ZEMİN SIKIŞTIRMA MAKİNELERİ (Compacting Equipment)

Transkript

1 ZEMİN SIKIŞTIRMA MAKİNELERİ (Compacting Equipment) SİLİNDİRLER TOKMAKLAR VİBRATÖRLER (Rollers) (Rammers-Compactors) (Vibrators) *DÜZ SİLİNDİRLER *SIÇRAYAN TOKMAKLAR *SİLİNDİRLİ VİBRATÖRLER (Wheel Rollers, (Rammer Compactors, (Vibrating Drum Rollers) Tandem Rollers) Impact Stampers) *KEÇİAYAĞI SİLİNDİRLER *KREN TOKMAKLAR *PLAKALI VİBRATÖRLER (Sheep s-foot Roller) (Freefall Hammers, (Vibrating Plate Compactors) Crane Hammers) *LASTİK TEKERLEKLİ *DAHİLİ VİBRATÖRLER SİLİNDİRLER (Terra-Probe Vibrators) (Rubber-tyre Rollers) ZEMİN SIKIŞTIRILMASININ AMAÇLARI Küçük danelerin Yük altında Zeminin su alma Zeminin taşıma büyüklerin aralarında deformasyonları eğilimini azaltmak kabiliyetini artırmak yerleştirilmesi; su ve hava boşluklarını azaltmak

2 ZEMİN SIKIŞTIRILMASINDA ROL OYNAYAN FAKTÖRLER SIKIŞTIRMA MAKİNESİYLE ZEMİNLE İLGİLİ SIKIŞTIRMA YÖNTEMİYLE İLGİLİ FAKTÖRLER FAKTÖRLER İLGİLİ FAKTÖRLER *Makinenin Cinsi *Zemin cinsi * Tabaka kalınlığı (Dane,kohezyon,v.b.) *Makinenin Tipi * Geçiş sayısı *Rutubet *Makinenin Karakteristik derecesi (Nem oranı) değerleri BİR ZEMİNİ SIKIŞTIRMAK İÇİN GEREKLİ KURALLAR 1-) Zeminin rutubet (nem) derecesi optimum değerde olmalıdır. 2-) Seçilen zemin sıkıştırma makinesi türü zeminin cinsine uygun olmalıdır. 3-) Başlangıçta sıkıştırma etkisi küçük olmalıdır. 4-) İki geçiş arasında elastik deformasyon için yeterli süre bırakılmalıdır. 5-) Plastik deformasyon sağlandıkça, istenilen sıkıştırma derecesi elde edilinceye kadar geçişler tekrarlanmalıdır. 6-) İstenilen sıkıştırma derecesi elde edilemeden plastik deformasyon sona ererse, geçişlere daha büyük sıkıştırma etkisiyle devam edilmelidir.

3

4

5 ZEMİNLERİN SIKIŞMA DERECELERİNİN BELİRLENMESİ, PROKTOR ORANI (P.O.): 1 1:Sıkıştırma sonunda işyerinde alınan numunenin kuru birim P.O. = x 100 hacim ağırlığı 2 2:Laboratuarda, proktor aletiyle sıkıştırılan numunenin kuru birim hacim ağırlığı DÜZ (Çelik Bandajlı - Tandem) SİLİNDİRLERİN; TEKERLEK SAYISINA GÖRE TİPLERİ ÖZELLİKLERİ 1, 2, 3, 4, 5,... Tekerlekli olabilir. OLUMLU YÖNLERİ OLUMSUZ YÖNLERİ.Düzgün bir sıkıştırma.sıkıştırabileceği yüzeyi verir tabaka ELEMANLARI kalınlıkları azdır a)gövde.rölatif kayma hızı.yokuş çıkma b)tekerlekler küçük kırmataşları kabiliyeti azdır. c)donatım (sıyırıcı, ıslatıcı,balast) sıkıştırabilir. İŞLETİLMESİ a) Sıkıştırmaya kenar şeritlerden başlanmalı, en son olarak orta şerit sıkıştırılmalıdır. KARAKTERİSTİK DEĞERLERİ b) Yanyana olan şeritler birbirlerine 30 cm. a)ağırlığı Ton bindirilmelidir. b)motor gücü PS c) İleri ve geri gidiş yön değiştirmelerde bu c)tekerlek çapı cm. geçişler ani olmamalı ve hep aynı noktalara d)şerit genişliği cm. rastlamamalıdır. KULLANILDIĞI YERLER :Asfalt ve kırmataş e)ileri vites sayısı vites f)geri vites sayısı vites yol kaplamalarını sıkıştırmak g)yürüme hızı km/h

6 KEÇİAYAĞI SİLİNDİRLERİN; ELEMANLARI ÖZELLİKLERİ a) Traktör OLUMLU YÖNLERİ OLUMSUZ YÖNLERİ b) Arka kısım Silindir. Sıkıştırabileceği. Yuvarlanma direnci Çerçeve tabaka kalınlığı fazla. fazladır. Donatım. Gerekli geçiş sayısı fazla (Sıyırıcı,Balast). Üst üste serilen. Manevra kabiliyeti az. tabakaları birbirine. Su muhtevası bakımından KULLANILDIĞI YERLER iyi birleştirir, kaynaştırır hassastır. VE İŞLETİLMESİ. En üstteki tabaka mutlaka. Kohezyonlu zeminlerin sıkıştırılmasında pürüzlü kalır. kullanılır.. Tabaka kalınlığı ayak uzunluğundan fazla olmamalıdır.. Su muhtevası optimum olmalıdır.. Kurba dönüşleri sıkıştırılan sahanın dışında yapılmalıdır.

7 KEÇİAYAĞI SİLİNDİRLERİN KARAKTERİSTİK DEĞERLERİ. Balastsız ağırlığı Ton. Balastlı ağırlığı Ton. Silindir uzunluğu m.. Silindir çapı m.. Ayak uzunluğu cm.. Ayak sayısı adet. Boş olarak ayak basıncı kg/cm 2. Dolu iken ayak basıncı kg/cm 2. Çekme hızı km/h.. Gerekli geçiş sayısı geçiş.

8 LASTİK TEKERLEKLİ SİLİNDİRLERİN; TİPLERİ ÖZELLİKLERİ a) İki dizi tekerlekli (çift akslı) OLUMLU YÖNLERİ OLUMSUZ YÖNLERİ b) Tek dizi tekerlekli (tek akslı). Sıkıştırabileceği tabaka. Yalnızca manevra yeteneği ELEMANLARI kalınlığı fazladır.. Gerekli geçiş sayısı azdır a) Traktör. Yuvarlanma direnci azdır. b) Arka kısım Tekerlekler. İri daneli zeminleri Şasi sıkıştırabilir. KULLANILDIĞI YERLER Balast Sandığı a) Kohezyonlu zeminlerin sıkıştırılmasında b) İri daneli kohezyonlu zeminlerin sıkıştırılmasında KARAKTERİSTİK DEĞERLERİ. Ağırlığı Ton. Ön dizideki tekerlek sayısı adet. Arka dizideki tekerlek sayısı adet. Şerit genişliği m.. Çekme hızı km/h.. Sıkıştırılabilecek tabaka kalınlığı cm.. Gerekli geçiş sayısı geçiş. Zeminlerin nem dereceleri bakımından hassas değildir. azdır. Dönüş yarıçapı fazladır

9

10

11 SIÇRAYAN TOKMAKLARIN; ELEMANLARI ÖZELLİKLERİ a)piston, piston kolu, ağırlık OLUMLU YÖNLERİ OLUMSUZ YÖNLERİ b)silindir. Sıkıştırabileceği tabaka. İş verimi düşüktür, bu yüzden c)yay kalınlığı fazladır. sıkıştırma gideri fazladır. d)yakıt donanımı (depo+karbüratör). Su muhtevası bakımın-. Kohezyonlu zeminler için e)ateşleme donatımı dan çok hassas değildir. elverişsizdir.. Manevra ve köşelere. Bakımı zordur. TİPLERİ yanaşma kabiliyeti a)düşey eksenli fazladır. b)eğik eksenli KULLANILDIĞI YERLER KARAKTERİSTİK DEĞERLERİ. Az kohezyonlu, daneli zeminlerin. Ağırlıkları kg. sıkıştırılmasında.. Sıkıştırabileceği tabaka kalınlığı cm.. İri daneli zeminlerin. Sıçrama yüksekliği cm. sıkıştırılmasında.. Dakikadaki sıçrama sayısı /dak.. Taban alanı m 2

12 KREN TOKMAKLARIN; ELEMANLARI KARAKTERİSTİK DEĞERLERİ a) Yürür Kren. Tokmak ağırlığı kg. b) Tokmak. Dakikadaki düşüş sayısı /dak.. Düşüş yüksekliği m.. Tokmağın taban alanı m2. Sıkıştırabileceği tabaka kalınlığı cm. SİLİNDİRLİ VİBRATÖRLERİN; ELEMANLARI KARAKTERİSTİK DEĞERLERİ a) Traktör. Ağırlığı Ton. b) Arka Kısım. Silindir çapı cm. *Silindir. Silindir uzunluğu cm. *Şasi. Titreşim sayısı /dak. *Motor. Sıkıştırabileceği tabaka kalınlığı cm. *Eksantrik kütle TİPLERİ a) Römork şeklinde çekilen Tek başına kohezyonlu ya da daneli zeminler için elverişsizdir. b) Kendi kendine hareket edebilen Kısmen kohezyonlu kısmen daneli zeminlerde daha etkilidir.

13 PLAKALI VİBRATÖRLERİN; ELEMANLARI KARAKTERİSTİK DEĞERLERİ a) Plaka. Ağırlığı Kg. b) Motor. Plaka Genişliği cm. c) Eksantrik kütle. Plaka uzunluğu cm. TİPLERİ. Titreşim sayısı /dak.. Titreşim kuvveti Kg.. Sıkıştırabileceği tabaka kalınlığı cm. a) Tek eksantrik kütleli *. Daneli zeminlerin sıkıştırılmasında kullanılır. b) Çift eksantrik kütleli DAHİLİ VİBRATÖRLERİN; ELEMANLARI KARAKTERİSTİK DEĞERLERİ a) Yürür Kren. Ağırlığı Kg. b) Vibratör Ünitesi. Uzunluğu m. *Vibratör kovanı. Çapı cm. *Elektrik Motoru. Dalma derinliği m. *Eksantrik Kütle İŞLETİLMESİ, ÖZELLİKLERİ, KULLANILDIĞI YERLER. Zemine belli aralıklarla ve belli derinliğe kadar, sabit bir hızla daldırmak suretiyle kullanılır.. Çok kalın tabakaları titreşim yoluyla sıkıştırabilmesine karşılık iş verimi düşük, pahalı bir yöntemdir; ancak yüksek toprak dolguların sıkıştırılmasında kullanılır.

14

15 ZEMİN SIKIŞTIRMA MAKİNELERİNDE (Silindirlerde) GENEL PROBLEM ÇÖZÜMÜ VE UYGULAMALAR *. Silindirler, çeşitli amaçlar için belirli ölçü ve boyutlarda üretilmiş ve işletilmekte olan; serilmiş, kabarmaya maruz kalmış yumuşak ve dolgu niteliği taşıyan malzeme, kaplama, zemin, yüzey v.b. aksamı sıkıştırarak hacmini azaltmaya, boşluklarını azaltarak stabilizasyonunu sağlamaya yarayan iş makineleridir. *. Burada keçiayağı, vibrasyonlu ve çelik bandajlı (tandem) düz silindirlerin verim ve sayılarını bulmaya yönelik problemler ile hesaplamalardan örnekler verilecektir. *. Zemin Sıkıştırma Makinelerinde;.. Devre Süresi yada Bir Periyotluk Süre: Cm = t 0 + L/v,.. Sıkışmış cinsinden Saatlik Verim: Q = 60. w. D. L. f. E / (n. C m ) formülleriyle hesaplanmaktadır. Formüllerde; Q m 3 /h : Saatlik Verim w m : Sıkıştırma makinesinin genişliği D m L m n - : Sıkıştırılacak tabaka kalınlığı : Sıkıştırılacak tabaka uzunluğu : Enbüyük sıkılığa (kompaksiyon) erişmek için gerekli geçiş sayısı f - :Zemin Dönüşüm Faktörü / Kabarma Katsayısı (kabarmış sıkışmış) E - t 0 dak v m/dak :İş ve yönetim durumu / Saatteki yararlı süre faktörü :Sabit süre (dönüş, vites değiştirme, hızlanma, yavaşlama, v.s.) :Sıkıştırma makinesinin hızı

16 ZEMİN SIKIŞTIRMA MAKİNELERİ İÇİN ÖRNEK VERİM HESABI VERİLENLER: İSTENENLER: *. Yan yana iki adet silindirli keçiayağı kullanılmaktadır. *. Heriki silindirin toplam genişliği m. *. Sıkıştırılacak tabaka kalınlığı m. *. Sıkıştırılacak tabakanın uzunluğu m. *. Killi zemin için dönüşüm faktörü *. Yararlı süre (iş ve yönetim durumu faktörü) *. Enbüyük sıkılığa erişmek için gerekli geçiş sayısı *. Sabit süre dak. *. Sıkıştırma makinesinin (çekici traktörün) hızı... 4 Km/h. a) Sıkışmış cinsinden saatlik verimin bulunması. b) Saatte 600 m 3 sıkıştırma elde edebilmek için kaç çift keçiayağının gerekli olduğunun bulunması. ÇÖZÜM: a) Traktörün hızı v= 4 Km/h = 66.7 m/dak., w= 3.70 m., D= 0.20 m., L= 300 m. f= 0.63, E= 0.80, n= 12, t 0 = 1.8 dak. Devre süresi (C m ): Cm = t 0 + L/v = /66.7 = 6.30 dak. (bir periyotluk sıkıştırma süresi) Q = 60xwxDxLxfxE / (nxc m ) = 60x3.70x0.20x300x0.63x0.80 / (12x6.30) Q = 88.8 m 3 /h b) Gerekli keçiayağı silindir çifti: 600 / 88.8 = Adet (Not: Sıkıştırılacak zeminlere uygun sıkıştırma makineleri, özellikleri ve diğer bilgiler Tablo 1.31 de verilmiştir.)

17 VİBRASYONLU SİLİNDİRLER İÇİN ÖRNEK VERİM HESABI 3500 m. uzunluğunda, 6 m. genişliğinde ve 25 cm. kalınlığında bir yol üst temel tabakasının sıkıştırılmasında aşağıda özellikleri verilen bir vibrasyonlu silindir çalıştırılmaktadır. VERİLENLER: *. Silindirin genişliği mm. *. Silindirin hızı Km/h. *. Sabit süre dak. *. Zemin cinsi... Stabilize kum-çakıl *. Enbüyük sıkılık için gerekli geçiş sayısı... 4 *. Saatte çalışılan yararlı süre dak/h. İSTENENLER: a) Vibrasyonlu silindirin sıkışmış cinsinden saatlik veriminin bulunması. b) Sözkonusu tabakanın 5 saatte sıkıştırılabilmesi için gerekli silindir sayısının bulunması.

18 ÇÖZÜM: a) Silindirin genişliği (w = 2.13 m.) yol genişliğinin (W = 6.00 m.) 1/3 ü kadardır.. Silindir hızı v = 4.5 Km/h = 75 m/dak.. Sıkıştırılan tabakanın kalınlığı: D = 0.25 m.. Sıkıştırılan tabakanın uzunluğu: L = 3500 x 3 = m.. Sıkıştırılan tabakanın genişliği: W = 6.00 m.. Gerekli geçiş sayısı: n = 4, Sabit süre: t 0 = 3.25 dak., Verim faktörü:e=50/60=0.83, Zemin dönüşüm faktörü:f =0.86 (Tab:1.32). Devre süresi: Cm = t 0 + L/v = /75 = dak.. Verim: Q = 60xwxDxLxfxE / (nxc m ) Q S = 60x2.13x0.25x10500x0.86x0.83 / (4x143.25) = 420 m 3 /h b) Tabakanın hacmi: V = 3500 x 6 x 0.25 = 5250 m 3. Bir silindir saatte 420 m3 zemin sıkıştırabildiği için; gerekli silindir sayısı: 5250 / (5 x 420) = Adet silindir sözkonusu zemini 5 saatte sıkıştırabilecektir.

19 DELME VE ÇAKMA MAKİNELERİ (DRILLS AND HAMMERS) DELEÇLER SONDAJ MAKİNELERİ ŞAHMERDANLAR (Jackhammers, (Drills) (Pile Hammers) Sinkers) Tabancalar yada. ÇARPMA HAREKETLİ.EL ŞAHMERDANI Perferatörler (Shot Drills,Diamond Drills) Drifters.MEKANİK ŞAHMERDAN Wagon Drills.DÖNME HAREKETLİ (Drop Hammers) (Rotary-Percussion Drills).DİREKT ETKİLİ ŞAHMERDANLAR (Direct-acting Hammers) *Yarı Otomatik Tokmaklar (Single-acting Steam Hammers) *Otomatik Tokmaklar (Double-acting Steam Hammers, *Differantial-acting Steam Hammers) *Dizel Tokmağı (Diesel Hammer) *Vibratörlü Tokmak (Vibratory Hammer)

20 DELEÇLERİN; TİPLERİ a) Basınçlı havayla çalışan olmak üzere 3 temel tip deleç vardır. b) Elektrik motoruyla çalışan En çok kullanılanı, basınçlı havayla çalışan ve c) Benzin motoruyla çalışan dinamit yerleştirmek üzere, lağım atmak amacıyla çalıştırılan tiplerdir. ELEMANLARI. Gövde (silindirik). Mandal çarkı. Sehpa (Drifter). Piston ve piston kolu. Döndürme kovanı. Kırıntı uzaklaştırma tertibatı. Kalem (Bit) Tek Haç Özel Ağızlı Ağızlı Ağızlı

21

22 DELEÇLERİN İŞLETME VE BAKIMI *. Sert zeminler için vurucu kütlesi büyük, vuruş sayısı küçük deleçler kullanılmalıdır. *. Yumuşak zeminler için ise tersine, kütlesi küçük ve darbe sayısı çok olan deleçler kullanılmalıdır. *. Düzenli olarak parçaları yağlanmalı ve zaman zaman benzin ya da tinerle temizlenmelidir. *. Zamanla körleşen kalem uçları; C ye kadar ısıtılıp dövülerek şekil verilmeli, havada soğutulmalı, C ye kadar ısıtılıp suda sertleştirilmeli, C ye kadar ısıtılıp havada soğutularak sertleştirilmeli, tavlanmalıdır. *. Kalem ucundaki aşınma nedeniyle delik çapı gittikçe küçülür. Bu yüzden boy uzadıkça kalem her kademede 3 mm. kadar küçültülmelidir. KARAKTERİSTİK DEĞERLERİ. Delecin ağırlığı Kg.. Dakikadaki vuruş sayısı /dak.. Dakikadaki dönüş sayısı /dak.. Az sert zeminde verim cm/dak.. Orta sert zeminde verim cm/dak.. Çok sert zeminde verim cm/dak.

23 SONDAJ MAKİNESİ KULLANMANIN GENEL AMAÇLARI 1- Ağır yapıların inşa edileceği şüpheli zeminleri tanımak. 2- Yerinde temel beton kazığı teşkil etmek. 3- Temel inşaatlarında zemin suyu seviyesini düşürmek. 4- Taş ocağı aramak ve işletmek. 5- Su, petrol ve maden aramak. 6- Jeolojik araştırmalar yapmak.

24 ÇARPMA HAREKETLİ SONDAJ MAKİNELERİNİN; ELEMANLARI KARAKTERİSTİK DEĞERLERİ a) Alt kısım (şasi). Açabileceği max. delik derinliği m. b) İskele. Delik çapı cm. c) Vinç. Trepan ağırlığı Kg. d) Krank-Biyel mekanizması. Düşüş yüksekliği cm. ve tahrik kasnağı. Dakikadaki vuruş sayısı /dak. e) Trepan (kesici uç) f) Klapeli kova

25

26 DÖNME HAREKETLİ SONDAJ MAKİNELERİNİN; ELEMANLARI KARAKTERİSTİK DEĞERLERİ a) Kule (genellikle kafes kiriş şeklinde). Açabileceği max. delik derinliği m. b) Vinç. Delik çapı cm. c) Döndürme tertibatı. Çubuk uzunluğu m. d) Çubuklar (Tijler) ve Trepan. Dakikadaki devir sayısı /dak. e) Kırıntı uzaklaştırma tertibatı EL ŞAHMERDANLARININ; ELEMANLARI KARAKTERİSTİK DEĞERLERİ a) Üç ayaklı sehpa VİNÇSİZ KÜÇÜK EL VİNCİ OLAN b) Tokmak TİPLERDE TİPLERDE c) El vinci. Tokmak ağırlığı : Kg. : Kg. d) El vinci (ya da makara-halat bağlantısı). Düşme yüksekliği: cm. : 1 6 m. e) Klavuz (kazık ya da palplanşı düşey tutabilmek için)

27

28 MEKANİK VİNÇLİ ŞAHMERDANLARIN; ELEMANLARI ÖZELLİKLERİ VE KARAKTERİSTİK DEĞERLERİ a) Alt kısım (raylı, şasili, 4 tekerlekli). Daha ağır kazık ve palplanşların daha kısa zamanda b) İskele (hareketli ve kafes kiriş çakılmalarını sağlar. c) Tokmak. İyi bir çakma için tokmak ağırlığının ve düşüş yüks. nin d) Mekanik vinç büyük seçilmesi gerekir. e) Klavuz. Direkt etkili şahmerdanlara göre enerji harcaması ve çakma süresi fazladır.. Tokmak ağırlığı Kg.. Düşme yüksekliği cm.. Dakikadaki vuruş sayısı /dak. YARI OTOMATİK (Direkt Etkili) TOKMAKLARIN; ELEMANLARI KARAKTERİSTİK DEĞERLERİ a) Silindir (Tokmak). Mekanik vinçli şahmerdanlara göre enerji kullanımı b) Piston ve Piston kolu ve çakma süresi azdır. c) Üç yollu musluk. Tokmak silindirin ağırlığı Ton d) Klavuz. Düşme yüksekliği cm.. Dakikadaki vuruş sayısı /dak.

29 TABLO 3.1 ŞAHMERDANLARIN KULLANILDIĞI YERLER VE ÖZELLİKLERİ KULLANILDIĞI YER OLUMLU YÖNLERİ OLUMSUZ YÖNLERİ 1. MEKANİK VİNÇLİ (SERBEST DÜŞMELİ) ŞAHMERDANLAR Büyük yük taşıyacak kazıkların çakılmasında El şahmerdanına göre daha ağır kazık ve palplanşları daha çabuk çakabilirler Kazığın kırılmasına ve zararlı sarsıntıya neden olur Gürültülü çalışır Direkt etkilerden fazla enerji harcar, çakma süresi uzundur. 2. DİREKT ETKİLİ ŞAHMERDANLAR 2.1. YARI OTOMATİK (TEK ETKİLİ ŞAHMERDANLAR) Büyük yük taşıyacak kazıkların çakılmasında Enerji sarfiyatı mekanik şahmerdanlardan az ve çakma süresi kısadır Buhar kazanı veya kompresör yer tutar Gürültülü çalışır 2.2 OTOMATİK (ÇİFT ETKİLİ ŞAHMERDANLAR) Granüler zeminlerde Kazık sökmede Zararlı sarsıntı doğurmaz Sert zeminlerde kazık çakmak (Kinetik enerji küçük) Buhar kazanı-kompresör yer tutar Gürültülü çalışır 3. DİZEL ŞAHMERDANLAR Koheziv zeminlerde Buhar kazanı kompresör olmadığından az yer kaplar Ekzost gazı (Kapalı yer) Çakmada kullanılan enerji belli değildir 4. VİBRASYONLU ŞAHMERDANLAR Koheziv olmayan daneli zeminlerde Gürültüsüz çalışır

30

31 OTOMATİK (Direkt Etkili) TOKMAKLARIN; ELEMANLARI ÖZELLİKLERİ a) Silindir OLUMLU YÖNLERİ OLUMSUZ YÖNLERİ b) Piston (Tokmak). Dakikadaki vuruş sayısı. Vuruşlarda kinetik c) Çekmece yüksek enerji az olduğu için KARAKTERİSTİK DEĞERLERİ. Tokmak düşüş yüksekliği sert zeminlerde çakma. Tokmak ağırlığı Kg. küçük işinde kullanılamaz.. Düşme yüksekliği cm.. Vuruşlarda kinetik enerji. Vurma sayısı /dak. civarda srsıntı doğurmaz.. Kazık sökme işlerinde kullanılabilir. (Direkt Etkili) DİZEL TOKMAĞININ; ELEMANLARI ÖZELLİKLERİ VE KARAKTERİSTİK DEĞERLERİ a) Başlık ve piston (yakıt deposu. Çakılma direnci az olan zeminlerde bu şahmerdanlar başlığın içindedir; piston başlığın kullanılmaz; orta ve yüksek sürtünme dirençli içinde ve sabittir) zeminler için uygundur. b) Klavuzlama çubukları. Buhar kazanı ve kompresör gerektirmez. c) Silindir (Tokmak). Tokmak ağırlığı Kg.. Max. düşme yüksekliği cm.. Dakikadaki vuruş sayısı /dak.

32 (Direkt Etkili) VİBRATÖRLÜ TOKMAĞIN; ELEMANLARI ÖZELLİKLERİ VE KARAKTERİSTİK DEĞERLERİ a) Vibrasyon kutusu. Sessiz çalışması bir avantajıdır. (bağlama tertibatı ile kazığa bağlanır). Bakımı kolay ve ucuzdur. b) Eksantrik kütleler (kutu içinde). Kohezyonsuz zeminlerde kullanılır, kohezyonlu c) Yaylı plaka zeminler için elverişsizdir. d) Motor (yaylı plakaya oturur;. Toplam ağırlık Ton elektrik motoru kullanılır). Titreşim kuvveti Ton e) Ek ağırlıklar (gerekiyorsa, yaylı. Dakikadaki titreşim sayısı /dak. plaka üzerine konur). Motor gücü Kw.

33 ŞAHMERDANLARLA İLGİLİ PROBLEM ÇÖZÜM PRENSİPLERİ *. Bu makine gurubu ahşap, çelik, beton ya da betonarme kazık veya palplanş çakma işinde kullanılmakta ve problem çözümleri de bu uygulamaya yönelik olmaktadır. *. Problemlerin çözümünde;.. Serbest düşmeli,.. Tek veya çift etkili,.. Diferansiyel etkili havalı ya da buharlı,.. Dizel tokmağı şeklindeki şahmerdanların kullanılması halinde kazık taşıma gücünün bulunması biçiminde bir çalışma prensibi izlenecektir. *. Problemler ve çözümleri, Tablo 3.4 de verilen çarpma tipi tokmağa sahip şahmerdan tür ve özellikleriyle sınırlıdır. *. Çözüm yöntemi ve problemlerde izlenecek yol olarak;.. Uygun şahmerdan, eldeki mevcut kazık türü, zemin özellikleri ve diğer şartlara göre tablodan seçilir... Kazık ağırlığı, güvenli yük, gerilmeler, geçici kısalmalar, çakma merkezi, zeminle ilgili sınırlamalar v.s. hesaplanır.

34 .. Şahmerdanın çakmada verdiği net enerji; kazık, başlık ve zemindeki deformasyon ve elastik şekil değiştirmelerden ortaya çıkacak enerji kayıpları bulunur... Kayıplar toplamı ile şahmerdanın verdiği net enerji karşılaştırılarak REFÜ ye bakılır. Refünün istenilen sınırlar içerisinde olması veya aşılmaması gerekmektedir. (REFÜ: Son 5 veya 10 vuruşta kazıkta darbe başına düşen ortalama batmadır; çoğu kez mm. olarak ifade edilir).. Sonuç bakımından şartlar sağlanmıyorsa tablodan yeniden bir şahmerdan ve tokmak seçimi yapılarak yukarıda verilen işlemler tekrarlanır. *. Yapı makineleri problemlerinin çözümlerinde çözüm yöntem ve metodolojisi genel olarak rölatif ve iteratif çözümleri içermektedir. *. KAZIK TAŞIMA GÜCÜNÜN BULUNMASI (I). SERBEST DÜŞMELİ, TEK ETKİLİ HAVALI / BUHARLI VE DİZEL ŞAHMERDANLARDA TAŞIMA GÜCÜ: U = e. W. h S + 1/2(C 1 +C 2 +C 3 ) x W + k 2 P W + P (II). ÇİFT ETKİLİ VE DİFERANSİYEL ETKİLİ ŞAHMERDANLARDA TAŞIMA GÜCÜ: U = 12. e. E W + k 2 P S + 1/2(C 1 +C 2 +C 3 ) x W + P

35 (III). ÇARPMADAN DOLAYI ENERJİ KAYIPLARI: Formüllerde; a) Serbest Düşmeli, Tek Etkili ve Dizel Şahmerdanlarda; I = e. W. h. P. (1 - k 2 ) / (W + P) b) Çift ve Diferansiyel Etkili H/B Şahmerdanlarda; I = e. E. P. (1 - k 2 ) / (W + P) c) Kazık başı ve başlığın geçici deformasyonundan dolayı; 0.5. U. C 1 d) Kazığın geçici deformasyonundan dolayı; 0.5. U. C 2 e) Zeminin geçici sıkışmasından dolayı; U Kg W Kg P Kg 0.5. U. C 3 : Bir kazığın enbüyük taşıma gücü : Düşen kütlenin ağırlığı : Kazığın toplam ağırlığı (başlıklar, örs ve kazığa diğer monte edilenler dahil) E Kg.cm. :Tokmağın düşüşü sonundaki toplam teorik enerji miktarı e -- :Şahmerdanın verimi (Tablo: 3.5) h cm. :Serbest düşme yüksekliği veya strok k -- :Eski haline gelme katsayısı (Tablo: 3.6) S cm. C 1 cm. C 2 cm. C 3 cm. :Refü; son 5 ya da 10 darbede darbe başına düşen ortalama batma :Kazık başının ve başlığın geçici kısalması :Kazığın geçici kısalması :Geçici kısalma veya zemindeki çökme miktarı

36 ŞAHMERDAN SEÇİMİYLE İLGİLİ PROBLEM ÇÖZÜMLERİ ÖRNEK-1) 35 x 35 cm. kare kesitli, m. uzunluğunda ve 350 Kg. ağırlığa sahip ahşap başlıklı (adi + takviyeli başlık) bir betonarme kazık, normal sürtünme dirençli zemine tüm uzunluğunca çakılacaktır. Deneyler bu kazığın 36 tonluk bir yükü 3 kat güvenle taşıyabileceğini göstermektedir. Kazık, VULCAN tek etkili (H/B) şahmerdanla çakılacaktır. İSTENEN: Kazığı çakmak için gerekli olan darbe başına enerji ile tam batma durumunda darbe başına refünün bulunması.

37 ÇÖZÜM:. Tamamen rastgele (tecrübelere dayalı olarak) Tablo 3.4 den VULCAN 1 (106) tek etkili buharlı şahmerdan seçilirse;.. Düşen kütlenin ağırlığı... W = 2267 Kg... Serbest düşme yüksekliği... h = 91 cm. (strok). Şahmerdanın verimi (Tablo 3.5 den) e = 0.90 (büyük olan değer). Eski haline gelme katsayısı (Tablo 3.6 dan) k = Kazık ve başlık ağırlığı:0.35 x 0.35 x 2400 x P = 4760 Kg.. Kazığın güvenle taşıyabileceği yük:3 x 36000, U = Kg.. Kazığın başlığındaki, ortalama enkesitindeki ve zemine basan alandaki gerilme (sabit kesitli olduğundan): p 1 = p 2 = p 3 = / (35 x 35) = 88 kg/cm2. Kazık başlığının geçici kısalması (Tablo 3.7 den); ( ) + ( ) / 2 C 1 = 0.79 cm.. Kazık başından çakma direnci merkezine uzaklığın 2/3 x (Kazık uzunluğu) olduğu kabul edilmiştir. Buna göre; x 2/3 L = m.. Kazığın geçici kısalması (Tablo 3.7 den); ( ) x / 2 C 2 = 0.42 cm.. Zemindeki geçici kısalma (Tablo 3.7 den); ( ) + ( ) / (2 x 2) C 3 = 0.79 cm.. Şahmerdanın verdiği net enerji:e. W. h = 0.90 x 2267 x 91 = Kg.cm.

38 TABLO 3.4 ÇARPMA TİPİ ŞAHMERDANLARIN KARAKTERİSTİK DEĞERLERİ Yapım ve Modeli Tipi Enerji Miktarı Darbe Sayısı Tokmak Ağırlığı Max. Strok Kazan Gücü Hava- Buhar Basıncı Net Ağırlık kgm 1/dak kg cm HP kg/cm 2 kg BOLD Hava yataklı Tek Etkili BSP B15 Çift Etkili Dizel d 4081 B25 Çift Etkili Dizel d 6892 B35 Çift Etkili Dizel d 9612 B45 Çift Etkili Dizel d N Çift Etkili H N Çift Etkili H ON Çift Etkili H Çift Etkili H/B Çift Etkili H/B Çift Etkili H/B CONMACO 300 Tek Etkili H/B Tek Etkili H/B Tek Etkili H/B Tek Etkili H/B D Difarensiyel H/B Tek Etkili H/B Tek Etkili H/B D Difarensiyel H/B Tek Etkili H/B

39 TABLO 3.4 DEVAMI Yapım ve Modeli Tipi Enerji Miktarı Darbe Sayısı Tokmak Ağırlığı Max. Strok Kazan Gücü Hava- Buhar Basıncı Net Ağırlık kgm 1/dak kg cm HP kg/cm 2 kg Tek Etkili H/B Tek Etkili H/B Tek Etkili H/B FOSTER-KOBE K150 Tek Etkili Dizel K60 Tek Etkili Dizel K45 Tek Etkili Dizel K42 Tek Etkili Dizel K35 Tek Etkili Dizel K32 Tek Etkili Dizel K25 Tek Etkili Dizel K22 Tek Etkili Dizel K13 Tek Etkili Dizel LİNK-BELT 660 Çift Etkili Dizel d Çift Etkili Dizel d Çift Etkili Dizel d Çift Etkili Dizel d 2061 MENK MR Tek Etkili H/B MR Tek Etkili H/B MR Tek Etkili H/B

40 TABLO 3.4 DEVAMI Yapım ve Modeli Tipi Enerji Miktarı Darbe Sayısı Tokmak Ağırlığı Max. Strok Kazan Gücü Hava- Buhar Basıncı Net Ağırlık kgm 1/dak kg cm HP kg/cm 2 kg MENK MR Tek Etkili H/B MR Tek Etkili H/B MITSUBISHI MB70 Tek Etkili Dizel MH-45 Tek Etkili Dizel M-43 Tek Etkili Dizel MH-35 Tek Etkili Dizel M-33 Tek Etkili Dizel MH-25 Tek Etkili Dizel M-23 Tek Etkili Dizel MH-15 Tek Etkili Dizel M145 Tek Etkili Dizel MKT DE 708 Tek Etkili Dizel U Tek Etkili H/B MR83-50 Tek Etkili H/B DE-508 Tek Etkili Dizel DA558 Tek Etkili Dizel DA558 Çift Etkili Dizel S14-B U Tek Etkili H/B S10 U Tek Etkili H/B DA35(c) Tek Etkili Dizel DE308 Tek Etkili Dizel

41 TABLO 3.4 DEVAMI Yapım ve Modeli Tipi Enerji Miktarı Darbe Sayısı Tokmak Ağırlığı Max. Strok Kazan Gücü Hava- Buhar Basıncı Net Ağırlık kgm 1/dak kg cm HP kg/cm 2 kg MKT DA35(c) Çift Etkili Dizel U Çift Etkili H/B DE20 Tek Etkili Dizel U Tek Etkili H/B U Çift Etkili H/B E Çift Etkili H/B E Çift Etkili H/B E Çift Etkili H/B VULCAN 3100 Tek Etkili H/B Tek Etkili H/B Tek Etkili H/B Tek Etkili H/B Tek Etkili H/B C Tek Etkili H/B Tek Etkili H/B Tek Etkili H/B C Çift Etkili H/B Tek Etkili H/B Tek Etkili H/B C Çift Etkili H/B Tek Etkili H/B R Tek Etkili H/B

42 TABLO 3.4 DEVAMI Yapım ve Modeli Tipi Enerji Miktarı Darbe Sayısı Tokmak Ağırlığı Max. Strok Kazan Gücü Hava- Buhar Basıncı Net Ağırlık kgm 1/dak kg cm HP kg/cm 2 kg VULCAN 08 Tek Etkili H/B C Çift Etkili H/B Tek Etkili H/B (106) Tek Etkili H/B C Çift Etkili H/B C Çift Etkili H/B I (106) Tek Etkili H/B C Çift Etkili H/B Tek Etkili H/B DGH-900 Çift Etkili H/B C Çift Etkili H/B DGH-100 D Çift Etkili H/B Tek Etkili H/B Tek Etkili H/B a)u Tipi şahmerdanın su altında kazık çakılmasına uygun olduğunu gösterir. E tipi şahmerdanın kazık sökmek için değiştirilebileceğini gösterir. b)mkt H/B şahmerdanlar cetvelde düz başlıklarla gösterilmiştir. Vulcan şahmerdanların standart uçlarla gösterilmişlerdir. Kılavuz uçlar alınmamıştır. Bütün dizeller kılavuz uçlar alınmadan gösterilmişlerdir. c)mkt DD35 Dizel şahmerdanın tek etkiliden çift etkili hale çevrilebilir. İtibari enerji çift etkilide 2900 kg.cm tek etkilide 4840 kg.cm dir. d)eşdeğer şahmerdan stroku. H= Havalı B=Buharlı

43 TABLO 3.5 ŞAHMERDAN VERİMİ (c) * Bir tetik yardımı ile serbest olarak düşürülen şahmerdanlar 1.0 Bir vinç ve halat yardımı ile düşürülen şahmerdanlar için Tek etkili buharlı şahmerdanların Çift etkili buharlı şahmerdanlarda Diferansiyel buharlı şahmerdanlarda Dizel şahmerdanlarda * Gerçek enerji darbe başına rastlayan enerjiye bölünmesiyle elde edilir. TABLO 3.6 ESKİ HALİNE GELME KATSAYSI (k) Yastıksız çelik kazıklar için 0.55 Yastıklı boru kazıklar için 0.50 Hazır betonarme veya çelik kazıklarla Çelik başlıklı ve çift etkili şahmerdanlarda 0.50 Ahşap kazıkların çakılışında çelik bir başlığa vuran çift etkili buharlı şahmerdanlarda 0.40 Ahşap yastıklı (Çift etkili veya boru tipi) kazıklarda 0.40 Hazır betonarme kazığın serbest düşmeli veya tek etkili bir şahmerdanla çakılmasında Ahşap kazık veya ahşap başlıklı hazır betonarme kazıkların serbest düşmesi veya tek etkili şahmerdanla çakılmasında Kötü nitelikleri olan ahşap kazıkları için 0.00

44 TABLO 3.7. GEÇİCİ KISALMALAR (cm) ÇAKMA DİRENCİ (kg/cm 2 ) (1) Çakma yastığında veya yastık yoksa kazığın başında oluşan gerilme P1=U/Kazığın başlığı alanı (2) Başlığın içi ahşapla kaplı ise bu değer toplanmalıdır (3) Ahşap veya beton için (4) Çelik için kazığın ortalama en kesitindeki gerilme P2=U/Kazık alanı (Varsa göbek mili kesiti de dahil edilir.) (5) Kazığın başından çakma direnci merkezine kadar olan uzaklık (m) (6) Sabit kesitli incelen sürtünmeli kazıkta zemine basan alan göre gerilme P3=U/Zemindeki toplam alan C1 C2 C3 Alçak Orta Yüksek Çok Yüksek Kazık başı ve başlık tipi 35 (1) Ahşap kazık başında Hazır betonarme kazıklarda (2) Adi Başlık cm takviyeli başlık Hazır betonarme kazık başında cm hazır yastık varsa Çelik veya boru kazıklarda çelik Muhafazalı ahşap başlık Başlıksız çelik veya boru tipi kazıklarda KAZIK TİPİ 35 (3) (4) Ahşap 0.033L (5) 0.067L 0.100L 0.133L Hazır betonarme 0.017L 0.033L 0.050L 0.067L Çelik perde, boru ve hazır kazık 0.025L 0.050L 0.075L 0.100L KAZIK TİPİ 35 (6) Sabit kesitli kazıklarda

45 . Enerji Kayıpları:.. Çarpmadan dolayı: 0.90x 2267x 91x 4760x( ) / ( ), I = Kg.cm... Kazık başı ve başlığın geçici deformasyonundan dolayı: 0.5xUxC 1 = 0.5 x x = Kg.cm... Kazığın kendi geçici deformasyonundan dolayı: 0.5xUxC 2 = 0.5 x x = Kg.cm... Zeminin geçici deformasyonundan dolayı: 0.5xUxC 3 = 0.5 x x = Kg.cm. TOPLAM ENERJİ KAYBI: I = Kg.cm.. Kayıplar, şahmerdanın verdiği net enerjiden büyük olduğu için; ( Kg.cm.) refü sıfırdır.. Yeniden ve tokmak ağırlığı daha fazla olan VULCAN 0 şahmerdanı seçilecek olursa;.. Düşen kütlenin ağırlığı... W = 3401 Kg... Serbest düşme yüksekliği... h = 99 cm. (strok). Şahmerdanın verdiği net enerji: e. W. h = 0.90 x 3401 x 99 = Kg.cm.. Çarpmadan dolayı enerji kayıpları: I = 0.90x 3401x 99x 4760x( ) / ( ), I = Kg.cm.. Toplam Enerji Kaybı: I = =254798Kg.cm.. Kazığı çakacak enerji: = Kg.cm.. Darbe başına refü: U. S = 48231, S = / S = 4.5 mm.

46 ÖRNEK-2) 40 x 40 cm. kesitli, m. uzunluğundaki hazır betonarme kazıklar, yüksek sürtünme dirençli bir zemine bütün uzunluğunca çakılacaktır. DIN normu bu kazığın 56 tonluk yükü 3 kat güvenle taşımasını istemektedir. Sözleşme gereği, kazık ağırlığını geçmeyen tokmak ağırlığına sahip bir VULCAN tek etkili şahmerdanla çakma yapılması halinde refünün 6 mm. den küçük olması istenmektedir. *. 10 cm. takviyeli ahşap başlık ağırlığı 400 Kg. *. Kazık sabit kesitlidir. *. Kazık başının çakma direnci merkezine olan uzaklığı (2/3).L dir. Uygun şahmerdanı seçiniz. ÇÖZÜM:. Kazık + başlık ağırlığı: 0.40x0.40x18.00x = 7312 Kg.. Tablo 3.4 den VULCAN 014 şahmerdan seçilirse; W = 6348 Kg., h = 91 cm., e = 0.90, k = Kazığın taşıyabileceği enbüyük yük: 3 x U = Kg.. Kazığın başlığındaki, ortalama enkesitindeki ve zemine basan alandaki gerilme (sabit kesitli olduğundan): p 1 = p 2 = p 3 = / (40 x 40) = 105 kg/cm 2 göre;. Kazık başlığının geçici kısalması (Tablo 3.7 den); ( ) C1 = 0.94 cm.. Kazık başından çakma direnci merkezine uzaklığın 2/3 x (Kazık uzunluğu) olduğu kabul edilmiştir. Buna x 2/3 L = m.

47 . Kazığın geçici kısalması (Tablo 3.7 den); x C 2 = 0.60 cm.. Zemindeki geçici kısalma (Tablo 3.7 den); 1/2 x ( ) C 3 = 0.51 cm.. Şahmerdanın verdiği net enerji: e. W. h = 0.90 x 6348 x Kg.cm.. Enerji Kayıpları:.. Çarpmadan dolayı: 0.90x 6348x 91x 7312x( ) / ( ), I = Kg.cm... Kazık başı ve başlığın geçici deformasyonundan dolayı: 0.5xUxC 1 = 0.5 x x = Kg.cm... Kazığın kendi geçici deformasyonundan dolayı: 0.5xUxC 2 = 0.5 x x = Kg.cm... Zeminin geçici deformasyonundan dolayı: 0.5xUxC 3 = 0.5 x x = Kg.cm. TOPLAM ENERJİ KAYBI : I = Kg.cm.. Kazığı çakacak enerji: = Kg.cm.. Darbe başına refü: U. S = 86799, S = 86799/ S=5 mm. 6 mm. *. Seçilen şahmerdan uygundur.

48 ÖRNEK-3) OPTİMUM KAZIK BOYU VE TAŞINABİLECEK ENBÜYÜK NORMAL KUVVETİN HESABI: Bir CONMACO-100 tek etkili (H/B) şahmerdanla yüksek sürtünme dirençli zemine, birim hacim ağırlığı 2450 kg/m3 olan, 0.40 m. çapında betonarme kazıklar çakılmaktadır. Aşağıda verilen ve çözüm için gerekli olan bilgilerden yararlanarak; a) Uygulanabilecek enbüyük kazık boyunu hesaplayınız. b) Kazıkların taşıyabileceği enbüyük normal kuvveti bulunuz. VERİLENLER: *. Çakma içinde hiçbir başlık ve yardımcı parça kullanılmayacak, darbe doğrudan kazık başına yapılacaktır. *. Kazıkların, üzerlerindeki yükü 2 kat güvenle taşıması istenilmektedir. *. Çarpmadan dolayı toplam enerji kaybı Kg.cm. *. Kazık başı, ortalama enkesit ve zemindeki toplam enerji kaybı; Kg.cm. *. Ölçülen refü mm. *. Seçmeli tablo değeri okumalarında büyük olan değer seçilecektir.

49 ÇÖZÜM:. CONMACO-100 H/B Tek Etkili şahmerdan için Tablo 3.4 den; W = 4534 Kg., h = 99 cm., e = 0.90 (Tab:3.5), k = 0.40 (Tab:3.6). Şahmerdanın verdiği net enerji: e. W. h = 0.90 x 4534 x Kg.cm.. Çarpmadan dolayı enerji kayıpları: I = e. W. h. P. (1 - k 2 ) / (W + P) = Kg.cm. (veriliyor) I = x Px( ) / (4534+P), I = Kg.cm xP / P = ; x P = ; P = 5435 Kg. a) Kazık enkesit alanı: A =. r2 = x = A = m 2 P = A. L., beton = 2450 kg/m 3 (veriliyor) L = P / A., L = 5435 / ( x 2450) = 17.65, Kazık Boyu: L = m. b) Toplam enerji kaybı: = Kg.cm.. Kazığı çakacak enerji: = Kg.cm.. Güvenle taşınan yük: U. S = 20979, S = cm. U = / = Kg., U = 2. T olması istendiğinden T = U / 2 = / 2 = T = 52 Ton bulunur.

50

51 HALATLARIN ÖZELLİKLERİ VE TİPLERİ *. Genellikle çelik halat, basit maksatlar ve hafif yükler için kendir halat kullanılır. *. Herbir çelik halatta 6 tel gurubu vardır. Her tel gurubu birçok çelik telden meydana gelmektedir. *. A, B ve C gibi harflerle tel sayılarına göre tanımlanan tel halatlar, malzemenin k kopma mukavemetine göre; 130, 160 ve 180 Kg/mm2 olarak da sınıflandırılır. *. Tel sarımı ya da dolanım yönlerine göre; (sağa sarımlı), (sola sarımlı) *. Tel dolanım yönlerinin birbirleriyle durumuna göre; (çapraz sargılı halat), şeklinde tiplere ayrılmaktadır. (paralel sargılı halat) *. Halat çapının, ( ) tel çapının 500 katından büyük olması (D > 500 ) ve halatta eğilme gerilmesi doğmaması gerekmektedir. *. Yük, bağlantı yerinde tellere üniform dağılmalıdır. Halat belli sayıda bükülmeye dayanabilir. *. Eğer zeminle halat arasında sürtünme zorunluluğu varsa halat yerine zincir kullanılır.

52 MAKARALAR VE TAMBURLARIN ÖZELLİKLERİ VE KULLANIMLARI: MAKARALAR TAMBURLAR. Halat doğrultusunu değiştirmek için kullanılır. Halatların sarılarak toplanmasına yarar. Makara çevresindeki oluk profili halat çapına. Tambur oluk profili, halatın çapına uygun uygun olmalıdır. olmalıdır.. Makara çapı, halat tel çapının 500 katından. Tambur çapı, halat tel çapının 500 katından büyük olmalıdır (D > 500 ). fazla olmalıdır (D > 500 ). MANDALLAR VE FRENLERİN; Görevleri, yükün iniş hızını ayarlamak ve belli seviyede hareketi durdurup yükü o seviyede tutmaktır. FRENLERİN YAPILIŞLARI BAKIMINDAN TİPLERİ FRENLERİN KUMANDA BAKIMINDAN TİPLERİ a) Tek takozlu fren a) El freni b) Çift takozlu fren b) Elektromagnetik fren c) Bandlı fren c) Hidrolik fren d) Pnömatik fren *.Mandallar, millerin bir yöndeki dönüşlerine izin verip diğer yöndeki dönüşlerini önleyen makine elemanlarıdır. *. Vinçlerde, kaldırılmakta olan yükün aniden ve kendiliğinden inmeye başlamasını önlemek için mandal tertibatı kullanılır.

53 ŞARYOLARIN; Görevleri, kaldırılan yükleri yatay yönde taşımak ve hareket ettirmektir. TEKERLEK SAYISI I-PROFİLİNE TAKILIŞLARI YÜRÜTME ŞEKLİ BAKIMINDAN TİPLERİ BAKIMINDAN TİPLERİ BAKIMINDAN TİPLERİ a) İki tekerlekli şaryo a) Üst başlık şaryosu a) İtilerek yürütülen şaryo b) Dört tekerlekli şaryo b) Alt başlık şaryosu b) El zinciriyle yürütülen c) Motorlu şaryo KRİKOLARIN ÖZELLİK, TİP VE KULLANIMLARI: *. Elle çalıştırılan, ağır yükleri küçük kuvvetlerle kısa yüksekliklere kaldırmaya yarayan makinelerdir. *. a) Dişli çubuk krikosu b) Hidrolik kriko şeklinde tipleri vardır. c) Vida dişli kriko

54 PALANGALARIN; TİPLERİ TAKILMA ŞEKİLLERİ ÇEKME KUVVETİ a) Makaralı el palangası. Sabit noktaya takılırsa. Z = (Q/n). n formülü ile b) Sonsuz vidalı el palangası yalnızca yükü kaldırmaya palangada gerekli olan c) Motorlu palanga yarar. çekim kuvveti bulunur.. Bir şaryoya takılırsa yükün Q Kg : Yük hem kaldırılması hem de n -- : Makara sayısı ötelenmesini sağlar. : (katsayı) VİNÇLERİN; ÖZELLİK VE TİPLERİ TAHRİK MOMENTİ. Ağır yüklerin çok yükseğe M 1 = P. l M 1 Kg.cm. : Tahrik mili momenti kaldırılmasına yararlar. P Kg : Kuvvet, l m. :Kuvvet kolu a) El vinci Tipleri M 3 = Q. R M 3 Kg.cm. : Tahrik mili momenti b) Motorlu vinç vardır. Q Kg :Yük, R m. :Tambur yarıçapı

55 SABİT KRENLERİN ELEMANLARI, ÇALIŞMASI; Üç ayrı tip sabit kren mevcuttur. SABİT DÖNER KREN DÖNEBİLİR DERİK DÖNEBİLİR DERİK *.Başlıca elemanları *.Başlıca elemanları *.Başlıca elemanları a) Kaldırma vinci a) Kaldırma vinci Dönebilen Derik in aynısıdır. b) Ulaşım kolu b) Ulaşım kolu Hareketleri de aynı olmakla birlikc) Denge kolu c) Ulaşım kolu vinci te ulaşım kolu daha kısa olduğu d) Denge ağırlığı d) Direk için ankraj halatları altından geçee) Direk e) Ankraj halatı bileceğinden dönebilir f) Beton temel *.Hareketleri *. Hareketleri I) Kancayı kaldırma-indirme I) Kancayı kaldırma-indirme II) İki ankraj halatı arasında II) Ulaşım kolunu direk ulaşım kolunu 120 o döndürme etrafında döndürme III) Ulaşım kolunu yatırma-kaldırma

56 YÜRÜR KRENLERİN; ELEMANLARI HAREKETLERİ a) Alt Kısım Paletli (I)- Yürütme hareketi Lastik tekerlekli (II)- Üst kısmı döndürme hareketi b) Üst Kısım (Alt kısım üzerinde (III)- Ulaşım kolunu yatırma-kaldırma dönebilen ve kumanda (IV)- Kancayı indirme ve kaldırma kabininin bulunduğu bölüm) hareketleri. c) Ulaşım kolu (Genel olarak kafes kiriş şeklinde ve kendi özel vinciyle hareket ettirilen esas fonksiyonel elemandır) KULELİ KRENLERİN ELEMANLARI, HAREKETLERİ; a) Alt Kısım (Genel olarak ray üzerine kurulur ve rayda yürür) b) Üst Kısım ve Kule (Alt kısım üzerinde döndürülebilir. Kumanda kabini kulenin uygun bir yerindedir) c) Ulaşım Kolu (Yatar-kalkar ya da sabit-yatay denge ağırlıklı tipleri vardır) *. Kuleli krenlerin hareketleri, aynı yürür krenlerin hareketlerinin benzeridir.

57

58 KÖPRÜ KRENLERİN ELEMANLARI; AÇIK İŞYERLERİ İÇİN KAPALI İŞYERLERİ İÇİN AYAKLI KÖPRÜ KRENLER AYAKSIZ KÖPRÜ KRENLER a) Ayaklar a) Köprü kirişi ve I-Profili çeliği b) Köprü kirişi ve I-Profili çeliği b) Şaryo ve palanga veya Vinç c) Şaryo ve palanga ya da Vinç *. HAREKETLERİ *. HAREKETLERİ (I)-Köprü kreni yürütme hareketi Aynen Ayaklı Köprü Kren lerin (II)-Şaryoyu yürütme hareketi hareketlerinin benzeridir. (III)-Kancayı kaldırma ve indirme hareketi.

59

60 KABLOLU KRENLERİN; ELEMANLARI HAREKETLERİ a) Kuleler Baş kule (I)-Kule/kuleler i yürütme hareketi Karşı kule (II)-Şaryo yu yürütme hareketi. Her ikisi de sabit olabilir (III)-Kancayı kaldırıp indirme hareketi. Biri sabit diğeri hareketli olabilir gibi 3 temel hareketi gerçekleştir-. Her ikisi de hareketli olabilir mesi sözkonusudur. Kulelerin b) Şaryo (kulelerarasında taşıma halatı sabit ya da hareketli olması veya kablosu üzerinde yürür) hareketleri değiştirmez. c) Halat Donatımı Taşıma Halatı Yürütme Halatı Kaldırma Halatı

61 KABLOLU KRENLERİN ÖZELLİKLERİ: OLUMLU YANLARI OLUMSUZ YANLARI KULLANIM YERLERİ. Büyük açıklıklar için çalışabilir.. Satınalma bedeli yüksektir.. Uzun süreli, yüksek ve l m. Bu nedenle,. Montaj ve demontajın süresi çok üniteli yapılarda, tüm şantiye çalışma sahası uzun, gideri fazladır.. Beton baraj inşaatlarında, içinde kalır.. Eklüz şantiyelerinde,. Kuleler şantiye sahası dışında. Dökme ve kütle eşya yükkurulabilir, bu nedenle diğer leme, istif, v.s. işlerinde. işlere engel olmaz. KARAKTERİSTİK DEĞERLERİ. Açıklık m.. Kaldırma kabiliyeti Ton. Kaldırma hızı m/dak.. Şaryo yürütme hızı m/dak.. Kule yürütme hızı m/dak.. Saatteki sefer sayısı /saat

62

63 BANTLI İLETİCİLERİN; ELEMANLARI KARAKTERİSTİK DEĞERLERİ a) Bant (lâstikten ve içi dokuma şeritten. Bant genişliği... B = cm. imal edilmiştir). İletim uzaklığı... L = m. b) Tahrik ve germe tamburları. İletim hızı... V = 1 5 m/sn. c) Taşıma makaraları (üst taşıyıcı makaralar. Gerekli tahrik gücü... N = PS alttakilere nazaran daha sık ve V kesitlidir). İş verimi... Q = m 3 /h. d) Şasi (kafes kiriş şeklinde; taşınabilir olanlar tekerlekler üzerinde, sabit olanlar ise ayaklar üzerindedir). ÖZELLİKLERİ OLUMLU YÖNLERİ OLUMSUZ YÖNLERİ. İletim sürekli, enerji sarfiyatı üniformdur.. Ancak yapışkan olmayan, ince daneli malze-. Yararlı yükün ölü yüke oranı büyük, dolayısiyle meler için kullanılabilirler (kum, çakıl, enerji sarfiyatı azdır. toprak, v.s.). İşletilmesi ve bakımı kolaydır.. Bant pahalıdır. Aşındıkça mutlaka değişmesi açılı eğime kadar iletim yapabilir gerekir.. Yükleme ve boşaltma yerlerini doğrusal olarak birleştirir.

64

65 HELEZONLU İLETİCİLERİN; ELEMANLARI KARAKTERİSTİK DEĞERLERİ a) Helezon (çelik veya saç kanatlı. İletim uzaklığı m. spiral mil). Helezon çapı cm. b) Tekne (çelik boru). Helezon adımı cm.. Helezonun dönme hızı /dak.. İş verimi m 3 /h. ÖZELLİKLERİ OLUMLU YÖNLERİ OLUMSUZ YÖNLERİ. Yatay veya 30 0 eğime kadar iletebilir.. Sürtünme veya aşınma nedeniyle. Satınalma bedeli ucuzdur. enerji harcaması fazladır.. İnce daneli malzeme (toz, çimento) ve yapışkan olmayan malzeme için uygundur. Daneli malzeme iletimi zordur.

66 ELEVATÖRLERİN; ELEMANLARI ÖZELLİKLERİ & KARAKTERİSTİK DEĞERLERİ. Bant veya zincir üzerine tertip-. Malzeme iletme eğimi... Düşey ve 60 0 lenmiş godeler.. Enerji kullanımı... Fazla. Tahrik ve germe kasnakları.. Gode hacmi Lt.. Şasi. Gode hızı m/sn.. Gode aralığı cm.. İş verimi m 3 /h. PNÖMATİK İLETİCİLERİN; TİPLERİ ELEMANLARI, ÖZELLİKLERİ VE KARAKTERİSTİK DEĞERLERİ a) Emici sistem a) Emme ucu b) Basma sistemi b) İletme borusu c) Kombine emme-basma c) Ayırıcı (dane çökeltme siklonu) sistemi d) Eklüz (havayı tutan-daneyi geçiren sistem) *.Bu sistem, inşaatta kum e) Silo ve çimento iletiminde f) Filtre (çok ince daneleri ayırmak için) kullanılır. g) Vakum pompası (emme sistemine hava sağlar) *. Enerji kullanımı fazla h) Kompresör (basma sistemine hava sağlar) olan bir sistemdir.

67

68

69

70 ARAZİDE GİDEN İLETİCİLERİN; ÖZELLİKLERİ, TİPLERİNE GÖRE OLUMLU - OLUMSUZ YANLARI DAMPERLER RÖMORK ŞEKLİNDE ÇEKİLENLER OLUMLULAR OLUMSUZLAR Kısımları;. İletime hemen başlaya-. İşletme ve bakım. Çekici (Traktör) bilmesi. giderlerinin fazlalığı. Sandık (römork şeklinde). Büyük eğimlerde. Hava şartlarından. Manevra yapabilme yeteneği daha azdır. gidebilmesi. etkilenmesi. Traktörün diğer zamanlarda bağımsız. Yükleme ve boşaltma kullanılabilmesi olumlu yönüdür. yerlerinin sınırlanmaması İŞ VERİMİ Q = 60. V / T, T = t 1 + t 2 + t 3 + t 4 + t 5 Q m 3 /h : Verim t 1 : yükleme süresi, t 2 : yüklü gidiş süresi V m 3 : Kapasite t 3 : boşaltma süresi, t 4 : boş dönüş süresi T dak. : Bir periyot süresi t 5 : sabit süre (bekleme, vites değiştirme, duraklama, hızlanma, yavaşlama, v.b. diğer süreler toplamı)

71 HAVAİ HATLARIN (Teleferik); ELEMANLARI ÖZELLİKLERİ & KULLANILDIĞI YERLER a) Taşıma halatı (kablo). Taş ocağı işletmelerinde, b) Yürütme halatı. Çimento ve tuğla-kiremit fabrikalarının c) Mesnet kuleleri hammadde ve malzeme iletimlerinde d) Devrilir kova kullanılmaktadır. e) Yüksek ray KARAKTERİSTİKLERİ OLUMLU YANLARI OLUMSUZ YANLARI. İletim uzaklığı...: 4 5 Km.. Arızalı arazide ile-. İşyerine göre özel olarak. Kulelerarası mesafe: m. timi kolay yapar. yapılması gerekir.. Kova aralığı...: m.. Hava şartlarından. Farklı amaçlar için. Kova kapasitesi...: 1 2 Ton. fazla etkilenmez. kullanılamaz.. Kova hızı...: 2 3 m/sn.. Zeminde fazla yer. Yük taşıma kapasitesi tutmaz. sınırlıdır.

72 YÜZEN İLETİCİLERİN ELEMANLARI, ÖZELLİKLERİ. Bir deniz motoru tarafından çekilen;.. Alttan klapeli tekne.. Yana devrilir tekne tipleri mevcuttur. *. Dalgakıran ve mendirek inşaatlarında, *. Sahillerde; kum, çakıl ve tuvenan malzeme taşıma işlerinde, *. Taş ocaklarından (quarry) elde edilen taş malzemenin taşınmasında, *. Liman inşaatlarında; dip tarama ve derinleştirme, kazı, düzenleme, taşıma, v.s işlerde yoğun olarak kullanılırlar.