nsan Kemik li i Kaynakl Mezenkimal Kök Hücrelerin Otolog Serum ile Kültüre Edilmesi

Transkript

1 Trakya Univ Tip Fak Derg 2010;27(4): doi: /tutfd Klinik Çal ma - Ara t rma / Original Article nsan Kemik li i Kaynakl Mezenkimal Kök Hücrelerin Otolog Serum ile Kültüre Edilmesi Autologous Serum for Expansion of Human Bone Marrow Derivated Mesenchymal Stem Cell lknur KOZANO LU, 1,3 Can BO A, 3 Erkan MAYTALMAN, 2 Oktay SÖZER, 2 Hakan ÖZDO U 3 1 Ba kent Üniversitesi T p Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dal, Ankara 2 Ba kent Üniversitesi Adana Uygulama ve Ara t rma Hastanesi, Hematoloji Ara t rma Labaratuvar, Adana 3 Ba kent Üniversitesi T p Fakültesi Hematoloji Bilim Dal, Ankara Ba vuru tarihi / Submitted: Kabul tarihi / Accepted: Amaç: Mezenkimal kök hücreler (MKH) en s k kemik ili inden elde edilen ve bir çok dokuya farkl la ma yetene ine sahip çok yönelimli öncü hücrelerdir. MKH ler %10 fetal bovin serumlu (FBS) besiyerinde üretilirler. Bu çal mada amaç FBS un olas risklerinden uzakla- lmas için otolog serum kullanarak klinik kullan m için uygun MKH üretimini sa lamakt r. Gereç ve Yöntemler: Ya lar aras nda de i en 10 kemik ili i donoründen yaz l onamlar al narak 10 ml kemik ili i ve 500 ml periferik kan örne i al nd. Kemik ili inden fikol yo unluk derecelendirme yöntemiyle mononükleer hücreler izole edildi. E it say da hücre (1x10 6 /ml) RPMI-1640 medium kullan larak %10 FBS, otolog serum (OS), %10, %5, %3 ve %1 konsantrasyonlar nda kültüre edildi. Her pasaj aras nda morfolojik de erlendirme, hücre say m ve ak m sitometrik yöntemler kullan larak immunfenotipik analizler yap ld. Üçüncü pasaja ula an gruplarda ya dokusuna farkl la t rma gerçekle tirildi. Bulgular: Hücre say m ve izolasyon aç s ndan en iyi grubun %10 OS grubu oldu u gösterildi. Buna ilave olarak %5 OS ve %10 FBS gruplar ndaki sonuçlar n benzer oldu u gözlemlendi. Ak m sitometrik sonuçlar de erlendirildi inde gruplar aras nda istatistiksel fark yoktu. Ya dokusuna farkl la t rma aç s ndan %3 OS ve %1 OS d nda di er gruplarda farkl la ma sa land. Sonuç: Sonuç olarak özellikle %10 OS ve %5 OS kullan larak MKH kültürleri yap labilece i saptand. Anahtar sözcükler: Mezenkimal kök hücre; otolog serum; kemik ili i; fetal buza serum. Objective: Mesenchymal stem cells (MSC), mostly derivated from bone marrow, are capable of differentiating into many tissues. In the culture medium consisting of 10% fetal bovine serum (FBS), MSCs can grown easily. To obtain insights into their ex-vivo expansion, the role of the autologous serum (OS) on growth and differentiation capacity of human bone marrow MSCs in comparison to cells grown in FBS was studied. Material and Methods: MSCs were cultured by using a RPMI-1640 medium consisting of 10% FBS, and OS 10%, 5%, 3% and 1%. Equally, 1x10 6 /ml cells were incubated into each flask. Cell count, viability, and flow cytometry studies were done at every passage after completing detachment in the cultures. Results: 10% OS group was found to be superior compared to the other study groups as regard to cell count and isolation. In addition, it has been observed that similar resuts were found in 5% OS and 10% FBS groups. Immunophenotyping analysis of the cells revealed no statistical difference between the groups. MSCs isolated from all study groups were successfully differentiated into adipogenic lineages except 3% and 1% OS groups. Conclusion: The expansion potency from bone marrowderived MSCs was maintained in culture media using 10% and 5% OS. Key words: Mesenchymal stem cell; autologous serum; bone marrow; fetal bovine serum. Türk Fizyolojik Bilimler Derne i 34. Ulusal Fizyoloji Kongresi Kongre Özet Kitab 61. sayfa. leti im adresi (Correspondence): Doç. Dr. Can Bo a. Ba kent Üniversitesi Adana Uygulama ve Ara t rma Hastanesi, Dadaloglu Mahallesi, Serin Evler Sokak 39, No: 6, Yüre ir, Adana, Türkiye. Tel: Faks (Fax): e-posta ( ): drcanboga@hotmail.com Trakya Üniversitesi T p Fakültesi Dergisi. AVES Yay nc l k taraf ndan bas lm t r. Her hakk sakl d r. Medical Journal of Trakya University. Published by AVES Publishing. All rights reserved. 338

2 G R Kemik ili i hücreleri kültür kaplar nda kültüre edildikleri zaman h zla plastik kültür kaplar na yap an hücrelerin kemik ili i stromal hücreleri oldu u ve kültür kab na yap mayan hücrelerin ise hematopoietik hücreler oldu u bilinmektedir. [1-3] lk kez 1970 li y llarda Friedenstein ve ark. uzun dönem kemik ili i kültürlerinde kültür kab na yap an hücreleri tan mlam lar ve bu hücrelere fibroblast koloni olu turan birim (CFU-F) ad n vermi lerdir. [4,5] Daha sonraki y llarda ise bu hücreleri tan mlamak için, kemik ili i stromal fibroblastlar ve kemik ili i stromal hücreleri gibi terimler kullan lm sa da günümüzde en çok mezenkimal kök hücreler (MKH) ve mezenkimal progenitör öncü hücreler (MPH) ifadeleri kullan lmaktad r. [1,2] MKH yüksek ço alma ve farkl la ma kapasiteleri olan çok yönelimli (pluripotent) öncü (progenitor) hücrelerdir. MKH kemik ili inden kolayl kla elde edilebilirler ve canl d (in vitro) olarak ço alt labilirler. Bu hücrelerin kemik fizyolojisinde, kemi in yeniden yap lanmas nda ve hematopoeziste önemli rol oynad klar gösterilmi tir. [5-8] MKH ler kemik ili i d nda kordon kan, kordon stromas, fetal dokular, plasenta, amniyon s v s ve ya dokusu gibi dokulardan da izole edilerek kültüre edilmektedirler. Kolay ço alma, yüksek farkl la ma ve ba kl k sistemini bask lay c özelliklerinden dolay klinikte bu hücrelere duyulan ilgi her geçen gün artmaktad r. [9-15] MKH üretiminde de i ik protokoller kullan lsa da temel teknik plasti e yap ma özeli i gösteren kemik ili i mononükleer hücrelerinin 5-7. günde yapt klar kolonilerin 14.gün toplanarak yeniden pasajlanmas d r. En s k kullan lan besi yerleri (medium) DMEM- LG, IMDM ve RPMI-1640 olup, %10 fetal buza serum (FBS) ile kültür desteklenir. [1,9,10] Son y llarda FBS kullan m na ba l alerji ve baz prion bula riski nedeniyle farkl kültür teknikleri denenmektedir. Serumsuz media kullan m, trombositten zengin plazma, AB pozitif serum bunlardan baz lar d r. [16-25] Bu çal mada sa l kl vericilerden elde edilen MKH lerin, %10 otolog serum (OS), %5 OS, %3 OS ve %1 OS kullan larak kültüre edilmesi ve FBS ile kültüre edilen MKH lerle say, görünüm, immunfenotipik özellikler ve ya dokusuna farkl la ma yönünden kar la t r lmas amaçland. GEREÇ VE YÖNTEMLER Hasta seçimi ve örneklerin haz rlanmas Etik kurul onay al narak (BÜ KA05/98) Ba kent Üniversitesi Adana Uygulama ve Ara t rma Hastanesi Kemik li i Nakil Ünitesi nde, HLA 6/6 uygun periferik kök hücre vericilerinden, bilgilendirilmi onam al narak, 10 ml kemik ili i örne i kemik ili i aspirasyon setleri yard m yla al nd. Antikoagülan olarak non-prezervatif heparin (Sigma-Aldirch) kullan ld. Çal maya ya lar aras nda de i en 10 sa l kl donör kat ld. Çal ma gruplar n olu turulmas ve MKH lerin kültüre edilmesi Al nan kemik ili i örne indeki mononükleer hücreler yo unluk derecelendirmeli ayr m yöntemiyle elde edildi. Kemik ili i 1:2 oran nda PBS (phosphate-buffered saline) ile seyreltildi ve yo unlu u gr/ml olan ficoll üzerine yava bir ekilde eklenerek tabakaland r ld ve 2000 rpm de 20 dakika santrifüj edildi. Toplanan hücreler iki kez PBS ile y kand ktan sonra hücre say s, hücre say m cihaz (Cell Dyn 3700, Chicago, IL, USA) ve thoma lam nda (Marienfeld, GmbH and C. Lauda- Königshofen, Germany) say larak belirlendi. Daha sonra hücreler T-25 flasklarda (25 cm 2 lik tüp) hücre say s 1x10 6 /ml olacak ekilde, RPMI-1640 (StemCell Technologies Inc., Vancouver, Canada), %1 penisilin/ streptomisin (Gibco, Invitrogen, Paisley, UK) ve L- glutamin (Gibco, Invitrogen) içeren besi yerine ekildi ve 37 0 C, %5 CO 2 ve nemli ortamda ço alt ld. Kültürler 48 saat sonra ortam yenilenerek flask taban na yap mayan hücreler at ld. Tüm flasklar her gün düzenli olarak inverted (ters çevrilmi ) k mikroskobunda incelendi, fotograflar çekildi ve 3-4 günde bir besiyeri de i tirilerek, hücreler ço alt ld. Hücreler 14. gün sounda flask taban n n %80 ini kaplad nda, %0.25 lik tripsin ile birlikte 0.1mM EDTA (StemCell Technologies Inc., Vancouver, Canada) yard m yla zeminden kald r ld ve yeniden pasajland lar. Bu ekilde 3 pasaj boyunca hücreler ekilerek ço alt lmaya çal ld. Gruplar, grup 1 klasik %10 inaktive FBS, grup 2 %10 otolog serum (OS), grup 3 %5 OS, grup 4 %3 OS ve grup 5 ise %1 OS içeren serumlu besi yerlerinden olu turuldu. Tüm gruplarda her pasajda hücre say s, morfolojik de erlendirme ve ak m sitometrik de erlendirmeler yap ld. Üçüncü pasaja ula an gruplarda ya dokusuna farkl la t rma gerçekle tirildi. Serum Eldesi Tüm donörlerden serum elde etmek amac yla ve fistül i nesi yard m yla üçer ay arayla iki ayr zamanda yakla k 500 ml periferik kan al nd. Örnekler 1500 rpm de santrifüj edilerek serumlar ayr ld ve 10 ml lik porsiyonlara ayr larak C de kullan lacaklar güne kadar sakland lar. MKH lerin immunfenotiplendirilmesi (Ak m sitometrik çal ma) nsan kemik ili inden elde edilen MKH lerin immunofenotipik özelliklerini göstermek amac yla ak m sitometri cihaz ve özgün antikorlar kullan ld. [26] Antikor paneline MKH lere özgü CD105 FITC (Serotec, Oxford, UK), CD73 PE ve CD166 PE (Becton- Dickinson, BD Bioscience Pharmingen, San Diago, CA, USA) antikorlar yan nda hematopoietik hücrelere özgü CD 45 PC5 ve CD 34 ECD (Beckman Coulter, Marsilia, France) konuldu. sotopik kontrol amac yla IgG1 FITC, PE, PC5 ve ECD boyalar (Beckman Coulter) kullan ld. 339

3 Çal ma için olu turulan iki tüpten birincisine CD105/CD73/CD34/CD45 ve ikincisine ise CD105/ CD166/CD34/CD45 konuldu, her tüpe 5x10 5 MKH süspansiyonu eklendi. Ak m h z saniyede yakla k 200 hücre olacak ekilde her bir örnekten hücre say ld. Çal malar Beckman Coulter Epics XL-MCL cihaz ile yap ld ve analizler EXPO 32 ADC (Beckman Coulter Inc., Miami, FL, USA) yaz l m kullan larak çözümlendi. Adipogenik (Ya Dokusu) Farkl la ma Her grupta 3. pasaja ula an flaksda ya dokusuna farkl la t rma amac yla 0.5 mm methyl-isobutylxanthine (Sigma- Aldirch), 10 g/ml insan rekombinant insülin (Lilly France S.A.S, Fegersheim, France) ve 1 M deksametazon (Fluka, Deva, stanbul, Türkiye) kullan ld. Flasklardaki besi yeri her 3-4 günde bir tazelendi. Yirmi bir gün sonra lipit damlac klar n görebilmek amac yla Oil- Red O boyas ile boyand ve Nikon Eclipse TS 100 inverted mikroskopta incelendi. [27] statistik Bütün gruplarda ortalama ve standart sapmalar (ort±std) hesapland. Monoklonal antikorlar n yüzde yüzey ifadeleri z testi ile kar la t r ld. Tüm analizler SPSS (Statistical Product and Services Soluions 13.0, SPSS Inc., Chicago, IL, USA) program ile çözümlendi. p<0.05 istatistiksel olarak anlaml kabul edildi. BULGULAR Say ve morfoloji Her üç donörden yo unluk derecelendirmeli ayr m yöntemiyle elde edilen mononükleer hücreler e it say da (1x10 6 /ml) ancak 5 de i ik serum konsantrasyonunda besi yerlerine ekildi. Tüm vakalarda %1 OS ile kültüre edilen flasklarda yap an hücre olmad ndan, bu konsantrasyonda kültüre devam edilemedi. %3 OS ile kültüre edilen grupta hücrelerin klasik görünümden, i si fibroblast benzeri, uzak olduklar gözlemlendi ( ekil 1 A). Di er gruplarda ise benzer morfolojik özellikler sergileyen, i eklinde ve fibroblast benzeri, hücre topluluklar n n flask taban na yap m olduklar gözlendi ( ekil 1B, C ve D). Bu gruplarda 3 pasaj boyunca kültüre devam edildi. Her üç pasajda ço alt lan MKH lerden say olarak, %10 OS ile kültüre edilen grupta en yüksek rakamlara ula ld. %10 OS (grup 2) grubunda elde edilen MKH say s di er gruplarla kar la t r ld nda tüm pasajlarda istatistiksel olarak anlaml derecede yüksekti (p<0.05; Tablo1). %3 OS (grup 4) ile kültüre edilen grup en dü ük say da hücrenin elde edildi i grup olarak gözlemlendi. %10 FBS ve %5 OS ile kültüre edilen gruplar kar la t r ld nda istatistiksel olarak anlaml farkl l k yoktu (p>0.05; Tablo 1). ekil 1. Mezenkimal kök hücreler A: %3 Otolog serum grubu, B: %10 Fetal buza serum grubu, C: %10 Otolog serum grubu, D: %5 Otolog serum grubu 340

4 mmunfenotipik Özellikler Tüm gruplardaki MKH lerin ak m sitometri ile yüzey antijenleri belirlenmeye çal ld. MKH lerin stromal ve yap ma özelliklerini gösteren CD73, CD105 ve CD166 antikorlar n hücre yüzeylerinde ifade ettikleri ancak hematopoietik hücrelere özgü olan CD45 ve CD34 ü ifade etmedikleri gözlendi ( ekil 2A, B ve C). Tüm gruplarda her üç pasajda da yüzey antijenlerinin ifadelerinin yüzdesi yönünden istatistiksel olarak farkl l k gözlenmedi (p>0.05). Adipogenik Farkl la ma Adipojenik farkl la ma için her gruptan 3. pasaj hücreleri kullan ld. MKH lerin uygun sitokin deste i ile ya dokusuna farkla malar gözlemlendi. Grup 4 haricinde di er gruplarda MKH lerin ya dokusuna dönü tükleri görüldü. Grup 1, 2 ve 3 de 21 gün sonunda ya damlac klar n gösterebilmek amac yla Oil Red- O boyas ile boyand. Çekirdekleri kenara itilmi ya damlac klar n n k rm z renge boyand gözlemlendi ( ekil 3A, B ve C). Jngated] 001.LMD: FL1 LOG/FL2 LOG- Jngated] A 10 3 N1 N % 85.5% 1.1% B 002.LMD: FL1 LOG/FL2 LOG % CD73 PE CD166 PE N3 N % 0.3% % % CD105 FITC CD105 FITC Jngated] C 10 3 B1 0.0% 004.LMD: FL3 LOG/FL4 LOG B2 0.4% 10 2 CD45 PC B3 99.5% B4 0.1% CD34 ECD ekil 2. Mezenkimal kök hücrelerin ak m sitometri ile yüzey antijenlerinin belirlenmesi A: CD73 ve CD105, B: CD166 ve CD105, 2C: CD45 ve CD34 ekil 3. Ya dokusuna dönü ümün Oil red O boyas ile gösterilmesi A: %10 Fetal buza serum grubu, B: %10 Otolog serum grubu, C: %5 Otolog serum grubu 341

5 TARTI MA Klinisyen ve bilim adamlar tedavi amac yla birçok kök hücre tipine ilgi duysa da, bunlar aras nda en popüler olan MKH lerdir. MKH ler kolay elde edilebilmeleri, güçlü ço alma ve farkl la ma kapasiteleri ile tamir edici t bb n önemli elemanlar haline gelmi lerdir. Bu hücreler bu gün birçok klinik çal mada denenmektedir. Yara iyile mesinde, damarsal ve kalp hastal klar n n tedavisinde, osteogenezis imperfecta tedavisinde ve nörolojik hastal klarda kullan lmaktad rlar. [1,8-11] MKH lerin ba ta hematopoietik kök hücre nakilleri, doku mühendisli i ve gen tedavileri olmak üzere birçok alanda klinik kullan m potansiyeli olmas bu hücrelere duyulan ilgiyi her geçen gün artt rmaktad r. Karde ten yap lan hematopoietik kök hücre nakillerinde MKH infüzyonu yaln z engraftman h zland rmakla kalmay p, ayn zamanda akut ve kronik GvHD (graft versus host) s kl n da azaltmaktad r. Birçok çal mada MKH lerin ba kl k yan t n n düzenlenmesinde rol oynad ve ba kl k yan t n bask lad kan tlanm t r. [12,28] MKH lerin kemik ili i de dahil tüm dokularda çok az say da bulunmas nedeniyle deneysel veya klinik olarak kullan m için canl d kültür besi yerine ekilmesi gerekir. MKH lerin klinik kullan m için yeterli say ya ula malar n sa layan en uygun besi yeri %10 veya %20 FBS kullan ld kültür ortamlar d r. Bu hücrelerin klinik kullan m n s n rlayan en önemli etken ise FBS ile kültüre edilmeleridir. Çünkü FBS un muhtemel bakteriyel, viral ve Creutzfeldt- Jakob hastal na sebep olan prion efeksiyonlar na yol açabilmesidir. Di er sorunlar ise FBS un içerdi i s r proteinleri nedeniyle sistemik veya yerel inflamatuar reaksiyonlara neden olmas d r. Bu etkilerin özellikle tekrarlayan uygulamalar sonras daha s k görüldü ü rapor edilmi tir. Bu nedenle pek çok ülkede FBS kullan m n s n rlayan düzenlemeler yap lm t r. [16-22] Bu problemlerin çözümü için, literatürde MKH leri kültüre etmek amac yla AB serum, trombositten zengin plazma, otolog serum ve ya serumsuz besi yerlerinin kullan lmas denenmi tir. Shigeno ve Ashton [29] OS un FBS dan daha üstün oldu unu söylerken, Anselme ve Yamamoto [30,31] OS ve FBS ile kültüre ettikleri MKH lerde benzer ekilde sonuçlar elde ettiler. Koller, Kuznetsov ve Yamaguchi [32-34] gibi di er baz ara t r c lar ise FBS ile daha iyi sonuçlar rapor ettiler. Y lmaz ve ark. %10 OS ve %10 FBS kar la t rmas yapt klar çal malar nda ço al m kapasitesi aç s ndan otolog serum ile kültüre edilen MKH lerin daha h zl ço ald klar n gösterdiler. [21] De i ik konsantrasyonlarda OS kullan larak %10 FBS ile kar la t r lmas n n yap ld ilk çal ma 2004 y l nda Stute ve arkada lar taraf ndan sunulmu tur. Stute [22] %1, %3, %10 OS kullanarak MKH leri kültüre etti. Bu çal mada koloni olu umu, proliferasyon ve differansiyasyon yetenekleri aç s ndan %10 OS grubunun %10 FBS kadar iyi oldu u rapor edilmi tir. Tablo 1. Tüm gruplarda 3 pasaj boyunca elde edilen mezenkimal kök hücre say lar HÜCRE SAYISI (x10 6 ) GRUP 1. PASAJ 2. PASAJ 3. PASAJ % 10 FBS 3.8±1.2 a 12.3±2.8 a 23.5±8.1 a %10 OS 5.6±2.2 b 20.4±5.3 b 56.8±6.1 b %5 OS 4.2±1.0 a 12.8±2.3 a 26.2±3.4 a %3 OS 2.8±0.9 c 4.5±1.4 c 4.8±1.0 c %1 OS %10 FBS ve %5 OS gruplar aras nda hücre say lar aç s ndan fark yok ( a p>0.05 ). %10 OS grubundaki hücre say s tüm gruplardan anlaml derecede yüksek ( b p<0.05). %3 OS grubunda hücre say s tüm gruplardan anlaml derecede dü ük ( b p<0.05). %1 OS ile yap lan kültürlerde ba ar sa lad klar n rapor etseler de, %1 OS ve %3 OS grubundaki sonuçlar n %10 FBS grubuna göre daha kötü oldu unu bildirdiler ( ekil 3 A, B, C). Bizim çal mam zda, tüm donörlerde %1 OS ile yap lan deneylerde yap an hücre ve koloni olu umuna rastlanmad. Hücre say s aç s ndan en iyi grubun %10 OS grubu oldu u, %5 OS ve %10 FBS un benzer sonuçlar içerdi i gözlemlendi. S ras yla %3 OS ve %1 OS gruplar n n en kötü gruplar oldu u söylenebilir (Tablo1). Ya dokusuna dönü ümleri aç s ndan %10 OS, %10 FBS, %5 OS benzer oldu u ancak %1 ve %3 OS gruplar nda ya dokusuna farkl la ma olmad gözlemlendi ( ekil 1). FBS un olas risklerinden uzakla mak için, MKH lerin OS kullan larak kültüre edilmesi ve ço alt lmaya çal lmas uygun bir yol alarak dikkati çekmektedir. Ancak %10 OS elde edilebilmesi için yakla k ml venöz tam kana ihtiyaç vard r ve pasaj say lar artt kça bu miktar daha da artacakt r. Bu nedenle kullan lan OS yüzdesi önem kazanmaktad r. Literatürde ula labilen kaynaklarda, %5 OS kullan larak yap lan herhangi bir çal maya rastlanmad. Çal mam zda en iyi sonuçlar %10 OS kullan lan gruplarda elde etmi olsak da %5 OS kullan lmas n n, gerek %10 FBS ile benzer sonuçlar içermesi ve gerekse daha az seruma ihtiyaç duyulmas aç s ndan, daha uygun olaca kan s nday z. Sonuç olarak otolog serum kullan larak MKH lerin elde edilmesi ve differansiyasyonlar mümkün olabilir. Ancak en uygun konsantrasyonun belirlenmesi önemlidir. MKH lerin üretim standardizasyonu, kalite kontrolünün yap lmas ve klinikte kullan m ile ilgili hala pek çok sorun vard r. Bu sorunlar n a lmas ve standart uygulamalara geçilebilmesi ancak preklinik çal malar n validasyonu ile mümkündür. Te ekkür Bu çal mada sa lad teknik desteklerden ötürü Say n Ömer Kele e te ekkür ederiz. 342

6 Ç kar Çat mas Yazarlar, herhangi bir ç kar çat mas n n söz konusu olmad n bildirmi lerdir. KAYNAKLAR 1. Caplan AI. Mesenchymal stem cells. J Orthop Res. 1991;9: Verfaillie CM, Pera MF, Lansdorp PM. Stem cells: Hype and reality. Hematology 2002: Dazzi F, Horwood NJ. Potential of mesenchymal stem cell therapy. Curr Opin Oncol. 2007;19: Friedenstein AJ, Piatetzky-Shapiro II, Petrakova KV. Petrakova, Osteogenesis in transplants of bone marrow cells, J Embryol Exp Morphol 1996;16: Friedenstein AJ. Precursor cells of mechanocytes, Int Rev Cytol 1976; 47: Dazzi F, Ramasamy R, Glennie S, Jones SP, Roberts I. The role of mesenchymal stem cells in haemopoiesis. Blood Rev. 2006;20: Valtieri M, Sorrentino A. The mesenchymal stromal cell contribution to homeostasis. J Cell Physiol. 2008;217: Arthur A, Zannettino A, Gronthos S. The therapeutic applications of multipotential mesenchymal/stromal stem cells in skeletal tissue repair. J Cell Physiol. 2008:15;218: Lazarus HM, Haynesworth SE, Gerson SL, Rosenthal NS, Caplan AI. Ex vivo expansion and subsequent infusion of human bone marrow-derived stromal progenitor cells (mesenchymal progenitor cells): implications for therapeutic use, Bone Marrow Transplant 1995;16: Deans RJ, Moseley AB. Mesenchymal stem cells: biology and potential clinical uses. Exp Hematol. 2000;28: Horwitz EM, Gordon PL, Koo WK, Marx JC, Neel MD, McNall RY, et al., Isolated allogeneic bone marrow-derived mesenchymal cells engraft and stimulate growth in children with osteogenesis imperfecta: implications for cell therapy of bone, Proc Natl Acad Sci U S A ;99: K. Le Blanc, C. Tammik, K. Rosendahl, E. Zetterberg and O. Ringden, HLA expression and immunologic properties of differentiated and undifferentiated mesenchymal stem cells, Exp Hematol 2003;31: Psaltis PJ, Zannettino AC, Worthley SG, Gronthos S. Concise review: mesenchymal stromal cells: potential for cardiovascular repair.stem Cells. 2008;26: Verfaillie CM, Schwartz R, Reyes M, Jiang Y. Unexpected potential of adult stem cells. Ann N Y Acad Sci. 2003;996: Pittenger MF, Mackay AM, Beck SC, Jaiswal RK, Douglas R, Mosca JD, et al. Multilineage potential of adult human mesenchymal stem cells. Science. 1999;284: L. Tuschong SL, Soenen RM, Blaese F, Candotti and LM. Muul, Immune response to fetal calf serum by two adenosine deaminase-deficient patients after T cell gene therapy, Hum Gene Ther 2002;13: Mackensen A, Dräger R, Schlesier M, Mertelsmann R, Lindemann A. Lindemann, Presence of IgE antibodies to bovine serum albumin in a patient developing anaphylaxis after vaccination with human peptide-pulsed dendritic cells, Cancer Immunol Immunother 2000;49: Selvaggi TA, Walker RE, Fleisher TA. Fleisher, Development of antibodies to fetal calf serum with arthus-like reactions in human immunodeficiency virus-infected patients given syngeneic lymphocyte infusions, Blood 1997;89: MacDermott RP, Bragdon MJ. Fetal calf serum augmentation during cell separation procedures accounts for the majority of human autologous mixed leukocyte reactivity, Behring Inst Mitt 1983; Yamamoto N, Isobe M, Negishi A, Yoshimasu H, Shimokawa H, Ohya K et al. Effects of autologous serum on osteoblastic differentiation in human bone marrow cells, J Med Dent Sci 2003;50: Yilmaz M, Ovali E, Akdogan E, Durmus A, Sonmez M, Dikmen T, et al. Autologous serum is more effective than fetal bovine serum on proliferation of bone marrow derived human mesenchymal stem cells. Saudi Med J. 2008;29: Stute N, Holtz K, Bubenheim M, Lange C, Blake F and Zander AR. Autologous serum for isolation and expansion of human mesenchymal stem cells for clinical use. Experimental Hematology 2004;32: Vogel JP, Szalay K, Geiger F, Kramer M, Richter W, Kasten P. Platelet- rich plasma improves expansion of human mesenchymal stem cells and retains differantiation capacity and in vivo bone formation in calcium phosphate ceramics. Platelets 2006;17: Klein R, Dumble RJ. Transmission of Creutzfeldt-Jakob disease by blood transfusion Lancet 1993;341: Will RG, Ironside JW, Zeidler M, Cousens SN, Estibeiro K, Alperovitch A et al. A new variant Creutzfeldt-Jakob disease in the UK. Lancet 1996;347: Haynesworth SE, Baber MA, Caplan AI. Cell surface antigens on human marrow-derived mesenchymal cells are detected by monoclonal antibodies, Bone 1992;13: Lillie RD. Various oil soluble dyes as fat stains in the supersaturated isopropanol technic. Stain Technol. 1944;19: Fibbe WE, Noort WA. Mesenchymal stem cells and hematopoietic stem cell transplantation. Ann N Y Acad Sci. 2003;996: Shigeno Y, Ashton BA. Human bone-cell proliferation in vitro decreases with human donor age. J Bone Joint Surg BR. 1995;77: Yamamoto N, Isobe M, Negishi A, Yoshimasu H, Shimokawa H, Ohya K, et al. In vitro control of human bone marrow stromal cells for bone tissue engineering. Tissue Eng. 2002;8: Yamamoto N, Isobe M, Negishi A, Yoshimasu H, Shimokawa H, Ohya K, et al. Effects of autologous serum on osteoblastic differentiation in human bone marrow cells. J Med Dent Sci. 2003;50: Koller MR, Maher RJ, Manchel I, Oxender M, Smith AK. Alternatives to animal sera for human bone marrow cell expansion: human serum and serum-free media. J Hematother. 1998;7: Kuznetsov SA, Mnakani MH, Robey PG. Effect of serum on human bone marrow stromal cells: ex vivo expansion and in vivo bone formation. Transplantation. 2000;70: Yamaguchi M, Hirayama F, Wakamoto S, Fujihara M, Murahashi H, Sato N, et al. Bone marrow stromal cells prepared using AB serum and bfgf for hematopoietic stem cells expansion. Transfusion 2002;42: