il!! XX. SAYI FiATI : 5000 TL KDV DAHil SAHiBi SORUMLU YAZI işleri MÜDÜRÜ

Transkript

1 '''ll iiim jllj;ı il!! ımı l ',l[ij 'il ıli! i ijılf XX. SAYI FiATI : 5000 TL KDV DAHil SAHiBi Vakıflar. Genel Müdürlüğü Adına ŞenerMACUN SORUMLU YAZI işleri MÜDÜRÜ ihrahimateş inceleme KURULU Sadi BAYRAM Prof.Dr. Refet YiNANÇ [)oç. Dr,. Bahaeddin YEDiYilDIZ Veysi YILMAZ Alıdülkerim. ERDOGAN TEKNiK YÖNETMEN Abdülkerini ERDOGAN TASHiH. Mehmet NARiNCE Şükran VHİOGLU Hüseyin BAŞKAYA< Yaynilanan yazılarda ileri sürülen fikir ve. beyanlardan yazı sahipleri sorumludur. Makaleler kaynak gösterilmek kaydı ile iktihas edilebilir. 3. Se;'Yid Harun Külliyesinde Hanife Suhan \;e Rüsıem bey iürbeleri. 4.'Razgmd'da Ihrahim Pa?a ca.;. rrıisi giriş kapıst Üzerinde asma u~ litearninin ibadetekapalı oldu~unu açıkça g()5tıi!rmektedir Arka Kapilk ~ L Bagdad'da Sewıd Abdülkadfr G~ f;ini TürbesL 2. llagdad'da S!') vid Abdülkodir_ Geyliinf Küllh esi gt>nı::i ggrünüştt: TELEFON (Ankara} l1 6{}/01 8~ Yrd.Doç.Dr. Haşim KARPUZ, Erzurum Kümbet Köyü'nde Yer Alan İki Yapı... 5 Mehmet ÖNDER, Seydişehir'de Seyyid Harun Külliyesi, Vakıfları ve Biinisi _,... Boris DENİKE/A.Osman UYSAL, Batı Türkistan'da Ahşap Oymalı -Birkaç Ab ide Atilla ÇETİN, n. Meşrutiyet Döneminde Oo-ınanlı Devleti'nde Arşiv Çalışmaları Remzi DURAN, Konya Sarayönü'nde Üç Ahşap -<. Camii...:...47 Dr. Abdüsselam ULUÇAM, Bağdad'da Abdülkadir GeYlani (K.S.) _K~lli~esi...\.. 63 Z.Kenan BILICI, Kastamonu ve Kasabaköy'deki Iki Eseriyle Nakkaş Abdullah Bin Mahmut ve Sanat Tarihimizdel;i Yeri Bozkurt ERSOY, Bergama'da Kurşunlu ve Şadırvanlı Camileri A. Fulya BODUR, Halıcılık Tarihine Kısa Bir Bakış ve Konya Halıları Doç.Dr. Ara ALTUN, Türk Sanat Eserlerinin Merkezi' Dökümanıasyonu Hakkında Notlar... lls Dr. Abdüsselil.m ULUÇA!Vf, Arapgir Gümrükcü Osman Paşa Camii Hakkında Doç.Dr. Aynur DURUKAN, Hani, Hamniye (Zeynep Hatun Ya da Zeynebiye) Medresesi İbrahim ATEŞ, Vakıf ve Vatan Savunması Yrd.Doç.Dr. Hakkı ACUN, Sivas ve Çevresi Tari!U Eserlerinin Listesi ve Turistik Değerleri """ Mustafa ÖZDAJVIAR, Namazgiihlar İsmail AYTAÇ, Kömürhan Mehmet ÇAYIRDAG, Kayseri'de Vakıf Kütüphaneleri ve Matbatı Emini Hacı Halil Efendi Kütüphanesi Yrd.Doç.Dr.Nusret ÇA!Vt, Erzurum'daki Yak-utiye Medresesi İle İlgili Bazı Mülahazalar Pı of.dr. Refet YİNANÇ, Eshab ı Kehf Vakıflan Prof.Dr. Erol CANSEL, Vakıf, Kuruluşu, İşleyişi ve Amacı...:...:..., Nazif ÖZTÜRK, Ankara'nın Kuruluşunda Vakıfların Rolü İsınet BİNARK, Arşiv Malzemesini Tahrib Eden Unsurlar, Bunlara Karşı Korunma Metodları ve Arşiv Malzemesinin Restorasyon u Raımizan ACUN, Bilgisayar ve Vakıf Araştırmaları Ömer DEi\lİREL, Tarihleriııde Sivas Şer'iye Sicillerinde Geçen Vakfiyeler...: Ruşen BALTA, Türk Medeni Kanununa Göre Kurulan Vakıflar Dr. Osman KESKİOGLU, Şumnu'da Türk İslam Eserleri Prof. Dr. Abdurrahman GÜZEL, Vakıfların Milli Birlikteki Rolleri ve Hususiyle Demir Baba Türbesi.395 Doç.Dr.Bahaeddin YEDİYILDIZ, Türk Kültür Sistemi İçinde Vakfm Yeri...:... ~ Prof.Dr. Tuncer BAYKARA, Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi ndeki Bir Deftere Göre XVIII. Yüzyıl Başlarında Varna Sudi BAYRAM/Huyrettin ERSAL, Bulgaristan'da Müftü Yardımcısı Yetiştiren Bir Vakıf Kuruluşu: Nüvvap M.Kamil DÜRÜST, Varna'da A'kyazılı Sultan Tek:kesi.443 Ahmet CEBECİ, Silistre Sancagı Vakıflan ve H ( ) Tarihli Silistre Livası Vakıf Defteri (No: 56!,) Dr. İ.Aydıiı.YÜKSEL, Bulgarisıan dıı Türk Mimari Sserleri Sadi B.'\ YRAM. Bulgaristan'daki Türk Va..tafları ve Vakıf Abideleri Dr. L:\ydm YÜKSEL. Türk Mimari Tarihi Araştırmacılığı ve Ekrem Hakkı Ayvcrdi

2 ARAPGiR GÜMRÜKCÜ OSMAN PAŞA CAMİİ HAKKINDA Dr.Abdüsselı\m ULUÇAM c{j 981 Temmuzunda, Universitelj mizin bir araştırma ekibiyle gittiğimiz Arapgir'de, mimart eserleri yakından tanıma fırsatını bulduk (1). Bilhassa Eski Arapgir'deki (2) çoğu harap olmuş yapılar dikkatimizi çekti. Bunlardan Selçuklu döneminden kaldığı belirtilen Ulu Cıimi ile Hankı\h et raflıca yayınlanmıştır (3). Tarihleri gibi, mimari durumları da çözüm bekleyen Cafer Paşa (Hasan Paşa), Molla Ey1ib ve Ters Minareli (Yeni Cami) Camilerle, yıkık han ve hamamlar ciddi bir araştırma istemektedir. Bu yazımızda Osmanlı döneminde yapılan ve diğer yapılara göre daha iyi durumda olan Gümrükcü Osman Paşa Camii üzerinde durmak istiyoruz. Cami gibi, burada mahalleye de adını veren Gümrükcü Osman Paşa Arapgir'de doğmuştur. Söylentilere göre, çocukluğunda camiin bulunduğu yerde koyun atiatırken bir kadının hakaretine maruz kalmış, büyüdüğünde burada bir cı\mi yaptumayı aklına koyarak (4) İstanbul'a gitmiştir. Önce saray da kapıcıbaşı ve kasapbaşı; 1807'de arpa emini, 1810'da gümrük emını olmuştur yılında mühimmat nazırlığı, daha sonra vezirlik payesi ile Kars Mutasarrıflığına getirilmişt~r. Paşa ünvanını da alarak Bozok, Kayseri ve Karahisar Mutasarrıflıklarında bulunan Osman Paşa, 1828'den sonra Boğaz Muhafızlığı yapmıştır yılında ölen Gümrükcü Osman Paşa, Haydarpaşa'ya defnedilmiştir (5). Osman Paşa Mahallesi'nde, meyilli bir arazide yapılan cı\mi, iki Gözde- resi'ni birleştiren tepeceğin kuzey yamacında bulunmaktadır. Bugün tamamen ağaçlar arasında kalan yapı, yeni Arapgir'den.gelen yolun bitişiginde, (1) Doç.Dr.Muhaıı BALİ başkanlığındaki araştırma ekibirnize yakın ilgi gösteren Arapgirliler'e, ölçülerin alınmasında yardımı olan Mehmet KARAOS MANOGLU'na teşekkür ederim, (2) Arapgir, Bizans kaynaklarında Arabkares; Ermeni dilinde Arapker; Arabca ve Osmanlıca metinlerde ( ~,r ) olarak geçmektedir. "Arap, gir!" ünleminden çıktığı hikaye edilen bu ad, dilimizde Arabgir, Arabkir, Arapgir ve Arapkir şeklinde yazılıp okunmaktadır B.Darkot, "Arapkir" mad., İ.A.T (1978,. s.553; F.Yücel, Arapgir Tarihi, Arap gir, 1967, s.30-31; Salname-i Vilayet-i Ma'muratül Aziz, 1325, s.184. Eski bir yerleşme yeri olan Arapgir XI.yy.da Selçuklutarla Türk idaresine geçmiş, Osmanlı Döneminde Diyarbakır ve Elazığ'a bağlı sancak merkezi olarak kalmıştır (1774) yılından sonra, bağ ve bahçelik olan b~günkü (Yeni) Arapgir'e göçler başlayınca kısa zamanda Eski Arapgir önemini kaybetmiş,!.dünya Savaşı'ndan sonra tamamen terkedilmiştir. Bu yüzden yapıların çoğu harap olmuştur. Daha geniş bilgi için bkz., F. Yücel, a.g.e., s.35-48; Ma'muratül Aziz Salnamesi, 1307, s.82, 1312, s , 1325, s ; B.Darkot.ag.yerde, s.553. (3) R.H.Ünal, "Arapgir'de Osmanlı Öncesi Devirden Bilinmeyen İki Anıt", Araştırma Dergisi, (Atatürk Üniversitesi Edeb.Fak.). IV, Erzurum, 1972, s Ayrıca, A.Altun, "Konya Bulgiir Tekkesi", Sanat Tarihi Yıllığı, IV, İstanbul, 1971.s.56'da camiin planı bulunmaktadır. (4) A.Bölükbaşı, Arapgir'de Türk Eserleri, İstanbul, 1974,s.19 (İ.Ü.Edeb.Fak. Basılmamış Lisans Tezi). (5) M.Süreyya, Sicilli Osman!, Yahud...III, İstanbul, 1311, s

3 120 Dr.ABDÜSSELAM ULUCAM Aşık Sultan Mezarlığı'dan bakıldığında güzel bir görünüm arzetmektedir (Res. ı). Kitabe ve vakıf kayıtlarına göre (6) H ( ) yıllarında yapılan tek kubbeli cami geniş bir avlu içinde yeralmaktadır. Avluya yan duvarlarıyla birlikte 10.5 m. uzunluğunda bir cephe oluşturan taçkapıyla girilmektedir (Res.4). Muntazam kesme taştan örülen taçkapı silmelere yaslanan sivri bir kemerle çevrilmiştir. Daha alçak ve basık olan kapı kemeri. ~zerinde mermer kitıibe mevcuttur. Ust kısmında, ayrı bir çerçeve içinde Sultan II.Mahmud'un tuğr?-sının da bulunduğu kitabede: ~ )1 ö _,..LJI_,..::.ıi_,..LJI \.ç.!_,bb- j~ l\ı1 j\.9 0 ı:->- ll :..ı :..JI l\ı1 ~ (7) ~1.9 l\ı 1..,..i \.. J" J-j V /./ )239 (1823-4) tarihi okunmaktadır. (Res.5). Daha önce avlunun içinde bulunan (8) ve Osman Paşa'nın annesine ait olan çeşmenin ki tıi besi, 1966 tamirinde taçkapının kuzeyindeki duvara alınmıştır (1794) tarihli kitıibede "Dergıih-ı Alt kapıcıbaşılarından Osman Ağa'nın validesi Ümmü Gülsüm Hatun'un hayratıdır. Sene 1209." yazılıdır. (Res.5). Taçkapıya eklenen avlu duvarı da 1966 tamirinde yapılmıştır. Taçkapı caminin ana eksenine göre orta değil,sağ tarafta inşa e dilmiştir. Avi unun kuzeybatısında cıimiye bitişik evler bulunmaktadh. İçten 1 Ox 1 O m. ölçüsünde kare bir plana sahip olan elimi, dışardan düz payandalarla desteklenmiştir.(plan I). Tamamı kesme taştan yapılan caminin dört köşesindeki payandalar, daha büyük duvarları destekleyenler ise daha dar tutulmuştur. Bu.Payandaların dışında, güney ve doğu duvarlarını kuşatan ve kademeler halinde daralıp cami önünde sonuçlanan destek duvarları yer almaktadır. Kubbe kasnağı da, alt mimartye uygun olarak köşeli 16 küçük payanda ile çevrilmiştir (Res.2-3). Caminin 1,5 m. kalınlığındaki ana duvarları orta kısımlarından yükseltilerek çift meyilli alınlık şeklinde değerlendirilmiş, üstleri kubbe ile birlikte kurşunla kapatılrnıştır. Kubbe kasııağı yuvarlak olmayıp köşeleri payandalara yaslanmak üzere 16 kenarlıdır. Caminin kuzey cephesi boyunca u zanan ahşaptan yapılmış bir son cemaat yeri mevcuttur. Tamamı zeminden yüksek tutulan son cemaat yerine oval biçimli ve alçak basarnakli bir merdivenle çıkılmaktadıf. Dört köşeli ahşap sütıinların taşıdığı sivri kemerler üzerine oturan düz tavan, çinko kaplı meyilli çatı ile örtülmüştür. 8 bölümlü tava~, bakla va lardan ol u şan altıgen yazılarla süslenmiştir (Res.8). Kırmızı, beyaz renklerle boyanan kemerler iki renkli taş kemeriere benzetilmiştir. En altta, dıştan çak1lan çıtalarla sağlanmış bir korkuluk kısmı bulunmaktadır. Son cemaat yerinin kuzey batısından yine ahşap bir merdivenle üst kat (paşa) mahfiline çıkılmaktadır. Güneydoğu köşesinde ise minare kapısı yer aimaktadır. Harime son cemaat yerinden bir kapıyla girilmektedir. Kapının üstü kademeli kemerlerle çevrilmiştir. Cıiminin esas inşa kitıibesi bu kemer içinde bulunmaktadır. Siyah zemin üzerine yaldızla yazılmış 6 beyit halindeki kitabede: (6) Gümrükcü Osman Paşa Camii'ne vakfedilen Kur'an-ı Kerimlerden birinin vakıf kaydında;.,;l:,) lj1, J~ liıl "'-->-.c--(,_.)\.9,; ~.ı..; :>)\S'...;.ı../ \-.J../ 1- \.,1 C'"~ ~..U _,ı..,._<.! Y' -.:...l,>-1_, l:-;1 c.) r<.,_f {-_r(!ı ~ _, ~ _;:..!.W.)? o? 1 y _,...;ı.;_, ~ _;;, o~.)lj r.)1_,.,:-l.).j-:1..::.ı _,'Yü)..::.Jij.)~_,ı.:ı~~ ~~ ~ _r5 o/l>:o o..ili li;l...:.ı_,'jı j_,ı_, - ;;_;_.. j) ~1 J- yıl}.)...l;...,.\.ç..)._?)l.. J-.Jb v'~\ ır:. tarihi mevcuttur. (Res.ı6). Yine camiin pirinçten yapılmış dört vakıf şamdam üzerindeki kitabelerde 1212 (H) tarihi okunmaktadır. Muhtemelen cami inşaatından önce sipariş edilmişlerdir. (Res.17). Ma'muratül Aziz Salnamesi, 1325, s.183 de: "... ve eski şehrin Osman Paşa Mahallesinde olan cami 1165 tarihinde Gümrükcü Osman Paşa tarafından,... yaptırılmışlardır." şeklinde geçmektedir. Herhalde baskı hatasıyla tarihi yanlış yazılmış olmalıdır. (7) Bakara Suresi, Ayet: 238.

4 ARAPGİR GÜMRÜKCÜ OSMAN PASA CAMİİ HAKKINDA 121.!l JL(.. _? ;)"'..,.,;:..Jl.bL.. -s'_?'1 _;~.j_: 1,l..1 li<'._sl::.lı.jl;;,:. J ~,:l.l.s- ~lt.: J \J '-..1..:,.ı\J;, J~l Jb:-)1.:...~._s..t...:.l_,ı.:.ıl,.lt; :.ıl;... l_,..a.:>- ~.ı.:r ~) r ~;) _,,.s..ili,..l:>- J_,ı.._;:... -.J:I.r(j j_,ı.);) ) _,1 ~~ &)jj L::;.._......::>- -'.._~1 ı _; _b- -d...;:, -'" J - ~.._, '-" ) o fr~f.s..\.ı~ '-:-' _r-1:1_ ~ y J>-.);) jy. y. ~1 o..t:l..:r-_r:-1 I..L:>-._sJ_,jl C"b:- y. JJ '} y..:.ı _r=- '-:-'~ u~;)\.;,; ~..Ll,i JY f. ~b:-.);) )J;) ~.) _,...J.:I JY.!l...::>-.s...LLI l>-1 ;;;, \; -, '-) '-'./'Y. l:;..;l C" b:- L::.~,.Jl;;,:. '-:-' J-41 o fr~f okunmaktadır.(res.9). Harim kapısı ve gınsten sonra ikinci bir son cemaat yeri ı;iteliğindekl mahfil gelmektedir. Ahşaptan yapılmış 2 katlı mahfilin birinci katına sağ taraftan basit bir merdivenle çıkılmaktadır. Başlıksız yuvarlak ahşap sütunların taşıdığı tavan, aynı zamanda üstteki paşa mahfilinin tabanını oluşturmaktadır. Giriş hizasına gel_ecek şekilde dışa taşan yarım yuvaklar balkonu, bakiava motifi meydana getiren korkuluk şebekeleri ile çevrilmiştir (Res.10). Kare mek~nın tamamını örten yüksek kasnakli kubbe pandantif ve duvarlar üzerine oturmaktadır. Kubbe kasnağında 4 pencere açılmıştır. Bunlardan başka mek~n, alttan, yanlarda üçer; kıble ve giriş duvarları nda ikişer pencere ile aydınlatılmıştır. Aynı hizaya gelen üstteki küçük pencereler yuvarlak kemerli ve vitray şeklinde renksiz camlarla süslenmiştir. (Res.11). Kubbe içinde ve mahfilde zengin kalemişi süslemeler mevcuttur.kırmızı, sarı ve yeşil renklerin h~ kim old uğu gül demetleri~ bahar dalları yanında, daha çok mahalli özellik g'österen yaprak ve çizgi motifleri işlenmiştir. Harimin kıble duvarına yakın olan kısmı minber ayağına kadar zeminden 15 cm. daha yüksek tutulmuştur. İç mek~n çok sayıda kandille donatılmıştır. Ayrıca duvarlarda yuvarlak levhalar içinde yazı örnekleri meveuttur. Kıble duvarına oyulmuş yuvarlak pl~nlı mihrap, dilimli sivri bir kemerle kuşatılmıştır. Kemer mihrap içinde kıvrılarak dış çerçeve sonuna kadar uzanan alçıdan yatay bir şeride yaslanmaktadır. Yatay şeritte zencirek, kemer içinde yarım daire; iç kuşakta tek sıra mukarnas hücresi, en üstteki geniş kuşakta ise kesişen daire motiflerinden oluşan geometrik süslemeler yer almaktadır. Kemer alınlığında boya ile yazılmış ko.ft besmele, aynı hizadaki geniş kuşakta barok üslü.pla işlenmiş ajurlu 2 rozet mevcuttur (Res.l2). Mihrap içinde ve kemer ayaklarında kandiller sarkmıştır. En üstte kemer süsü verilmiş yanın daire içinde topuzlu bir m~deni halka mevcuttur. Tüm mihrap sonradan yağlı boya ile boyanarak çirkinleştirilmiştir. Mermer cinsi bir taştan yapılan minber, klasik Osmanlı minberieri tarzındadır. Kademelİ silmeli, 3 gözlü süpürgelik kaş kemerlidir. Kemerlerle üst çerçeve arasında kalan aynalık, bitki ve geometrik örneklerle süslenmiştir. Kapı söveleri burmalı sütuncelerle hafifletilmiş, dış yüzleri bi tki motifleri, üst kısımları birer Mührü Süleyman'la bezenmiştir. Sövelerle yuvarlak kemerli taç kısmı alemlerle sonuçlanmaktadır. kit~ (Res.l3). Kemer içine yerleştirilen bede, üstte tek ; altta 2 sa tır halinde bozuk bir sülüsle (8) (9l,I..LII...Q.ç.,_,..;,;i~ lı:,_<...j.ı:- >)\..., -'...;i ı 1 F~ ' ı, ~Lo _W;!,..;;$\ -.ili ~.i:"""" J "-' \...' L."" yazılıdır. Mermer korkuluk şebekesi, sekizgenlerin kesişmesinden meydana gelen geometrik bir kompozisyon oluşturmaktadır. Sepet başlıklı sekizgen sütuncelere oturan kaş kemerli şerefe kısmı, yine mermer bir külahla sonuçlanmaktadır. Caminin güneydoğu köşesinde yer alan ahşap vaiz kürsüsü başlıbaşına (8) A.Bölükbaşı, a.g.e., s.20. (9) Ra'd Suresi,Ayet: 24.

5 122 Dr.ABDÜSSELAM ULUCAM })it değer taşımaktadır (1 0). Dört ayak üzerine oturan ve ön kısmına doğru gen-işleyip en üstte korkuluk şebekeleriyle Çevrilen kürsünün taçlı bir arkalığı mevcuttur. Korkuluk kısmı önde burmalı sü tu nce ve konsollada süslenmiştir. (Res.14). Şebekeler ve tabla tamamen geçme tekniğiyle yapılmıştır. Son cemaat yerinin güneydoğu köşesinden girilen ve cıtminin aynı yönündeki payandasına bitişen kare kaideli zarif minare, papuçluktan sonra 16 köşeli olarak yükselmektedir. Şerefe altı pirizmatik üçgenlerle genişletilmiş, korkuluk levhaları süslemesiz bırakılmıştır. Gövde ile aynı özellikte olan petek kısmı, yüksek ve konik bir külahla sonuçlanmaktadır (Res.l). XIX.yy.ın ilk yarısında yapılan petek kubbeli Osmanlı Camilerinin taşrada güzel bir örneğini oluşturan Gümrükcü Osman Paşa Camii, Arapgir'deki diğer yapılara göre günümüze daha sağlam bir şekilde gelebilmiştir. Ayrıca Yeni Arapgir'deki Mir-i Liva Ahmed Paşa ve Çobanlı Camileri dahil, ilçenin en gösterişli yapısı durumundadır. Dış görünüşüyle, ilk bakışta' bir kiliseyi hatırlatan caminin, batılılaşma veya azınlık dönemi mimart anlayışıyla mimarları tarafından yapıldığı akla gelmektedir. Bu kanaate götüren en büyük özellik, binanın köşelerindeki daralmadan ve kademelenmeden kubbe kasnağına kadar yükselen payandaları olmaktadır. Ancak, yapı alanının meyilli oluşu, bu payandaların bir mimart akım ve anlayışın ifadesinden çok, statik yapı ihtiyacından kaynaklandığını ortaya koymaktadır. Bunun yanında, duvarlardan örtü sistemine geçiş gizlenememiş, beden duvarları alınlık şeklinde bitirilmiştir. Plan olarak apsis şeklinde dışarı- taşkın mihrabı dışında, 1779 tarihli Gülşehir Kara vezir Camii' ne benzerse de, (Plan.II). Karavezir Camii'nin payandaları kademeli olarak daralıp pirarnidal yükselişe uyum sağlamaktadır (11 ). (Res.l8). Sultan IL Mahmud döneminin yaygın mimart uslübu olan arnpir özellik, aynı tarihlerde yapılan Gümrükcü Osman Paşa Camii' nin ince uzun minaresinde kendini gösterir Fakat yapı, genelde kütlesel mimart formunu korumuştur. Türk mimarisinin en belirgin unsuru olan sivri kemer, bu cıtminin yalnız taçkapısı ile mihrabında kullanılmıştır. Mimberde kaş, tüm pencerelerde yuvarla'k kemer tercih edilmiştir. Ahşap son cemaat yeri, dışarıdan merdivenle çıkılan ikinci kat (paşa) mahfili ile iç mimarideki sadeliği bozmayan kalemişi süslemeleri, cıtminin başlıca özelliklerindendir. Mihrabtaki sembolik halka ve küre motifleri ise daha yabancı ve garip görünmektedir. Minber kitabesindeki "Abdülgani" ketebe imzasından başka usta adından bahsedilmemiştir. Gümrükcü Osman Paşa Camii'nin, Batılılaşma dönemindeki yaygın mimart uslüplardan az etkilenmiş, tek kubbeli Osmanlı cıtmileri tipinde yapılmış başarılı bir örnek olduğunu söyleyebiliriz depreminde duvarları çatıayan c:imi bakım ve tamire muhtaç durumdadır. BİBLİYOGRAFY A: Bölükbaşı,A vni: Arapgir'de Türk E serleri, İstanbul, 1974 (İ.Ü.Edebiyat Fak. Basılmamış Lisans tezi). Darkot,Besim : "Arapgir" mad. İslıtm Ans., I (1978), s Evliya Çelebi: Seyahatname, III. İstanbul, 1974 (Üçdal Neşr.), s Karatekin,Gülten: Malatya'nın A rapgir, Darende, Hekimhan Kasabalarıyla Fethiye Köyündeki Eserler, İstanbul, 1970 (İ.Ü.Edebiyat Fak. basılmamış lisans tezi). Mehmed Süreyya : Sicilli Osmant, Yahud Tezkere-i Meş~hir-i Osmaniye, III, İs tan bul, 131 1, s Öztuna, Yılmaz: Büyük Türkiye Tarihi, XII, İstanbul, 1979, s.257. Ünal, Rahmi Hüseyin: "Arapgir'de Osmanlı Öncesi Devirden Bilinmeyen İki Anıt" Araştırma Dergisi (Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fak.), IV, Erzurum, 1972, s (10) Arapgir'in Eski Belediye Başkanlannaan Necdet GÖMÜÇ, incelememiz sırasında, bu kürsünün aslında Cafer Paşa Camii'ne ait olduğunu ve oradan getirildiğini belirtmiştir. (ll) Bkz.,M.Sözen (ve gurubu). Türk Mimarisi'nin Gelişimi ve Mimar Sinan, İstanbul, 1975, s

6 ARAPGİR GÜMRÜKCÜ OSMAN PASA CAMİİ HAKKINDA 123 Yırık, Hüseyin: "Arapgir'de Turizm" Salklın Dergisi, XIV, Arapgir, 1972, s.3-7. Yücel, Fikri: Arapgir Tarihi, Arapgir, 1 - a) Arapgir, Gümrükcü Osman Paşa Camii. 2- Caminin üst yapısı ve örtü sistemi.

7 124 Dr.ABDÜSSELAM ULUCAM 4- Taçkapı. 5- TaÇkapı Kitabesi. 6- Taçkapı ve Osman Paşa 'nın annesine ait çeşme Kitabesi. 3- Caminin örtü sistemi, detay. 7- Taçkapı'nın arkadan görünüşü.

8 ARAPGİR GÜ:MRÜKCÜ OSMAN PASA CAMİİ HAKKINDA Caminin son cemaat mahalli 9 - Cami giriş kapısı üstündeki inşaa kitabesi. 10- Paşa mahfili. detay. - --~. V.

9 126 Dr.ABDÜSSELAM ULUCAM ll - Harim, üst pencerelerden biri. 13-Minber. 12-Mihrab. 14- Minberdeki kitabe.

10 ARAPGİR GÜMRÜKCÜ OSMAN PASA CAMİİ HAKKINDA 127

11 128 Dr.ABDÜSSELAM ULUCAM 17- Vakıf şamdanlarından birinin ayağındaki tarih kitabesi. 18- Gülşehir, Karavezir Camii (M.Sözen'den).

12 ARAPGİR GÜMRÜKCÜ OSMAN PASA CAMİİ HAKKINDA 129 K 'i '! _ "--Lll~- I - Arapgir, Gümrükcü Osman Paşa Camii planı.

13 130 Dr.ABDÜSSELAM ULUCAM :,...;::--'--..-:-.::: t-"ı "' " // ', ı 1 / 1 1 \ı ı/ ı 1 \ ı 1/ -if 1\,ı ~~-{ıt ı\ /i 1\ ı ' \ ' / \ ', / ı 1 ' öt- - -="'; ,.../ ı 1 -~ı-- -~ ' ~: -,.--::::--==:::--~ ----r-~-=---=--=--=:1 ' : //..., ' J------~ \ ı ; / \ , \ı ı 1 \ ı k: ~ \1 1/ lı 1" / 1 't1' -- ~ı\_/, 1---l 1 l o n ı 1 1 f-- J, ıl 'ı ı i ı : /: ı\ /ı ı 1 ı / 1 ı \ / 1 ı ' 1 / ' ı ', / ı ı J-.J.. ' _. ı ı, 1 ı // ' r- ---~- f--.f , ~- J._: ı ıo: ' 'Oi '0 II- Gülşehir, Karavezir Camii planı (M.Sözen'den).