Sık kullanılan istatistiksel yöntemler ve yorumlama. Doç. Dr. Seval KUL Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi

Transkript

1 Sık kullanılan istatistiksel yöntemler ve yorumlama Doç. Dr. Seval KUL Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik AD Bşk. 1

2 Hakkımda 2

3 Hedef: Katılımcılar modülün sonunda temel istatistiksel yöntemler hakkında bilgi sahibi olur. Amaçlar Katılımcılar modülün sonunda, Tanıtıcı istatistikleri sıralayabilir, doğru tanıtıcı istatistiğe karar verebilir, İstatistiksel anlamlılığa karar verebilir ve bir sonucu yorumlayabilir. 3

4 4

5 Araştırmada ilk belirlenmesi gereken araştırmadaki bağımlı ve bağımsız değişkenlerdir. Bu çalışma için bağımlı değişkenler; Basit wheezing varlığı, Tekrarlayan wheezing varlığı, Ağır tekrarlayan wheezing varlığı, Total wheezing: Yukarıdakilerden herhangi birinin en az bir defa olması. 5

6 6

7 Değişken Tipleri Sayısal Kategorik 7

8 I- Sayısal Değişkenler Ölçme yapılarak yada sayma yoluyla elde edilen değişkenlerdir. Örnekler: Yaş, BMI (Vücut kitle indeksi), Ölçekten elde edilen toplam puan, Hemoglobin, kolesterol gibi kandan cihaz yardımıyla ölçülen değişkenler, Hastanede kalış süresi, Sistolik kan basıncı, Hastanın maaliyeti, 8

9 II-Kategorik değişkenler Düzeyleri sözel olarak ifade edilenler yada sayısal bir değişkenin sınıflandırılmasından elde edilmiş değişkenlerdir. Değişkenin aldığı değerler belirli gruplar altında toplanabilir. 9

10 II- Kategorik değişkenler Örnekler: Cinsiyet (kadın-erkek) Gelir (düşük-orta-yüksek) Eğitim durumu (ilköğretim-lise-üniversite) Diyabet (var-yok)-ht (var-yok) Test sonucu (pozitif-negatif) Sigara (içen-içmeyen-bırakmış) Hastalığın evresi (I-II-III) 10

11 Kategorik değişkenler n(%) 11

12 Sayısal değişkenler 12

13 Sayısal değişkenleri özetlemek Tanıtıcı İstatistikler Sayısal değişkenler için: Ortalama (std.sapma) yada Ortalama±std. Sapma Medyan[%25-%75] yada Medyan[min-max] 13

14 Normal dağılım Frekans -2,5 S -2,0 S -1,5 S -1,0 S + 1,0 S + 1,5 S + 2,0 S + 2,5 S Notlar Birden fazla grup varsa her grupta ayrı ayrı normal dağılım kontrolü yapılır. 14

15 Sayısal değişkenler 15

16 Standart sapma nedir? Çalışmadaki her vakanın kendi grup ortalamasından ne kadar saptığının ortalama bir ölçüsüdür. Standart sapmanın birimi değişkenin birimi ile aynıdır. Standart sapmanın büyük olması (ortalama değere yakın ise) grup içinde çeşitliliğin çok olduğu anlamına gelir. 16

17 Standart sapma S S 2 n i 1 X i X 2 Ortalama değer n 1 Varyans Çalışmadaki kişi sayısı 17

18 İlk veri seti için, %25 (1. çeyrek) = 23, ve %75 (3. çeyrek) = 28, IQR (interquartile range)=5 yıl. İkinci veri seti için, IQR=3 yıl. 18

19 19

20 P değeri 0.01<=p< <=p<0.01 P< <p<0.10 Yorumu İstatistiksel anlamlı Yüksek düzeyde anlamlı Çok yüksek anlamlı Anlamlılık eğilimi(sınırda anlamlılık) P değeri ilgili hipotez testi sonucunda anlamlı fark vardır denileceği durumda hatalı karar verme olasılığının ne olduğunu gösterir. 20

21 2 Bağımsız Grup Karşılaştırılan tanımlayıcı istatistik Oranlar Ortalamalar Medyanlar Yöntem Ki-kare testi Parametrik- Student t testi Nonparametrik -Mann-Whitney U 21

22 Hangi Test? İki Grup Karşılaştırma Parametrik Nonparametrik Student t testi 2 Bağımsız Grup Mann-Whitney test Eşleştirilmiş t testi 2 Bağımlı Grup Wilcoxon Test 22

23 23

24 Relative Risk (RR) İleriye yönelik çalışmalarda riske maruz kalan grupta hastalık görülme insidansını riske maruz kalmayan grupta hastalık görülme insidansına oranlanarak bulunur. RR a c (a 1 den büyük olması istenir; ancak bu tek başına yeterli olmayıp güven aralığının da 1 i içermemesi gerekir. (c b) d) İzlem süresi sonunda Risk Hastalık + Hastalık - Toplam Var (a) (b) a+b Yok (c) (d) c+d Toplam a+c b+d N 24

25 Risk Faktörlerinin Saptanmasında Kullanılan İstatistikler Takip veya ileriye dönük çalışmalarda: Relative Risk (RR) Geriye dönük çalışmalarda: Odds Ratio (OR) 25

26 Odds Ratio (OR) Relative riskin bir tahminidir. Geriye dönük çalışmalarda kullanılır. OR a a c c a c b b d d b d Hasta olanlar içinde riske maruz kalma/kalmama oranının sağlıklılara oranla kaç kat daha fazla olduğu sorusuna cevap aranır. Riske maruz kalma Hasta Sağlıklı Toplam a c b d Var (a) (b) a+b Yok (c) (d) c+d a c x d b Toplam a+c b+d N 26

27 Odds oranı: Vakalarda kontrollere göre 2.07 kat risk artışını gösteriyor 27

28 Bağımlı değişkenler için risk faktörleri 28

29 Birçok faktörün birlikte değerlendirilmesi, Çok değişkenli yaklaşım; 29

30 Uygun grafik gösterimi Ortalama ve %95 güven aralığı (±2*standart sapma) 30

31 %25-%75 Maksimum Minimum Medyan 31

32 Katıldığınız için teşekkürler. 32