KAMU YÖNETİMİ KAVRAMLAR-SORUNLAR-TARTIŞMALAR

Transkript

1 Kamu Yönetimi

2

3 Prof. Dr. Hasan Hüseyin ÇEVİK KAMU YÖNETİMİ KAVRAMLAR-SORUNLAR-TARTIŞMALAR Ankara, 2010

4 Kamu Yönetimi Hasan Hüseyin ÇEVİK Kamu Yönetimi Dizisi: 18 ISBN Birinci Baskı: Eylül Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş. Bu kitabın her türlü yayın hakkı Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş. ye aittir. Yayınevinin yazılı izni olmadan, tanıtım amaçlı toplam bir sayfayı geçmeyecek alıntılar hariç olmak üzere, hiçbir şekilde kitabın tümü veya bir kısmı herhangi bir ortamda yayımlanamaz ve çoğaltılamaz. Sayfa Tasarımı: Ömer Candan Kapak Tasarımı: İsmail Çam Yayın ve Dağıtım: Merkez: Seçkin Yayıncılık, Sağlık Sokak No: Sıhhiye, ANKARA Tel: (0 312) (Pbx), Faks: (0 312) Şube: Ankara Adliye Sarayı K Blok Zemin Kat Sıhhiye, ANKARA Tel: (0-312) Şube: Abidei Hürriyet Caddesi 179/E (Şişli Ceza Adliyesi Altı) Şişli İSTANBUL Tel: (0-212) Şube: Strazburg Cd. No:23 Sıhhiye - ANKARA Tel: (0312) / ankarasube@seckin.com.tr Web Adresi: E posta: yayin@seckin.com.tr

5 Baskı: Sözkesen Matbaacılık, Tel: (0 312)

6

7 Önsöz Günümüzün modern dünyasında kamu kurum ve kuruluşları sundukları hizmetlerle vatandaşların hayatını doğrudan etkilemektedir. Bu nedenle vatandaşın kamu hizmetlerinden memnuniyet derecesi önem kazanmaktadır. Ancak kamu yönetiminin eldeki kıt imkânlarla iyi hizmet sunması pek mümkün olmadığı için vatandaşların kamu hizmetlerinden memnuniyet derecesi düşük olmaktadır. Bu kitap özellikle bu açıdan eleştirel bir yaklaşımla kamu kurum ve kuruluşlarının yapı ve işleyişini ele alıp tartışmaktadır. Kitap kamu yönetiminin bir bilim dalı olarak ortaya çıkışı ve gelişimi ile birlikte devlet, bürokrasi, örgütlenme, hukuk, demokrasi, kamu politikası, karar verme, yeni yönetim teknikleri, kamu yönetimi başarısızlığı, devlete alternatifler, verimlilik, etkililik ve iyi insan-iyi vatandaş konularını ele almıştır. Kitabın akademisyenlere, lisans ve lisansüstü öğrencilerine ve okuma meraklılarına yararlı olası başlıca dileğimdir. Prof. Dr. Hasan Hüseyin Çevik Anıttepe-Ankara

8

9 İçindekiler Önsöz... 7 BÖLÜM 1: KAMU YÖNETİMİ BİLİMİNİN GELİŞİMİ GİRİŞ KAMU YÖNETİMİ BİLİMİNİN ORTAYA ÇIKIŞI KAMU YÖNETİMİ BİLİMİNİN GELİŞİMİNDE KLASİK DÖNEM KAMU YÖNETİMİ BİLİMİNİN GELİŞİMİNDE DAVRANIŞSAL YAKLAŞIMLAR KAMU YÖNETİMİ İNCELEMELERİNDE SİYASET-YÖNETİM AYRIMI YA DA BİRLİKTELİĞİ KAMU YÖNETİMİ BİLİMİNİN GELİŞİMİNDE YENİ EĞİLİMLER: YENİ KAMU YÖNETİMİ VE YENİ KAMU HİZMETİ TÜRKİYE DE KAMU YÖNETİMİ BİLİMİNİN ORTAYA ÇIKIŞI VE GELİŞİMİ BÖLÜM 2: KAMU YÖNETİMİ ANA ÇERÇEVESİ: DEVLET GİRİŞ MODERNLEŞME SÜRECİ AÇISINDAN DEVLET Geleneksel Devlet Modernleşme ve Modern Devlet Post-Modern Devlet DEVLET-TOPLUM İLİŞKİLERİ BAĞLAMINDA DEVLET Güçlü Devlet Zayıf Devlet ÖRGÜTLENME ŞEKLİNE GÖRE DEVLET Merkezi Yönetime Sahip Devlet Yerinden Yönetime Sahip Devlet KAMU YÖNETİMİ AÇISINDAN MODERN DEVLETİN DEĞİŞEN ROLÜ Minimal Liberal Devlet ( ) Müdahaleci Sosyal Devlet ( ) Düzenleyici Devlet ( ) Yönetişen Devlet ( ) Kısmi Müdahaleci Devlet ( ) DEVLETE TEORİK YAKLAŞIMLAR: DEVLET KİME HİZMET EDİYOR? Çoğulcu Yaklaşım (Plüralizm) Seçkinci (Elitist) Yaklaşım Marksist Yaklaşım... 44

10 10 Kamu Yönetimi TÜRK DEVLETİ VE ÖZELLİKLERİ Türkiye de Modernleşme ve Modern Devletin Ortaya Çıkışı Türk Devlet Geleneği ve Türk Devletinin Özellikleri SONUÇ BÖLÜM 3: KAMU YÖNETİMİ ÖRGÜTÜ- BÜROKRASİ GİRİŞ YÖNETİME GELENEKSEL YAKLAŞIMLAR Frederic Taylor - Bilimsel Yönetim Yaklaşımı Max Weber - Bürokrasi Teorisi Henry Fayol- Yönetim Süreci ve Yönetimin Fonksiyonları Luther Gulick ve Lindall Urwick- Yönetim Teorisi YÖNETİME DAVRANIŞSAL YAKLAŞIMLAR Mary Parker Follett Katılımcı Yönetim ve Yönetimde İşbirliği Chester Barnard- Doğal ve Biçimsel Örgütler Herbert Simon- İdari Davranış ve Karar Verme Süreci Elton Mayo- İnsan İlişkileri Örgütlerde Motivasyon (İsteklendirme) Yaklaşımları YÖNETİME ÇAĞDAŞ (BÜTÜNSEL VE ÇOK BOYUTLU) YAKLAŞIMLAR- ÖRGÜT, ÇEVRE, İÇ VE DIŞ İŞLEYİŞ Philip Selznick-Kooptasyon Mekanizması Açık Sistem Yaklaşımları Durumsallık Yaklaşımı (Contingency Theory) YÖNETİME EKONOMİK YAKLAŞIMLAR Kamu Tercihi Teorisi Ekonomik Bürokrasi Teorisi (Economic Theory of Bureaucracy) YÖNETİM YAKLAŞIMLARINDA YENİ GELİŞMELER: ÖRGÜTSEL KÜLTÜR YAKLAŞIMI, ÖRGÜTLER ARASI İLİŞKİLER, YENİ KAMU YÖNETİMİ, YÖNETİŞİM VE POST-MODERN DEĞİŞİMLER TÜRK BÜROKRASİSİ SONUÇ BÖLÜM 4: KAMU YÖNETİMİ ÖRGÜTLENMESİ MERKEZİ YÖNETİM Merkezi Yönetim Sisteminin Yararları-Sakıncaları Yetki Genişliği YERİNDEN YÖNETİM... 85

11 İçindekiler 11 YERELLEŞME TÜRKİYE DE KAMU YÖNETİMİ YAPISI TÜRKİYE NİN GÜNCEL SORUNLARI VE MERKEZİYETÇİLİĞE ALTERNATİF OLARAK YERELLEŞME Türkiye de Terörle Mücadele ve Yerelleşme Ekonomik Sorunlar ve Yerelleşme Hizmetlerin Sunulmasında Gecikme ve Yerelleşme BÖLÜM 5: KAMU POLİTİKASI GİRİŞ KAMU POLİTİKASINDA TEMEL KAVRAMLAR VE KAMU POLİTİKASINDA KULLANILAN KAVRAMLARIN TANIMLANMASI Politika (Policy) ve Kamu Politikası Kamu Politikası Çalışmalarında Kullanılan Kavramlar KAMU POLİTİKASI, KAMU YÖNETİMİ VE SİYASET (BİLİMİ) KAMU POLİTİKASINDA MODELLER Grup Modeli Kurumsal Model Elit (Seçkinler) Modeli Süreç Modeli Siyasal Sistem Modeli KAMU POLİTİKASINDA ROL OYNAYAN RESMİ, SİVİL VE ULUSLARARASI AKTÖRLER Resmi Aktörler Parlamento Yargı Kurumları Hükümet ve Kamu Bürokrasisi Sivil (Gayr-i Resmi) Aktörler Siyasal Partiler Bireyler (Seçmenler-Vatandaşlar) Baskı Grupları - Sivil Toplum Örgütleri Medya Uluslararası Aktörler SONUÇ BÖLÜM 6: KAMU YÖNETİMİNDE KARAR VERME RASYONEL YAKLAŞIM ARTIRMACI (İLAVECİ) YAKLAŞIM (İNCREMENTALİSM)

12 12 Kamu Yönetimi KARMA MODELLER Etzioni nin Görüşleri Dror un Görüşleri KARAR VERMEDE DEĞERLERİN ETKİLERİ BÖLÜM 7: KAMU YÖNETİMİ, DEMOKRASİ VE HUKUKUN ÜSTÜNLÜĞÜ GİRİŞ DEMOKRASİ VE HUKUKUN ÜSTÜNLÜĞÜ KAMU YÖNETİMİ UYGULAMALARI, HUKUKUN ÜSTÜNLÜĞÜ VE DEMOKRASİ Kamu Yönetimi Uygulamaları ve Demokrasi Kamu Yönetimi Uygulamaları ve Hukukun Üstünlüğü Demokrasi ve Hukukun Üstünlüğü Açısından Güvenlik Güçlerinin Uygulamaları SONUÇ BÖLÜM 8: KAMU YÖNETİMİNDE STRATEJİK PLANLAMA VE STRATEJİK YÖNETİM GİRİŞ STRATEJİK YÖNETİM ANLAYIŞININ GELİŞİMİ Strateji Yönetimde Stratejik Anlayışın Gelişimi STRATEJİK YÖNETİMDE TEMEL KAVRAMLAR Teşkilat Vizyonu Teşkilat Misyonu GZFT (SWOT) Analizi STRATEJİK PLANLAMA MODELLERİ STRATEJİK YÖNETİM VE STRATEJİK YÖNETİM PLANININ UYGULANMASI STRATEJİK YÖNETİM YAKLAŞIMI AÇISINDAN KAMU SEKTÖRÜNDEKİ OLASI SORUNLAR TÜRK KAMU YÖNETİMİNDE STRATEJİK YÖNETİMİN ORTAYA ÇIKIŞI VE UYGULANABİLİRLİĞİ SONUÇ BÖLÜM 9: KAMU YÖNETİMİNDE PERFORMANS YÖNETİMİ GİRİŞ PERFORMANS YÖNETİMİ NEDİR?

13 İçindekiler 13 NİÇİN PERFORMANS ÖLÇÜLMESİ VE YÖNETİMİ? Kamusal Sorumluluk Vatandaşların (Halkın) Beklentileri Sonuçlara Odaklanmış Yönetim Anlayışı ÖRGÜTSEL PERFORMANS YÖNETİMİ SÜRECİ Örgütsel Performans Standartlarının Belirlenmesi Örgütsel Performansın Ölçülmesi Örgütsel Performansın Değerlendirilmesi, Geri Besleme ve Düzeltmeler (İyileştirme) BİREYSEL PERFORMANS SÜRECİ PERFORMANS YÖNETİMİ AÇISINDAN TÜRKİYE DE DURUM PERFORMANS DEĞERLENDİRMESİNDE YÖNETİM KÜLTÜRÜNÜN ROLÜ SONUÇ BÖLÜM 10: KAMU YÖNETİMİNİN BAŞARISIZLIK ANALİZİ GİRİŞ TÜRKİYE DE KAMU YÖNETİMİ BAŞARISIZLIĞININ NEDENLERİ Gelişmiş Ülkelerdeki Kamu Yönetimi Başarısızlığı Teorilerine Kısa Bir Bakış Türkiye nin Siyasal Yapısı ve Kamu Yönetimi Başarısızlığına Etkileri Devlet-Toplum İlişkisi Siyasal İstikrarsızlık Parti Politikası ve Parti İçi Yönetim Atanmış- Seçilmiş Bürokrasi Ayrışması (Çatışması) Türk Yönetim Yapısı ve Kamu Yönetimi Başarısızlığına Etkileri Türk İdari Bürokrasisinin Halka Karşı Sorumluluğu ve Hesaba Çekilebilirliği Ekonomik Kalkınmanın ve Sorunların Kamu Yönetimi Başarısızlığına Etkileri SONUÇ BÖLÜM 11: KAMU HİZMETLERİNİN SUNULMASINDA KAMUSAL AKTÖRLERE ALTERNATİF ARAYIŞLAR GİRİŞ SOSYAL DEVLET ANLAYIŞI HİZMETLERİN ÜRETİLMESİNDE VE SUNULMASINDA ÇOĞULCULUK YAKLAŞIMI Kamu Kesimi Gönüllü Kesim Özel Kesim Sivil Kesim (Aile, Komşuluk Ve Arkadaşlık Gibi Sosyal Kurumlar)

14 14 Kamu Yönetimi DEVLETİN ÜSTLENDİĞİ ROLÜ TOPLUMA YAYMANIN BAZI YÖNTEMLERİ: YERELLEŞME VE HALKIN KATILIMI SONUÇ BÖLÜM 12: KAMU YÖNETİMİNDE VERİMLİLİK VE ETKİLİLİK GİRİŞ VERİMLİLİĞİN TANIMI, UNSURLARI VE ÖNEMİ VERİMLİLİĞE EKONOMİK TEORİ AÇISINDAN YAKLAŞIM VERİMLİLİK AYRIMLARI Ekonomik Verimlilik- Teknik Verimlilik Faaliyet Verimliliği ve Uyum Verimliliği Verimlilik ve Etkililik TÜRK KAMU YÖNETİMİNDE VERİMLİLİK VE ETKİLİLİK Milli Prodüktivite Merkezi (MPM) Türk Kamu Yönetiminde Verimlilik ve Etkililik SONUÇ BÖLÜM 13: KAMU YÖNETİMİNDE İYİ İNSAN, İYİ VATANDAŞ GİRİŞ İYİ İNSAN İYİ VATANDAŞ MIDIR? SONUÇ Kaynaklar Kavram Dizini