OKULÖNCESİNDE FEN EĞİTİMİNE YÖNELİK BİR YAKLAŞIM: LABORATUVARIMIZ MUTFAK

Transkript

1 381 OKULÖNCESİNDE FEN EĞİTİMİNE YÖNELİK BİR YAKLAŞIM: LABORATUVARIMIZ MUTFAK Belgin PARLAKYILDIZ, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Okulöncesi Öğretmenliği, Fatih AYDIN, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Fen Bilgisi Öğretmenliği, Özet Bu çalışmanın amacı okulöncesi fen eğitiminde mutfağın nasıl laboratuvar olarak kullanılabileceğine yönelik bir yaklaşım ortaya koymaktır. Çalışma Okulöncesi 3. Sınıf öğretmen adayları (N=47) ile yürütülmüştür. Çalışmada 2 hafta süresince öğretmen adaylarından 4 6 yaş fen eğitimi için kendileri ve çocuklar tarafından yapabilecek iki özgün deney tasarlamaları ve bu deneyleri hedef kazanımlara uygun ve mutfak ortamında bulunabilen malzemeleri dikkate alarak uygulamaları istenmiştir. Öğretmen adaylarının tasarladıkları deneyler sınıfta diğer öğretmen adaylarıyla ve uzman rehberliğinde özellikle güvenlik, ekonomiklik ve kolay uygulanabilirlik gibi unsurlar dikkate alınarak tartışılmıştır. Öğretmen adayları tasarladıkları bu deneyleri ilkönce evlerinde sonra anaokullarında ve Fen dersinde olmak üzere üç kez uygulamışlardır. Deneyler yapıldıktan sonra çocuklardan elde edilen dönütler tekrar öğretmen adaylarıyla ve uzman rehberliğinde değerlendirilmiştir. Son olarak öğretmen adaylarından uygulamaların her bir aşaması ile ilgili olarak öz-değerlendirmelerini de yaptıkları bir portfolyo hazırlamaları istenmiştir. Sonuç olarak, uygulamalar ve portfolyolardaki değerlendirmeler ışığında mutfağın laboratuvar olarak kullanılabilirliğine yönelik bir yaklaşım ortaya çıkarılmış ve önerilerde bulunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Okulöncesi, Fen Eğitimi, Portfolyo, Laboratuvar. GİRİŞ İçinde yaşadığımız yüzyılın Bilim Patlaması olarak tanımlanabilecek niteliği çocuklarımızın bilimsel kavramlar kazanabilme ve yaratıcı düşünebilme gibi özellikleri erken çocukluk döneminden itibaren kazanmalarını gerekli kılmaktadır. İşte erken çocukluk dönemi çocuğun aktif olarak temel kavramları ve bilimsel süreç becerilerini kazandıkları deneyimlerle dolu bir dönemdir. Günlük yaşamda küçük bir çocuğu doğal etkinlikleri içinde gözlediğimiz zaman kavramların yapılaşmasını ve problem çözmeyi gerektiren durumlarda uygulanışını görebiliriz. Problem çözme bilimsel incelemenin başlangıcıdır (Arı, 1993, s.99). Son yıllarda yapılan araştırmalar küçük çocukların kimin tarafından bakıldığının o kadar önemli olmadığını, asıl önemli olanın verilen bakımdaki kararlılık, güven duyulan kişilerdeki süreklilik ve eğitimin niteliği olduğunu ortaya çıkarmıştır. Okulöncesi gibi gelişimin en hızlı ve değişken olduğu bu dönemi yakalayıp değerlendirebilmek ancak çok iyi planlanmış bir eğitim programıyla gerçekleşebilir. Okulöncesi eğitim programında öğrenme ürünü değil, süreç önemlidir. Bilgilerin nasıl öğretileceğine ait yöntemler önem kazanmaktadır. Dolayısıyla erken yaşlarda zengin deneyimlerle elde edilen temel bilgi ve beceriler, çocukların daha sonraki öğrenmelerinde başarılı olma şanslarını da arttırmaktadır (Gürkan, 1993, s.119). Bu nedenle okulöncesi dönemde bilimsel etkinliklere ağırlık vererek düşüncenin gelişimini sağlamak ve açık fikirli bireyler yetiştirmek büyük önem taşımaktadır. Bilimsel etkinliklerle tanışan çocuklar bilimsel süreçleri gerek ev ortamında gerekse okulöncesi fen eğitiminde öğrenme ve uygulama olanağı bulabilirler. Ayrıca, ailenin kurumun programına aktif katılım göstermesi, anne-babanın oyun materyalleri, bunların kullanım şekli ile ilgili bilgi sahibi olması ve en azından ev ortamında da benzer materyalleri sağlamaya yönelmesi kısaca çocuğun öğrenme sürecini olumlu yönde etkileyecektir (Bilir, 1993, s.34). Çünkü çocuğun gelecekte dünyadaki diğer insanlarla ilişkilerinin temeli sayılabilecek başarılı ebeveyn-çocuk etkileşiminin sağlanması ancak, annenin çocuğuna yeteri kadar zaman ayırabilmesi, onun gereksinimlerini vaktinde sevgiyle ve gereği gibi karşılaması koşuluna bağlıdır. Bilindiği gibi ebeveynler çocuğun yürüme, konuşma gibi bir çok

2 382 gelişimsel beceriyi ve çevresi hakkındaki bilgileri geliştirmesine yardım eden ilk öğretmenleridir. Ebeveynlerin öğretmenlik fonksiyonları çocuk doğduğunda başlayıp, çocuk okula gidip, devamlı öğretmeni olunca da bitmemektedir (Temel ve Ömeroğlu, 1993, s.74). Genellikle dünyanın hemen her ülkesinde çocuğun yaşamının önemli evrelerinden biri olan, ilk beş yılına ait olan eğitim anne-babanın temel görevlerinden biri kabul edilmektedir (Oktay, 1993, s.104). Erikson (1982) a göre; bebeklik ve çocukluk öyle bir evredir ki, bu evrede çocuğa verilebilecek eğitimle; çocuk ya dünyaya güvenilebilir ve inanılabilir bir biçimde bakmayı öğrenir. Ya da dünyanın nefret ve korkuyla dolu olduğunu öğrenmeye başlar. Şüphesiz eğitim Jersild (1946) in de belirttiği gibi; Eğer çok daha önceden başlamıyorsa, doğumla birlikte başlar ve yaşam boyu sürer. Eğitim süreci içinde anne ve babaların çocuk gelişim ve eğitimi konusunda bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi bu nedenle çok önemlidir (Akt: Gürkan, 1993, s.120). Fene Yönelik ilk planlı ve programlı öğrenmeler eğitim kurumlarında çocuğun, gerçek ilgi ve gereksinimlerine dayalı olarak gerçekleştirilmeye çalışılmalıdır. Bu öğrenmeler çocuğun gelişim düzeyi, ilgi ve istekleri, çevre olanakları göz önünde bulundurularak uygun yöntem ve tekniklerle gerçekleştirilir. Okulöncesi eğitim kurumlarında geliştirilmeye çalışılan fen ve doğa etkinliklerinden başarılı sonuçların alınmasında öğrencilerin fene yönelik ilgi, tutum vb. duyuşsal özelliklerin bilinmesi büyük önem taşımaktadır. Çünkü çocuklar, başkalarının istediklerini değil kendi merak ettikleri, ilgi duydukları ve hoşlandıkları şeyleri daha iyi öğrenmektedirler ( Yaşar, 1993, s ). Çocukların, dokunarak, tadarak, işiterek ve görerek başladıkları yakın çevresini öğrenme sürecini, zamanla soru sorma ve gözlem-deney yapma becerilerini de ekleyerek geliştirdikleri görülmektedir. Özellikle okulöncesi dönemdeki çocuklar için fen eğitimi etkinliklerini zevkli hale getirmek, bu etkinlikleri planlarken onlara standart bilgi kazandırmaktan daha çok gelişen ilgi, beklenti ve ihtiyaçlarını hedef almak, fen eğitiminin çocuklar için anlamlı olmasını ve gelecekte fen bilimlerine karşı olumlu tutum geliştirmelerini sağlayacaktır (Gürdal ve diğ., 2001). Fen Eğitiminde Laboratuvar (Deney) Yöntemi Kang ve Wallace (2005), Laboratuvar yöntemi, bilişsel becerilerin gelişimini sağlayan, öğrenenin bireysel ya da gruplar halinde çalışmasına olanak sağlayan bir öğretim yöntemidir. Fen deneyleri fen dersinde öğrenme yaşantılarının gerekli ve ayrılmaz bir parçasıdır. Öğrenenin inceleme ve araştırma becerisini geliştirir öğrenmeye karşı ilgili ve istekli kılar. Yaparak ve yaşayarak öğrenmeye dayalı fen deneyleri öğrenmeyi etkin ve canlı bir yaşantı haline getirerek öğrenenin öğrenme sürecine etkin katılımına imkan verir (Akt: Küçükturan, 2008, s.66) Bu durum öğrenenin muhakeme etme, neden sonuç ilişkisi kurma, problem çözme, genelleme yapma gibi bilişsel becerilerini geliştirir. Bilimsel yöntemi kullanmada olumlu tutumlar geliştirmelerine yardımcı olur (Küçükturan, 2008, s.66). Okulöncesi Eğitimde Deneyin Önemi Okulöncesi eğitiminde fen çalışmaları içinde deney yönteminin kullanılması, çocukların merak ve araştırma duygularının geliştirilmesi, zihinsel yeteneklerini uyarması ve ilerideki okul yaşantısında başarılı olmaları açısından önem taşımaktadır. Çocukların etraflarında gördükleri cisim ve olaylara karşı merakları vardır. Anne babalar ve öğretmenler çocukların meraklarını canlı tutmak için onları harekete geçirecek ilgi çekecek fen etkinliklerini bulmalıdırlar. Deney yapmak için her zaman mükemmel bir laboratuvar gerektirmez. Özellikle okulöncesi öğrencileri için laboratuvar olmadan basit materyallerle yapılabilecek birçok deney vardır. Evde ve çevrede gördüğümüz bitkilerin büyümesi, hayvanlar, topraktaki solucan, suda yüzen tahta, suya atılan taşın batması birer deneydir. Dolayısıyla okulöncesi eğitim kurumuna gelmeyen çocukların da anne ve babaları tarafından eğitilmesi gerekir. Evde de bir fen eğitimiyle ilgili etkinlik yapılabilir (Şahin,1998, s.31). Araştırmanın Amacı Bu çalışmanın amacı, 1. Mutfakta yapılabilecek deneylerin hangi amaca yönelik hizmet ettiğini incelemek, 2. Bu deneyler uygulanırken hangi unsurlara dikkat edilmesi gerektiğini ortaya çıkarmak,

3 Mutfağın laboratuvar olarak kullanılabilmesinde avantajlarını belirlemek ve 4. Bir yaşam döngüsü oluşturarak fen eğitiminde mutfağın nasıl laboratuvar olarak kullanılabileceğine yönelik bir yaklaşım ortaya koymaktır. YÖNTEM Bu çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi ve gözlem yöntemi kullanılmıştır (Yıldırım ve Şimşek, 2000). Dokümanlar değerini, ondan doğrudan öğrenilebilecekler yüzünden değil aynı zamanda sadece gözlem ve görüşmeler yoluyla izlenebilen araştırmanın yolları için de uyarıcı olmasıyla kanıtlar (Patton, 2002). Gözlem, herhangi bir ortamda ya da kurumda oluşan davranışı ayrıntılı olarak tanımlamak amacıyla kullanılan bir yöntemdir (Yıldırım ve Şimşek, 2000, s.124). Katılımcılar Bu çalışma eğitim öğretim yılı güz döneminde Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi okulöncesi öğretmenliği Fen Eğitimi dersi 3. Sınıf öğretmen adayları (N=47) ve fen bilgisi alanında bir uzman ile yürütülmüştür. Uygulama Öğretmen adaylarıyla gerçekleştirilen bu çalışmanın uygulama basamakları şu şekildedir. 1. Öğretmen adaylarından 2 hafta süresince 4 6 yaş fen eğitimi için kendileri ve çocuklar tarafından yapılabilecek iki özgün deney tasarlamaları istenmiştir. Fakat bu deneyleri tasarlarken amaç kazanımlarla birlikte eğitim durumuna uygun ve mutfak ortamında bulunabilen özellikle artık malzemelerin olması konusunda uyarılmışlardır. 2. Öğretmen adaylarının her birinin tasarladığı deney sınıfta diğer öğretmen adaylarıyla ve uzman rehberliğinde özellikle güvenlik, ekonomiklik ve kolay uygulanabilirlik gibi unsurlar dikkate alınarak tartışılmış, bunun sonucunda da eklemeler ve çıkarmalar yapılmıştır. 3. Deneyler son halini aldıktan sonra öğretmen adaylarından bu deneyleri ilk önce evde kendilerinin test etmeleri istenmiş ve böylece deney aşamaları tekrar deneyin uygunluğuna yönelik zamanlama, güvenlik gibi unsurlar gözden geçirilmiştir. 4. Daha sonra bu deneylerin üniversitenin lisans programının VII. Yarıyılındaki öğretmen uygulaması I dersi kapsamında anaokullarındaki fen etkinliğinde her bir çocuk tarafından uygulaması sağlanmıştır. Bu seviyede anaokulundan çıkan sonuçlar sınıfta tartışılmadan önce uygulamaların her bir aşaması ile ilgili olarak değerlendirmelerini de yaptıkları bir portfolyo hazırlamaları istenmiştir. 5. Son olarak anaokullarında uygulanan deneylerin sonuçlarını da dikkate alarak çocuklara uyguladıkları bu deneyleri tekrar sınıfta gerek uygulayarak gerekse de sunum şeklinde tekrar sınıfla paylaştılar. Böylece deneyler yapıldıktan sonra çocuklardan elde edilen dönütler portfolyolar da dikkate alınarak tekrar öğretmen adaylarıyla ve uzman rehberliğinde değerlendirilmiştir. 6. Bu son sunumdan sonra öğretmen adaylarından portfolyolarına akranlarını da değerlendirdikleri bir bölüm eklemeleri istenmiştir. Böylece hem kendilerinin hem okuldaki çocukların hem de ders kapsamında akranlarının bir değerlendirilmesi yapılmıştır. Veri Toplama ve Analiz Öğretmen adaylarının uygulamaların başından sonuna kadar süreçleri araştırmacılar tarafından gözlemlenmiş ve konuya ilişkin ilgili notlar alınmıştır. Aynı zamanda uygulamalar sonucunda öğretmen adaylarının hazırladıkları portfolyolar araştırmacılar tarafından toplanmış ve nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi ile analiz edilmiştir. Portfolyolar değerlendirilirken analizin anlamlı olması açısından kodlanmıştır. Bu işlem portfolyoların sırasıyla P1, P2, şeklinde kodlanmalarıyla tanımlanmıştır. Hem süreç içerisinde gözlemlerden alınan notlar hem de portfolyoların incelenmesinden elde edilen sonuçlar birleştirilerek laboratuvarımız mutfak yaklaşımına yönelik bulgulara ulaşılmıştır.

4 384 BULGULAR Öğretmen adaylarının portfolyolarının doküman incelemesi ve araştırmacıların gözlemleri sonucunda deneylerin hangi amaca hizmet ettiği ile ilgili elde edilen bulgular şu başlıklar altında toplanmıştır. Kavramların öğretilmesi Portfolyoların ve gözlem verilerinin incelenmesi sonucunda laboratuvar etkinliklerinin özellikle kavramların mutfakta hoşça ve güvenli vakit geçirilerek öğrenilebileceğini göstermektedir. Örneğin kendi şekerlememizi kendimiz yapalım (P1) etkinliğinde öğretmen adayı mutfak araç gereçleri ile hem geometrik şekillerin öğretilmesini hem de renk ve sıcaklık kavramlarının işlenmesini sağlamıştır (bkz: Resim 1). Resim 1: Kendi şekerlememizi kendimiz yapalım deneyinden bir görüntü Modelleme yapılabilmesi Portfolyoların ve gözlem verilerinin incelenmesi sonucunda laboratuvar etkinliklerinin modelleme yapılabilirliğinde de etkili olduğu görülmektedir. Örneğin, burundaki kahramanlar (P28) deneyinde burnun yapısının modellenebileceği açıkça görülmektedir (bkz: Resim 2-3). Buradaki modellemede kıl yapısı için kürdanlar, burun delikleri için kâğıt rulosu ve dışarıdan gelen tozları göstermek için ise yumurta kolisinin köpük parçacıkları kullanılmıştır. Resim 2 Resim 3 Burundaki kahramanlar deneyinden bir görüntü Burun iç yapısından bir görüntü Beslenme bilgilerinin artırılmasına ilişkin bilinç oluşturma Portfolyoların ve gözlem verilerinin incelenmesi sonucunda laboratuvar etkinliklerinin beslenme açısından bilinç kazandırdığı da görülmektedir. Örneğin Çeşitli yiyecek ve içeceklerin hangilerinin asit içerdiğini tahmin etme ve asit içeren maddeleri gözlemleme (P14) etkinliğinde beslenmeye ilişkin

5 385 önem vurgulanabilmektedir (bkz: Resim 4 5). Aynı zamanda bu etkinlikte renk kavramı da işlenebilmektedir. Resim 4 Resim 5 Deney malzemelerinden bir görüntü Etkinlik sonucundan bir görüntü Tek bir materyalin çok amaçlı kullanılabilirliği Mutfağın Laboratuvar olarak kullanılmasında tek bir materyalle bile birçok deneyin yapılabileceği öğretmen adayları tarafından da ifade edilmektedir. Örneğin, öğretmen adayı portfolyasında (P16) bunu şu şekilde ifade etmektedir. sayısal bölüm çıkışlıyım ve deney dendiğinde hep zor düzenekler aklıma geliyordu, fakat portfolyoyu hazırlarken yaptığım araştırmaların ardından sadece su kullanarak bile çocuklara birçok konuyu anlatabileceğimi gördüm. Bu durum aklımda meslek yaşantıma dair birçok plan yapmama sebep oldu. Benzer şekilde diğer bir öğretmen adayı da bu konudaki düşüncelerini portfolyosunda (P23) şu şekilde ifade etmiştir. örnek olarak gösterdiğim deneylerden de anlaşılacağı gibi deney yapmak için masraflı materyallere, karmaşık düzeneklere gerek yoktur. Çocukların sosyal-duygusal gelişimlerine etkide bulunduğu Portfolyoların ve gözlem verilerinin incelenmesi sonucunda, laboratuvar etkinliklerinin çocukların sosyal-duygusal gelişimlerine etkide bulunduğu görülmektedir. Örneğin mutfaktaki yapraklar gözleniyor deneyinde (P36) çocuklarda ben yapabilirim güven duygusunun gözlenmesi mutfağın laboratuvar olarak kullanılması anlamında etkili olduğunu da göstermektedir (bkz: Resim 6). Resim 6: mutfaktaki yapraklar gözleniyor deneyinden sonra albüm oluşturma aşamasından bir görüntü Portfolyo ve araştırmacılar tarafından alınan notlar ışığında elde edilen diğer bir bulgu ise, mutfağın laboratuvar olarak kullanılmasında dikkat edilmesi gereken unsurlardır. Buna göre;

6 Deneyler uygulanmadan önce kesinlikle öğretmen tarafından uygulanmalı ve aksaklıklar giderilerek çocuğun her türlü seviyesine uygun hale getirilmeli. Zira bu sayede zamanın doğru ve yararlı bir şekilde kullanılabildiği görülmektedir. 2. Planlanan deneylerin çocuk gözüyle nasıl algılandığı da değerlendirilmeli ve ihtiyaç olduğunda tekrar çocukların algılayışlarına uygun şekilde yapılandırılmalıdır. 3. Deney etkinliklerine öğretmenden başka olabildiğince ana-babaları da katmalı, böylece çocuğun yaparak yaşayarak öğrendiği bilgilerin sürekli ve kalıcı olması sağlanmalıdır. 4. Mutfak laboratuvar olarak kullanılırken zarar verebilecek unsurların olabildiğince bertaraf edilip deney için uygun ortam oluşturulmasına çalışılmalıdır. 5. Her çocuğun bireysel özelliklerinin farklılık gösterdiği bilinerek yapabileceklerinin üzerinde bir görev beklemek onları uzaklaştıracağı gibi, çok basit olan deneyler de onların sıkılmalarına neden olabilmektedir. Laboratuvarımız mutfak yaklaşımının avantajları Portfolyo ve araştırmacılar tarafından alınan değerlendirmeler sonucunda şu şekilde ortaya çıkmıştır: 1. Çocukların merak duygusunu artırmaktadır. 2. Çocuk çevresini daha iyi tanımlayabilmektedir. 3. Çocuklar deneyleri kendileri yaptığı için öz bakım becerilerinin gelişmesinde ve kendisinin farkında olma becerilerinin artırılmasında etkili olduğu görülmektedir. 4. Mutfakta yapılan deneyler maliyet açısından ciddi oranda avantaj sağlamaktadır. 5. Günlük hayatla ilişkilendirme yapabilme, yaşam becerilerinin ortaya çıkarılmasında da etkili olduğu görülmüştür ve öğretmen adayları tarafından özellikle vurgulanmıştır. 6. Laboratuvarımız mutfak yaklaşımında en önemli avantalardan biri de artık materyallerin kullanılabilmesidir. Böylece çevreye karşı çocukların duyarlılığın gelişmesinde de etkili olabilmektedir. 7. Deneylerin ana-baba rehberliği ve çocuk katılımıyla gerçekleşmesi çocukların mutlu olmasında ve kendilerine güvenin artmasında dolayısıyla istekliliğin oluşmasında etkilidir. 8. Çocuğun mutfakta deney ortamı ve oyun materyalleri kadar anne-çocuk arasındaki ilişkiyi olumlu yönde desteklediği belirtilmektedir. Temel ve Ömeroğlu nun (1993) Aile eğitimine dayalı modeller çalışması da, bu sonucu destekler niteliktedir. 9. Çocuklar mutfakta çalışırken feni kullanmak için birçok fırsat yakalamaktadırlar. Ayrıca, çocuk bu deneyimlerini doğrudan kendi yaşamında ilginç ve eğlenceli hale getirmektedir. Bütün Portfolyoların (N=47) doküman incelemesi, gözlemler ve yapılan uygulama aşamaları sonucunda konu ile ilgili unsurları tek bir bakış açısıyla görebilmeyi sağlayacak bir yaşamsal döngü oluşturulmuştur (bkz. Şema 1). Bu döngüdeki amaç, mutfağın laboratuvar olarak kullanılmasında bir şablon oluşturması açısından önemlidir. Bu döngü şu şekilde oluşturulmuştur. İhtiyaç analizi Deney Tasarım Pilot Uygulama Esas Uygulama Aile Katılım Çalışmaları Değerlendirme Şema 1: Mutfağın laboratuvar olarak kullanılmasında izlenecek temel basamakların şematik görünümü

7 387 SONUÇ VE ÖNERİLER Sonuç olarak, okulöncesi çocukları, laboratuvar olarak mutfakta uygun planlamalar, materyaller ve değişik yöntemlerle yaşamda temel olabilecek becerileri kazanabilmektedir. Eğitimcilerin ve ailelerin olumlu ve destekleyici tutumları bu becerilerin nitelikli olarak kazandırılabilmesinde önem taşımaktadır. Arnas ın da (2002, s.6) ifade ettiği gibi fen etkinlikleri çocukların çevresinde her gün gördükleri ve sordukları şeyler üzerine odaklanmalıdır. Bu nedenle yetişkinler iyi birer gözlemci olup, çocukların ihtiyaç duydukları her an onları bu tür etkinliklere yönlendirebilmeli ve her konuda sorular sorarak, gözlem, araştırma, inceleme, deney, sorgulama yeteneklerini geliştirebilmelidir. Çocuğun okulda ve çevrede öğrendiği bir bilgiyi pratik yaşama transfer edip etmediğini gözlemlemek ancak anne-baba aracılığı ile olabilir. Bu da anne-babaları fen ve doğa ile ilgili projelere dahil etmekle birlikte bu süreci ölçmek ve gözlemlemek çok zordur. Anne baba ve öğretmenlerin fene bakış açıları değiştirilebilir ve daha kapsamlı etkinliklere yönlendirilebilinir. Kısaca, yetişkinler, öğretmenler erken çocuklukta fen eğitimine bir etkinlik olarak bakmamalı ve bir yaşam becerisi olarak ele almalıdır. Özbek in de (2009, s.30) ifade ettiği gibi çocukların fen ilgileri keşfedilmeli, onların yapmaktan zevk aldıkları etkinlikler belirlenmeli, fen ile ilgili çabaları cesaretlendirilmelidir. Çocukların ilgi ve yeteneklerini anlamalı ve onların öğrenme deneyimlerinin bireyselleştirilmesine yardımcı olunmalıdır. Öğretilebilir anlar yakalanmalı, fırsatlar değerlendirilmeli ve öğrenme süreci zevkli hale getirilmelidir. Laboratuarımız mutfak adı altında hem ev hem okulda projeler geliştirilerek deneyler uygulanabilir. Çalışmadan elde edilen bulgular bize mutfağın fen eğitimi açısından bir laboratuvar olarak kullanılabileceğini açıkça göstermektedir. Şöyle ki, özellikle okulöncesi dönemdeki çocuklar için fen eğitimi etkinliklerini zevkli hale getirmek, bu etkinlikleri planlarken onlara standart bilgi kazandırmaktan daha çok gelişen ilgi, beklenti ve ihtiyaçlarını hedef almak, fen eğitiminin çocuklar için anlamlı olmasını ve gelecekte fen bilimlerine karşı olumlu tutum geliştirmelerini sağlayacaktır (Gürdal ve diğ., 2001). Fakat bu süreçte dikkat edilmesi gereken unsurların olduğu ve bu unsurların da önem arz ettiği görülmektedir. Bu çalışmadan ise aşağıdaki şu önerileri çıkarabilmek mümkündür. 1. Artık materyallerle deney geliştirme uygulamalarına yönelik atelye çalışmaları yapılabilir. 2. Çocukların meyve ve sebzeleri keserek, pişirerek kolay mutfak deneyleri yapmalarına fırsat verilebilir. 3. Ana babalar alışveriş, araba tamiri, turşu yapma, balık tutma, bahçe düzenleme, gibi kendi ilgi ve uğraşlarını çocuklarla paylaşabilirler. 4. Okulöncesi öğretmenlerine, artık materyaller ve deneyler konusunda bilgilendirerek, hizmet içi eğitim kursları verilebilir. 5. Laboratuvarımız mutfak projesinin ders kapsamı açısından sınırlı olması ile, daha uzun bir süreçte pilot uygulamanın yapılarak fen eğitiminde mutfağın etkililik derecesinin ortaya konması yönünde çalışmaların yapılması önerilebilir. 6. Çocukların fen ilgileri keşfedilmeli, onların yapmaktan zevk aldıkları etkinlikler belirlenmeli, fen ile ilgili uğraşları cesaretlendirilmelidir. Çocukların ilgi ve yeteneklerini anlamalı ve onların öğrenme deneyimlerinin bireyselleştirilmesine yardımcı olunmalıdır. 7. Okulöncesi dönemde Laboratuvarımız Mutfakta yapılabilecek basit fen deneylerinin çocuklara zengin yaşantılar sağlayacağı düşünülmektedir. O zaman, öğretilebilir anlar yakalanmalı, fırsatlar değerlendirilmeli ve öğrenme süreci değişik yöntem ve tekniklerle zevkli hale getirilmelidir. 5 ADIMDA, HAYDİ ÇOCUKLAR MUTFAĞA!

8 388 KAYNAKLAR Arı, M. (1993). Erken Çocukluk Döneminde Bilime Yönelim. MEB. Okulöncesi Eğitimi I.Sempozyumu, Ankara Arı, M. ve Çelebi. Ö. E. (2007). Okulöncesi Dönemde Fen-Doğa ve Matematik Uygulamaları (Etkinlik Örnekleri), 4. Baskı, Kök Yayıncılık, Ankara. Arnas, Y. A. (2002). Okulöncesi Dönemde Fen Eğitiminin Amaçları. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Dergisi, 6, 7, 1 6. Arnas, Y. A. (2003). Fen Eğitimi Küçük Bir Bilim Adamı Yetiştirmenin İlk Adımları. Çocuk ve Aile Dergisi, Bilir, Ş. (1993). Okulöncesi Eğitimin Önemi ve Yararları. MEB. Okulöncesi Eğitimi I.Sempozyumu, Ankara Ericson, M. (1982). Child Psychopathology, New Jersey, Prentice Hall Inc. Ginsburg, H. P. ve Golbeck, S. L. (2004). Thougts on Future Research on Mathematics and Science Learning and Education. Early Chilhood Research Qarterly, (19), 1. Gürdal, A., Şahin, F. ve Çağlar, A. (2001). Fen Eğitimi İlkeler, Stratejiler ve Yöntemler. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Yayını, No:39, 668. İstanbul. Gürkan,T. (1993). Okulöncesi Eğitim. MEB. Okulöncesi Eğitimi I.Sempozyumu, Ankara Horzum, B. M. ve Alper, A. (2006). Fen Bilgisi Dersinde Olaya Dayalı Öğrenme Yöntemi, Bilişsel Stilin ve Cinsiyetin Öğrenci Başarısına Etkisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, (39)2, Jersild, T. A. (1946). Child Development and the Curriculum. New York, Teachers College, Colombia Üni. Kıldan, O. ve Pektaş, M. (2009). Erken Çocukluk Döneminde Fen ve Doğa İle İlgili Konuların Öğretilmesinde Okulöncesi Öğretmenlerinin Görüşlerinin Belirlenmesi, Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), (10), 1, Küçükturan, G. ve Yıldırım, B. (2008). Erken Çocukluk Döneminde Fen Eğitimi. SMG Yayıncılık, Ankara. Oktay, A. (1993). Okulöncesinde Kurumsal Eğitim ve Öğretmen Yetiştirme. MEB. Okulöncesi Eğitimi I.Sempozyumu, Ankara Özbek, S. (2009). Okulöncesi Öğretmenlerinin Fen Eğitimine İlişkin Görüşleri ve Uygulamalarının incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana. Patton, M. Q. (2002). Qualitative Research & Evaluation Methods. 3rd edition. Sage Publications, Inc. Şahin, F. (1998). Okulöncesinde Fen Bilgisi Öğretimi ve Aktivite Örnekleri. 1. Basım, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. İstanbul. Temel, Z. F. ve Ömeroğlu, E. (1993). Türkiye de Okulöncesi Eğitimin Yaygınlaştırılmasında Aile Eğitimine Dayalı Modeller. MEB. Okulöncesi Eğitimi I.Sempozyumu, Ankara Yaşar, Ş. (1993). Okulöncesi eğitim öğrencilerinde fene yönelik duyuşsal özelliklerin geliştirilmesi. 9. Ya-Pa Okulöncesi Eğitimi ve Yaygınlaştırılması Semineri. İstanbul: Ya-Pa yayınları.

9 389 Yavru, O. ve Gürdal, A. (1998). İlköğretim Okullarının 4. ve 5. Sınıflarında Laboratuar Deneylerinin Öğrencilerin Mekanik Konusundaki Başarısına ve Kavramların kazanılmasına Etkisi. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi. 10, Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2000). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, 2. Baskı. Seçkin Yayıncılık, Ankara.