BARTIN ÜNİVERSİTESİ İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ DERGİSİ Uluslararası Hakemli Dergi

Transkript

1

2 ISSN Print : X ISSN Online : Yıl/Year : 2016 Cilt/Volume : 7 Sayı/Number : 14 BARTIN ÜNİVERSİTESİ İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ DERGİSİ Uluslararası Hakemli Dergi Dergimiz tarihinden itibaren EBSCO Host ta taranmaktadır. DergiPark ta da yayımlanan dergimizin TÜBİTAK ULAKBİM indeksinde taranması için girişimlerde bulunulmuş olup değerlendirilme süreci devam etmektedir. BARTIN UNIVERSITY JOURNAL OF FACULTY OF ECONOMICS AND ADMINISTRATIVE SCIENCES Peer Reviewed International Journal This journal has been indexed within EBSCO Host since It is also published within JournalPark hosted by TUBITAK ULAKBIM. Evaluation processes still continues in order to be scanned also within ULAKBIM (TUBITAK Social Sciences Index) as per our official attempts.

3 BARTIN ÜNİVERSİTESİ İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ DERGİSİ BARTIN UNIVERSITY JOURNAL OF FACULTY OF ECONOMICS AND ADMINISTRATIVE SCIENCES Yılda iki defa yayımlanan uluslararası hakemli bir dergidir. A peer reviewed international journal published two issues per year Yıl/Year: 2016 Cilt/Volume: 7 Sayı/Number: 14 ISSN Print: X ISSN Online: Sahibi / Owner: İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi adına Prof. Dr. Selman KARAYILMAZLAR(Dekan) Editör / Editor : Prof. Dr. Selman KARAYILMAZLAR Alan Editörü/ Associate Editor: Yrd. Doç. Dr. İsmail Fatih CEYHAN Yayın Kurulu / Editorial Board: Prof. Dr. Cengiz TORAMAN, Prof. Dr. Erdal Tanas KARAGÖL, Prof. Dr. İsmail CERİTLİ, Prof. Dr. Jorge GUILLÉN UYEN, Prof. Dr. Kahraman ÇATI, Prof. Dr. Mahmut KARTAL, Prof. Dr. Mehmet ASUTAY, Prof. Dr. Metin SABAN, Prof. Dr. Mohamad SEPEHRI, Prof. Dr. Selman KARAYILMAZLAR Doç. Dr. AlperAYTEKİN, Doç. Dr. Mahmut BOZAN, Doç. Dr. Mehmet ALTINÖZ, Doç. Dr. Oğuz TÜRKAY, Doç. Dr. Şaban ESEN, Yrd. Doç. Dr. Ahmet KAMACI, Yrd. Doç. Dr. Hande KÜÇÜKÖNDER, Yrd. Doç. Dr. İsmail Fatih CEYHAN, Yrd. Doç. Dr. Mehmet Said CEYHAN, Yrd. Doç. Dr. Melih BAŞKOL, Yrd. Doç. Dr. Ramazan ARSLAN, Yrd. Doç. Dr. Yaşar AKÇA, Yrd. Doç. Dr. Yaşar ÖZ, Gaziantep Üniversitesi Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Universidad ESAN, Peru Düzce Üniversitesi Cumhuriyet Üniversitesi Durham University, İngiltere Jacksonville University, ABD Hacettepe Üniversitesi Sakarya Üniversitesi Yayın Sekreterleri Online Dergi ve Web: Yrd. Doç. Dr. Eyüp Burak CEYHAN Editorial Secretaries: Editing Service for papers in English Language: Res. Asst. Onur COMBA Redaksiyon Arş. Gör. Esra KAPLAN Arş. Gör. Ferhat DEMİRCİ Arş. Gör. Mehmet Said KÖSE Arş. Gör. Sabahattin ÇETİN III

4 Yazışma Adresi / Communication Address:, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Fakülte Dergisi Editörlüğü, BARTIN Telefon: Faks: E-posta: iibfdergi@bartin.edu.tr Web: Yasal Sorumluluk / Legal Responsibility Dergide yayımlanan yazıların sorumluluğu yazarlarına ve çevirmenlerine aittir. The authors and translators are responsible for the content of their papers. Yayın Hakları / Copyright and Permissions Tüm yayın hakları saklıdır. Bu derginin hiçbir bölümü yazılı ön izin olmaksızın hiçbir biçimde ve hiçbir yolla yeniden üretilemez ve dağıtılamaz, ancak atıf yapılabilir. All rights reserved. No part of this publication may be reproduced and disseminated in any means without the prior written permission of Bartın University Faculty of Economics and Administrative Sciences. No citation can be made without reference. İndeks / Indexing Dergimiz tarihinden itibaren EBSCO Host ta taranmaktadır. This journal has been indexed within EBSCO Host since DergiPark ta da yayımlanan dergimizin TÜBİTAK ULAKBİM indeksinde taranması için de girişimlerde bulunulmuş olup değerlendirilme süreci devam etmektedir. It is also published within JournalPark hosted by TUBITAK ULAKBIM. Evaluation processes still continues in order to be scanned also within ULAKBIM (TUBITAK Social Sciences Index) as per our official attempts. Baskı ve Cilt Favori Basım Yayın ve Reklamcılık Tic. Ltd. Şti. Ünalan Mh. Ayazma Cd. Anzer Sk. No:12 Üsküdar / İSTANBUL Tel: Faks: Bu sayının Baskı Tarihi: IV

5 14. Sayının Hakem Kurulu/ Referee Board of Issue 14 Prof. Dr. Mehmet SARIIŞIK, Sakarya Üniversitesi Prof. Dr. Mehmet Selami YILDIZ, Düzce Üniversitesi Prof. Dr. Mustafa Zihni TUNCA, Süleyman Demirel Üniversitesi Prof. Dr. Muhsin HALİS, Kastamonu Üniversitesi Prof. Dr. Remzi ALTUNIŞIK, Sakarya Üniversitesi Prof. Dr. Sima NART, Sakarya Üniversitesi Prof. Dr. Şuayıp ÖZDEMİR, Afyon Kocatepe Üniversitesi Doç. Dr. Abdullah KARAKAYA, Karabük Üniversitesi Doç. Dr. Bilge Leyli ELİTAŞ, Yalova Üniversitesi Doç. Dr. Burhanettin ZENGİN, Sakarya Üniversitesi Doç. Dr. Bülent KAYGIN, Doç. Dr. Deniz AYDEMİR, Doç. Dr. Ferit İZCİ, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Doç. Dr. Feyyaz YILDIZ, Afyon Kocatepe Üniversitesi Doç. Dr. Mahmut BOZAN, Doç. Dr. Murat KAYALAR, İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Doç. Dr. Nezih Metin ÖZMUTAF, İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Doç. Dr. Ruziye COP, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Doç. Dr. Selahattin YAVUZ, Erzincan Üniversitesi Doç. Dr. Seyfettin ASLAN, Dicle Üniversitesi Doç. Dr. Şaban ESEN, Doç. Dr. Yalçın KARAGÖZ, Cumhuriyet Üniversitesi Doç. Dr. Zafer AKBAŞ, Düzce Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Ahmet KAMACI, Yrd. Doç. Dr. Ahmet ÖZTEL, Yrd. Doç. Dr. Ahmet Arif EREN, Ömer Halisdemir Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Ayhan KARAKAŞ, Yrd. Doç. Dr. Ayhan Nuri YILMAZ, Düzce Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Erdoğan TEYYARE, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Erkan TAŞKIRAN, Kocaeli Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Eyüp Burak CEYHAN, Yrd. Doç. Dr. Hande UYAR OĞUZ, Yrd. Doç. Dr. İsmail Fatih CEYHAN, Yrd. Doç. Dr. Mehmet APAN, Karabük Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Melih BAŞKOL, Yrd. Doç. Dr. M. Said CEYHAN, Yrd. Doç. Dr. Orhan ER, Bozok Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Orhan ŞİMŞEK, Artvin Çoruh Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Osman TUĞAY, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Ozan BÜYÜKYILMAZ, Karabük Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Salahattin ALTUNDAĞ, Dicle Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Süleyman AĞRAŞ, Düzce Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Süleyman ŞAHİN, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Şükrü DOKUR, Uludağ Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Yaşar ÖZ, Yrd. Doç. Dr. Yunus ZENGİN, Kafkas Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Yusuf BİLGİN, V

6 BARTIN ÜNİVERSİTESİ İ.İ.B.F. DERGİSİ Yıl: 2016 Cilt: 7 Sayı: 14 İÇİNDEKİLER Ekrem Yaşar AKÇAY AB nin Haylaz Çocuğu: Fransa 1-12 Abdullah KARAKAYA-Gülten DEMİRAL Kooperatiflerde Bilişim Sistemi Kullanımı ve Etkileri Hilal AYDIN, Betül OKUL, Berk AYVAZ, A.Osman KUŞAKÇI, Sibkat KAÇTIOĞLU Çok Kriterli Karar Verme Teknikleri ile Alt Yüklenici Seçimi Fuat YALMAN-Mehmet Akif ÖNCÜ-Kahraman ÇATI Medikal Turizm Kapsamında Gelen Hastalar İle Yerli Hastaların Memnuniyet ve Sadakatlerinin Karşılaştırılması Hüdaverdi BİRCAN-Rahim ARSLAN Ortaöğretim Öğrencilerinin Akıllı Tahta Kullanımına Yönelik Tutum Ölçeği Geliştirilmesi, Güvenirlik Ve Geçerlik Çalışması: Sivas İli Uygulaması Ozan BÜYÜKYILMAZ-Betül TUNÇBİZ Örgütsel Adaletin Örgütsel Bağlılığa Etkisi: Akademik Personel Üzerinde Bir Araştırma Gaye DENİZ-Fatma AKALIN TURANLIGİL 6 Sigma Yaklaşımının Hizmet Sektöründe Kullanılması ve Konaklama İşletmelerinde Uygulanabilirliği Oğuz TÜRKAY-Erkan AKGÖZ Yaşam Değerleri ile İş Değerleri Arasındaki Etkileşim: Otel Çalışanları Örneği Hakan Murat ARSLAN-Mehmet Selami YILDIZ Yapay Zekâ Optimizasyon Yöntemi ile Yaralı Toplanma Merkezlerinin Konuşlandırılması Engin ÖZDEN Türk Vergi Sisteminin Obeziteyle Mücadeleye Katkı Sağlamaya Yönelik İşlevselleştirilmesi Yahya FİDAN-Sabahattin ÇETİN-Canan YILDIRAN İşletmelerde Stratejik Yönetim Uygulamaları ve Yenilik Performansı İlişkisi: Bartın ve Karabük İllerindeki İşletmeler Üzerinde Bir Araştırma VI

7 Yusuf BİLGİN-Kahraman ÇATI-Mehmet Akif ÖNCÜ Otel İşletmelerinin Pazarlama Anlayışları Üzerine Nitel Bir Araştırma Mehmet AKALIN Kentsel Dönüşümün Karanlık Yüzü: Soylulaştırma, Yerinden Edilme ve Mekânsal Dışlanma Ahmet KAMACI Seçilmiş OECD Ülkelerinde Reel Ücret, Enflasyon Ve Reel Faizlerin İşgücü Verimliliği Üzerine Etkisi: Panel Veri Analizi Yusuf ÖCEL Algılanan Doktor İmajı İle Hasta Memnuniyeti Arasındaki İlişkiyi Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma Canan TANRISEVER The Necessity of Cultural Routes Education for Tourist Guides in Turkey M. Said CEYHAN-Özlem Sema ÖZCAN Türkiye - AB Mali İşbirliği IPA I ve IPA II Projeleri Çerçevesinde Bölgesel Rekabet Edebilirlik Programı (BROP) ve Uygulamaları Mahmut BOZAN Bir Yumuşak Güç: Hayırseverlik Abdülhamit EŞ-Hakan Tahiri MUTLU Corporate Sustainability Performance Measuring With Entropy Based Topsis Method : A Case Study Şaban ESEN Bir Farklılaşma Stratejisi Olarak Coğrafi İşaretler ve Türkiye İncelemesi Orhan BOZKURT TMS-21 Kur Değişiminin Etkileri Standardı nın Uygulanması ve Finansal Tablolara Yansıması Erdinç KARADENİZ-Levent KOŞAN-Fatih GÜNAY-Mehmet BEYAZGÜL Türk İmalat Sektöründeki KOBİ'lerin Fon Kaynak ve Kullanım Politikalarının Analizi: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sektör Bilançoları Üzerinde Bir Araştırma Selman KARAYILMAZLAR-Rıfat KURT-Yıldız ÇABUK Orman Ürünleri Endüstri Sektöründe Devlet Yardımları Ve Destekleri Üzerine Bir İnceleme VII

8 Murat KAYALAR -Elif Türkan ARSLAN İç Girişimcilik Ve İnovasyon İlişkisi: Yapısal Eşitlik Modeli İle Bir İnceleme Mesut DOGAN Duygusal Zeka İle Yatırım Tercihleri Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği Faruk Kerem ŞENTÜRK-Ayşe KÜTÜKCÜ-Muhammet Furkan SANCAKTUTAR- Serhat BAĞCI-Abdulaziz SEZER Talat AKBULUT Etik Liderlik Algısının İş-Aile Çatışması ve Aile-İş Çatışması Üzerindeki Etkisi Buket BORA SEMİZ- Remzi ALTUNIŞIK Pazarlama Araştırmalarında Likert Tipi Ölçeklerin Özelliklerinin Cevaplama Tarzları Üzerindeki Etkilerinin İncelenmesi Ayşe ÇELİK YETİM-Mehmet UMUR Turist Rehberleri Bakış Açısıyla Müze Deneyimi: Göreme Açık Hava Müzesi Örneği *** Yusuf IŞKIN Erdoğan KAYGIN Otantik Liderlik Anlayışının Örgütsel Bağlılık ve Örgütsel Yabancılaşmayla İlişkisi: Mobilya Sektöründe Bir Araştırma *** VIII

9 Türk İmalat Sektöründeki Küçük, Orta ve Büyük Ölçekli İşletmelerin Fon Kaynak ve Kullanım Politikalarının Analizi: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sektör Bilançoları Üzerinde Bir Araştırma Doç. Dr. Erdinç KARADENİZ Mersin Üniversitesi, Turizm Fakültesi Doç. Dr. Levent KOŞAN Mersin Üniversitesi, Turizm Fakültesi Arş. Gör. Fatih GÜNAY Mersin Üniversitesi, Turizm Fakültesi Arş. Gör. Mehmet BEYAZGÜL Mersin Üniversitesi, Turizm Fakültesi Özet: Bu çalışmanın amacı Türk imalat sektöründeki işletmelerin ölçek temelinde fon kaynak ve kullanımlarının karşılaştırmalı olarak analiz edilmesidir. Bu amaçla Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sektör Bilançoları kullanılarak sektördeki küçük, orta ve büyük ölçekli işletmelerin 2014 yılına ait fon akım tabloları üzerinde analiz gerçekleştirilmiştir. Analiz sonucunda sektördeki bütün işletmelerin aktif yatırımına gittiği ve en büyük fon kullanımının işletme sermayesi yatırımları olduğu saptanmıştır. En önemli fon kaynaklarının ise uzun vadeli kaynaklar olduğu belirlenmiştir. Ayrıca küçük ve orta ölçekli işletmelerde özkaynaklardan fon yaratılmasına rağmen büyük ölçekli işletmelerde özkaynak artışıyla fon yaratılmadığı saptanmıştır. Genel olarak sektördeki bütün işletmelerin varlık yatırımlarının finansmanında dengeli bir fon kaynağı yaratma eğilimi içerisinde oldukları saptanmıştır. Anahtar Kelimeler: Fon, Fon Akım Analizi, Fon Akım Tablosu, Sektör Bilançoları 483

10 Erdinç KARADENIZ Levent KOŞAN Fatih GÜNAY Mehmet BEYAZGÜL Türk İmalat Sektöründeki Küçük, Orta ve Büyük Ölçekli İşletmelerin Fon Kaynak ve Kullanım Politikalarının Analizi: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sektör Bilançoları Üzerinde Bir Araştırma Funds Flow Policy Analysis Of Small, Medium And Large Scale Companies in Turkish Manufacturing Sector: A Research On The Central Bank Of The Republıc Of Turkey Sector Company Accounts Abstract: The purpose of this study is to comparative analyzed of the fund sourcing and using of Turkish Manufacturing Sector on the basis of scale. In this context with the help of Central Bank of Republic of Turkey (CBRT) Company Accounts, funds flow analysis of small, medium and big enterprises which operating in Turkish Manufacturing Sector for the year 2014 by using of statements of fund flow. As a result of analysis, all companies were determined to made asset investments and working capital is the biggest using of funds. It was also found that the most important source of fund is to long term financial sources. Also, it was determined that despite the creation of equity funds in small and medium scale enterprises, it was not created funds with equity increase in large-scale enterprises. Overall, it was found that all enterprises in the sector tend to balance financing of the asset investments. Key Words: Fund, Fund Flow Analyses, Statement of Fund Flow, Company Accounts. Giriş Günümüzde ekonomik, siyasi ve sosyal gelişmeler altında işletmelerin ortaklarına, müşterilerine, çalışanlarına ve içinde bulunduğu topluma sürdürülebilir değer yaratabilmesinin temel şartlarından birisi finansal yönetim becerilerinin yüksek olmasıdır. Özellikle finansal yönetim ya da işletme finansının konusunun işletmelerde ihtiyaç duyulan fon kaynaklarının bulunması, seçimi ve işletme amaçlarına paralel olarak söz konusu fonların en etkin olarak firma değeri yaratma yönünde yatırılması olması, finans fonksiyonunun önemini günümüz ekonomik şartları bağlamında daha güçlü bir şekilde vurgulamaktadır. Bu bağlamda özellikle işletmelerin yatırımlarını gerçekleştirmek, yükümlülüklerini yerine getirebilmek ve sürdürülebilirliklerini devam ettirebilmek için ihtiyaç duyacakları fonların nasıl yaratıldığı ve bu fon kaynaklarının nerelere yatırıldığının analiz edilmesi önem arz etmektedir. İmalat sektörü, tarım ve maden çıkarılmasıyla elde edilen maddelerin işlendiği, bu maddelerin işe yarar ve farklı yerlerde kullanılabilir hale getirildiği bir sektör olarak tanımlanabilmektedir ( İmalat sektörü oluşturduğu katma değer, istihdam ve ihracat ile Türkiye ekonomisi içinde önemli bir yere sahiptir. 10. Kalkınma Planı nda imalat 484

11 İ.İ.B.F. Dergisi Yıl: 2016 Cilt: 7 Sayı: 14 sektörünün Türkiye nin 2023 hedeflerine ulaşmasında kilit rol oynayacağı özellikle vurgulanmaktadır yılında Türkiye nin, dünyanın en büyük 10 ekonomisinden biri olmak, kişi başı geliri 25 bin dolara çıkarmak, ihracatı 500 milyar dolar düzeyine yükseltmek ve Avrasya nın üretim üssü haline gelmek gibi iddialı hedeflerine ulaşmasında imalat sektörünün ileri teknolojiyi kullanan ve yüksek katma değerli ürünler üreten ve ihraç eden bir yapıya dönüştürülmesi temel hedef olarak belirlenmiştir. İmalat sektörünün ekonominin genelindeki verimlilik artışlarına yaptığı olumlu katkı ve bu sayede ekonomik büyüme kapasitesini olumlu etkilemesi nedeniyle Türkiye nin ekonomik büyüme stratejisinde rekabetçi ve dışa açık bir imalat sektörüne ağırlık vermesi önem arz etmektedir (İmalat Sanayinde Dönüşüm Özel İhtisas Komisyon Raporu, 2014). Bu kapsamda Türk imalat sektöründe doğru ve yenilikçi yatırımların gerçekleştirilmesi ve bu yatırımların doğru şekilde fonlanması bağlamında etkin bir fon kaynak ve kullanım politikasının belirlenmesi son derece önemlidir. Dolayısıyla imalat işletmelerinde finansal yönetim fonksiyonlarının etkin bir şekilde yürütülmesi bir gereklilik olarak ortaya çıkmaktadır. Özellikle fon kaynak yönetiminin analiz edilmesi, planlanması ve denetlenmesi büyük önem arz etmektedir. Bu çalışmanın amacı Türk İmalat Sektöründeki küçük, orta ve büyük ölçekli işletmelerin fon kaynak ve kullanım politikalarının karşılaştırılmalı olarak incelenmesidir. Bu kapsamda Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından yayımlanan sektör bilançolarından yararlanılarak ölçek temelinde sektördeki küçük, orta ve büyük işletmelerin 2014 yılına ait fon akım tabloları incelenerek fon akım analizi gerçekleştirilmiştir. Literatür incelendiğinde doğrudan Türk imalat işletmelerinin fon akım analizini gerçekleştiren herhangi bir çalışmaya tarafımızca rastlanılmamıştır. Bu bağlamda çalışmanın literatüre katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Çalışma, ulaşılmak istenen amaçlar doğrultusunda altı bölümden oluşmaktadır. Bir sonraki bölümde fon akım analizi ve fon akım tablosuyla ilgili teorik bilgiler verilmektedir. Üçüncü bölümde literatür taramasının sonuçları sunulmaktadır. Dördüncü bölümde veri ve yöntem açıklanmaktadır. Beşinci bölümde analiz sonuçları bulgular başlığı altında tartışılmaktadır. Altıncı bölümde ise genel bir sonuç değerlendirmesi ile sektördeki yöneticiler ve sonraki çalışmalar için öneriler geliştirilmeye çalışılmaktadır. 1. Fon Akım Analizi Fon kavramı finansal analiz sürecinde, analizin amacına göre üç farklı anlamda kullanılabilmektedir. Finansal analizi gerçekleştirenler işletmenin nakit yaratma gücünü analiz etmek istiyorlarsa fon, nakit anlamında kullanılmaktadır ve analizde nakit akım tablosu kullanılmaktadır. Finansal analizi gerçekleştirenler işletmenin net işletme sermayesindeki değişimi incelemek istiyorlarsa net işletme sermayesindeki artış fon olarak adlandırılmaktadır ve analizde net işletme sermayesi değişim tablosu kullanılmaktadır. Eğer finansal analizi gerçekleştirenler işletmenin üçüncü kişilerle ilişkilerinden kaynaklanan 485

12 Erdinç KARADENIZ Levent KOŞAN Fatih GÜNAY Mehmet BEYAZGÜL Türk İmalat Sektöründeki Küçük, Orta ve Büyük Ölçekli İşletmelerin Fon Kaynak ve Kullanım Politikalarının Analizi: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sektör Bilançoları Üzerinde Bir Araştırma fon artış veya azalışları incelemek istiyorlarsa fon, işletmenin üçüncü kişilerle ilişkilerinden kaynaklanan bütün finansal haklar olarak tanımlanmakta ve analizde fon akım tablosu kullanılmaktadır (Bakır ve Şahin, 2009). Bu çalışmada fon kavramı en geniş anlamıyla kullanılmış diğer bir ifadeyle Türk imalat sektöründeki işletmelerin üçüncü kişilerle olan ilişkilerden kaynaklanan finansal olanaklar fon olarak değerlendirilmekte ve fon akım tabloları analiz edilmektedir. Fon akım tablosu, işletmenin belirli bir dönemde fon kaynaklarını ve bunları kullandığı alanları gösteren ve yıllık olarak hazırlanması gereken ek finansal tablolardan birisidir. Fon akım analizi ise bir işletmenin, kurumun veya sektörün bir faaliyet döneminde gerçekleştirdiği işlemler neticesinde yarattığı ve kullandığı fonları kaynakları ve kullanım yerleri ve tutarları itibariyle incelenmesidir. (Bakır ve Şahin, 2009; Şamiloğlu ve Akgün, 2015). Fon akım tablosu, finansal durum tablosu ve ayrıntılı gelir tablosunu tamamlayıcı ve işletmenin finansal durumunun yorumlanmasına, yatırım faaliyetlerinin nasıl gerçekleştirildiğinin incelenmesine ve gelecekteki fon gereksiniminin ne olacağının tahmin edilmesine yardımcı bir kapsama sahiptir. Fon akım tablosunun temel düzenlenme amacı, işletmenin faaliyetleri sonucu oluşan veya borçlanmayla sağladıkları fonlar ile neler yapıldığını ve fonların nerelerde kullanıldığını analiz etmektir. Fon akım tablosu, işletme yöneticilerinin, işletmeye kredi sağlayacak kredi kurumlarının ve politika yapıcıların alacakları kararlarda yararlandıkları bir tablodur. Bu kapsamda fon akım tablosu, fon kaynakları ve fon kullanımları olmak üzere iki temel gruba ayrılmaktadır. Genel olarak fon kaynaklarını, faaliyetlerden ve olağandışı faaliyetlerden elde edilen kaynaklar, her türlü varlıklardaki azalışlar ile kaynaklardaki (borç ve özkaynak) artışlar, fon kullanımlarını ise faaliyetlerden ve olağandışı faaliyetlerden kaynaklanan fon azalışları, her türlü varlıklardaki artışlar ve kaynaklardaki (borç ve özkaynak) azalışlar oluşturmaktadır. Kaynak sağlanmadan fon kullanımının imkânsız olması nedeniyle tabloda yer alan fon kaynak ve kullanımlarının birbirine eşit olması gereklidir (Bakır ve Şahin, 2009; Karapınar ve Zaif, 2012). Fon akım tablosunun kaynaklar tarafı cari faaliyet dönemi içerisinde elde edilen fonların sürekli kaynaklardan mı yoksa geçici kaynaklardan mı sağlandığını göstermektedir. Fon kullanımları tarafı ise söz konusu fonların kullanım yerlerinin uygunluğu hakkında bilgi vermektedir. Fon akım tablosunun düzenlenip analiz edilmesiyle; işletmenin esas faaliyetlerinden, diğer faaliyetlerinden ve işletme dışından ne kadarlık fon sağladığı ve bu fonların nerelerde kullandığı, büyümenin nasıl finanse edildiği, sabit varlıklara ne kadarlık bir yatırım yapıldığı, elde edilen karların nasıl kullanıldığı gibi sorulara yanıt aranmaktadır. Bu sayede işletmede, finansmanda uygunluk ilkesine yani uzun vadeli yatırımların uzun vadeli fon kaynaklarıyla finanse edilip edilmediği görülebilir (Bakır ve Şahin, 2009; Çabuk ve Lazol, 2011; Elmas, 2015; Şamiloğlu ve Akgün, 2015). Türkiye de gerek Sermaye Piyasası Kurulu gerekse Maliye Bakanlığı nın ilgili düzenlemeleri gereği fon akım tablolarının endirekt yöntemin ve toplam kaynak ve kullanımı esas alan modelin tercih edildiği görülmektedir. Ülkemiz standartlarında hazırlanan ve TCMB sektör raporlarında 486

13 İ.İ.B.F. Dergisi Yıl: 2016 Cilt: 7 Sayı: 14 da kullanılan fon akım tablosunun biçimsel yapısı Tablo 1 de sunulmaktadır ( Tablo 1: Fon Akım Tablosunun Biçimsel Yapısı A-FON KAYNAKLARI BİN TL (%) 1)Faaliyetlerden Sağlanan Kaynaklar a)olağan Kar b)amortismanlar (+) c)fon Çıkışı Gerektirmeyen Diğer Giderler (+) d)fon Girişi Sağlamayan Gelirler (-) 2)Olağandışı Faaliyetlerden Sağlanan Kaynaklar a)olağan Dışı Kar b)fon Çıkışı Gerektirmeyen Diğer Giderler (+) c)fon Girişi Sağlamayan Gelirler (-) 3)Dönen Varlıklar Tutarındaki Azalışlar 4)Duran Varlıklar Tutarındaki Azalışlar 5)Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklardaki Artışlar 6)Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklardaki Artışlar 7)Öz Kaynak Artışı 8)Hisse Senedi İhraç Primleri B-FON KULLANIMLARI BİN TL (%) 1)Faaliyetlerle İlgili Kullanımlar a)olağan Zarar b)amortismanlar (-) c)fon Çıkışı Gerektirmeyen Diğer Giderler (-) d)fon Girişi Sağlamayan Gelirler (+) 2)Olağandışı Faaliyetlerle İlgili Kullanımlar a)olağan Dışı Zarar b)fon Çıkışı Gerektirmeyen Diğer Giderler (-) c)fon Girişi Sağlamayan Gelirler (+) 3)Ödenen Vergi Ve Benzerleri 4)Ödenen Temettüler 5)Dönen Varlıklar Tutarındaki Artışlar 6)Duran Varlıklar Tutarındaki Artışlar 7)Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklardaki Azalışlar 8)Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklardaki Azalışlar 9)Öz Kaynak Azalışı Kaynak: 2. Literatür Konuyla ilgili literatür incelendiğinde fon akım tablolarının nasıl oluşturulacağı ve nasıl analiz edileceğiyle ilgili çalışmalar ile farklı sektörlerin fon akım analizinin yapıldığı çalışmaların gerçekleştirildiği görülmektedir. Vatter 487

14 Erdinç KARADENIZ Levent KOŞAN Fatih GÜNAY Mehmet BEYAZGÜL Türk İmalat Sektöründeki Küçük, Orta ve Büyük Ölçekli İşletmelerin Fon Kaynak ve Kullanım Politikalarının Analizi: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sektör Bilançoları Üzerinde Bir Araştırma (1953), teorik çalışmasında fon kavramını tanımlayarak finansal durum tablosundan ve ayrıntılı gelir tablosundan hangi kalemlerin fon akım tablosunda kullanılacağını açıklamıştır. Çalışmada ayrıca enflasyonun fon akım analizi sürecinde yarattığı sorunlar üzerinde durulmuştur. Yeshmin ve Fowzia (2010), Bangladeş teki imalat ve hizmet endüstrilerinde faaliyet gösteren işletmelerde fon akım analizinin hem imalat hem de hizmet endüstrisinde en fazla kullanılan yönetim muhasebesi araçlarından birisi olduğunu belirlemişlerdir. Yadav (2013), süt üreticileri birliğinin yılları arasındaki fon akım analizini gerçekleştirdiği çalışmada, süt birliğinin analiz sürecinde en fazla fon elde ettiği fon kaynaklarının sermaye artırımı ve günlük faaliyetlerinden elde edilen kaynaklar olduğunu belirlemiştir. Buna karşın en fazla fon kullanımlarının sabit varlık yatırımı ve dışsal kaynaklardan alınan depozitoların geri ödemeleri olduğunu saptamıştır. Tesema (2014), Hindistan da faaliyet gösteren bir seramik işletmesinin yılları arasındaki fon akım analizini örnek olay kapsamında gerçekleştirmiştir. Çalışma sonucunda işletmenin sabit varlıklarının finansmanında menkul kıymet ihracı kullandığı belirlenmiştir. Çalışmada duran varlık finansmanında teminatsız krediler, özsermaye ve farklı vergi uygulamalarının da kullanılması gerektiği vurgulanmıştır. Ursad (2014), Hindistan da faaliyet gösteren bir petrol işletmesinin yılları arasındaki finansal performansını analiz etmiştir. Analiz bağlamında işletmenin oran analizi, fon akım analizi ve nakit akım analizi gerçekleştirilmiştir. Mahendran ve Bekele (2014), Hindistan ın Tamilnadu eyaletinde faaliyet gösteren bölgesel iştirakli merkez bankasının yılları arasındaki fon akım analizini gerçekleştirmişlerdir. Analiz sonucunda bankanın fon kaynaklarındaki değişime yol açan unsurların varlık düzeyindeki artış ve sahip olunan kaynaklardaki azalıştan kaynaklandığı saptanmıştır. Buna karşın en büyük fon kullanımının borç ödemelerinden kaynaklandığı belirlenmiştir. Buvaneswari ve Lakshmi (2015), bir parfüm işletmesinin finansal analizi bağlamında fon akım tablosunu da analiz etmişlerdir. Çalışma sonucunda işletmenin satış hacmini ve brüt karını arttırması gerektiği yine aynı şekilde fiyatları düşürmek yerine pazar payını arttırarak finansal durumunu güçlendirmesi gerektiği vurgulanmıştır. Gubta ve Peter (2015), Hindistan da büyük işletmelere dış kaynak hizmeti sunan bir işletmenin yılları arasındaki fon akım analizini gerçekleştirmişlerdir. Analiz sonucunda işletmenin fon kaynaklarını olağan faaliyetlerinden elde ettiği belirlenmiştir. Masoud ve Badugu (2015), ulusal tarım ve kalkınma bankasının finansal durumunu analiz ettikleri çalışmada bankanın fon akım analizini de gerçekleştirmişlerdir. Analiz sonucunda bankanın likidite durumunun iyi olduğu, karlılığının düşme eğiliminde olduğu ve fon kaynağı olarak çok fazla borç kullandığı için finansal riskinin çok yüksek olduğu saptanmıştır. 3. Veri ve Yöntem Bu çalışmada, Türk imalat sektörüyle ilgili ölçek bazında en geniş finansal verilere sahip olduğu düşünülen Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası nın (TCMB) 2014 yılına ait sektör bilançolarında yer alan fon akım tablosundan 488

15 İ.İ.B.F. Dergisi Yıl: 2016 Cilt: 7 Sayı: 14 yararlanılmıştır (TCMB, 2015). TCMB, çeşitli sektörlerde faaliyet gösteren firmalara dair gelişmelerin takibi ve ilgililere kapsamlı ve düzenli bilgi sağlanması amacıyla, firmaların gönüllülükleri esasına göre göndermiş oldukları yıllık finansal tablo verilerinden yararlanılarak hazırlanan Sektör Bilançoları çalışmasını yürütmekte ve dönemlere ait durumu Sektör Bilançoları Değerlendirme Raporu şeklinde sunmaktadır. Söz konusu raporda çeşitli sektörlerden binlerce firmaya ait veriler yer almakta ve bu veriler hem genele hem de büyüklüğe göre araştırmacıların kullanımına sunulmaktadır. Analiz dönemini kapsayan sektör bilançolarında, Türk imalat sektöründen toplam işletme, net satış tutarlarına göre küçük, orta ve büyük işletme olarak ayrıştırılmıştır. TCMB, net satış tutarları ,7 TL nin altında olan işletmeleri küçük işletme, ,7 TL ile ,5 TL arasında olan işletmeleri orta büyüklükte işletme, ,5 TL nin üzerinde olan işletmeleri ise büyük işletme olarak kabul etmiştir. Bu kriterler doğrultusunda adet küçük işletme, adet orta büyüklükte işletme ve 571 adet büyük işletme belirlenmiştir. Çalışmanın amaçları doğrultusunda TCMB tarafından yukarıda ifade edilen kriterler bağlamında küçük, orta ve büyük işletme olarak ayrılan işletmelerin fon akım tablolarının konsolide edilmesiyle ölçek bazında oluşturulan sektörel fon akım tabloları aracılığıyla Türk imalat sektöründeki fon kaynak ve fon kullanım politikaları ölçek bazında karşılaştırmalı olarak incelenmeye çalışılmıştır. 4. Bulgular Çalışmada TCMB sektör bilançolarından yararlanılarak Türk imalat sektöründeki işletmelerin ölçek bazında 2014 yılına ait fon akım tabloları Tablo 2 de tek bir tabloda gösterilmekte ve yorumlanmaya çalışılmaktadır. Tablo 2 deki verilerden hareketle Türk imalat sektöründe faaliyet gösteren küçük ölçekli işletmelerin 2014 yılı itibariyle en büyük fon kaynakları ve fon kullanımlarının dağılımı aşağıdaki pasta grafiğinde gösterilmektedir. Tablo 2 deki küçük işletmelere ait fon akım tablosu verileri ve bu verilerden hareketle oluşturulan Şekil 1 incelendiğinde 2014 yılında küçük ölçekli işletmelerin TL. fon kaynağı yarattığı görülmektedir. Fon kaynaklarının oluşumunda en büyük payı sırasıyla kısa vadeli yabancı kaynaklar (%39,2), uzun vadeli yabancı kaynaklar (%29,2) faaliyetlerden sağlanan kaynaklar (%16) ve özkaynaklar (%14,3) almaktadır. Küçük ölçekli işletmelerin konsolide bilançoları incelendiğinde uzun ve kısa vadeli yabancı kaynakların ağırlıklı olarak bankalardan elde edilen finansal borçlar olduğu görülmüştür. Aynı dönemde küçük ölçekli işletmelerin elde ettikleri fonların en fazla sırasıyla dönen varlık yatırımlarında (%55,3) ve duran varlık yatırımlarında (%39,9) kullanıldığı görülmektedir. Duran varlık yatırımlarında ağırlıklı olarak maddi duran varlıklar önemli bir paya sahipken, dönen varlık yatırımlarında daha çok ticari alacaklar hesabının önemli bir paya sahip olduğu görülmektedir. 489

16 Erdinç KARADENIZ Levent KOŞAN Fatih GÜNAY Mehmet BEYAZGÜL Türk İmalat Sektöründeki Küçük, Orta ve Büyük Ölçekli İşletmelerin Fon Kaynak ve Kullanım Politikalarının Analizi: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sektör Bilançoları Üzerinde Bir Araştırma Tablo 2: Türk İmalat Sektöründeki İşletmelerin 2014 Yılına Ait Ölçek Bazında Fon Akım Tabloları Bu bağlamda küçük ölçekli işletmelerin söz konusu dönemde varlık yatırımlarına gittiği ve bu yatırımların önemli bir bölümünün dönen varlık yatırımı olduğu görülmektedir. Bu yatırımların finansmanında ise vade uyumuna dikkat edilmeye çalışıldığı görülmektedir. Buna rağmen dönen varlıkların yatırımının 490

17 İ.İ.B.F. Dergisi Yıl: 2016 Cilt: 7 Sayı: 14 finansmanı için kısa vadeli yabancı fon kaynağının yetersiz kaldığı ve dönen varlık yatırımlarının bir kısmının uzun vadeli fon kaynakları veya faaliyetlerden sağlanan fonlarla finanse edildiği saptanmıştır. Bu durum küçük ölçekli işletmelerde duran varlık yatırımları açısından dengeli bir finansman stratejisi izlendiği buna karşın dönen varlık yatırımların finansmanı açısından ihtiyatlı bir finansman politikası izlendiği şeklinde yorumlanabilir. Özellikle finansal yapıları daha kırılgan olan küçük ölçekli işletmelerde finansal risk düzeyini azaltmak için böyle bir stratejiye gidildiği söylenebilir. Ancak burada unutulmaması gereken bir husus söz konusu fon kaynak ve kullanım dağılımının riskinin düşük olmasına rağmen kârlılığı da düşüreceğidir. Şekil 1: Küçük Ölçekli İmalat İşletmelerinde Fon Kaynak ve Kullanımlarının Dağılımı Tablo 2 deki verilerden hareketle Türk imalat sektöründe faaliyet gösteren orta ölçekli işletmelerin 2014 yılı itibariyle en büyük fon kaynaklarının ve fon kullanımlarının dağılımı şekil 2 deki pasta grafiklerinde gösterilmektedir. Tablo 2 ve Şekil 2 incelendiğinde 2014 yılında orta ölçekli işletmelerin TL. fon kaynağı yarattığı görülmektedir. Fon kaynaklarının oluşumunda en büyük payı sırasıyla faaliyetlerden sağlanan kaynaklar (%39,5), kısa vadeli yabancı kaynaklar (%37,2), uzun vadeli yabancı kaynaklar (%17,9) ve özkaynaklar (%5) 491

18 Erdinç KARADENIZ Levent KOŞAN Fatih GÜNAY Mehmet BEYAZGÜL Türk İmalat Sektöründeki Küçük, Orta ve Büyük Ölçekli İşletmelerin Fon Kaynak ve Kullanım Politikalarının Analizi: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sektör Bilançoları Üzerinde Bir Araştırma almaktadır. Faaliyetlerden elde edilen fon kaynaklarında en fazla olağan kar ve amortimanlardan fon kaynağı yaratıldığı belirlenmiştir. Orta ölçekli imalat işletmelerinin konsolide bilançoları incelendiğinde kısa vadeli yabancı kaynakların ağırlıklı olarak bankalardan elde edilen finansal borçlar ve ticari borçlar olduğu, uzun vadeli yabancı kaynakların ise finansal borçlardan elde edildiği görülmüştür. Aynı dönemde orta ölçekli imalat işletmelerinin elde ettikleri fonların en fazla sırasıyla dönen varlık yatırımlarında (%53,8), duran varlık yatırımlarında (%41,2) ve vergi ödemelerinde (%5) kullanıldığı görülmektedir. Orta ölçekli imalat işletmelerinin konsolide bilançoları incelendiğinde duran varlık yatırımlarında ağırlıklı olarak maddi duran varlıklar önemli bir paya sahipken, dönen varlık yatırımlarında daha çok ticari alacaklar ve stoklar hesabının önemli bir paya sahip olduğu görülmektedir. Şekil 2: Orta Ölçekli İmalat İşletmelerinde Fon Kaynak ve Kullanımlarının Dağılımı Bu bağlamda orta ölçekli işletmelerin varlık yatırımlarına gittiği ve bu yatırımların önemli bir bölümünün dönen varlık yatırımı olduğu görülmektedir. Dönen varlık yatırımlarında kısa vadeli yabancı kaynaklardan ve faaliyetlerden sağlanan fonlardan yararlanıldığı, duran varlık yatırımlarının ise uzun vadeli yabancı kaynaklarla ve özkaynaklardan elde edilen fonlarla karşılanmaya çalışıldığı görülmektedir. Bu bağlamda orta ölçekli imalat işletmelerinin 2014 yılında varlık yatırımlarının finansmanında minimum finansman ilkesine 492

19 İ.İ.B.F. Dergisi Yıl: 2016 Cilt: 7 Sayı: 14 uydukları ve dengeli bir finansman stratejisi izlendiklerini söylemek mümkündür. Buna ek olarak sektördeki orta ölçekli işletmelerde faaliyetler sonucunda oldukça yüksek bir fon kaynağı yaratıldığı belirlenmiştir. Bu şekilde sağlanan fonlar toplam kaynağın ne kadarlık bir kısmını oluşturursa o kadar iyi algılanmakta ve sektördeki orta ölçekli işletmelerin gelecekte de fon yaratabileceğine işaret sayılabilmektedir. Tablo 2 deki verilerden hareketle Türk imalat sektöründe faaliyet gösteren büyük ölçekli işletmelerin 2014 yılı itibariyle en büyük fon kaynakları ve fon kullanımlarının dağılımı şekil 3 deki pasta grafiğinde gösterilmektedir. Tablo 2 deki büyük ölçekli işletmelere ait fon akım tablosu verileri ve bu verilerden hareketle oluşturulan şekil 3 incelendiğinde 2014 yılında büyük ölçekli işletmelerin TL. fon kaynağı yarattığı görülmektedir. Fon kaynaklarının oluşumunda en büyük payı sırasıyla faaliyetler sonucu yaratılan kaynaklar (%64,5), uzun vadeli yabancı kaynaklar (%20,1) ve kısa vadeli yabancı kaynaklar (%15,3) almaktadır. Büyük ölçekli işletmelerin faaliyet sonucu yaratılan kaynaklar içerisinde amortismanlar ve olağan kar olduğu konsolide edilmiş bilançoları incelendiğinde kısa vadeli yabancı kaynaklar içerisinde en büyük payın mali borçlar ve ticari borçlar olduğu, uzun vadeli yabancı kaynaklar içerisinde en büyük payın bankalardan elde edilen finansal borçlar olduğu belirlenmiştir. Aynı dönemde büyük ölçekli işletmelerin elde ettikleri fonların en fazla duran varlık yatırımlarında (%43,8), dönen varlık yatırımlarında (%41,8), özkaynak azalışında (%8,4) ve vergi ödemelerinde (%5,6) kullanıldığı görülmektedir. Büyük ölçekli imalat işletmelerinin konsolide bilançoları incelendiğinde duran varlık yatırımlarında en büyük payın tesis, makine ve cihazlar ile binalar hesabında olduğu, dönen varlık yatırımlarında ise ticari alacaklar hesabı, stoklar hesabı ve hazır değerler hesabındaki bankalar alt hesabı olduğu belirlenmiştir. Bu durum büyük ölçekli işletmelerin 2014 yılında duran varlık yatırımları ağırlıklı olmak üzere aktif yatırımları gerçekleştirdiğini göstermektedir. Fon kaynak ve fon kullanım dağılımı incelendiğinde sektördeki büyük ölçekli işletmelerin duran varlık yatırımlarının finansmanında uzun vadeli yabancı kaynak kullanmaya çalıştığı, dönen varlık yatırımlarında ise kısa vadeli yabancı kaynağa başvurduğu görülmektedir. Ancak dışsal kaynakların varlık yatırımlarında yetersiz kaldığı belirlenmiş ve aradaki fark faaliyetlerden elde edilen fon kaynaklarıyla karşılanmaya çalışılmıştır. Yine büyük ölçekli işletmelerin faaliyetlerinden oldukça yüksek miktarda fon kaynağı yarattığı görülmektedir. Bu durum son derece olumludur. 493

20 Erdinç KARADENIZ Levent KOŞAN Fatih GÜNAY Mehmet BEYAZGÜL Türk İmalat Sektöründeki Küçük, Orta ve Büyük Ölçekli İşletmelerin Fon Kaynak ve Kullanım Politikalarının Analizi: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sektör Bilançoları Üzerinde Bir Araştırma Şekil 3: Büyük Ölçekli İşletmelerde Fon Kaynak ve Kullanımlarının Dağılımı Sonuç Günümüz yoğun rekabet ortamında işletmelerin verimli ve etkin olarak faaliyetlerini gerçekleştirmeleri ve sürdürülebilirliklerini devam ettirebilmeleri açısından uygun koşullarda fon yaratmaları ve bu fonları amaçları doğrultusunda etkin faaliyet alanlarında kullanmaları gerekmektedir. Özellikle Türkiye ekonomisinin temel yapı taşlarından biri olan imalat sektöründe uygun fon kaynaklarının yaratılması ve bu fon kaynaklarının sürdürülebilirlik kavramı çerçevesinde uygun kullanım alanlarına yönlendirilmesi finansal başarı açısından büyük önem arz etmektedir. 494

21 İ.İ.B.F. Dergisi Yıl: 2016 Cilt: 7 Sayı: 14 Bu araştırmada TCMB sektör bilançolarında sunulan fon akım tablolarından yararlanılarak Türk imalat sektöründe faaliyet gösteren küçük, orta ve büyük ölçekli işletmelerin 2014 yılındaki fon kaynak ve kullanım politikaları karşılaştırmalı olarak analiz edilmeye ve ölçek temelinde sektördeki işletmelerin yatırım, finansman ve likidite yapılarıyla ilgili çıkarımlar yapılmaya çalışılmıştır. Analiz sonucunda ölçek temelinde sektördeki işletmelerin fon kaynak ve kullanım politikalarında bazı benzerlikler ve farklılıklar saptanmıştır. Öncelikle benzerlikler üzerinde durulursa sektördeki işletmelerin ölçek ayırımı yapılmaksızın elde ettikleri fonları duran varlık yatırımları (özellikle binalar hesabına) ve işletme sermayesi yatırımları (özellikle ticari alacaklar ve stoklar) olmak üzere aktif yatırımlarında kullandıkları belirlenmiştir. Bu sonuç sektördeki bütün işletmelerin aktif bağlamında büyüme eğilimi içerisinde olduğunu göstermekte ve ileride fon yaratabilme kapasitelerinin olması açısından olumlu bir gelişme olarak kabul edilebilir. Yine sektördeki işletmelerin ölçek ayırımı yapılmaksızın duran varlık yatırımlarını uzun vadeli dışsal kaynaklarla (uzun vadeli banka kredileri) finanse etme eğilimi içerisinde oldukları görülmektedir. Diğer bir ifadeyle sektördeki işletmelerin yatırımlarının finansmanında uzun vadeli fon kaynaklarına yönelmeye çalışarak dengeli bir finansman politikası izlediklerini söylemek mümkündür. Fon kaynak ve kullanımı açısından ölçek temelinde saptanan farklılıklardan bahsedilmek istenirse; küçük ölçekli işletmelerde özkaynak artışından da fon kaynağı yaratılmasına rağmen orta ölçekli işletmelerde özkaynak artışına az gidilmesi buna karşın büyük ölçekli işletmelerde ise gidilmemesidir. Dolayısıyla Türk imalat sektöründe işletme ölçeği büyüdükçe fon kaynağı yaratmada özkaynak yaratma eğiliminin azaldığını söylemek mümkündür. Yine işletmelerde ölçek büyüdükçe faaliyetler neticesinde fon kaynağı yaratılma düzeyinin yükseldiği belirlenmiştir. Dolayısıyla büyük ölçekli işletmelerin küçük ve orta ölçekli işletmelere göre faaliyetlerinden daha fazla fon kaynağı yaratabilme başarısı gösterdiğini söylemek mümkündür. Bu durum özellikle küçük ölçekli işletmeler açısından dikkate alınması gereken bir durumdur. Fon kaynakları olarak sadece dışsal kaynaklara yönelinmesi, küçük işletmeler açısından ileride finansal risklerini artırabilir. Ayrıca küçük ölçekli işletmelerde dönen varlık yatırımının finansmanı için kısa vadeli yabancı fon kaynağının yetersiz kaldığı ve dönen varlık yatırımlarının bir kısmının uzun vadeli fon kaynaklarıyla finanse edildiği saptanmıştır. Bu durum küçük ölçekli işletmelerde dönen varlık yatırımların finansmanı açısından ihtiyatlı bir finansman politikası izlendiği şeklinde yorumlanabilir. Özellikle finansal yapıları daha kırılgan olan küçük ölçekli işletmelerde finansal risk düzeyini azaltmak için böyle bir stratejiye gidildiği söylenebilir. Ancak burada unutulmaması gereken bir husus söz konusu fon kaynak ve kullanım dağılımının finansal riski düşürmesine rağmen fon kaynak maliyetini arttıracağı için kârlılığı da düşüreceğidir. Yine analiz sonucunda Türk imalat sektöründe ölçek büyüdükçe daha uzun vadeli yabancı kaynak yaratıldığı görülmektedir. Analiz sonucunda elde edilen bulgular ışığında sektördeki küçük ölçekli işletmelerin 495

22 Erdinç KARADENIZ Levent KOŞAN Fatih GÜNAY Mehmet BEYAZGÜL Türk İmalat Sektöründeki Küçük, Orta ve Büyük Ölçekli İşletmelerin Fon Kaynak ve Kullanım Politikalarının Analizi: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sektör Bilançoları Üzerinde Bir Araştırma faaliyetlerinden daha fazla fon kaynağı yaratması bu bağlamda faaliyetleriyle ilgili katlandığı gider ve maliyetlerin kontrol altına alınması önerilebilir. Küçük ölçekli işletmelerin konsolide edilmiş gelir tablolarına bakıldığında bu işletmelerin satışların maliyeti (özellikle satılan mamul maliyeti), faaliyet giderleri (özellikle genel yönetim giderleri), kambiyo zararları ve finansman giderlerini (özellikle kısa vadeli yabancı kaynak giderleri) azaltmaları önerilebilir. Orta ölçekli işletmeler açısından ise fon kaynağı yaratma açısından dışsal kaynaklardan sadece kısa ve uzun vadeli yabancı kaynak yerine özkaynağa da yönelmesinin finansal riski azaltması açısından faydalı olacağı önerilebilir. Büyük ölçekli işletmelerde ise faaliyetlerden elde edilen fon kaynaklarının toplam fon kaynakları içerisindeki payının arttırılmasının ve özkaynaklardan da fon kaynağı yaratılmasının finansal sürdürülebilirlik açısından yararlı olacağı düşünülmektedir. Çalışma sonucunda elde edilen bulguların sadece 2014 yılına ait olması ve Türk imalat sektöründeki belirli sayıdaki işletmeyi dikkate alması bağlamında değerlendirilmesi gerekmektedir. Konuyla ilgili farklı sektörlere yönelik yurt dışında çalışmalar yapılmasına rağmen Türk imalat sektörüne yönelik ölçek temelinde bir çalışmaya tarafımızca rastlanmamıştır. Bu bağlamda çalışmanın literatüre katkı sağlayacağı düşünülmektedir. İleride yapılacak çalışmalarda daha fazla sektörü, alt sektörleri analiz kapsamına alan veya uluslararası bağlamda karşılaştırmaların yapılacağı çalışmaların katkı sağlaması bağlamında önemli olduğu düşünülmektedir. KAYNAKÇA BAKIR, Hasan ve ŞAHİN, Cumhur (2009), Yöneticiler İçin Finansal Tablolar Analizi, Ankara: Detay Yayıncılık. BUVANESWARİ, R. ve LAKSHMİ, S. (2015), A Study On Financial Statement Analysis Of Sri Ram Perfumes, Trichy. International Journal of Advanced Research in Management and Social Sciences, 4(7): ÇABUK, Adem ve LAZOL, İbrahim (2011), Mali Tablolar Analizi, Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım ELMAS, Bekir (2015), Finansal Tablolar Analizi: TMS/TMRS ye Göre Kaleme Alınmış Piyasadan Gerçek Örnekler Üzerinden Analizler, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık. GUBTA, Tanya ve PETER, Magdalene (2015), A Study on Fund Flow Management with Reference to Integrated Support and Allied Services Pvt. Ltd. Indian Journal of Science and Technology, 8(32):

23 İ.İ.B.F. Dergisi Yıl: 2016 Cilt: 7 Sayı: 14 KARAPINAR, Aydın. ve ZAİF AYIKOĞLU, Figen. (2012), Finansal Analiz. Ankara: Gazi Kitabevi. MAHENDRAN, A. ve BEKELE, Hiwot (2014), A Study On The Funds Flow Analysis Of The District Central Cooperatıve Banks In Tirunelveli Region, Tamilnadu. International Journal Of Research In Commerce & Management, 5(7): MASOUD, Uosef Mosbah Ali ve BADUGU, Deveraj (2015), Financial Statement Analysis of National Bank for Agriculture and Rural Development (NABARD). International Journal of Multidisciplinary and Current Research, 3: ŞAMİLOĞLU, Famil ve AKGÜN, Ali İhsan (2015), Türkiye Finansal Raporlama Standartlarına Uygun Finansal Tablolar Analizi, Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım. TESEMA, Tanga Addisu (2014), Fund Flow Analysis-A Case Study Of Regencey Ceramics Limited In India. International Journal of Business Economics & Management Research, 4(6): Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) (2015), Sektör Bilançoları ( ), ( ). URSAD, Khalif Mohamed (2014), Financial Performance Analysis Of Hindustan Petroleum Corporation Limited. International Journal of Business Economics & Management Research,4(8): VATTER, J. William (1953), Fund Flows and Fund Statements. The Journal of Business of the University of Chicago, 26 (1): YADAV, Ayodhya Anıl (2013), Fund Flow Analysis Of Co-Operatıve Milk Union; A Study Of Rajarambapu Patıl Sahakarı Dudh Sangh, Islampur. Golden Research Thoughts,2(7): 1-4. YESHMİN, Farjana ve FOWZİA, Rehana (2010), Management Accounting Practices: A Comparative Analysis of Manufacturing and Service Industries, ASA University Review, 4(1):

24 Erdinç KARADENIZ Levent KOŞAN Fatih GÜNAY Mehmet BEYAZGÜL Türk İmalat Sektöründeki Küçük, Orta ve Büyük Ölçekli İşletmelerin Fon Kaynak ve Kullanım Politikalarının Analizi: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sektör Bilançoları Üzerinde Bir Araştırma 498