Dersin Konumu: Ders, kamu yönetimi -yönetim bilimleri anabilim dalı doktora programında ikinci dönem içinde üç saat kredilidir.

Transkript

1 A.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Yönetim Bilimleri Doktora, Prof. Dr. B. A. GÜLER KAMU POLİTİKASI ANALİZİ... 1 OKUMA LİSTESİ... 3 GENEL ÇERÇEVE... 8 KURAM ve MODELLER POLİTİKA SÜRECİ KAVRAMLARI POLİTİKA TRANSFERİ KAMU POLİTİKASI ANALİZİ Dersin Konumu: Ders, kamu yönetimi -yönetim bilimleri anabilim dalı doktora programında ikinci dönem içinde üç saat kredilidir. Dersin Konusu: Ders, kamu iktidarını siyasal ve yönetsel kararverme sürecinde kullanma olgusunu inceler. Dersin Amacı: Kamu yönetimi disiplini, ağırlıklı olarak yönetsel yapı ve işleyiş süreçleri üzerinde durur. İzlenen çalışma yöntemleri idarenin amaç politika boyutunu incelemeye ya çok az yer vermekte yada bu boyuta hiç değinmez. Bu durum, bir ölçüde 19. yüzyıl sonlarında temel ilke olarak benimsenmiş olan siyaset-yönetim ayrılığı ilkesinin sonuçlarından biri olarak da değerlendirilebilir. Batı, özellikle ABD literatüründe kamu yönetiminin amaç politika boyutu, ikinci dünya savaşından siyaset bilimi içinde ayrı bir inceleme alanı olarak öne çıkmış, kamu yönetimi disiplini yle 1970 li yıllardan başlayarak yeni sağ düşüncenin öncülüğünde yakınlaşmıştır. Günümüzde kamu politikası nda egemen kuramsal yaklaşım, bir yandan neoliberal kamu reformlarını yönetme sorunlarına çözüm üretirken, bir yandan da reformların uluslararası sistem içinde transfer ediliş sorunlarına çözüm üretmeye odaklanmıştır. Tüm diğer alanlar gibi, bu alanda da çözümlemeler belirli bir kuramsal yaklaşıma dayanır. Ders, kamu politikasını farklı kuramsal yaklaşımlara göre incelemenin araç ve yollarını öğretmeyi amaçlamaktadır. Dersin Yöntemi: Öğrenme sürecine ilişkin araştırmalar, insanın derslikte %5, okumayla %10, görsel-işitsel araçlarla %20, grup çalışmasıyla %50, uygulama yaparak %75, sorumluluk üstlenme ya da başkalarına öğretme yoluyla %90 oranında öğrendiğini göstermektedir. Bu bulgu doğru kabul edilerek, ders sunma-tartışma-uygulama ağırlıklı yürütülmektedir. Her öğrenci, önceden dağıtılan kaynaklar temelinde hazırlanmakta, konular sınıf tartışmasıyla işlenmektedir. Başarılı bulunan öğrenci dönem ödevleri bir araya toplanarak CD ve yazılı çıktı olarak, kitap formunda çoğaltılmaktadır. Bu uygulama dersin ilk olarak açıldığı akademik yılından bu yana her yıl yapılmıştır. Önceki dönem ödevleri çoğaltmaları, bu yılın öğrencileri tarafından incelenebilir ve bu çalışmalardan yararlanılabilir. BAG, Kamu Politikası Analizi Dersi Tanıtmalığı,

2 Değerlendirme: Dönem sonu değerlendirmesi %10 devam, %30 dönem içi hazırlık ve sunum, %20 dönem sonu ödevi sunuşu, %40 dönem sonu ödevi raporu temelinde, 100 puan üzerinden yapılmaktadır. BAG, Kamu Politikası Analizi Dersi Tanıtmalığı,

3 OKUMA LİSTESİ (Kaynakların belirtilen sayfa aralıklarında) I. KAMU POLİTİKASI ANALİZİ DİSİPLİNİ NEDİR? Fatma Eda Çelik, Çalışma Alanı Olarak Kamu Politikası: Tarihsel ve Düşünsel Kökler Üzerine, AİD, 41/3, 2008, s Sıtkı Çorbacıoğlu, "Kamu Politikası Analizinde Görünmez Üniversite: Altı Bilim Adamı Arasındaki Bilişsel ve Sosyal Ağ", AİD, 41/4, 2008, s Yehezkel Dror, Policy Analysts: A New Professional Role in Government Service, Public Administration Review, II. KAMU POLİTİKASI NEDİR? Hasan Hüseyin Çevik, Süleyman Demirci, Kamu Politikası: Kavramlar, Aktörler, Süreç, Modeller, Analiz, Kararverme, Seçkin Yayınları, Ankara Michael Hill, The Policy Process in the Modern State, Third Edition, Prentice Hall, London, 1997, s James E. Anderson, Public Policymaking: An Introduction, Fifth Edition, Houghton Mifflin Company, Boston, 2003, s.4-8. Eugene Bardach, A Practical Guide for Policy Analysis: The Eightfold Path to More Effective Problem Solving, Chatham Hause Publishers, New York, III. POLİTİKA ANALİZİNDE DEVLET KURAMLARI Çoğulcu Yaklaşım: R. A. Dahl, The Concept of Power, Behavioural Science, 2, s ; Dahl, A Critique of the Ruling-Elite Model, American Political Science Review, 52, s ; Dahl, Who Governs?, Yale University Pres, J. Schumpeter, Kapitalizm, Sosyalizm ve Demokrasi (Çev. Rasin Tınaz), Varlık Yayınları, İstanbul, Elitist Yaklaşım: Floyd Hunter, Community Power Structure, Chapel Hill, NC: University of North Carolina Pres, C. Wright Mills, İktidar Seçkinleri, Bilgi Yayınevi, Ağustos, P. Bachrach, The Theory of Democratic Elitism, University of London Pres, London, S. Lukes, Power: A. Radical View, Macmillan, London, BAG, Kamu Politikası Analizi Dersi Tanıtmalığı,

4 R. Miliband, Kapitalist Devlet, (Çev. Osman Akınhay), Belge Yayınları, İstanbul 1989 [Orj. Basım 1969] Batı Marksizmi: J. O Connor, The Fiscal Crisis of the State, St Martin s Pres, New York, I. Gough, The Political Economy of the Welfare State, Macmillan, London, C. Offe, Structural Problems of the Capitalist State, in K. Von Beyme (ed.), German Political Studies, vol.1, Sage, London, C. Offe, Political Authority and Class Structures, in P. Connerton (ed.), Critical Sociology, Penguin, Harmondsworth, N. Ginsburg, Divisions of Welfare, Sage, London, S. J. Ball, Politics and Policy Making in Education, Routledge, London, Korporatist Yaklaşım: Michael Hill, The Policy Process in the Modern State, Third Edition, Prentice Hall, London, 1997, s Yüksel Akkaya, Globalleşme: Neo-Korporatizmin Sonu Mu?, Metin Kutal a Armağan, Ankara, 1998, s A. Cawson, Is There A Corporatist Theory of the State? in G. Duncan (ed.), Democracy and The Capitalist State, Cambridge University Pres, Cambridge, M. M. Atkinson, W. D. Colemen, Corporatism and Industrial Policy, in A. Cawson (ed.), Organized Interest and The State, P. Birnbaum, The State Versus Corporatism, Politics and Society, V.11, A. Booth, Corporatism, Capitalism and Depression in 20th Century Britain, British Journal of Sociology, 33 (2), IV. POLİTİKA SÜRECİ İNCELEMESİ Politikanın Oluşturulması Philip J. Cooper, Public Administration For The Twenty-first Century, Harcourt Brace Company, 1998, s Politikanın Kabulü ( Adoption) ve Karar verme James E. Anderson, Public Policymaking: An Introduction, Fifth Edition, Houghton Mifflin Company, Boston, 2003, s Sıtkı Çorbacıoğlu, "Kamu Politikası Analizinde Görünmez Üniversite: Altı Bilim Adamı Arasındaki Bilişsel ve Sosyal Ağ", AID, 41/4, 2008, s Ussal karar verme (rational decision making) BAG, Kamu Politikası Analizi Dersi Tanıtmalığı,

5 Herbert A. Simon, Örgütlü Davranışta Ussallık (Çev. Kemali Saybaşılı), Kemali Saybaşılı (der.) Siyaset Biliminde Temel Yaklaşımlar (içinde), Doruk Yayınları, Ankara, 1999, s Thomas R. Dye, Understanding Public Policy, Eight Edition, Prentice Hall, 1995, s James E. Anderson, Public Policymaking: An Introduction, Fifth Edition, Houghton Mifflin Company, Boston, 2003, s Michael Hill, The Policy Process in the Modern State, Third Edition, Prentice Hall, London, 1997, s Hasan Hüseyin Çevik, Modern Devlette Kamu Politikası Oluşturma: Kavramlar, Aktörler, Karar Verme, Kamu Politikası Süreci ve Türkiye Analizi, Asım Balcı (ed.) Kamu Yönetiminde Çağdaş Yaklaşımlar (içinde), Seçkin Yayınları, Ankara, 2003, s Artımcı karar verme (incrementalist) Thomas R. Dye, Understanding Public Policy, Eight Edition, Prentice Hall, 1995,s James E. Anderson, Public Policymaking: An Introduction, Fifth Edition, Houghton Mifflin Company, Boston, 2003, s Michael Hill, The Policy Process in the Modern State, Third Edition, Prentice Hall, London, 1997, s Hasan Hüseyin Çevik, Modern Devlette Kamu Politikası Oluşturma: Kavramlar, Aktörler, Karar Verme, Kamu Politikası Süreci ve Türkiye Analizi, Asım Balcı (ed.) Kamu Yönetiminde Çağdaş Yaklaşımlar (içinde), Seçkin Yayınları, Ankara, 2003, s Charles E. Lindblom, El Yordamıyla Amaçları Gerçekleştirme Bilimi, (Çev. Şinasi Aksoy), Kemali Saybaşılı (der.) Siyaset Biliminde Temel Yaklaşımlar (içinde), Doruk Yayınları, Ankara, 1999, s Yehezkel Dror, El Yordamı Yöntemi Bilim mi? Süredurum mu? (Çev. Şinasi Aksoy), Kemali Saybaşılı (der.) Siyaset Biliminde Temel Yaklaşımlar (içinde), Doruk Yayınları, Ankara, 1999, s Karma /bağdaştırıcı karar verme Amitai Etzioni, Bağdaştırıcı Yaklaşım: Karar Almada Üçüncü Seçenek (Çev. Şinasi Aksoy), Kemali Saybaşılı (der.) Siyaset Biliminde Temel Yaklaşımlar (içinde), Doruk Yayınları, Ankara, 1999, s [Orjinali: Amitai Etzioni, Mixed Scanning: A Third Approach to Decision-Making, Public Administration Review, Aralık 1967.] James E. Anderson, Public Policymaking: An Introduction, Fifth Edition, Houghton Mifflin Company, Boston, 2003, s Hasan Hüseyin Çevik, Modern Devlette Kamu Politikası Oluşturma: Kavramlar, Aktörler, Karar Verme, Kamu Politikası Süreci ve Türkiye Analizi, Asım Balcı (ed.) Kamu Yönetiminde Çağdaş Yaklaşımlar (içinde), Seçkin Yayınları, Ankara, 2003, s Oyun kuramı (game theory) Peter C. Ordeshook, Game Theory and Political Theory, Cambridge University Press, BAG, Kamu Politikası Analizi Dersi Tanıtmalığı,

6 Cambridge, Thomas R. Dye, Understanding Public Policy, Eight Edition, Prentice Hall, 1995, s Kamu tercihi (public choice) Thomas R. Dye, Understanding Public Policy, Eight Edition, Prentice Hall, 1995, s P. H. Aranson, P. C. Ordeshook, Regulation, Redistribution and Public Choice, Public Choice 37, s Karar Verme Modelleri? Moral Judgement Model Michael Hill, The Policy Process in the Modern State, Third Edition, Prentice Hall, London, 1997, s Garbage Can Model Alper Karakurt, Garbage Can Modeli, Kamu Yönetimi Çalışmaları Kamu Politikası-KP.03, Çoğaltma, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, Ankara, 2006, s.205. Professional Treatment Model Michael Hill, The Policy Process in the Modern State, Third Edition, Prentice Hall, London, 1997, s Karar Vermeme (Kararı) : Gündem Kontrolü Thomas R. Dye, Understanding Public Policy, Eight Edition, Prentice Hall, 1995, s Lütfi Yalçın, Karar Vermeme, Kamu Politikası Süreci DR-04.02, Çoğaltma, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, Ankara, 2004, s Politika Uygulaması (Implementation) Philip J. Cooper, Public Administration For The Twenty-first Century, Harcourt Brace Company, 1998, s Michael Hill, The Policy Process in the Modern State, Third Edition, Prentice Hall, London, 1997, s James E. Anderson, Public Policymaking: An Introduction, Fifth Edition, Houghton Mifflin Company, Boston, 2003, s Wayne Parsons, Public Policy-an İntroduction to the Theory and Practice of Policy Analysis, Edward Elgar, 1995, s Thomas R. Dye, Understanding Public Policy, Eight Edition, Prentice Hall, 1995, s Politika Değerlendirmesi (Evaluation) Philip J. Cooper, Public Administration For The Twenty-first Century, Harcourt Brace Company, 1998, s BAG, Kamu Politikası Analizi Dersi Tanıtmalığı,

7 James E. Anderson, Public Policymaking: An Introduction, Fifth Edition, Houghton Mifflin Company, Boston, 2003, s Thomas R. Dye, Understanding Public Policy, Eight Edition, Prentice Hall, 1995, s Wayne Parsons, Public Policy-an İntroduction to the Theory and Practice of Policy Analysis, Edward Elgar, 1995, s David Nachmias, Public Policy Evaluation, St. Martin s Pres, New York, Devlet Planlama Teşkilatı, Politika Değerlendirmesi, Sosyal Planlama Başkanlığı, Ankara, Osman Duran, Kamu Politikası Sürecinde Değerlendirme ve Düzenleyici Etki Analizi, Kamu Politikası Süreci DR-04.02, Çoğaltma, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, Ankara, 2004, s Sonay Bayramoğlu, Düzenleyici Etki Analizi Nedir?, Advocacy Thomas R. Dye, Understanding Public Policy, Eight Edition, Prentice Hall, 1995, s Michael Hill, The Policy Process in the Modern State, Third Edition, Prentice Hall, London, 1997, s Coşkun Sayman, Taraftarlık, Kamu Politikası Süreci DR-04.02, Çoğaltma, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, Ankara, 2004, s V. POLİTİKA TRANSFERİ David P. Dolowitz, Rob Hulme, Mike Nellis, Fiona O Neill, Policy Transfer and British Social Policy, Open University Pres, Buckingham, David Dolowitz, David Marsh, Who Learns What from Whom: A Review of the Policy Transfer Literatute, Journal of Political Studies, XLIV, 1996, pp B. Guy Peters, Policy Transfers Between Governments: The Case of Administrative Reforms, West European Politics, Vol.20, No.4, October Naim Kapucu / Muhammet Kösecik, Ülkeler Arasında Yönetsel Reform Transferi: Yeni Kamu Yönetimi Örneği, Küresel Sistemde Siyaset, Yönetim ve Ekonomi (içinde) (der. M. Akif Çukurçayır), Çizgi Kitabevi, Konya, 2003, s Önder Kutlu, İdari Reform Transferi: Ülkelerin Birbirlerinden Kamu Politikaları Transfer Etmeleri ve Öğrenmeleri, Kamu Yönetiminde Çağdaş Yaklaşımlar (içinde), Seçkin Yayınları, Ankara, 2003, Eldar Aslanov, Yönetsel Reform Transferi, Kamu Politikası Süreci DR-04.02, Çoğaltma, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, Ankara, 2004, s BAG, Kamu Politikası Analizi Dersi Tanıtmalığı,

8 GENEL ÇERÇEVE Kamu politikası analizi bir akademik disiplin olarak ne zaman doğmuş, nasıl ve nerede gelişmiştir? Kamu politikası analizi, Türkçe alanyazında ne ölçüde yer tutmaktadır? Kuram ve model bakımından hangi özelliklere sahiptir? Kamu Politikası Nedir? 1 Politika =Bir problemle ilgili olarak bir aktör yada aktörlerce izlenen amaçlı eylem rotası. [Anderson] Devletlerin yapmayı yada yapmamayı seçtiği şey. [T. Dye] Toplumsal gruplar arası çatışmada denge durumunun ürünü. Amaç, değer ve uygulamaların ayrıntılandırılmış programı. [H. Lasswell-A.Kaplan] Öneriler, programlar, kararlar, etkiler bütünü. [C.Jhons] Bir devlet biriminin çevresiyle ilişkisi.[eyestone] Devletin tüm eylemleri. Amaçlar açıklanmamış olabilir; ilan edilmiş ama programa bağlanmamış olabilir. Buna karşın belli bir alanda devlet tarafından gerçekte yönetilen bir sürecin varlığı saptanabilir. Dolayısıyla, kamu politikası devlet görevlilerinin açıklama ve belgeleri ile sınırlı kalınarak keşfedilebilecek bir şey değildir. Tam ve kesin bir tanım elde etmeye çalışmak yerine kavramın bazı özellikleri sıralanabilir: 2 o Rastlantısal davranış olmaktan çok amaç-yüklü eylemdir o Amaç, uygulamayı birebir yönlendiren katı bir açıklıktan çok gevşek ifadelidir o Yalnızca tek bir karar biçiminde değil, farklı türden kararlar zincirinde ifadesini bulabilir o Öbür aktörlerce bir kamusal konu üzerine harekete geçme yada geçmeme taleplerine devlet tarafından verilen bir yanıt olarak doğar o Devlet tarafından açıklanan niyetler değil, gerçekte yapılandır o Bir konuya ilişkin olarak harekete geçerek müdahalede bulunma anlamında pozitif olabileceği gibi, hiçbir şey yapmama kararı biçiminde negatif de olabilir; o Pozitif olan biçimlerinde bir hukuksal metne dayalıdır ve yaptırım gücü taşır 1 Thomas Dye, Understanding Public Policy, Eight Edition, Printice Hall, New Jersey, 1995, s James Anderson, Public Policymaking, Houghton Mifflin, 1994, s.4-8. BAG, Kamu Politikası Analizi Dersi Tanıtmalığı,

9 Kamu politikasını neden çalışmalı? Bilimsel neden: Politika kararlarının neden ve sonuçlarını anlamak, topluma ilişkin bilginin derinleştirilmesini sağlayacaktır. Mesleki neden: Elde edilecek bilgi, toplumsal pratik sorunların çözümüne destek sağlayacaktır. Siyasal neden: Ulusun doğru amaçlara erişmek için doğru politikaları kabulü güvence altına alınacaktır. Siyasal tartışmayı bilgiyle donatmak, siyasal bilinç düzeyini geliştirmek, kamu politikasının yapısını geliştirmek, bu süreci bilmek le sağlanabilir. Kamu politikası analizi yapmak ne yapmaktır? Betimlemek. Devletin, herhangi bir alanda yaptığı yada yapmadığı [amaçladığı değil] şeye ilişkin olarak bilgi sağlama işlevi, tanımlayıcılık niteliği. [Devlet ne yapar?] Devleti bağımlı değişken olarak tanımlamak: Kamu politikasının içeriği sosyoekonomik koşullar ve siyasal sistemin özelliklerince belirlenir. Kamu politikası nedenleri bakımından incelendiğinde bağımlı değişkendir. Belirleyicileri ekonomik, toplumsal, siyasal, kültürel, yönetsel unsurlardır. Açıklama bu unsurların ortaya çıkarılmasına yönelir. [Devlet birşeyi neden öyle yapar? Yaptığı eylemi biçimlendiren güçler nelerdir?] Devleti bağımsız değişken olarak tanımlamak: Politika, toplumsal ve siyasal sistem üzerinde belirleyici olandır. Kamu politikası sonuçları yada etkileri bakımından incelendiğinde bağımsız değişken haline gelir. [Devletin yaptığı şeyin toplum üzerindeki etkileri nelerdir?] Pratik soru reçetesi: Somut bir durum üzerine, olaya ilişkin sorulması gereken temel soru şudur: Hangi değerleri, hangi kurumlar aracılığıyla, kim güvence altına almaktadır ve bu durum ne zaman nasıl ortaya çıkmıştır? Bu sorular reçetesinin ayrıntısı şöyle sıralanır: Kimin bilgisi kullanılmaktadır? Bilgiyi üreten bürokrasi mi; bir araştırma enstitüsü mü; resmi bir soruşturma yada komisyon ürünü mü; bir think-thank kurumunun politika savunusu formu mu; uzmanlarca mı üretilmiş? Bu bilgiyi kim kullanıyor? Bilginin propagandasını yapan kimdir; bilgiyi kim inşa ediyor; kimin yorumu/tanımı kazanıyor, kiminki yitiriyor, kiminki kaale alınmıyor? Politikanın gözetimini ve değerlendirmesini kim yapıyor? Kim baskın geliyor? Ne tür bilgi başı çekiyor? Bilgi bilimsel nesnel gerçeği mi temsil ediyor; Ne tür bir dil kullanılıyor? Bilginin türü nicel mi nitel mi? Ne tür uzmanlar iş görüyor? Ne tür kurumlar ve elitler iş görüyor? Hangi sav baskın? Bilgi ne zaman üretilmeye, propaganda edilmeye, kullanılmaya başlanmıştır? Bilgi ne zaman ortadan kalkmıştır yada görmezden gelinmiştir? Problem ne zaman keşfedilmiştir? Politika oluşumu üzerinde ne zaman etkili olmuştur? Ne zaman kamusal bilgi haline gelmiştir? Kitle iletişim araçları ne zaman devreye girmiştir? Kamuoyunu ne zaman etkilemiştir? Politika yapıcılar tarafından ne zaman kullanılmış yada vazgeçilmiştir? Sav seti ne zaman baskın hale geldi? Bilgi nasıl kullanılıyor? Bilgi politika sürecinde nasıl kullanılıyor? Nasıl üretilmiştir? Bilgi politika toplulukları/ağlarında nasıl organize edilmiştir? Devlette nasıl organize edilmiştir? BAG, Kamu Politikası Analizi Dersi Tanıtmalığı,

10 Nasıl propaganda edilmiştir? Ortaya atılan tezler nasıl kazanmakta ya da yitirmektedir? Baskın hale geliş nasıl gerçekleşmektedir? KURAM ve MODELLER Devlet kuramlarına göre kamu politikasına farklı yaklaşımlar nelerdir? 3 Çoğulculuk: ABD kaynaklı kuramlar. Kamu politikası halkın ihtiyaçlarından doğar Kim yönetiyor? İktidarın yapısı nasıldır? Çoğulcu yaklaşıma göre toplumdaki hiçbir grup karar vermeyi etkileyecek kadar iktidardan yoksun değildir; hiçbir grup egemen-baskın değildir. Güç, gruplar arasında eşit dağılmamakla birlikte, her grup gerekli gücün bir bölümüne sahiptir. Sistemde elitler yoktur; sistem poliarşik tir. Bazı yazarlara göre devlet bu gruplar karşısında nötr unsur; bazılarına göre bu baskı gruplarından bir olarak yer alır. Başlıca kavramlar: temsili demokrasi ; siyasal partiler ; baskı grupları; çıkar grupları ; eylem teoriciliği. Schumpeter (Capitalism, Socialism ve Democracy, 1947) ; Robert Dahl (Who Governs, 1958). Kamu tercihi açıklaması, bu çerçevede yeni sağ akımı içinde 1970 li yıllarda yaygınlık kazanmaya başlamıştır. Kamu politikası talep-temelli görülmekte; devletin bu taleplerin bağlısı olarak hareketi temel sayılmaktadır. Bu yaklaşım (1) genel olarak demokrasinin Amerikan tarzı nı kutsama özelliği taşır. (2) Kamu politikası da iktidar da siyasal sistem içi olgu olarak görülür; bunun iktisadi ve toplumsal kökeni ilgi alanı dışındadır. (3) Kamu politikası somut olarak alınmış karardır ; karar-dışı bırakılmış politika olgusu inceleme dışı bırakılır. Elitizm: (Çoğulculuğun savlarına eleştiriyle). Kamu politikası yüksek elit tarafından belirlenir Atlanta örneğinde iktidarın dağılımını inceleyen ve yerel iktidarın bir grup anahtar kişinin elinde toplandığını gösteren Floyd Hunter, (Community Power Structure 1953) ve tüm Amerika genelinde askeri, özel sektör ve devlet birimlerinden türeyen bir iktidar elitin elinde toplandığını gösteren C. Wright Mills, (The Power Elite 1956), Dahl çalışmalarından önce, yerel ve ulusal düzlemde çoğulculuğun savlarını ampirik olarak sarsmıştır. İktidar/güç, ihtiyaçların dile getirilmesini ve politika konusu yapılmasını/karar alınmasını önleme gücüdür. İktidar gündem üzerinde kontrol ile sağlanır. Politika temel olarak, bazı konu/sorun/isteklerin politika konusu haline gelmesi önlenerek oluşturulur. Bu sonuç, önyargılar harekete geçirilerek, konunun ikincil önemde olduğu ileri sürülerek, kadercilik teslimiyetçiliğinden yararlanılarak... yaratılır. İktidar ı bulmanın yolu, gündem kontrolü nü gerçekleştireni bulmaktır. Bachrach (The Theory of Democratic Elitism, 1969) ve Lukes (Power: a radical view, 1974) tarafından yapılan iki çalışma, kararı olmayan politika süreçleri üzerinde durmayı önerirler. Bir bütün olarak elitizm kuramı, çoğulculuğa eleştiri yönelten bir akım olarak anılabilir. Mosca ; Pareto ; Mills ; yönetici sınıf terimiyle Miliband örneğiyle Batı Marksizmi ; feminist teori eleştiri uçlarını oluşturmaktadır... Yapısalcılık: Kamu politikası siyasal sisteme genel toplumsal güçler tarafından taşınır Yapısal işlevselcilikten Marksizme kadar geniş bir yelpaze. Yapısal işlevselcilik; Batı Michael Hill, The Policy Process in the Modern State, third edition, Printice Hall, London, 1997, s BAG, Kamu Politikası Analizi Dersi Tanıtmalığı,

11 Marksizmi: O Connor, Gough, Offe, Ginsburg, Ball. Ekonomik determinizm: Fukuyama; Küreselci kuram ; Cinsiyet yaklaşımları Barrett ; Hartman. Korporatizm: İhtiyaç devlet sistemi içindeki kişi ve kurumlarca belirlenir ve karşılanır Çoğulculuk ve yapısalcılık, politika sürecinde devleti pasif unsur sayarken, bu yaklaşım analizde odak nokta olarak devlet yapısını seçmektedir. Korporatizm ; politika ağları ve politika toplulukları ; bürokrasinin ekonomik kuramı ; bürokratların özellikleri ; kurumsal ve anayasal analizler. Kamu politikası nasıl incelenebilir sorusuna model önerileri nelerdir? Amerikan siyaset biliminde günümüze dek ortaya atılmış modeller şunlardır: Süreç Bakışı: Siyasal yaşamda etkinlikleri yada süreci irdeleme, 1945 sonrasında davranışçı okulun etkisiyle yaygınlaşmıştır. Seçmen davranışı, çıkar grupları, milletvekilleri, bürokratlar gibi siyasal aktörlerin etkinlikleri üzerinde çalışmalar, etkinliklerin süreçlerin keşfini ana amaç haline getirmiştir. Problemleri belirlemek; karar-verme gündemini kurmak; politika önerilerini formüle etmek; politikayı yasalaştırmak; politikayı uygulamak; politikayı değerlendirmek... Bu bakış açısı, kamu politikasının süreci ile ilgilenmekte, buna karşın politikanın içeriği üzerine düşünme gölgede kalmaktadır. Oysa politika sürecinin kuruluşu ile içerik/konu arasında bir ilişki vardır; bu ilişkinin araştırılması gerekir. Güç/iktidar/aktör Yaklaşımı: Kurumsalcı Bakış: İşlevselci bakış açısı. Devlet kurumları ile kamu politikası yakın ilişki içindedir. Bir politika, devlet kurumlarınca kabul edilinceye, uygulanıncaya ve bazı devlet kurumlarınca yürürlüğe sokuluncaya kadar kamu politikası haline gelmez. Hukuksallık meşruluk; tüm yurttaşlar için geçerlilik genellik; yaptırımcılık özelliği vardır. Bunlar anayasal ve yasal düzenlemeler olarak görülür. Faaliyet, yatay (yasama-yürütme-yargı) yada dikey (merkezi yerel) kurumlar arası işbölümü yada akış şeması olarak irdelenir. Gruplar Dengesi Bakışı: Siyaset, kamu politikasını etkilemek için gruplar arasındaki mücadeledir. Siyasal sistemin görevi, grup çatışmasını yönetmektir. Bunu grup çatışmasında oyunun kurallarını kurmak ve çıkarlar arasında dengeyi bulmak, bu dengeyi kamu politikası halinde bireşim haline getirmek ve bu bireşimi yürürlüğe koymak yoluyla yönetir. Kamu politikası, grup çatışmasında erişilen denge durumundan ibarettir. Denge durumu, grupların göreli etkilerince belirlenir. Çıkar grupları etkisindeki değişme, kamu politikasında değişme olarak belirir. Politika yapıcılar, grup baskısına pazarlık, görüşme, birleştirmeyle yanıt verenler olarak görülür. Partiler, gruplar koalisyonu olarak tanımlanır. Birey, tek başına siyasette yer alamaz; ancak bir grubun üyesi haline geldiğinde önemli olur. Elit yaklaşımı: Kamu politikası, yönetici elitin tercihleri ve değerleridir. Kamu politikasını halkın isteklerinin yansıması olarak tanımlamak, bir mithostan söz etmektir. Kamu politikası da, kitlelerin kamu sorunlarına bakışı da elit tarafından biçimlendirilir. Kamu görevlileri elit tarafından kararlaştırılan politikayı uygulamaktan ibaret rol oynarlar. Elit Kamu görevlileri Kitleler yönünde bir akış vardır; tersine akış gerçek yaşamda yoktur. Toplum, az sayıda yöneten ile çok sayıda yönetilenden oluşur. Yönetenler, yönetilenleri temsil eden bir yapı taşımazlar; yönetenler üst sosyoekonomik tabakadan gelmektedirler. Elit dışı kesimden elit konumuna dönüşme çok enderdir; bu değişimi yaşayanlar, elitin değerlerini kabul etme koşuluyla bu olanağa sahip olabilirler. Amerika da bu değerler özel mülkiyet sınırlı devlet- bireysel özgürlük temel değerleridir. Kamu politikası kitlelerin BAG, Kamu Politikası Analizi Dersi Tanıtmalığı,

12 değil elitin değerlerini ifade eder; kamu politikasındaki değişme artımcıdır, devrimci değildir. Elitler üzerinde kitlelerin etkisi oldukça sınırlıdır. Kararverme : Aktörlerin Davranışı Kararverme teorileri: ussal kararverme; artımcı (incrementalism) kararverme; karma / bağdaştırıcı (mixed scanning) kararverme, oyun kuramı, kamu tercihi kuramı 4 o Kararverme modelleri: 5 moral judgement model; garbage can model; professional treatment model. Karar vermeme teorisi. İstenmeyen konuların gündeme girmesini engelleme yeteneği; Gündem kontrolü. 6 İdeolojik kontrol. kendi çıkarını başka insanların isteklerini etkileyerek sağlama; düşüncenin kontrolü. Akılcılık (en yüksek kazanç-en düşük maliyet: Seçenekler arasından birini tercih etme sorunu ile ilgili açıklama. [Rasyonel] Politika, en yüksek sosyal kazanç sağlayan karar(dır)/olmalıdır. Maliyeti yararını aşan hiçbir politika kabul edilmez/edilmemelidir. Karar verenler, politika seçenekleri arasından maliyetin üzerinde en büyük yararı sağlayanı seçer/seçmelidir. Rasyonel politikayı belirlemek için, politika yapanlar tüm toplumun değer önceliklerini ve bunların göreli ağırlıklarını bilir/bilmeli; tüm seçenekleri bilmeli; her seçeneğin sonuçlarını bilmeli, her seçeneğin maliyet ve yararını ölçmeli, seçeneklerden en etkili olanı ayırmalı. Buna göre, rasyonel karar verme sistemi, rasyonel politikanın temelini oluşturmalıdır. Amerika da ilk kez baraj yapımında mühendislik alanında kullanılan yaklaşım, günümüzde tüm kamu harcama kararlarında kullanılmaya çalışılmaktadır. Artımcılık yada geçmişin varyasyonu: Kamu politikası, akılcılık modelinin söylediği gibi oluşmaz; hiçbir karar verici tüm seçenekleri kuşatan bir kapsayıcı akılcılıkla beyaz sayfa üzerinde çalışmaz. Varolan programlar, politikalar, harcamalar temel alınır; politika bunun azaltılması, artırılması, değişikliklere uğratılması yoluyla belirlenir. Çünkü varolan politikanın seçeneklerini araştırmaya yetecek ne zaman ne bilgi ne de para vardır. Akılcı politika modelinin kendisi etkinlik ararken, etkinlik durumu çok kuşkulu bir öneri getirmektedir. Sıfırdan politika geliştirilmemesinin nedeni, tümüyle yeninin yaratacağı sonuçlardaki belirsizliktir. Belirsizliğin risklerinden korunma, politika oluşturmada artımcı tercihin bir başka temel nedenidir. [Lindblom] Oyun kuramı yada rekabetçi durumlarda akılcı tercih: Çatışmalı durumlarda seçenekler arasından birini tercih etme sorunu ile ilgili açıklama... Aktörlerin akılcı tercihleri, yalnızca kendi isteklerine göre değil, oyunda yer alan öbür aktörlerin isteklerine göre belirlenir. Bunların her biri için bağımsız olarak eniyi tercih yoktur; yapılan eniyi, diğerinin yaptığına göre belirlenir. Karar verenler, tercihlerinde karşılıklı bağımlılık içinde hareket ederler. Bu, politika yapma sürecinde soyut ve deduktif modeldir. Kamu tercihi kuramı yada tekil-çıkarcı bireylerin ortak karar vermesi: Pazardışı kararverme sorunu üzerine iktisadi inceleme olan kamu tercihi, iktisadi analizlerin kamu politikasına 4 Oğuz Onaran, Örgütlerde Karar Verme, Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını, 1967; Amitai Etzioni, "Bağdaştırıcı Yaklaşım: Karar Almada Üçüncü Seçenek", Kemali Saybaşılı, Siyaset Biliminde Temel Yaklaşımlar, Birey ve Toplum, Ankara [yazının orjinal basımı 1967] 5 Michael Hill, Michael Hill, bureaucrats and professionals in the political process, The Policy Process in the Modern State, third ed., Prentice Hall, London, 1997, s Lütfü Yalçın, Karar vermeme, AÜ SBF Kamu Politikası Dr.04.2, Kamu Yönetimi Çalışmaları , Doktora Ödevleri Çoğaltması, s BAG, Kamu Politikası Analizi Dersi Tanıtmalığı,

13 uygulanmasından ibarettir. Geleneksel liberal anlayışta, bireyin, siyaset alanında pazarda davrandığı gibi davranmadığı kabul edilmişken, kamu tercihi kuramı iki alanda da aktörlerin bireysel yararlarını maksimize etmek üzere davrandıklarını öne sürmektedir. Bencil çıkar güdüleriyle hareket eden bireyler, pazarda olduğu gibi, ortak karar verme yoluyla karşılıklı yarar ararlar. [Buchanan] Karar vermeme: Politika oluşumunda karar-verme kadar etkili bir durum olarak. İktidar/güç, yalnızca karar verme ile belirmez; asıl olarak karar vermeme biçiminde ortaya çıkar. Karar vermeme, karar verenlerin tercihlerini tehdit eden seçeneklerin tanımlanmasını ve gündeme girmesini engelleme yada bastırma kararı dır. [Bachrach-Baratz] Kamu politikası analizlerinde gerçekliğin yalnızca görülebilir kısmını oluşturan karar-verme nin incelenmesi, bir başka deyişle yalnızca somut kararlar üzerinde durulması, buna karşılık karar vermeme biçimindeki görülemez kararların inceleme dışı tutulması, başarısızlık demektir. POLİTİKA SÜRECİ KAVRAMLARI Politika süreci. Politikanın oluşturulması, uygulanması ve değerlendirmesi ana aşamalarından oluşan bütün bir süreç. Politika süreci analizi Politika sürecinin çözümlenmek üzere incelemeye tabi tutulması Politikanın oluşturulması: politikanın belirlendiği sorunun tanımlanması, gündemin oluşturulması, çözümün-politika içeriğinin ifadesi aşamalarından oluşan eylemler bütünü. 7 Politikanın sorunu: Bir durumun, buna dönük kamusal karar alınmasını zorlayacak bir sorun olarak ortaya çıkması durumu. Kamusal karar alınmasını gerektiren durum nedir? Politika çözümlemelerinde bu boyutun atlanması ve durumun verili kabulü, hem politikanın belirlenmesi hem de değerlendirmesini yetersiz hale getirir. Politika gündemi: Bir kamusal problemin gündem statüsü kazanabilmesi, sorunun kamusal dikkati çeken bir konuya dönüştürülmesine bağlıdır. Bazı konular hiç gündemde yokken, bir anda kriz olarak nitelenerek, hızla bu statüye yükseltilebilir. Politikanın içeriği: Bir kamusal sorunla ilgili olarak, uygun - kabul edilebilir seçenekler/eylem rotaları geliştirme. Genel ilkeler ve önermeler biçimindeki ifadeler. Karar organınca onaylanarak yürürlüğe girdiğinde yasal kural a dönüşen karar cümlesi. Politikanın kabulü: Politika seçenekleri arasından birinin kabul görme süreci ve bunun irdelenmesi. Politikanın uygulanması: Politika seçenekleri arasından biri kabul gördüğünde, bu kararın yürürlüğe koyulması li yıllara kadar önemsiz, rutin, teknik, ikincil olarak görülen bu aşama, 1970 li yıllardan itibaren öne çıkmıştır. Yukarıdan aşağıya işleyiş -akılcı yaklaşım Aşağıdan yukarıya işleyiş -artımcı yaklaşım Politika ağları -çoğulculuk/neo-çoğulculuk: müzakerecilik; yönetişim Örgütsel süreçler: bakanlıklar - üst kurullar - yer ve hizmet yerinden yönetim kuruluşları; 9 Bürokrasi içi süreçler 10 ; İdari politika-yapma süreci; 11 BAG, Kamu Politikası Analizi Dersi Tanıtmalığı,

14 Yönetişim: Bürokrasi - özel sektör - STK ağları. Politika değerlendirmesi: Uygulanan bir politikanın çıktı (output) ve sonuçları (outcome) temelinde etkilerinin (impact) ölçülmesi işlemi. 12 Maliyet-yarar analizi (cost-benefit analysis); Düzenleyici etki analizi. Değerlendirme işleminin teknik özellikleri 13 OECD Düzenleyici Etki Analizi Yaklaşımı: Değerlendirme den politika-yapmaya. 14 Politikanın sona erdirilmesi Politika yönlendirme (advocacy): Politika sürecini biçimlendirmek amaçlı danışmanlık, destekçilik, savunma örgütlenmesi ve çalışmalarının bütünü. 15 POLİTİKA TRANSFERİ Kamu politikasının, bir uluslararası örgüt yada yabancı bir ülke merkezinden başka bir coğrafyaya aktarılarak uygulamaya alınması süreci. Sürecin amacı, anlamı, niteliği, özellikleri, sorunları ve yarattığı sorunlar. 16 Sömürgecilik Modernleşme Emperyalizm Küreselleşme 7 James E. Anderson, Public Policymaking: An Introduction, Fifth Edition, Houghton Mifflin Company, Boston, 2003, s Bu aşamayı popülarize ettiği kabul edilen çalışma: Jeffrey L. Pressman, Aaron Wildavsky, Implementation, Berkeley, Michael Hill, the policy process as an organisational process, agk, s Francis E. Rourke, The policy process in bureaucracy, Bureaucracy, Politics and Public Policy, Boston: Little and Brown, 1969, s Michael Hill, bureaucrats and professionals in the political process, agk, s Anderson, policy impact, evaluation, and change, agk, s DPT, Politika Değerlendirmesi Yöneticiler İçin Kılavuz, Sosyal Planlama Başkanlığı, Ankara Osman Duran, Kamu Politikası Sürecinde Değerlendirme ve Düzenleyici Etki Analizi, AÜ SBF Kamu Politikası Dr.04.2, Kamu Yönetimi Çalışmaları , Doktora Ödevleri Çoğaltması, s Coşkun Sayman, Taraftarlık, AÜ SBF Kamu Politikası Dr.04.2, Kamu Yönetimi Çalışmaları , Doktora Ödevleri Çoğaltması, s Eldar Aslanov, Yönetsel Reform Transferi, AÜ SBF Kamu Politikası Dr.04.2, Kamu Yönetimi Çalışmaları , Doktora Ödevleri Çoğaltması, s ; Önder Kutlu, İdari reform transferi, Kamu Yönetiminde Çağdaş Yaklaşımlar, Seçkin Yayınları, Ankara 2003, s BAG, Kamu Politikası Analizi Dersi Tanıtmalığı,