T.C. GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü. Proje Teklif Formu

Transkript

1 EK-2 T.C. GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Proje Teklif Formu DESTEK BAŞVURUSUNDA BULUNULAN PROJENİN BAŞLIĞI ARAŞTIRMA FIRSAT ALANI ARAŞTIRMA PROGRAMI ÖNCELİĞİ Tuta absoluta (Lep.: Gelechiidae) nın Biyolojik Mücadele Olanaklarının Araştırılması Sebzeler ve Süs Bitkileri Örtüaltı Sebze Yetiştiriciliği Orta-Yüksek PROJE ÖNERİSİ YAPAN KURULUŞUN ADI ADRESİ Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü P.K. 35 Antalya PROJE LİDERİ ADI SOYADI Dr. Mehmet KEÇECİ KURUMU Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü TELEFONU E-POSTA PROJE / ALT PROJE YÜRÜTÜCÜLERİ ADI SOYADI KURUMU E-POSTA PROJE TOPLAM BÜTÇESİ (TL) İŞBİRLİĞİ PROJE BAŞLAMA TARİHİ (GÜN/AY/YIL) PROJE BİTİŞ TARİHİ (GÜN/AY/YIL) /01/11 31/12/13 İŞBİRLİĞİ YAPILAN KURULUŞ İŞBİRLİĞİ ŞEKLİ PROJEDEKİ KATKISI

2 PROJE ÖZETİ Proje Özeti: Türkçe/İngilizce olarak en fazla 300 kelimeyle yazılmalıdır. Domates yetiştiriciliğinde Beyazsinekler (Bemisia tabaci Genn., Trialeurodes vaporariorum (West.) (Hemiptera: Aleyrodidae), Yaprak galerisineği Liriomyza trifolii (Burgess) (Diptera: Agromyziidae), Tetranychus spp. (Acarina: Tetranychidae) vb. ana zararlılar olarak belirlenmiş iken 2009 yılında Domates güvesi, Tuta absoluta (Meyrick, 1917) (Lepidoptera: Gelechiidae) nın Ülkemize giriş yapmasıyla domates yetiştiriciliğinin yoğun olduğu illerde ana zararlı konumuna geçmiştir. Domates güvesi ile mücadele yapılmadığı takdirde % zarara neden olmaktadır. Zararlının gerek beslenme davranışı ve gerekse insektisitlere karşı dayanıklılık oluşturması sebebiyle alternatif mücadele yöntemlerinin uygulanması zorunluluk haline gelmiştir. Bu proje ile, Tuta absoluta (Lep. Gelechiidae) ya karşı biyolojik mücadele olanaklarını araştırılması ve uygulamaya aktarılması hedeflenmektedir. Bu kapsamda öncellikle bölgemizdeki bir Trichogramma sp. çalışmada kullanılacaktır. Ayrıca genel predatörlerden bölgemizde daha fazla rastlanılan Nesidiocoris tenuis (Reuter) un T. absoluta üzerindeki etkinliği de belirlenecektir. ABSTRACT Although whiteflies (Bemisia tabaci Genn., Trialeurodes vaporariorum (West.) (Hemiptera: Aleyrodidae), leafminer Liriomyza trifolii (Burgess) (Diptera: Agromyziidae) and spider mites Tetranychus spp.(acarina: Tetranychidae) have been determined as main pests in tomato growing areas, Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera:Gelechiidae) has recently been the main pest of tomato since contamination to Turkey in The pest may cause up to % yield losses unless integrated pest management tools are not applied properly. Due to its feeding behaviour and resistance to insecticides, using alternative control methods should be compulsory. The aim of this project is to investigate the possibilities of biological control against Tuta absoluta (Lep. Gelechiidae). In this context, the indigenous egg parasitoid Trichogramma sp. which can be obtained from Antalya region will be used. Besides, general predators Nesidiocoris tenuis (Reuter) (Heteroptera: Miridae) effectiveness on T. absoluta will be also tested in cages under the protected cultivation. Anahtar Kelimeler: Domates, Tuta absoluta, Biyolojik Mücadele, Trichogramma sp., Nesidiocoris tenuis Projenin Amacı ve Gerekçesi: Ülkemiz dünyada domates üretiminde Çin, Amerika ve Hindistan dan sonra 4. sırada yer almaktadır (FAO, 2009). Yılın her mevsiminde örtüaltında yetiştirilen domates (Lycopersicon esculentum Mill.) Türkiye için önemli ihracat ürünlerinden birisidir. Örtüaltında üretilen sebzelerin % 61 ini domates oluşturmaktadır. Örtü altı alanları 2008 yılı itibarı ile ,8 ha ya ulaşmıştır. Bu alanın % 33,4 ü (18126,5 ha) alçak plastik tünel, geriye kalan %66,6 sı (36.089,3 ha) ise yüksek tünel, cam ve plastik sera alanları oluşmaktadır. Sera alanlarının %84,6 sı ve toplam örtü altı alanlarının %86,9 u Akdeniz Bölgesinde yer almaktadır (Tüzel ve ark., 2010). Ayrıca açık alanda da domates yetiştiriciliği yapılmakta ve Ülkemiz toplam domates üretimi tondur.

3 Güney Amerika kökenli olan T. absoluta Avrupa da ilk kez 2006 yılında İspanya da görülerek, daha sonra Fransa, İtalya, Malta, Hollanda, İngiltere, Macaristan, Bulgaristan ve Kuzey Afrika ülkelerinden Cezayir, Fas ve Tunus ta görülmüştür. Ülkemizde ilk kez Ağustos 2009 da İzmir in Urla ilçesinde Çanakkale de ve Balıkesir de saptanmış (Kılıç, 2010), kısa sürede yayılış göstererek, 2010 yılında Doğu Anadolu Bölgesi hariç diğer bölgelerde tespit edilmiştir. Akdeniz iklimine sahip bölgelerde yılda döl vererek, hızla çoğalan zararlı 2010 yılı ilkbahar örtüaltı yetiştiriciliğinde Akdeniz ve Ege Bölgesi nde önemli ürün kayıplarına neden olmuş ve domates ihracatını sekteye uğratmıştır. Özellikle Ukrayna dan bu zararlı nedeniyle tonlarca ürün geri dönerek imha edilmiştir. Zararlı, yaprak dokusu içerisinde beslendiği, insektisitlere dayanıklılık gösterdiği ve hızla çoğaldığı için mücadelesi oldukça zordur. Kimyasal mücadelenin tek başına yetersiz olduğu ve etkin bir şekilde mücadele edilmediği takdirde örtüaltı ve tarla domatesinde % varan zarara neden olmaktadır. Söz konusu zararlıya karşı etkili ve sürdürülebilir mücadele yöntemlerinin geliştirilmesine ihtiyaç vardır. Bu kapsamda uygun mücadele yöntemlerinin entegre edilerek uygulanması gerekmektedir. Bu nedenle T. absoluta ya karşı biyolojik mücadele olanaklarının araştırılması amaçlanmıştır. Proje ile Elde Edilmek İstenilen Çıktılar ve Kullanım Alanlarını Açıklanmalıdır. Ülkemize yeni giren ve domateste % e varan ürün kayıplarına neden olan, ihracatı sekteye uğratan Domates güvesi örtü altı ve açık alan yetiştiriciliğinin en önemli zararlısıdır. Bilindiği üzere sebze yetiştiriciliğinde önemli bir zararlı olan Domates güvesi ile mücadelede yoğun olarak kimyasal ilaç kullanılmaktadır. Yoğun kimyasal ilaç kullanımının tüm çevre ve ekoloji unsurlarından besin zincirinin son halkası olan insanlara olumsuz etkileri ve zararlılarda dayanıklılık oluşumu her geçen gün artmaktadır. Bu zararlı ile mücadelede yoğun pestisit kullanımının yerine çevre dostu ve sürdürülebilir bir mücadele modelinin geliştirilmesi hedeflenmektedir. Bu çalışmada Domates güvesine karşı belirlenecek alternatif mücadele yöntemlerinden biyolojik mücadele olanakları yıllarında araştırılacak ve elde edilen sonuçlar uygulamaya aktarılacaktır. Bu çalışma çerçevesinde, Ülkemizde Domates güvesine karşı ülkemizde saptanan saptanan yerli yumurta parazitoidleri zararlının mücadelesinde öncelikle kullanılacaktır. Bu projenin başarıyla sonuçlanması halinde örtüaltı ve açık alan yetiştiriciliğinde kimyasal mücadeleye alternatif mücadele yöntemlerinin Ülkemiz koşullarında uygulanabilirliği belirlenecek ve kimyasal pestisitlerin olumsuz etkileri azaltılacaktır. Projeden elde edilen sonuçların uygulamaya aktarılmasıyla zararlı baskı altına alınabilecek, kimyasal ilaçlama sayısı azalacak ve kalıntısız ürün elde edilebilecektir. Zararlı nedeniyle ihracatta yaşanan sorunlar giderilebilecek ve ülke ekonomisine katkı sağlanacaktır. Ayrıca bu proje Ülkemizde Domates güvesine karşı yürütülecek ilk ve kapsamlı bir çalışma olması yönüyle gelecekte yürütülecek benzer çalışmalara temel oluşturacaktır. LİTERATÜR ÖZETİ: Bu proje alanında şimdiye kadar yurtiçi ve yurtdışında yapılan araştırmaları ve bu çalışmalardan elde edilen bulguların kısa bir özetini yazın. Teklif edilen araştırmanın mevcut bilgi birikimine ne gibi katkıda bulunacağını özellikle belirtilmelidir. Villas-Boas ve Franca (1996). Brezilya da 1994 yılında kontrollü üç farklı sera koşullarında T. absoluta nın mücadele olanaklarını araştırdıklarını, birinci seraya sadece biyolojik mücadele yaptıklarını, temmuz-eylül aylarında 10 hafta parazitoid/ha dozunda T. pretiosum salımı ile 8 kez

4 Bacillus thuringiensis uyguladıklarını; ikinci seraya yine aynı dozda salım ile kimyasal mücadele (cyromazine, triflumuron+cartap (iki kez), methamidphos+cartap, abamectin ve acephate+fenpropathrin); üçüncü seraya ise sadece 6 kez yukarıda bahsedilen etkili maddeli ilaçlarla kimyasal mücadele uygulandığını, hasatta 25 bitkide örnekleme yaptıklarını, meyvede bulaşma oranının biyolojik mücadele ile %2, biyolojik ve kimyasal mücadele kombinasyonu ile %4, sadece kimyasal mücadele ile % 3 olduğunu, parazitlenme oranının biyolojik mücadele uygulanan serada %24.4 ± 5.2, biyolojik mücadele ile kimyasal mücadele kombinasyonunda %22.7± 8.4, sadece kimyasal mücadele uygulanan serada ise %6.2 ± 2.7 olduğunu, T. pretiosum un domates güvesinin biyolojik mücadelesinde ümit var olduğunu bildirmişlerdir. Domingues ve ark. (2003). Domates güvesi T. absoluta nın biyolojik mücadelesinde kullanılan Trichogramma pretiosum Riley (Hymenoptera: Trichogrammatidae) ile kimyasal mücadeleyi karşılaştırdıklarını, hasat sonrası meyvelerdeki zarar oranının biyolojik mücadele yapılan parselde %13, kimyasal mücadele yapılan parselde ise %58,3 olduğunu, seralarda biyolojik mücadele uygulamalarının kimyasal mücadeleye göre daha etkin olacağını bildirmişlerdir. Para ve Zucchim (2004). Brezilya da yumurta parazitoidi, Trichogramma pretiosum un salımı ile T. absoluta nın zarar oranında % 87.7 azalma tespit ettiklerini bildirmişlerdir. Pratissoli ve ark. (2005). Brazilya da T. absoluta nın biyolojik mücadelesinde T. pretiosum un en uygun salım dozunu belirlemek için yaptıkları çalışmada serada domates fide dikiminden 60 gün sonra alternatif konukçu E.kuehniella yumurtaları (200 yumurta) bulaştırdıklarını, yumurtaların %70, %20 ve %6 sını bitkinin üst, orta ve alt bölümüne yerleştirdiklerini, her konukçu yumurtası için 1,2,4,8,16 ve 32 oranlarında T. pretiosum salımı yaptıklarını, her konukçu yumurtası için 16 parasitoidin salım için en uygun olduğunu, bu oranın tarla koşullarında T. absoluta nın mücadelesinde kullanılan T. pretiosum salım oranına çok yakın olduğunu bildirmişlerdir. Faria ve ark. (2008). Yumurta parazitoidi, Trichogramma pretiosum Riley (Hymenoptera: Trichogrammatidae) un T. absoluta yı parazitlemesine domates bitkisinin yapılarının etkisini araştırdıklarını, domates bitkilerine öncelikle T. absoluta yı bulaştırdıklarını, 12 saat sonra ise T.pretiosum salımı yaptıklarını, paarzitoit salımından 24 saat sonra örnekleme yaptıklarını, paarzitlenmenin % arasında değiştiğini, parazitlenme üzerine bitki yapılarının etkisinin olmadığını, domates bitkisinin en üst kısmındaki yumurtaların hiç parazitlenmediğini ve parazitlenme oranının bitkinin üstten 3. yaprağına kadar daha fazla olduğunu ve aşağılara inildikçe parazitlenme oranının düştüğünü bildirmişlerdir. Urbaneja ve ark. (2008). Laboratuvar koşullarında T. absoluta nın yumurta ve larva dönemlerinin iki önemli yerli predatör olan Macrolophus pygmaeus (Rambur) ve Nesidiocoris tenuis Reuter (Hem.: Miridae) için av uygunluğunu belirlemek için yaptıkları çalışmada, her iki predatörün aktif olarak T. absoluta yumurta ve tüm larva dönemleri ile beslendiğini, ancak birinci dönem larvayı daha çok tercih ettiklerini, domateste biyolojik mücadele etmeni olarak kullanılabileceğini bildirmişlerdir. Arno ve ark. (2009). Macrolophus pygmaeus ve Nesidiocoris tenuis un T. absoluta nın hem yumurta hem de larva dönemleriyle beslenebildiğini, her iki türde de bir bireyin günlük 100 den fazla T. absoluta yumurtası tüketebildiğini, ancak N. tenuis un daha fazla tüketim kapasitesine sahip olduğunu bildirmişlerdir. Cabello ve ark. (2009a). İspanya da yumurta parazitoidi, Trichogramma achaeae (Hymenoptera: Trichogrammatidae) nin sera koşullarında T. absoluta nın biyolojik mücadelesinde iyi bir etmen olduğunu, 2008 yılının ağustos ve eylül aylarında 3-4 gün aralıklarla bitki başına 30 ergin veya metrekareye 75 adet ergin gelecek şekilde salım yapılması ile zarar oranında % azalma tespit

5 ettiklerini bildirmişlerdir. Cabello ve ark. (2009b). İspanya da domateste kontrollü iki yarı tarla koşullarında Tuta absoluta ya karşı Nabis pseudoferus (Hem.: Nabidae) salımı yaptıklarını, bitki başına 8 veya 12 adet birinci dönem N. pseudoferus nimf salımı ile T. absoluta yumurtalarında %92-96 oranında azalma belirlediklerini bildirmişlerdir. Molla ve ark. (2009). İspanya da domates serasında T. absoluta ya karşı salımı yapılan Nesidiocoris tenuis ile yaprak ve meyve bulaşmalarındaki azalmanın sırası ile % 97 ve % 100 olduğunu, Macrolophus pygmaeus salımı ile yaprak ve meyve bulaşmalarındaki azalmanın sırası ile %76 ve % 56 olduğunu, T. absoluta nın biyolojik mücadele programında her iki predatörün özellikle N. tenuis in nasıl kullanılabileceğinin araştırılması gerektiğini bildirmişlerdir. Monserrat-Delgado (2009). Serada T. absoluta nın mücadelesinde entegre mücadele programının etkili olduğunu, biyolojik mücadele etmenlerinin diğer mücadele yöntemleri ile entegre edilebileceğini, feromon tuzaklarında haftada 3-30 ergin yakalandığında bulaşmanın orta bulaşık olarak kabul edildiğini, biyolojik mücadele etmenlerinden Nesidiocoris tenuis ve Macrolophus pygmaeus predatörlerinin birlikte salımı ile birlikte su tuzağı ile azadirachtin ve Bacillus thuringiensis uygulanabileceğini, gerekli görüldüğü takdirde de indoxocarb kullanılabileceğini bildirmiştir. Az bulaşıklıkta (3 ergin/ tuzak /hafta) su tuzağı ile azadirachtin ve Bacillus thuringiensis in yeterli olduğunu, yüksek bulaşıklıkta (>30 ergin/ tuzak /hafta) ise su tuzağı ile haftalık Bacillus thuringiensis uygulaması ve indoxocarb ile spinosad uygulanmasının gerekli olduğunu rapor etmiştir. Kabiri ve ark. (2010). Tuzaklarda ilk T. absoluta erginleri görüldüğünde T. achaeae salımı (1 milyon parazitoit/ha/hafta) ile zarar oranının % azaldığını; parazitoidin predatör N. tenuis ile birlikte salımı ile daha etkili olduğunu bildirmişlerdir. MATERYAL ve METOT: Materyal Ephestia kuehniella, 25±1 C sıcaklık, % 60±10 oransal nemde karanlık ortamda üretilecektir. Üretimlerde besin olarak buğday unu: buğday kepeği (2:1) karışımı kullanılacaktır (Bulut ve Kılınçer 1987). Trichogramma sp. Trichogramma türü, sebze alanlarındaki T. absoluta yumurtalarından elde edilmeye çalışılacaktır. Eğer sebze alanlarında bulunamazsa, Mısır sap ve koçan kurdu (Sesamia cretica Led.) veya Mısırkurdu (Ostrinia nubilalis Hbn.) yumurtaları üzerinden elde edilmeye çalışılacaktır. Arazi çalışmalarında da, Trichogramma türü elde edilemezse, Adana Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsünde üretimi yapılan T. evanescens türü temin edilerek kültüre alınacaktır. Trichogramma spp., 25±1 C sıcaklık % 65±10 orantılı neme ayarlı uzun gün aydınlatmalı (16:8) iklim odasında E. kuehniella yumurtaları üzerinde üretilecektir. Elde edilen bir günlük E. kuehniella yumurtalarının embriyo gelişmesini engellemek amacıyla yumurtalar buzdolabının buzluk kısmında -4 C de 30 dakika tutulacaktır. Yumurtalar +4 C de buzdolabında saklanacaktır (Kovalenkov ve Kozlova, 1981). Daha sonra bu Ungüvesi yumurtaları A4 kağıdına, 1 cm eninde sürülen % 10 luk arap zamkı üzerine homojen bir şekilde serpiştirilecektir. Arap zamkı kurumaya başladıktan sonra bu yumurta kartları şeritler halinde kesilerek 16 cm uzunluğunda 1.5 cm çapındaki cam tüplere alınacak ve

6 üzerine Trichogramma spp. erkek ve dişi bireyleri eşit oranda verilecektir. Parazitoidin beslenmesi için tüpün iç yüzeyine ince bir çizgi halinde sulandırılmış bal sürülerek tüpün ağzı sık dokulu ince naylon tül veya pamuk tamponları ile kapatılacaktır. Hazırlanan kültür, iklim odasında tavanında lüx şiddetinde ışık bulunan raflarda, tüplerin dip kısmı ışık yönüne gelecek şekilde yerleştirilecektir. Yaklaşık 8-10 günde gelişmesini tamamlayarak çıkış yapan ergin parazitoidler, aynı yöntemle hazırlanan taze Ungüvesi yumurta etiketi bulunan başka bir tüpe parazitoidin ışığa yönelme davranışı göz önüne alınarak aktarılacaktır. Parazitoidin genetik yapısının bozulmaması ve kalitesini koruyabilmesi için doğal konukçusu olan O. nubilalis yumurtaları Trichogramma spp erginlerine zaman zaman verilecektir. Bu şekilde parazitoit üretimi sürekli olarak devam edecektir (Bulut ve Kılınçer 1987; Öztemiz 2001). Nesidiocoris tenuis Nesidiocoris erginleri ise salımlardan önce Koppert Türkiye firmasından temin edilecektir. Metot I. Yıl Salım Çalışmaları Arazi denemelerinin 1.yıl çalışması tek ekim yetiştirme periyodunda yapılacaktır. Seranın etrafı fide dikimleri yapılmadan önce tüllerle çevrilecektir. Seranın içinde denemelerde kullanılacak her bir kafes, 10 m 2 büyüklüğünde olacak ve etrafı tülle kaplanacaktır. Kafesteki bitki sayısı adet olacaktır. Bitkiler seraya Eylül ayı ortasında dikilecektir. Domates güvesi popülasyonu başlangıç salımları ile oluşturulacaktır. Bitkiler seraya dikildikten 14 gün sonra (2-3 gerçek yaprak gelişmesini tamamlayınca), her parsele stok kültürden alınan 60 adet ergin (2/1, dişi/erkek) bulaştırılacaktır (Cabello ve ark., 2009). Domates güvesinin cinsiyet ayrımı, erginlerin toplandıktan sonra buz üzerine konulup hareketsiz hale getirilip, abdomenlerinin kontrol edilmesiyle yapılacaktır. Zararlılar seraya salınmadan önce parsellerin arasına tül çekilecektir. Biyolojik mücadele uygulamalarında kullanılacak karakterler Çizelge 1 de verilmiştir. Çizelge 1. Tuta absoluta ile Biyolojik Mücadelede Uygulama Karakterleri Biyolojik Mücadele Etmeni Salım Oranları (adet/m 2 ) Salım sıklığı 1 Trichogramma spp. (T) 7 salım (haftada 2 75 salım) 2 Nesidiocoris tenuis salım 3 Nesidiocoris tenuis+ Trichogramma sp salım + 7 salım (haftada 2 salım) 4 Kontrol - - Deneme her bir karakter için tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak kurulacaktır. Parazitoid salımları, parsellere zararlının ilk yumurtası görülür görülmez yapılacaktır. Haftada 2 kez olmak üzere toplam 7 kez salım yapılacaktır (Çizelge 1). Bu salımlar sonrası zararlı baskı altına alınamazsa ilave Trichogramma sp. salımları yapılacaktır. Predatör salımları, domates güvesi bulaştırması yapıldıktan sonra Ephestia kuehniella

7 Yapılacak Faaliyetler yumurtaları ile birlikte yapılacaktır. E. kuehniella yumurtaları predatörün av yokluğunda beslenmesini sağlamak amacıyla kullanılacaktır. Toplam 2 kez salım yapılacaktır (Çizelge1). Kontrol parsellerinde ise faydalı böcek salımları yapılmayacaktır. Arazi denemeleri sırasında tüm kültürel işlemler üretici şartlarındaki gibi yapılacaktır. Denemenin yürütüldüğü serada kış aylarında ısıtma, bitkileri dondan korumak amacıyla yapılacaktır. İklim verileri bir datalogger yardımıyla kaydedilecektir. Örtüaltı domates yetiştiriciliğinde sorun olan hastalık ve diğer zararlılara karşı yapılacak pestisit uygulamaları için faydalılara en az etki gösterecek ilaçlar seçilecektir. Değerlendirme Tuta absoluta Sayımları Zararlının bulaştırıldığı tarihten itibaren haftada bir kez bitkinin tüm aksamlarında T. absoluta nın yumurta, larva ve pupasının sayımları, her bir parselde tesadüfen seçilen 5 bitkide 10 büyütmeli bir lup yardımıyla yapılacaktır. İlk domates meyveleri görüldükten sonra haftalık olarak 100 meyve kontrol edilerek zarar görmüş meyveler kaydedilecektir. Trichogramma spp. Sayımları Trichogramma nın bulaştırıldığı tarihten itibaren haftada bir kez örnekleme yapılacaktır. T. absoluta nın yumurtalarının parazitlenmesi, tesadüfi olarak seçilen 5 bitkide 15 er yaprakta incelenerek parazitli ve parazitsiz yumurtalar kaydedilecektir. Avcı Böcek Sayımları Faydalı salımının yapıldığı tarihten itibaren kullanılan avcı böceklerin nimf ve erginleri haftada bir kez sayılacaktır. Sayımlar her bir parselde tesadüfen seçilen 5 bitkinin tüm aksamında, 10 büyütmeli bir lup yardımıyla yapılacaktır. II. Yıl Salım Çalışmaları Arazi denemelerinin 2.yıl çalışması tek ekim yetiştirme periyodunda yukarıda açıklanan ilk yıl uygulamaları paralelinde yürütülecektir. Eğer gerekirse salım çalışmalarının optimizasyonu için sonraki yetiştirme peryodu olan güzlük domates yetiştiriciliğinde de deneme kurulacaktır. ÇALIŞMA TAKVİMİ Çalışma Takvimi Çizelgesi Aylar Sebze veya Trichog Mısır ramma alanları türünün ndan, 2012 kültüre Trichog Örtüaltı alınmas 2012 ramma domates ı Örtüaltı türü yetiştir 2013 domates elde me Örtüaltı yetiştir 2013 edebilm peryodu domates Değerl me Örtüaltı ek nda yetiştir endirm peryodu domates için sera parazitli deneme nda yetiştir e (*)Yazım vb. alanları gerektiği kadar uzatılabilir. yumurta sinin peryodu kurulan me ların kurulma nda sera sera peryodu toplanm sı deneme deneme nda ası (Kafesl sinin sinde kurulan

8 YÖNETİM DÜZENİ Projede görev alacak kişilerin her birinin projedeki sorumluluğu ve çalışma takvimleri tanımlanmalıdır. Adı Soyadı Dr. Mehmet KEÇECİ İlyas TEKŞAM Ali ÖZTOP Proje Yürütücülerinin Projeye Katkıları Yapılacak Faaliyetlerdeki Sorumlulukları Çalışma Takvimi Faydalı böcek üretimleri, I. ve II. yıl Örtüaltı domates yetiştirme peryodunda sera denemesinin kurulması (Kafeslerin oluşturulması, bitkilerin dikimi, faydalı salımları ve sayımlar) I. ve II. yıl Örtüaltı domates yetiştirme peryodunda sera denemesinin kurulması (Kafeslerin oluşturulması, bitkilerin dikimi, faydalı salımları ve sayımlar) I. ve II. yıl Örtüaltı domates yetiştirme peryodunda sera denemesinin kurulması (Kafeslerin oluşturulması, bitkilerin dikimi, faydalı salımları ve sayımlar) ay ay ay

9 Proje Sonuçları Uygulama Aktarımı Proje tamamlandıktan sonra elde edilmesi öngörülen çıktıların uygulamaya aktarılması ve yaygınlaştırılması proje lideri tarafından hazırlanır ve imzalanır. Proje Adı Tuta absoluta (Lep.: Gelechiidae) nın Biyolojik Mücadele Olanaklarının Araştırılması PROJENİN AMACI: Domates güvesi ile faydalı böcekler kullanarak mücadele edilip edilemeyeceğinin ve uygun salım yoğunluklarının belirlenmesi amaçlanmıştır. ÇIKTILARIN UYGULAMAYA AKTARILMASI VE YAYGINLAŞTIRILMASI Proje tamamlandıktan sonra, elde edilen çıktıların uygulamaya aktarılması; Domates güvesi ile biyolojik mücadeleden olumlu sonuçlar alınırsa, proje sonuçlarına ilişkin bilgi; ilgili bakanlık kuruluşları, çiftçi ve diğer sektör paydaşlarına bildiri, yayın, ve broşür olarak aktarılacaktır. Sıra Proje Çıktıları Çıktıların Uygulamaya Aktarılma Mekanizmaları 1 Domates güvesi ile biyolojik mücadele de kullanılacak faydalı böcekler ve salım yoğunluklarının belirlenmesi 2 3 Bildiri, yayın, broşür

10 TALEP EDİLEN BÜTÇE Talep edilen bütçe ve gerekçesi belirtilmelidir. Analitik bütçe olarak 06 Sermaye Giderleri bölümünde aşağıdaki belirtilen tablo doldurulmalıdır. Proje süresi bir yıldan fazla ise yıllık maliyetleri ayrı ayrı hesaplanmalıdır. I.Yatırım Tutarı 06 SERMAYE GİDERLERİ YILLARA GÖRE DAĞILIM 1.Yıl 2.Yıl 3 Yıl 4.Yıl 5 Yıl Mamul Mal Alımları Menkul Sermaye Üretim Giderleri Gayri Maddi Hak Alımları Gayrimenkul Alımları ve Kamulaştırılması Gayrimenkul Sermaye Üretim Giderleri Menkul Malların Büyük Onarım Giderleri Gayrimenkul Büyük Onarım Giderleri Stok Alımları Diğer Sermaye Giderleri Toplam Genel Toplam II. Bütçe Gerekçesi ve Yatırım Tutarının Dağılımı KAYNAKÇA ARNO, J., Sorribas, R., Prat, M., Montse, M., Pozo, C., Rodriguez, D., Garreta, A., Gomez, A., Gabarra, R., (2009). Tuta absoluta, a New Pest in IPM tomatoes in the Northeast of Spain. IOBC/WPRS Bull. 49: BRANCO, M.C., França, F.H., (1993). Susceptibility of Three Populations of Scrobipalpuloides absoluta (Lep.: Gelechiidae) to Cartap. Hortic. Bras. 11: BUENO, V.H.P., (2005) Implementation of biological control in greenhouses in Latin America: How far are we? 2nd International Symposium on Biological Control of Arthropods. USDA Forest Service Publication FHTET : BULUT, H., Kılınçer, N., (1987). Yumurta Paraziti Trichogramma spp. (Hymenoptera: Trichogrammatidae) nin Un güvesi (Ephestia kuehniella Zell.) (Lepidoptera: Pyralidae) Yumurtalarında Üretimi ve Konukçu-Parazit İlişkileri. Türkiye I. Entomoloji Kongresi, Ekim, İzmir, s CABELLO, T., (2009). Control biológico de Noctuidos y otros Lepidópteros. In: Jacas, J. & Urbaneja, A. (Eds.). Control biológico de Plagas. Phytoma, Valencia, Spain: CABELLLO, T., Gallego, J.R., Vila, E., Soler, A., Pino, M.del., Carnero, A., Hernandez-Suarez, E., Polazsek, A., (2009a). Biological Control of the South American Tomato Pinworm, Tuta absoluta (lep.: Gelechiidae), With Releases of Trichogramma achaeae (Hym.:Trichogrammatidae) on Tomato Greenhouse of Spain. IOBC/WPRS Bull 49: CABELLO, T., Gallego, J.R., Fernandez-Maldonado, F.J., Soler, A., Beltran, D., Parra, A., Vila, E., (2009b). The Damsel Bug Nabis pseudoferus (Hem.: Nabidae) As a New Biological 1

11 Control Agent of the South American Tomato Pinworm, Tuta absoluta (Lep.: Gelechiidae), in Tomato Crops of Spain. IOBC/WPRS Bulletin, Vol. 49, DOMINGUES, G.R., Oliveira, H.N., Kasten, P., Parra, J.R.P., (2003) Control of the Tomato Moth Tuta absoluta (Lep.: Gelechiidae) by Trichogramma pretiosum, Realased in Greenhouses. Egg Parasitoid News 15: 26. EPPO, (2005). Data sheets on quarentine pests: Tuta absoluta. OEPP/EPPO Bul 35: FAO, www. fao.org. FARIA, C.A., Torres, J.B., Fernandes, A.M.V. Farias, A.M.I., (2008) Parasitism of Tuta absoluta in tomato plants by Trichogramma pretiosum Riley in response to host density and plant structures. Cienc. Rural 38: GABARRA, R. A., (2010). Resultados de las Experiencias de Control Biologico de la Polilla del Tomate en Cultivo de Invernaderoy Aire Libre eb Cataluna Phytoma Espana 217: JALALI, S.K., Singh, S.P., Venkatesan, T., (2002). Selection of promising species of Trichogrammatid egg parasitoid for field evaluation against coconut leaf eating caterpillar, Opisina arenosella. J. Plant. Crops 30: KABIRI, F., Wila, E., Cabello, T., (2010). Trichogramma achaeae : An Excellent Biocontrol Agent Against Tuta absoluta. Sting33 IOBC Newsletter on Biological Control in Greenhouses. KILIÇ T. (2010) First record of Tuta absoluta in Turkey. Phytoparasitica. Jul Vol.38,Iss.3;p.243. KOVALENKOV, V.G., Kozlova, N.V., (1981). Seasonal Colonisation of Habrobracon. Zashchita Rasteni, No : 12, LIETTI, M.M.M., Botto, E., Alzogaray, R.A., (2005). Insecticide Resistance in Argentine Populations of Tuta absoluta (Lep.: Gelechiidae). Neotrop. Entomol. 34: MOLLÁ, Ó., Montón, H., Vanaclocha, P., Beitia, F., Urbaneja, A., (2009). Predation by the Mirids Nesidiocoris tenuis and Macrolophus pygmaeus on the Tomato Borer Tuta absoluta. IOBC/WPRS Bulletin, Vol. 49, MONSERRAT-DELGADO, A., (2009). La Pollila del Toma Tuta absoluta en la Region de Murcia: Bases Para su Control. Técnica 34, Conséjeria de Agricultura y Agua, Regiön de Murcia,112 pp. NAGARAJA, H., Ramesh, B., Ravindra, A.C., (2002) Trichogrammatids Used Commercially by Biotech International Ltd., Bangalore, India. Egg Parasitoid News 14: ÖZTEMİZ, S., (2001). Çukurova da Mısırkurdu (Ostrinia nubilalis Hubner (Lepidoptera :Pyralidae) nun Trichogramma evanescens Westwood (Hymenoptera: Trichogrammatidae) İle Parazitlenmesine Bazı Faktörlerin Etkilerinin Belirlenmesi.Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Adana, 172p. 2

12 PARRA, J.R.P., Zucchim R.A., (2004). Trichogramma in Brazil: Feasibility of Use After Twenty Years of Research. Neotrop. Entomol. 33: PRATISSOLI, D., Thuler, R.T., Andrade, G.S., Zanotti, L.C.M., Silva, A.F.da, (2005). Estimativas de Trichogramma pretiosum Para Controle de Tuta absoluta em Tomateiro Estaqueado. Pesquisa Agropecuária Brasileira, ISSN X, V. 40 (7) p RIQUELME, M.B., Botto, E.N., (2003). Dispersión y Persistencia de Trichogrammatoidea bactrae (Hym.: Trichogrammatidae) en Cultivo de Tomate Bajo Cubierta. XXV Congreso Nacional de Entomología, Talca - Chile, 26 al 28 de Noviembre. SIQUEIRA, H.A.A., Guedes, R.N.C., Picanco, M.C., (2000). Insecticide Resistance in Populations of Tuta absoluta (Lep.: Gelechiidae). Agric. For. Entomol. 2: TÜZEL, Y., Gül A., Daşgan, H., Y., Öztekin, G., B., Engindeniz, S., Boyacı, H., F., Ersoy, A., Tepe, A. ve Uğur, A., (2010). Örtüaltı Yetiştiriciliğinin Gelişimi. VII. Ziraat Kongresi, Ocak 2010, Ankara, s. URBANEJA, A., Vercher, R., Navarro, V., Garcia-Mari, F., Porcuna, J.L., (2007). La Polilla del Tomate, Tuta absoluta. Phytoma-España, 194: URBANEJA, A., Montón, H., Mollá, O., (2008). Suitability of the Tomato Borer Tuta absoluta As Prey for Macrolophus pygmaeus and Nesidiocoris tenuis. Journal of Applied Entomology V:133 (4), VILLAS-BOAS, G. L., Franca, F. H., (1996). Use of the Parasitoid Trichogramma pretiosum for Control of Brazilian Tomato Pinworm in Tomato Grown in the Greenhouse. Hortic. Bras. 14: TEKLİF ONAYI Adı Soyadı Tarih İmza Proje Lideri Dr. Mehmet KEÇECİ /06/2011 Öneren Kuruluş Müdürü Dr. Suat YILMAZ /06/2011 İşbirliği Yapılan Kuruluş Yetkilisi İşbirliği Yapılan Kuruluş Yetkilisi 3