n Türkiye'd e ihracat a he r bakımda n v e yönden gereke n önemi n verildiğin i iddi a etme k güçtür. İşte b u görünüşte n hareketle, yazımızd a ihracatm, ihracatçm m ekonomik tanımmı yapmaya, önemin i belirtmeye çalışacal^, Türkiye'de ihracat ticaretini n nede n gereke n ilgiy i görmediğin e işare t edecek, i h - racatımızm yapısın ı inceleyecek, ihracat m geliştirilmes i sorununu n millî bi r dâv a olara k el e alınmas ı gerektiğin e değinece k v e nihaye t millî bi r ihraca t plânm a duyula n ihtiyac ı açıklamay a çalışacağız. İhracat v e İhracatçı: Dünyamızın taibiî, ekonomik, sosya l ve politik durumu, çeşitli yönlerden değişiklikle r arzetmektedir. Bugü n Dünyad a baz ı bölgele r v e ülkeler zengi n tabi î kaynaklar a sahip, bazılar ı değildir. Baz ı ülkele r mahdut imkânlarm a rağme n tarihse l bi r oluşun, ekonomi k organizas - ton v e teşebbü s yapıs ı içind e üretimd e ihtisaslaşmış, sanayileşmi ş v e yüksek mill î geli r seviyesin e ulaşmışlar, baz ı ülkele r ise, sahi p olduk - ları tabiî v e beşerî kayna k v e imkânları gerektiğ i şekild e değerlendire - rek gelişememişlerdir. Değişi k politik, ekonomi k doktrinler e bağl ı bu - lunan ülkele r reğişi k sistemle r içind e gruplaşmışlardır. Muhteli f gö - rünüşlere rağme n bütü n milletle r ayn ı gay e içi n çalışmaktadırlar. B u da, sahi p olduk:la n kaynaklar ı değerlendirere k mill î gelirlerin i artır ^ mak v e mill î refa h seviyelerin i yükseltmektir. Bugün insanla r içi n sosya l haya t birlikt e yaşama k nası l kaçınıl - (*) Seminer e yax i olara k gönderilmiştir.

16 maz bi r gerçe k is e milletleraras ı ekonomi k mübadelele r d e o derec e zarurî bi r davranıştır, Zamanmıızdak i ihtisaslaşmı ş üretim v e dağıtı m tekniğini arta n ulaştırm a kolaylıklar ı milletlerarası ticareti n gelişme - sinin başlıca sebebini teşkil etmektedir. Artık bugün, otarşik bir büny e ve şartları hai z olan memleketler bile milletlerarası ticarete önem ver - mek zorundadır. Çünkü, satı n alabîime k için satmak vey a satmak için : satm almak şarttır. Milletleraras ı ekonomik dayanışm a v e yardımlaş - manın hakik i sebeb i bu deği l midir? Kalkmma çabas ı içind e buluna n ülkele r yatırımla r mı gerçekleş - tirebilmek içi n ithalât yapma k v e yükse k hacimdek i ithalâ t bedelleri - ni ödeyebilmek için d e ihracatlarını arttırma k zorundadırlar. Bilhass a Türkiye'miz yatırımları n dı ş finansmanların ı kend i kaynaklar ı il e yani başlıcas ı ola n ihraca t gelirler i il e karşılama k zorundadır. Çünk ü çeşitli şartla r v e fedakârlıklarla sağlana n dı ş kredilere dayana n bir it - halât v e istikrar politikasını n emi n bi r yo l olmadığı açıktır. Türkiye'nin tediy e bilançosunu n kroni k bi r şekild e açı k verdiği, ekonomide istikrar m anca k dı ş yardımla r v e krediler sayesind e sağla - nabildiği v e terakü m etmi ş v e etmekt e ola n dı ş borçlarl a ilgil i yülı k ödemelerin ihraca t gelirlerini n büyü k bi r kısmmı daim a arta n bi r nis - bet dahilind e erittiğ i gözönünd e tutulaca k olursa, tediy e bilançosun - da muvazen e sağlayaca k ölçüd e ihracat ı artırmanı n n e derec e büyü k bir öne m taşıdığ ı ortay a çıkar. Tediye bilançosunu n sadec e ihracat gelirler i ile denged e tutulma - sının şar t olmadığ ı v e Yunanistan, İspany a gib i bi r kısı m ülkeleri n açıklarını görünmeye n gelirlerl e kapattıkları akl a gelebilir. Ancak, bü arada, Türkiye'ni n görünmeye n gelirlerini n (turiz m v e işç i dövizler i Tablo : 1 TÜRKİYE İHRACATINI N SEYR İ Yıllar İhracat Zincirleme Geçen yıla naz aran 1965' 1000.$ artiş % değer fark ı göre % ~~ 2, (1000 $) 66, » 75, , » 53, , » 77, » 69, , » 75, , » 83,1 196S , , , » 89, , » 100,0

17 gibi) ihracatımız a v e diğe r ülkeleri n görünmeye n geli r nisbetlerin e nazaran ço k düşü k bi r seviyed e olduğunu n hatırda n çikartılmamas ı gerekir. Diğe r taraftan, Türkiye'ni n tabi î kaynaklarm m zenginliği, Türkiye'de nüfs u v e iş güc ü kapasitesine nazaran dışticare t hacmimi - zin v e ihraca t gelirimizi n ço k düşü k bi r seviyed e oluş u da, ihracat m Türk ekonomis i içi n n e kada r hayat î bi r dav a olduğun u ortay a koy - maktadır. Yukarıdaki tablo, Türkiye ihracatmm so n o n yıldak i artı ş seyrin e göstermektedir. Bu tablonun tetkikinde, ihracatımız m so n on yılda d e vamh v e bariz bir artış yüzdesine erişemediği, ihracatımızda istikrarsı z artış v e azalışlar m vukubuldug u müşahed e olunmaktadır. Sadec e so n iki yüda Türkiy e ihracatmm daim î bi r artış konjonktürüne girdiğ i an - laşılmaktadır. So n ik i yılda meydana gele n % lo'un üzerindek i artışı n devamlı bi r karakter taşıdığm a inanma k güçtür. Bununla berabe r a s garı %1 0 yıllık artı ş yüzdesin i korumay a çalışma k plânlı kalkmmad a hedefimiz olmalıdır. İhracat sanayileşmiş, gelişmiş ülkelerde bil e hâlâ güçlüklerl e dol u üzücü v e Fransızlarm deyim i ile «pi s aller)?. bir i ş sahası olarak genel - likle kabu l edilmektedir, ihracat, bilhass a a z gelişmi ş ülkelerde i ç piyasa tüketim i gay e ve düşüncesiyl e üretile n bir maldan artanm, sürp - lünün dı ş piyasalar a satüış ı şeklind e düşünülmektedir. îer i ekonomi - lerde bil e ihraca t mantalites i üretic i v e müteşebbislerc e yeter i kada r anlaşılmış değildir. Bununla beraber son yıllarda dünya dışticare t hacminde meydan a gele n devamlı artış ihracat ticaretind e vuk u bulan g e îişmenin bir delil i olarak kabul edilebilir. Bugün dünyanı n e n gelişmiş ekonomisine sahi p buluna n Birleşi k Amerika'd a üreticiler, sanayiciler, müteşebbisler i ç piyasada tutımabilmek, rekabe t yapabilme k v e hatt â varlıklarmı koruyabilme k içi n dı ş pazarlarl a ilişkile r kurman m şar t olduğunu anlamay a başlamışlardır. Birleşi k Amerika'd a müteşebbisle rin, büyü k şirketleri n formül e ettikler i görü ş «G o International» mi l letlerarası ticarete yönelmektir. Kısaca, zamanımızd a ihracat, yen i bir iş sahası, i ş koludur. İhracat, dı ş pazarlar içi n mal üretmek, yaratma k ve satmaktır. Türkiye'de d e zira î v e sma î üretimi n ihracat a mütevecci h bulun - ması yan i ihraca t içi n üreti m yapılmas ı a z gelişmi ş bir memleke t ol - mamız bakımında n d a öne m kazanmaktadır. Geli r seviyes i düşük v e alım güc ü mahdu t buluna n Türkiye'd e tüketici, üretile n malı n sürü - münü artıra n v e üretici emeğin i değerlendire n bi r tale p potansiyelin e sahip değildir. Bu sebeple de talepte elâstikij^e t azalmakta, yükse k üre -

18 tim yıllarınd a meydan a gele n fia t düdşüşler i üreticini n cesaretin i kır - makta, üretimdek i artı ş duraklamaktadır. Halbuk i dı ş piyasala r daim î alıcı durumundadır. Yeterli bir pazarlama politikas ı takip edildiğ i tak - dirde satı ş garantis i sağlamak, müstahsili n rizikosun u azaltma k mümkündür. îşte b u bakımda n d a ihracat a büyü k öne m vermemi z ge - rekmektedir. lliracatimmn Crgaııizasyoı ı Yapıs ı v e îbraca t Düzeni : Türkiye ihracatını n yapısın ı çeşitl i açılardan inceleme k mümkün - dür. B u incelemele r başlıca : îlıra ç mallarımızın, cin s v e karakterler i itibariyle ilıracatımı z (Tablo : ÎI), dış pazarla r v e par a sahalar ı itiba - riyle ihracatımı z (Anlaşmal ı memleketler, OEC D Memleketleri, Ser - best dövi z sahas ı v e diğerleri), ihraca t şeki l v e şartlar ı itibariyl e ih - racatımız (Akreditifli, vesai k mukabili, konsiny e vey a müşterek hesa p suretiyle ihracat, prefinansma n v e diğe r tediy e usuller i FOB, CF, CİF T a î ) 1 o : I I Kalkınma Plân ı İhraca t Frojeksiyonlarım n fiili ihracatımı z il e mukayeseli durumı ı (Milyon Dolar ) 196S 1% ) TARI M ÜRÜNLER İ a) Taîııl, bakliya t v e gıda ürünler i h)' Meyvele r v e sebzeler ) Sanayid e kulla - nılan ürünle r d) Hayva n yetiştirme, avcılık, balıkçılı k ürünleri :2) SÂNAY İ ÜRÜNLER İ -3) MADENCİLİ K V E TAŞ OCAKLARI ÜRÜNLER Î TOP L A M p 269,8 291,2 298,0 R 284,2 311,5 349,4 P 17,2 18,2 18,6 R. 8,3 11,3 İ1,T P 84,2 93,7 R 87,2 85,8 104,8 P 131,0 138,2 146,1 R 150,7 184,9 196,3 P 36,8 41,1 46,8 R 38,1 29, P 56,0 60,9 71,5 R 73,3 84,3 90,4 p 22,0 22,2 24,0 R 10,5 14,9 19,1 P 347,8 374,3 393,5 R 368,1 410,7 458,9 R F Fiilî ihracat, realizasyon u Plân ihraca t projeksiyon u F. 2.

19 v.s. şekillerd e ihracat) ticare t hadler i açısında n ihracatımı z gib i çeşi t li açılarda n yapılabilir. Yukarıdaki sınıflandırmay a uygu n olara k yapıla n incelemele r ge - nel olara k yıllı k vey a devrev î ihraca t tahlillerind e kullanılmaktadır. İhracatın Türkiy e ekonomis i içindek i yerini, önemin i belirtme k gayesini güde n b u yazımızd a bi z sadec e ihracatımızı n organizasyo n düzeni yönünde n yapıy ı incelemeğ e çalışacağız. Türkiye ihracatını n geliştirilememesini n an a sebebi, organizas - yon, kollekti f çalışma, bilgi ve personel yokluğudur. Bugü n hale n üze - rinde çalışıla n üretim, standardizasyon, fita, kredi, ambalaj, nakliy e gibi çeşitl i ihraca t sorunlar ı yukarıd a açıklana n an a sebepler e bağl ı talî konulardır. B u itibarl a ihracatl a ilgil i talî güçlükler i çözümleme - ye çalışmak, an a yapıy ı temelde n inş a etmede n kap ı pencer e takma - ya gayre t etmekte n iler i bi r davranı ş olamaz. İhracatta organizasyonu n önemin e değinirke n ihracatımızı n v e ihracatçılarımızın çalışm a düzenin i hatırlama k faydal ı olacaktır, üretilen bi r ma l başlıc a ü ç dağıtı m (distribution ) metodun a uy - gun olara k ihra ç edilebilir : 1 Üretic i ürettiğ i mal ı kend i ihra ç edebilir. 2 Üreticile r birlikte ihraca t yapma k üzer e gruplaşırlar. 3 Üreticile r dışticare t aracılarında n yan i ihracatçılarda n isti - fade edebilirler. Memleketmizde üreticileri n malların ı kend i teşkilâtlar ı vasıtasiy - le ifcra ç ettikler i vâkidir. Faka t ekonomimizi n bünyes i bakımında n b u şekildeki ihracatı n nisbet i bizd e ço k düşüktür. Bu meto d bilhass a ge - lişmiş sanay i v e yükse k hacimd e üreti m yapa n ekonomilerd e yaygı n bir şekild e uygulanmaktadır. Bizd e sadec e madenciler, devle t sektörü, ve bi r kısı m sanayicileri n b u şekild e ihraca t yaptığ ı görülür. Üreticilerin birlikt e ihraçt a yapma k üzer e gruplaşmas ı sistem i biz - de Tarı m Satı ş Kooperatifler i kurulma k suretiyl e tatbi k olunmakt a dır. Türkiy e ihracatını n % 75'ini tarı m ürünlerini n teşki l ettiğ i v e ba - kiye %2 5 nisbet içind e d e tarımsa l maddeleri n bulunduğ u hatırlan a cak olurs a Tarı m Satı ş Kooperatiflerini n Türkiy e ihracatındak i yerle - rinin v e fonksiyonlarını n önem i ortay a çıkar. Türkiye'ni n an a ihraç - maddeleri içi n gruplaşmı ş ihracatç ı teşekkülle r mevcuttur. Pamuk, tütün, kur u üzüm, kur u incir, fındık, gülyağı, ante p fıstığ ı gib i baş -

20 lıca zira î ürünleri n ihracat ı il e ilgilene n v e kısa adlar ı TARİŞ, ÇUKO - BİRLİK, FÎBKOBIRLÎK, ANTBIRLİ K v e GAZİANTE P FISTIK BİR - LİĞİ olan çeşitl i kuruluşlar memleketimizd e mevcuttur. B u Kooperatif teşekküllerinin uzu n bi r kurulu ş mazisin e sahi p oimalarm a rağmen, Türkiye ihracatınd a bi r haml e yapaca k üreticiy e arta n bi r geli r v e çeşitli hizmetle r sağlıyaca k bi r organizasyo n v e çalışm a düzenin e s a hip oldukların ı kabu l etme k zordur. Türkiy e ihracatını n yapısınd a e n önemli hisses i ola n veyahu t olmas ı gereke n Tarı m Satı ş Kooperatifle - ri, ço k çeşitli sebepler e dayanan, organize, koordin e v e verimli çalışm a yokluğundan Türkiy e ihracatm m.gelişememesini n başlıca sebep v e za - afını teşki l ede n kuruluşlardır. Tarım Satı ş Kooperatiflerini n olumsu z durum u hakkınd a geni ş bilgi v e delille r verme k mümkündür. Bi z burada sadec e Kooperatifle - rin yeterl i göre v v e kurulu ş mevzuatına, moder n ekonom i v e marke - ting prensiplerin e uygu n çalışm a düzenine, sorumluluk, yükse k ücre t gibi çeşitl i i ş idares i normların a uygu n bi r idar e mekanizmasın a sa - hip olmadıkların a işaretl e yetineceğiz.. Türkiye'de, zira î üretim, y a dağınık iktisad î olmaya n küçü k araz i üniteler i veyahu t büyü k çiftlik - lerde yapılmaktadır. He r ik i üretic i grub u da, ihraca t yapaca k nitelik - te olu ş v e kuruluş a sahi p bulunmaktadır. îşt e b u bakımdan : d a üre - ticiye he r yönde n yardı m etmek, üreti m v e pazarlamada onlar a öncü - lük yapma k zaruret i ortay a çıkmaktadır. Türkiye'nin başlıc a ihra ç maddelerini n gene l durum u gözönün e getiriilcek olursa, istenile n derec e v e seviyed e olmas a bil e Tarım Satı ş Kooperatiflerinin, bilhass a hükümetleri n mal î isteğ i il e iç ve dı ş piya - sada fia t istikrarını n sağlanmasınd a büyü k ölçüd e yardımc ı olduklar ı da inkâ r edilemez. B u konudak i görüşümüz ü hülâs a edece k olursak, Tarım Satiı ş Kooperatifler i mahiyetler i itibariyl e ihracatımızı n geliş - mesinde e n etkil i çalışmay ı yapabilece k kuruluşlardır. Ancak görevlerini n sadec e satı ş olması, sı k sı k olumsu z rekabetl e karşılaşmaları, ortaklarınd a v e idarecilerind e fiil î bi r sorumlulu k mev - cut bulunmaması, ortakları n kred i v e diğe r üretim e yardımc ı madde - leri (gübre, tohu m v.s. ) çeşitl i kaynaklardan muhteli f şekillerd e sağ - lamak zorund a kalmalar ı gib i çeşitl i sebepler Tarı m Satı ş Kooperatif - lerinin ekonomimizi n bünyesin e uygu n bi r şekild e faaliye t gösterme - lerini engellemektedir. Memleketimizde dışticare t aracılar ı yan i ihracatçıla r vasıtasıyl a yapılan ihracat, değişi k karakte r v e yap ı arzetmektedir.

21 Türk ekonomisini n bünyesinde n doğa n konttoll u bi r itha l politi - kası taki p etmekt e oluşumuz, itha l malların a karş ı talebi n devamlılı - ğı itha l mallarını n satışınd a kolaylı k v e yükse k kâ r sağlam a imkân ı ve ithalâtçılığı n uzu n bi r maziy e bağl ı bilg i v e tecrüb e kazanmı ş bi r iş kolu olmas ı ve ayrıca ihracatçı ülkeleri n v e firmaların Tür k piyasa - sında ço k tesirl i marketin g çalışmalar ı yapmaları v e nihayet satı n al - manın satmakta n kola y oluş u Türkiye'd e ithalâ t ticaretini n daim a ö n plânda ye r almasın a v e müteşebbi s i ş adamlarını n b u sahad a toplan - masma sebe p olmaktadır. B u hali n d e ihracatımızı n gelişmesind e bi r zaaf unsur u olduğun a işare t edere k ihracatçılarımız ı v e çalışmaların ı kısaca tahli l edebiliriz. Türkiye'deki ihracatçıları n bi r kısmı, tütün, pamuk, kur u incir, kuru üzü m gib i başlıc a ihra ç mallarımız ı üreticide n satı n alı p il k iş - lemeye, sınıflamay a v e ambalajlamaya tâb i tutara k ihracat ^ yapan, şir - ketleşmiş ticar î müessesele r olara k faaliye t göstermektedirler. Dı ş pa - zarlarla devaml ı i ş münasebetleri kurmu ş ola n b u müessesele r ihraca - tımızda etkil i bi r ro l oynaya n kuruluşlardır. B u sınıf a gire n ihracat - çılarımızm sayılarını n artış ı ihracatımızı n yapısın ı kuvvetlendirece k niteliktedir. B u gurubtak i ihracatçiarı n çalışmalarmd a veriml i v e et - kili olmaların ı önleyen. sebepler, ihracatımızı n tal î sorunlar ı olara k ta - nımladığımız, sermaye, kredi, işletm e organizasyonu, m.evzuat, haksı z rekabet gib i çeşitl i konulard a karşılaşıla n güçlüklerdir, ihracatçıları - mızm b u güçlüklerini n halledilmi ş olmama::!, i ş hacimlerini n artışın a imkân vermemekt e v e istikrarl ı çalışmaların ı güçleştirmektedir. B u hâl ise, dışardak i yabanc ı firmaları n prefinansman, arac ı kullanma k gibi çeşitl i yollarda n Türkiy e ihracatın ı el e geçirmey e çalışmaların a fırsat hazırlamaktadır. Tütün, pamu k v e so n zamanlard a fındı k ûze - rinde i ş yapa n yabanc ı firmaları n artış ı b u hali n neticesidir. Bu gurupt a yer alan firmala r arasındak i işbirliğini n bazı devreler - de haksı z rekabet şeklin i alması, risturn muamelelerini n artışın a rney - dan vermekt e v e ihraca t düzenind e istikrarı n kaybolmas ı tehlikesin i doğurmaktadır. Haksı z rekabeti n ihracatt a kontrolü n artışm a sebe p olması da ihracatımızı n gelişmesin i engellemektedir. Kısaca, e n öneml i ihraç ürünlerimiz i işleyere k ihraç ede n teşekkülleri n maru z kaldıklar ı güçlüklein hall i v e aralarınd a işbirliğini n yaratılmas ı ihracatımi2; m gelişmesinde öneml i bi r ro l oynayabilecektir. Türkiye ihracatınd a e n etkisi z v e olumsu z faaliye t şartların ı ha - iz olan diğe r bi r ihracatç ı gurub u is e münferit i ş adamlar ı ihracatçı - lardır. B u ihracatçıları n mal î güçlükleri, ço k mahdu t dı ş pazarlarl a

22 ilişkileri zayı f v e dı ş itibarlar ı yeterl i değildir. B u ihracatçılar üretici - den ma l alı p sto k yapara k ihraca t yapamazlar. Dı ş alıcılara satış tek - liflerinde bulunurlar, satı ş mukaveles i yaptıkta n sonr a i ç piyasad a mal toplamay a başlarlar. Satı ş mukavelesini n ifas ı zaman ı i ç fiyat - larda yükselm e vuk u bulduğ u zamanla r derha l taahhütlerini n yerin e getirilmesinden sarfınaza r ederler, veyahu t düşü k kalitel i ma l sevke - derek arbitrajlara, çeşitl i anlaşmazlıkları n doğuşun a sebe p olurlar. Mer'î mevzua t b u şekild e hareket ede n ihracatçıla r için tesirli bir mü - eyyide tatbikin e imkâ n vermediğinde n b u hareketle r önleneme z v e Türk ihracatçısının itibarı dış pazarlarda zara r görür. Bu guruba giren ilıracatçıların hepsini n ayn i şekild e hareke t ettiğin i iddi a etme k hak - sızlık olur. Dı ş pazarlar a devaml ı ma l sata n itibarl ı ihracatçılarımı z da mevcuttur. Ancak, ekonomi k bünyemiz, dışticare t mevzuat ı itibar - sız ihracatçıları n artışın a imkâ n vere n bi r durumdadır. Ferdî olara k çalışa n ihracatçılarımızı n bi r kısm ı da, dı ş pazar - lardaki alıc ı vey a bu pazarlar a ma l sürüc ü büyü k firmaları n basi t bi r komisyoncusu şeklind e çalışmaktadırlar. Çünkü, ihra ç mallarımızı d e ğerlendirme gücün e v e teşkilâtın a sahi p olmamamı z dı ş alıcıları n Türkiye'ye geli p b u malları n ihracın ı ço k kârl ı bi r şekild e organiz e etmelerini teşvi k etmektedir. İhra ç mallarımızmda n başt a canl ı hay - vanlar, deri, bağırsak, ye r fsıtığı, mazı, yü n gib i çeşitl i ihraç malları - mız genellikl e b u meto d dahilind e ihra ç edilebilmektedir. Bilhass a Lübnan gib i küçü k bi r ülkeni n gene l ihracatımızd a 6 ncı sırad a ye r alışı, Türkiye'den b u şekild e ithal edile n malların dı ş pazarlara switc h ve reekspor t suretiyl e satışlarında n kazan ç sağlanmasında n iler i gel - mektedir. Dünya ekonomisindek i gelişmeleri n bi r tarafta n dı ş pazarlard a entegrasyon hareketlerin i teşvi k ettiğ i (Müştere k Pazarlar, serbes t ti - caret birlikleri ) gib i diğe r tarafta n da, üretimd e v e ticarette birleşmelere yo l açtığ ı hatırlanaca k olursa, artı k bugü n münferi t küçü k fir - maların masrafl ı v e riskl i ihraca t muamelelerin i başar ı il e yürütemi - yeceği v e istikrarsız ferd î teşebbüsleri n ruhsat, kred i v e çalışma mev - zuatının ekonomi k gerçekler e uygun bi r şekild e düzenlenmes i zarure - tini hissettirmektedir. Sonuç : Birinci Be ş Yıllık Kalkınm a Plânında ihraca t sorunun a ye r verilmiş olmas ı v e so n yıllardak i fiil î ihracatımızı n plâ n ihraca t projeksi - yonları üzerind e gerçekleşmi ş bulunmasına rağmen, Türkiy e ihracatı - nid hacm i ekonomi k potansiyelimiz e nazara n çok. düşüktür.

23 Bugün Türkiye'ni n ihra ç maddelerini n gerektiğ i şekild e değerlen - dinlememesi (çeşitl i zira î ürünler, ya ş meyv e v e sebze, canlı hayvan - lar, orma n ürünleri, ha m maddeler, bi r kısı m sma î mamulleri, ma - denler v.s. ) ihraca t gelirlerimizi n devaml ı artışın a imkâ n vermediğ i gibi üretim i v e üreticiy i istenile n dereced e teşvi k edece k durumda d a değildir. So n o n yıllı k ihracatımızm tetkikind e d e görüldüğü üzer e ih ~ racatımız devaml ı bi r artı ş hı z v e nisbetin e sahi p değildir. Ekonomimizin zira î bi r karakte r taşıması, ihracatımızı n tabiat a ve tesadüfler e bağl ı kalmas ı deme k değildir, israil'i n sıfırda n başla - yarak 7-8 yıl içind e 7 0 milyon dolarlı k bi r narenciy e ihracat ı hacmi - ne ulaştığı, komşumu z Bulgaristan'ı n Bat ı Avrupa'y a sebz e ihraıa içi n kilometrelerce serle r kurduğ u bi r ekonomi k ortamd a ihracatımızı n tabiat şartların a bağl ı kaldığın a inanma k güçtür. Üretimde istikra r sağlamay a çalışırke n üretile n malları n satışla - rında devamlılığ ı gerçekleştirece k bir ihraca t organizasyon u yapabi l mek mill î geli r artış hızm a parale l bi r ihraca t artış ı hızm m tesbi t v e tahakkukuna imkâ n verebilir. Memleketimizde ihracatı n geliştirilmes i deyim i so n yıllard a sı k sık duyulmay a başlamı ş v e çeşitl i açılarda n el e alınmıştır. B u konu - da yapıla n çalışmalard a memnuniye t veric i adımlar atılmı ş (ÎVÎ K gi - bi) v e hattâ oluml u sonuçla r belirmey e başlamıştır. Ancak, Türkiye' - de ihraca t konusund a atılmas ı gereke n il k adı m ihracatı n geliştiril - mesi deyiminde n önc e İHRACA T PLANLAMASI'dır. Plânlı bi r devr e içinde bulunuyoruz. Fakat bugü n bi r ihraca t plânımız vardı r diyebili r miyiz? Nası l ki, Türkiye'd e bi r tarı m plânmı n mevcu t olmadığ ı Hükü - metçe anlaşılı p bi r tarı m plân ı hazırlanmas ı kararlaştırılmıştır. Yukarıda ihracatımızı n organizasyo n düzenin e v e ihracatçıları - mızın durumların a değindik. B u açıklamamız ilk anda gene l bir smıf - landırma gib i görülebilir. Fakat hakikatt e b u sınıflam a ihraca t plânı - mızın hazırlanmasınd a öneml i başlangıç noktalarmdan biridir. Çünk ü Türkiye'nin İhraca t Plânın ı yürütece k ihracatçılar, ihraca t kuruluş - larıdır. Bu itibarla, aşağıdak i an a görüşlerimiz e d e ye r vere n bi r açıda n ihracat v e ihracatın artırılmas ı sorununu n önemle el e aimmasmm za ~ rurî bulunduğun a inanıyoruz : 1 Kalkınm a Plân ı an a ilkelerin e uygu n tarı m v e sanay i plân ı ile koordin e bi r ihraca t plân ı hazırlanması. 2 İhra ç ürünlerimizi n üreti m v e pazarlam a imkâ n v e şartlar ı da gözönünd e tutulara k moder n ekonom i v e işletme prensiplerine uy -

24 gun tarafsı z görüşleri n ışığ ı altınd a madd e politikalarının tesbiti. Sadece bu tedbir, Türkiye'ni n fiil î ihracatınd a ticare t hadlerinin ço k üze» rinde meydana gele n ihracatta değe r kaybı'n m önlenmesin e imkâ n ve - recek v e ihracatımızı n değe r olara k kıs a zamand a artışı m gerçekleşti - rebilecektir. 3 Kooperatifle r çalışmalarını n sağla m temeller e dayandırılma - sı içi n gerekl i kanu n v e diğe r mevzuatı n hazırlanması. Çeşitl i koope - ratiflerin dağını k görevlerini n (Tarım. Satış, Tarı m Kredi, îslihlâk Kooperatifleri) üreticiy i he r yönde n te k bi r kooperatif e bağlıyaca k şe - kilde birleştirilmesi. Kooperatifleri n yalnı z ortaklarm a hizme t edece - ği prensibinin kabul ü v e müdahale alımlarmd a d a b u prensibi n tatbi - ki. Kooperatiflerin işletmesin i ortakları n idaresin e bırakma k v e sadec e bir müdü r tayi n etme k yerin e öze l eğitimle yetiştirilmi ş mes'uliye t v e kazançları yüksek elemanlarda n kurul u heyetleri n kooperatiflerd e ser - bestçe çalışmaların ı sağlamak. 4 îhra ç ürünlerin i işleyerek, stok yaparak ihra ç ede n teşkilâtl ı ihraç müesseselerin i yakında n tanıma k ekonomidek i yerlerin i belirl i bir şekild e tesbit etmek ve bu ihracatçı gurubunun bilhassa dış rekabete karş ı koymalarınd a yardımc ı olmak, karşılaştıklar ı he r türl ü güç - lüğün giderilmesind e onlar ı desteklemek, i ç v e dı ş piyasad a istikrar ı bozan tesadüf i v e dı ş alıcıları n aracıs ı tampo n firmaları n kurulu ş v e çalışmalarına imkâ n vermemek. 5 Çalışm a sahalar ı d a gözönünd e tutulara k münferi t ihracat - çıların hang i şartlar ı hai z olmalar ı gerektiğini n n e şekild e çalışacak - larının tesbiti. Muayye n maddele r üzerind e çalışa n ihracatçıları n bir - leşmelerinin, büyümelerini n teşviki. 6 İhraca t davasını n bütü n vatandaşlara tanıtılması, öğretilmesi v e ihracatçılar a eğiti m yardım ı yapılması, kuvvetl i bi r istihbarat a dayanılarak oluml u çalışa n ihracatçılarımız a he r türl ü yardımı n ya - pılması formaliteleri n azaltılması, risklerini n dah i karşılanması. Yukarıdaki tedbirler i artırma k mümkündür. Esase n b u tedbirle r İhracat Plânınd a prensiple r şeklind e ye r alacaktır. İhracatımızın gelişmesind e asl î göre v Devlet e düşmektedir. Devlet, plânlamak, yo l göstermek, yardımc ı olma k zorundadır. İhracatçının sadec e kâ r etme k gayes i il e çalışa n bi r fer t olduğ u nu unutmama k gerekir. Mill î v e ferd î menfaatlerd e ahen k v e işbirliği yaratıldığı nisbett e başar ı sağlanabilir. Başar ı ise, kaynaklar n e kada r zengin, imkânla r n e kada r geni ş olurs a olsu n ancak, bilgili, tecrübel i ve azimli insanların eseridir.

25 IMEACAT FEESONELÎI^Î N ET!ST!KILMES 1 O, Muammer KOCAOĞLü ' îst. iktisad î v e Ticar i îlimîe r Akademis i Öğreti m Üyes i Giriş : Memleketimiz ekonomisini n gelişmesi, ihracat alanımızı n genişle - tilmesi v e ihraç imkânlarımızı n çoğaltılmasın a bağlıdır. Bu konunu n önem i anlaşılmı ş v& be ş yıllı k devrele r halind e tan - zim edile n kalkınm a plânlarınd a b u hususlar a ye r verilmi ş bulun - maktadır. Bilindiği üzere, bi r memleketi n iktisade n kalkınması, çeşitl i kay- Haklarını hareket e getirere k tarımsa l v e endüstriye l ürelinılerini n miktar v e verimin i arttırma k v e eld e edile n ham, yar ı mamu l v e ma - mul maddeler i dı ş piyasalard a değerlendirme k suretiyl e [azl a dö^i z temini il e bağlanabilmektedir. Her imkânda n faydalanma k v e mill î kaynaklarımız ı gereğ i gib i kullanmakla arttırılaca k ola n üretimi n b u günk ü moder n ticar î anla - yışla kıymetendirilmes i ekonom i alanımızd a e n başt a gele n problemi - mizdir. Yalnız üretimimiz i arttırmak, iktisade n yükselmemiz i temi n ede - cek yeterli bir faktö r olamıyacağ ı da meydandadır. Hi ç bir zaman baş ı boş, geliş i güzel v e tesadüflere bırakılmı ş bir şekild e üretimi artırma k bir fayd a sağlıyamıyacağ ı gib i bi r ço k ahvald e d e zararl ı olabilir. Üretim konusund a çeşitl i alanlardak i (ziraî, sınaî, kültürel ) im - kânlarımızı he p birde n hareket e geçirere k ahenkli, rasyone l v e koo r dine bi r çalışm a sistem i il e fayd a eld e edilebileceğ i ve ümi t veric i bir sonuca ulaşılabileceğ i isabetli bir görü ş olur. Memleketimizin başlıc a ihracatının dah a ziyad e zira î maddeler e inhisar etmes i v e b u maddeleri n üretimi, maniplasyo n v e pazarlanil ; işleri üzerind e henü z yeter i kada r bilgil i elema n yetiştirilmemi ş bu - lunması, istihsa l edile n maddeleri n dı ş piyas a isteklerin e gör e hazır - lama güçlüğ ü dolayisiyl e çok zama n diğe r raki p memleketleri n ma h suilerine nazara n bi r ço k vası f üstünlüğün e rağme n maalese f dah a düşük değe r v^erilmesin e sebep olmaktadır.

26 Bu tebliğimizi n konusu, ihraca t personelini n önem i hakkmda bil - gi vermek, ürünlerimizi n ihracat a hazırlanmasm.da n değerlendirme - saf hasma kada r yapılmas ı gereke n işlerd e b u elemanları n lüzumun u belirtmek v e yetiştirilmeleri hususuna dai r düşüncelerimiz i bildirmek - tir. ; ihracat personelini n yetiştirilmes i konusun u etrafl ı bi r şekild e incelemek maksad ı il e bu kon u il e ilgil i hususlarda tamamlayıc ı bilgi vermek faydal ı görülmüştür. î. îiıra ç Maliarııım Mevzuat Bakimmda n Burumu : İhraç maddelerimizi n büyü k bi r kısm ı yakı n zamanlar a kadar - üretildiği gib i vey a gaye t iptida î bi r işlemey e (eleme, ayıklama gibi. ) tabi tutulara k dı ş pazarlar a arzedilmekt e idi. Bu şekild e ihra ç edile n maddeler, kalites i düşü k olduğ u iddias ı il e dışard a çoğunlukl a düşü k fiat bulmakt a vey a reklâmasyon a tab i tutulara k norma l piyas a değe - rinden indiri m yapılmakt a idi. Her ne kada r b u gibi ihraç mallarının alı m satımı v e kalitesi borsa teamüllerin e gör e tayi n edilmekt e is e de, bunlar o maddenin vasfı - nın yükseltilmes i v e dah a iy i şekild e hazırlanara k piyasay a arzın ı m-ümkün kılamamakta, anca k anlaşmazlıkları n hallind e kısta s olara k taraflarca müracaa t edilmes i icabeden bir hüküm olara k kullanılmak - tadır. Ziraî üreti m alanınd a taundan yıl öncesine kadar müstah - sili uyarıcı, bilg i verici v e teşvi k edic i yeteri miktarda elema n mevcu t olmadığından mahsu l ilke l usullerle yetiştirilmekt e idi. Bu gü n artı k tahsill i tarı m personelini n miktar ı memleketimi z ekim sahalarınd a müsbe t etk i yapabilece k seviyey e geldiği görülmek - tedir. Anca k b u elemanları n dah a ziyad e arazid e he r baknnda n müs - tahsili yakında n izleyere k eğitimlerin i sağlamalar ı uğrund a gayretle r sarfedilmesine ihtiya ç vardır. Ticaret Bakanlığ ı 3 0 yı l önc e zira î ürünler i dı ş piyasaları n ara - dığı evsaft a yetiştirebilece k şekild e bilg i sahib i bulunmıya n müstah - silimizi korumak v e ihracatı arttırmak maksad ı il e işin sonunda n baş - layıp yan i ihracatçıda n - tüccara, tüccarda n - komisyoncuya, komis - yoncudan - müstahsil e intika l ettirme k suretiyl e ihra ç mallarımızı n kalitesinin düzelmesin i temi n v e teğşişin önlenmesini mümkün kılma k üzere yılında sayılı Ticarett e Teğşişi n Men' i v e İhracatı n Murakabesi v e Korunmas ı hakkmd a kanu n il e b u kanun a e k olara k

27 1936 yılınd a yürürlüğ e gire n sayılı kanunu n çıkarılmasın ı sağ - lamış v e bu kanunlar a müstenide n önemler i sıras ı il e ihra ç maddele - rimizin murakab e tüzüklerin i hazırlayara k tatbil^ e geçmiştir v e sayıl ı kanunlar a müstenide n i ç piyas a imkânlar ı gözönünde bulundurulma k v e dı ş ta"^eple r v e teamüllerin e uyulma k suretiyle ihra ç mallarımızda n Çekirdeksi z Kur u Üzü m , Fın - dık v e Palamut is e tarihlerinde murakab e altın a alın - mış olu p b u tarihlerde n itibare n bahi s konus u maddele r üzerind e dev - let kontrol ü fiile n başlamıştır. Bu maddeler i müteaki p tarihind e Yumurt a İhracatını n Murakabesine Dai r Tüzü k iî e tarihind e Buğday, Arpa, Tif - tik, Yapağ ı murakabe tüzükler i çıkarılmı ş ve bunu takibede n yıllard a Elma, Antepfıstığı, Deri, Pamu k tüzükleri. Turunçgiller, Şeftali, Sal - yangoz. Sofralık Üzüm, Kur u Fasulye, Nohut, Mercimek, Ceviz Kütüğü, Çilek, Armut, Pikl e Deri, Bağırsak gibi standardlar d a tatbi k mev - kiine konulmuş v e bu suretl e ihraç maddelerimizin mühi m kısm ı kontrol altın a alınmıştır. Bu tüzü k v e standardlara parale l olara k yağlı tohumlar, küspeler, bakla, darı, kuşyemi, fi ğ gib i standardlarda yakınd a yürürlüğ e girme k üzere olduğ u gib i diğe r zira î v e hayvani ürünlerimizi n standardlaştı - rılması içi n çalışmalar yapılmaktadır. Bu suretl e zira î v e hayvani ürünlerimizi n büyü k kısm ı (b u mad - deler ihracatımızı n %7 5 ini teşki l etmektedir ) kontro l altın a alınmı ş alıcı piyasaları n isteklerin e uygun, vasıft a madd e hazırlanmas ı temi n edilmiştir. Yukarıda öze t olara k tema s edildiğ i üzer e zira î alanda ; tarlanı n seçimi, toprağı n bes i zenginliği, hangi maddeni n üretimin e uygu n b u lunduğu, tohu m v e seleksiyonu, eki m tarzı, gübrelenmesi, ilaçlanması, mahsulün bakımı, toplanmas ı gib i safhalard a yeter i kada r bilgis i ta - mamlanmış üretic i bulunmamaktadır. Bu itibarl a üretile n maddeleri n mevcu t standardlar a uygu n şe - kilde hazırlanmas ı bugü n anca k ihraca t safhasınd a yapılabilmekte - dir. Maddeleri n ihra ç safhasınd a hazırlanmas ı is e ço k zo r v e külfetli ^ dir. Çünk ü maddele r gene l olara k ihra ç merkezlerin e hi ç bir işlemey e tâbi tutulmada n gelmekt e v e bunların istenile n evsaf a getirilmes i bl^ yük bi r dikka t v e itinay ı icabettirdiğ i gib i bilgili çalışmayı da gerek - tirmektedir.

28 II. îhracatçın m Durumu : Müstahsil vey a tücca r tarafında n hi ç bi r işlemey e tâb i tutulma - dan ihra ç merkezlerin e gönderile n maddeleri n kıymetlendirilmes i gö ~ revi ihracatçıy a yükenmektedir. Halbuki ihracatçını n madd e temini, hazırlanmas ı işler i arasınd a müessesesinin muhasebe, mal î v e idar î işleri, muhaberat, dı ş piyasa - larla temas, ihra ç formaliteleri, satı ş mukaveleler i gib i çeşitl i prob - lemleri vardır. B u kada r değişi k işleri n birarad a ahenkl i bi r şekild e yürütülmesi ayr ı ayr ı elemanları n çalışmas ı il e dah a verim ü olur. Dış ticaretimizin sağla m teme l üzerin e oturtulu p inkişafın ı temi n edecek elemanı n geni ş çapt a bilgis i bulunan ihracatç ı olacağı tabiîdir. Ancak memleketi n iktisad î mekanizmasını n e n mühi m unsur u ola n bu elemanları n bütü n imkâ n v e kabiliyetler i il e çalışabilmeler i içi n müesseselerine yararlı, bilgil i yardımc ı personeli n katılmasın a ihti - yaçları vardır. Bu günk ü ticare t o kada r ço k çeşitl i bilg i v e ihtisas ı icabettire n bir bran ş olmuştu r ki, bir insanı n b u konunu n he r safhasınd a bilgili, tarn yetk i sahib i olmasın a vaki t v e imkân bulunamamaktadır. Bilhas - sa bi r müesses e çeşitl i maddelerin ihracatçıs ı olduğ u olduğ u hallerd e her maddeni n hususiyetin e dai r gerekl i v e yeterl i bilg i v e ihtisas ı el - de etmes i imkânsızdır. Bu durumda ise mevcut mevzuat karşısınd a sorumlu kaldığ ı gib i alıcıları n d a istenile n şekild e memnu n etmes i ço k güç olmakl a berabe r ihracatımızı n gelişmesind e üzerin e düşe n vazi - feyi ta m olara k başarmas ı mümkü n değildir. a. İhracatçıy a Yardımc ı Elemanı n Lüzum u v e Önemi : İhracat işlerini n muhteli f safhalarınd a ihracatçıy a tekni k göre v lerin yapılmas ı v e b u konudak i sorumlulukta n kurtarılmas ı v e ayn ı zamanda alıcıların ı memnun edece k v e he r zama n içi n i ş münasebe - tini arttıraca k dı ş ticaretimizin gelişmesind e ro l oynayaca k mevzuun - da bilgil i yardımcılar lâzı m olduğ u bi r gerçektir. Bu husus iler i gitmiş memleketlerdeki misallerde n kolaylıkl a anlaşılmaktadır. Bu gü n iler i ülkelerde kalitel i üretimin arttırılmasınd a he r branş - ta tekni k v e bilgili elemanlar yetiştirilme k maksad ı il e okullar, kolej - ler v e eğiti m merkezler i açılmı ş bulunmaktadır. Hattâ çobanları n bile, hayvanlar a n e şekild e gıd a verileceği, han - gi saatlerd e otlatılacağı, dinlenm e vakitleri, sıhh î bakımlar ı sü t sağ - ma gib i hususlarda yetiştirilmes i v e bu suretl e bi r sürünü n e n veriml i