Sayı 8. Editörden. TÜBİTAK 1000 Mersin Üniversitesi Araştırma

Transkript

1 Sayı 8 Editörden TÜBİTAK 1000 Mersin Üniversitesi Araştırma Proje Potansiyelinin Geliştirilmesi ve Sürdürülebilirliği Projesi, Fikir sizden destek bizden sloganı ile bir yılı aşkın süredir; eğitimler, toplantılar ve medya içerikleri vasıtasıyla proje kültürünün yaygınlaşması adına çeşitli faaliyetlerde bulunmaktadır. Bu e-bülten de, hedef kitlede farkındalık yaratmak ve başarı hikayelerinin paylaşılması amacıyla hazırlandı. Her bir sayı 2015 Ocak - 15 Haziran tarihleri arasında başvurusu yapılan ve olumlu sonuçlanan TÜBİTAK projelerinin yürütücüleri ile yapılan röportajları kapsamaktadır. Bu sayımızın konuğu Mersin Üniversitesi, Tarsus Teknoloji Fakültesi, Enerji Sistemleri Mühendisliği Bölümü Öğretim üyesi Doç. Dr. Mine İnce Ocakoğlu. Röportaj görüşmeleri için vakit ayırma nezaketinde bulunan Ocakoğlu na, proje ekibi adına teşekkürlerimi sunarım. Ayrıca e-bültenin sizlere ulaşmasına aracılık eden gazetecilik bölümü öğrencilerim, Murat Ataş a (Röportaj), Mazlum Aritürk e, Bahtiyar Yılmaz a (Fotoğraf) ve Gencay Olcan a (Tasarım) da verdikleri emekten ötürü teşekkür ederim. Genç araştırmacıların çalışmalarına ışık tutması dileğiyle. Saygılarımla Yrd. Doç. Dr. Erhan ARSLAN

2 YENİ TÜR IŞIK APSORPLAYICI MALZEMELER HAZIRLAYARAK GÜNEŞ PİLLERİNİN VERİMİNİ ARTIRMAYI AMAÇLIYORUZ Bugün bilim insanlarının üzerinde yoğun olarak çalışmalar yaptığı alanlardan birisi enerjidir. Her geçen gün toplumların ve milletlerin enerji kaynaklarını iyileştirme ve geliştirme konusunda yeni atılımlar yaptığını görmekteyiz. Dünyada daha çok fosil yakıtlardan elde edilen enerjinin kullanımından söz etmek yerinde olacaktır. Fosil yakıtlara dayalı enerji kullanımı ise ekosisteme ciddi boyutlarda zarar vermektedir. Bu zararı minimal boyuta indirgemek isteyen bilim insanları ise alternatif enerji kaynaklarına yönelim göstermektedir. Hidroelektrik enerjisi, güneş enerjisi, dalga enerjisi ve rüzgar enerjisi alternatif yenilenebilir enerji kaynakları arasında yer almaktadır. Yine ülkemizde birçok bilim insanının bu konuda araştırmalar gerçekleştirildiğini söylemek mümkündür. Mersin Üniversitesi, Tarsus Teknoloji Fakültesi, Enerji Sistemleri Mühendisliği Bölümü Öğretim üyesi Doç. Dr. Mine İnce Ocakoğlu ile L oreal - UNESCO ödülüne layık görülen Yeni Tür Işık Absorplayıcı Malzemelerin Hazırlanması ve Nano Gözenekli TiO2 Temelli Performans Çalışmaları adlı projesiyle ilgili bir söyleşi gerçekleştirdik. Bu söyleşide projenin içeriği, projenin maliyeti ve projenin çıktılarının neler olabileceği gibi sorulara sizler için yanıt aradık. Öncelikle sizi tanıyabilir miyiz? İlk orta ve lise eğitimimi İzmir de tamamladım yılında Celal Bayar Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Kimya Bölümünden mezun oldum. Daha sonra Ege Üniversitesinde Güneş Enerjisi Enstitüsü nde Yüksek Lisansımı tamamladım. Ve Yüksek Lisans sonrası Doktora eğitimim için İspanya da Universidad Autonoma de Madrid Üniversitesi nde bulundum. Burada Prof. Dr. Tomas Torres danışmanlığında Nanoteknoloji alanında ikinci bir Yüksek Lisans yaptım. Yine bu üniversitede Organik Kimya alanında Doktora derecemi aldım. Doktora tezim 2012 yılında İspanyada en iyi doktora tezi ödülüne layık görüldü Ve ardından doktora sonrası araştırmalarım için İsviçre de bulunan Ecole Polytechnique Federale de Lausanne Üniversitesi nde güneş pili konusunda dünyaca ünlü Micheal Graetzel in araştırma grubunda yer aldım. Bir yıl gibi bir süre araştırma ekibiyle çalışmalar yürüttük. Daha sonra Türkiye ye döndüm ve 2013 yılından bu yana Mersin Üniversitesi bünyesinde çalışmalarımı sürdürmekteyim. Halihazırda devam eden ve Yürütücü olarak yer aldığım Organik Güneş Pilleri temali bir adet TÜBİTAK 1001, Araştırmacı olarak yer aldığım Süpramoleküler Yapılarda Enerji Transfer Dinamiklerinin İncelendiği bir TÜBİTAK-COST projesi ile Fotodinamik Kanser Tedavisi konulu yine bir adet TÜBİTAK 1001 projem bulunmaktadır. Bunların yanısıra bir çok ulusal 2 projede Danışman olarak da yer almaktayım.

3 UCUZ, TEMİZ VE YENİLENEBİLİR ENERJİ Projenizin içeriği hakkında bizleri aydınlatır mısınız? Öncelikle enerjinin Dünya açısından önemini hatırlatmakta fayda var. Enerji kullanımı ve üretimi insanlık için hala bir sorun olarak güncelliğini korumaktadır. Günümüzde daha çok fosil yakıtları üzerinden bu enerji ihtiyacımızı sağlamaktayız. Fosil yakıtlarının sınırlı olması ve bunun yanında çevreye vermiş olduğu zararlar ise bizleri alternatif enerji arayışına sevk etmektedir. Alternatif ve yenilebilir enerji kaynakları olarak değerlendirebileceğimiz rüzgar enerjisi, jeotermal enerjisi ve güneş enerjisi bu alanda sayabileceğimiz enerji kaynaklarındandır. Benim çalışmalarımı yoğunlaştırdığım alan ise güneş enerjisi, bunun sebebi ise güneş enerjisinin büyük bir potansiyel göstermesidir. Güneşten belli bir saatte alınan enerji bütün dünyanın enerji ihtiyacını karşılayacak derecede olabilmektedir. Bizlerin buradaki amacı onu etkili bir şekilde kullanıma hazır hale getirmektir. Peki etkili kullanımın koşulu nedir? Güneş enerjisinin en etkili kullanımı güneş pilleri ile mümkün olabilmektedir. Güneş pilleri de kendi içlerinde sınıflandırılmaktadır. Bu sınıflandırma ise güneş pillerinin üretiminde kullanılan malzemenin cinsine göre yapılmaktadır. Yapımında organik malzemelerin kullanıldığı güneş pilleri organik güneş pilleri olarak kategorize edilirken organik olmayan malzemelerle oluşturulan güneş pilleri inorganik güneş pilleri olarak tanımlanmaktadır. Her teknolojinin pozitif çıktıları yanında negatif çıktıları da olabilmektedir. YENİ SENTEZ VE BİLEŞENLER İLE MALİYET DÜŞÜRÜLEBİLİR! Bu teknolojinin avantaj ve dezavantajları nelerdir? İnorganik güneş pilleri denilen silikon temelli güneş pilleri yaklaşık % arasında bir verim göstermektedir. Bu iyi bir şey fakat bunun yanında şöyle bir olumsuzluktan söz etmek gerekir; bu güneş pillerinin maliyetinin ciddi rakamlara ulaşmasıdır. Bu enerji türünün yaygın kullanıma sunulamamasındaki en büyük sebep malesef budur. Bizlerin buradaki ana amacı, uygun malitlerde hazırlanabilen ve yüksek verimlilik gösteren malzemeleri geliştirmek ve bu sayede güneş pillerinin kullanımını yaygınlaştırmaktır. Dahası ömrü tükenen ve atık olarak tanımlanan güneş pillerinin çevreye verdiği zarar en minimal boyuta çekmektir. Bu anlamda organik güneş pilleri inorganik güneş pilleri karşısında bir alternatif olarak belirmektedir. Son 15 yıldır bu alanda yapılan çalışmalar organik güneş pilleri üzerinde yoğunlaştırılmaktadır. Tüm bu çalışmalar ise kısa bir zaman zarfında gerçekleşmeyen, birikimsel bir sürece tekabül eden multidisipliner çalışmaların sonucu olarak vücut bulmaktadır. Kısacası benim çalışmalarımın temeli güneş pillerinin yapımında yeni tür malzemelerin hazırlanması ile ilgilidir. Bu alanda birden fazla parametrenin varlığından söz etmek mümkündür. Güneş pillerinin yapımında belirleyici en önemli parametre ya da bileşen ise güneş ışığını absorplayıcı boyar madde olduğunu söyleyebiliriz. 3

4 Böyle bir proje inancı nasıl oluştu? Aslında bunu proje ölçekli değil de bu alanda çalışmalar gösterme arzusu olarak cevaplamak daha doğru olacaktır. Lisansüstü çalışmalarımın teoride kalmayıp laboratuvar ortamlarında form kazanmaya başlamasıyla oluştuğunu söyleyebilirim. Bilimsel çalışmalarımın sonuçları ve geri dönüşleri beni bu konuda cesaretlendirdi. Çalışmaların toplumsal anlamda karşılık bulması bana ayrıca bir istek kazandırdı. Projenizin hazırlık aşaması ve şu anda gelmiş olduğunuz nokta ne kadar sürenizi aldı? Hazırlamış olduğum proje toplamda 12 aylık bir süreyi kapsamakta olup projenin fikir aşaması 2008 yılından bu yana yaptığım bilimsel çalışmalar doğrultusunda gelişti. Doktora tezim yine bu alanda yapmış olduğumuz bir çalışmaydı. O çalışmada çok ciddi başarılar elde ettik. Bunun yanında eksikliklerimizi görme imkanımız oldu. Tüm çalışmalarım boyunca gördüğüm en büyük eksiklik yeni malzemelerin yetersizliği ve bunlara duyulan ihtiyaç oldu. Bundan önce yapmış olduğumuz çalışmalarda tek bir boyar malzeme kullanırken, bu çalışmamızda iki boyar malzemenin aynı anda kullanıldığı güneş pili yapmayı hedefliyoruz. Kısacası yaşadığımız tüm bu süreç, bugün bulunduğumuz noktanın hazırlık evresi olarak nitelendirilebilir. BİLİM KADINLARI L oreal - UNESCO İLE YÜKSELİYOR Proje kapsamında yardım aldığınız kimseler oldu mu? Multidisipliner bir çalışma olmasından dolayı çeşitli bilimsel alanlarda farklı uzmanlardan zaman zaman yardım alıyoruz. Ama projenin fikirsel inşasında yardım aldığımı söyleyemem bu konudaki referanslarım bundan önce yapmış olduğum bilimsel çalışmalardır. Proje hazırlık safhasında ne tür zorluklar ile karşılaştınız? Aslında ben bunları zorluk olarak değerlendirmiyorum. Bunu bir iş olarak görmekten ziyade daha çok mutluluk duyabildiğim eylemler bütünü olarak değerlendiriyorum. Ben hiçbir zaman işe gidiyorum demedim ve bu yüzden zorluklarla bezenmiş bir yol olarak görmekten uzak olduğumu söyleyebilirim. Bunu ortaya güzel şeyler koyabilmenin vermiş olduğu azimle gerçekleştirdiğimiz için zorluk ya da bir iş olarak değerlendirmiyorum. 4

5 L oreal - UNESCO tarafından desteklenen ve ödül alan projeniz ne kadar mali destek aldı? L oreal - UNESCO Bilim kadınları için programı tarafından desteklenen projem 15 bin dolar mali destek aldı. L oreal - UNESCO tarafından desteklenen bu projelere sadece genç yani 40 yaş altında olan bilim kadınlarının başvuru yapabilme hakkına sahip olduğunu belirtmek gerekir. Aynı zamanda bu programın amacı kadını bilimsel faaliyetler içerisinde daha aktif ve daha öncül konuma taşıyabilmektir. L oreal - UNESCO tarafından projenizin ödüle layık görülmesi sizde nasıl bir etki yarattı? Duygusal anlamda onure olduğumu ve mutluluk duyduğumu söylemek isterim bunun dışında ödülü şahsım adına değil belki bizlerinde destekçisi olan Mersin Üniversitesi adına aldığımı söylemek yerinde olacaktır. Sonsöz Doç. Dr. Mine İnce Ocakoğlu ile gerçekleştirdiğimiz söyleşide alternatif enerji kaynakları üzerinde durduk. Bu yönde merak edilen soruları yönelttik. Özellikle güneş enerjisi alanında çalışmalar yapan Ocakoğlu bizlere güneş pilleri tipolojileri hakkında bilgiler aktardı. Güneş pillerinin üretiminin maliyetinin fazla olması sebebiyle henüz kayda değer oranda kullanılmadığı ve bunun yapılan bilimsel çalışmalarla yaygınlık kazanabileceği kanısını edindik. Bu tür bilimsel projelerin toplumsal gelişmeyi yakalayabilmek adına daha fazla desteği hak ettiğini ve kadın bilim insanlarının muazzam çalışmalara imza attıklarını bir kez daha gördük. TÜBİTAK 1000 Mersin Üniversitesi Araştırma Proje Potansiyelinin Geliştirilmesi ve Sürdürülebilirliği Projesi Kapsamında, hedef kitlede farkındalık yaratmak amacıyla çıkartılan bu bültenin editörlüğüne Yrd. Doç. Dr. Erhan Arslan, sayfa tasarımına Gencay Olcan, röportaja Murat Ataş, röportaj fotoğraflarına Mazlum Aritürk, Bahtiyar Yılmaz ve desteklerinden dolayı TÜBİTAK a teşekkür ederiz (Proje no: 114K502). İletişim: Mersin Üniversitesi İleri Teknoloji Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi ARDEB Ofisi Çİftlikköy Kampüsü Tel: 0(324) Fax: 0(324) meuarge@gmail.com Web: 5