Toplumsal araştırma toplum bilimciler tarafından yürütülür. Diğer bilim alanlarında çalışanlar kendisine yardımcı olur.

Transkript

1 BÖLÜM 1 BİLİM VE ARAŞTIRMA 1. TOPLUMSAL ARAŞTIRMA Toplumsal araştırma, toplum hakkında bilimsel temelli bilgi üretmek için yapılan bir etkinliktir. Toplum araştırma bir zaman süresi içerinde başlar ve sonuçlanır. Bu sebeple her toplumsal araştırma bir süreçtir. Toplumsal araştırma toplum bilimciler tarafından yürütülür. Diğer bilim alanlarında çalışanlar kendisine yardımcı olur. Siyaset bilimi araştırmaları da toplumsal araştırma sınıfına girer. Araştırmayı siyaset bilimcileri ya da toplum bilimcileri yaparlar. Araştırma yöntemleri ise araştırma yaparken kullanılan tüm yöntemlerdir. Sosyal bilimlerdeki araştırma yöntemlerinin bir kısmı fen bilimlerindeki araştırma yöntemleri ile aynıdır. Günlük yaşamda hemen herkes toplumsal araştırmaya dayanan bulgu ve ilkeleri kullanır. Eğitimciler, anne ve babalar, idareciler, devlet görevlileri, işverenler genellikle kararlarında araştırma bulgularını kullanırlar. Diğer bir deyişle kararlar bilimsel bulgulara dayanır. Yöneticiler bilimsel açıklaması olan kararlar almak durumundadır. Bir araştırmacı toplumsal araştırma yaparken,. Mantıklı düşünür,. Kurallara uyar ve gerektiğinde adımları sabırla sürekli yineler,. Kuramı olgularla sistemli bir biçimde birleştirir; bunu yaparken hayal gücünü, yaratıcılığını kullanır.. Düzenleme ve dikkatli planlama yapar. Doğru tekniği seçer. Etik ve ahlak kurallarına uyar. İnsanlarla net bir biçimde iletişim kurar. Metinde geçen olgular [ing. Phenomenon, fact] bilimsel verilere dayalı olarak kanıtlanmış bilgi veya oluşumlardır. Olgular nesneldir, istenç dışıdır, tarafsızdır ve yoruma açık değildir. Olgu bir şeyin var olma durumudur ve herkes tarafından kabul edilir. Örneğin ışık hızı, suyun kaynama derecesi, elmanın düşmesi, insanların solunum sistemi birer olgudur ama buna karşılık Ferrari arabasının hızı, filancanın arabasının su kaynatması, bir kişinin solunum hastalığı birer olaydır. 1

2 1.1 Toplumsal araştırma dışında öğrenilen bilgiler Toplumsal dünya ile ilgili edinilen bilgilerin çoğu toplumsal araştırma dışındaki yollarla öğrenilmiştir. Aile ve diğer kişilerin anlattıkları ve kişisel deneyimler toplumsal araştırmanın dışında elde edilen bilgilerdir. Bu bilgiler çoğunlukla doğrudur ancak araştırmaya dayanan bilginin doğru olma olasılığı daha yüksektir. Bu bilgilerin oluşum kaynakları şunlardır: 1. Otoriteden edinilen bilgiler: Anne, baba, öğretmen, uzman v.b. 2. Gelenekten elde edilen bilgiler: Özel bir otorite durumudur. 3. Sağduyu ile elde edilen bilgiler: Mantık yürütme yolu ile bilgi edinme yolu olup gündelik yaşamda değerlidir. 4. Medya mitleri ile elde edilen bilgiler: TV Şovları, filmler, gazete ve dergi makaleleri toplumsal yaşam hakkında önemli bilgi kaynaklarıdır. Çoğu zaman gerçeği çarpıtabilirler. edilen bilgiler gerçekten farklı olabilmektedir. 5. Kişisel deneyimden elde edinilen bilgiler: Güçlü bir etkisi vardır ve önemli bir bilgi kaynağıdır. Dört kişisel deneyim hatası vardır. Kişileri yanlış yöne götürebilir. Bunlar: 1. Aşırı genelleme: Eldeki veriler ya da ampirik (deneye ve tecrübeye ve gözleme dayalı) gözlemlere dayanarak gerçekleştirilebilecek olanın çok ötesine geçen ifadelerdir. 2. Seçici gözlem: Tarafsız ve dengeli bir gözlem yapmak yerine, önceden var olan düşünceleri destekleyecek biçimde gözlem yapmaktır. Bazı olaylara ve insanlara özel olarak dikkat gösterip bunlardan yola çıkarak genelleme yapıldığında ortaya çıkar. 3. Erken bitirme: Bitirme standartlarının gerektirdiği kanıt miktarı ya da derinliğe ulaşmadan bir yargıya varmak ya da karar almak ve soruşturmayı bitirmektir. Örneğin belediye seçimleri için adayları 20 kişiye sorup sonuca varmak. 4. Hale etkisi: Tarafsız eşit bir değerlendirme yapmak yerine kişi, yer ya da nesnelerin önceden var olan saygınlığının değerlendirmelerinizi etkilemesine izin vermektir. Genellikle çok olumlu ya da itibarlı bulduğunuz şeylerin aşırıya varması sonunda ortaya çıkar. Dokunulmaz lider, çok güvenilir kurum veya bu kurumdan gelme kişilere olan güven ve hayranlık değerlendirmelerimizi etkiler. 1.2 Bilimin işleyişi Toplumsal araştırma, toplumsal dünya ile ilgili sorular hakkında düşünmek ve bilime dayalı yeni bilgi üretmek için bir dizi süreci takip etmeyi gerektirir. Bilime dayalı bilgi ifadesine açıklık kazandırmak için önce bilimin anlamını kavramak gerekir. Bilim Bilim hem bilgi üretmeye yönelik mevcut kurulu sistemi(veri ve bilgi birikimi, eğitilmiş insan, gelişmiş teçhizat ve organizasyon) ifade eder hem de o sistemden üretilen bilgiyi işaret eder. Bilim bilimsel bilgi üretir. Bilgi bilime dahil olur. Böylece sistem(bilim) uzun yıllar boyunca evrilir ve yavaş yavaş değişir. İnsanda, bilgiyi oluşturmaya yönelik iki temel güdü vardır: Merak İnsanın doğaya egemen olma isteği 2

3 Toplumsal kuram, toplumsal dünya hakkındaki bilgileri düzenleyen, özetleyen ve onun nasıl işediğini açıklayan birbiriyle bağlantılı fikirlerden oluşur. Bir sistem oluşturur. Bilimciler kuramları desteklemek ya da reddetmek için veri toplar ve özel teknikler kullanırlar. Veriler, kural ya da yerleşik prosedürlere uygun biçimde dikkatle toplanmış sayısal(nicel) ve sayısal olmayan(nitel) bilgi kanıtlarıdır. Görgül (ampirik) kanıt, insanların duyuları aracılığıyla ya da dolaylı olarak duyuları destekleyen teknikler kullanarak deneysel olarak elde ettiği gözlemlerdir. Sahte bilim; kabul görmek amacıyla bilim jargonu kullanıp bilimsellik görünümüne bürünerek yaratılmış fikir ya da bilgilerdir. Şüphesiz bu bilgiler bilimsel yöntemin gerektirdiği standart ya da sistematik titizlikle yaratılmamıştır. Yararsız bilim; büyük şirketler tarafından tutulan halkla ilişkiler şirketleri tarafından, mahkemelerde, kendilerine karşı sunulan bilimsel kanıtları karalamak için ortaya atılmış halkla ilişkiler terimidir. Tütün endüstrisi sigara içmenin halk sağlığı için zararlı olduğu yönündeki kanıtları yararsız bilim olarak değerlendirmiştir. Bunlar kendi yaptıkları araştırmaları güvenilir bilim olarak adlandırmışlardır. Bilimsel topluluk, bilimsel bilginin üretimi ve ilerlemesini sağlayan tutum, inanç ve kurallar sistemini paylaşan insanların toplamıdır. Bilimsel topluluğun normları Normlar, bilimcilerin araştırmalarını nasıl yürüteceklerini düzenleyen bir dizi resmi olmayan kural,ilke ve değerlerdir. Bilimciler normlara uyulup uyulmadıklarını anlamak için birbirini kontrol ederler. Bilimsel topluluğun beş temel normu vardır: 1. Evrenselcilik. Araştırmalar yalnızca bilimsel liyakat düzeyinde yargılanabilir. 2. Örgütlü şüphecilik. Bilimciler yeni bilgi ve kanıtları kabul etmeden önce sorgular ve meydan okur. 3. Tarafsızlık. Bilimciler yansızdır, yeniliklere ve yeni fikirlere her zaman açıktır. 4. Paylaşımcılık. Bilimsel bilgi herkese aittir ve paylaşılmalıdır. 5. Dürüstlük. Bu genel bir kültürel normdur. Sahtekarlık ya da aldatma önemli bir tabudur. Bilimsel Yöntem Bilimsel yöntem, bilimsel topluluğun bilgi üretmek ve değerlendirmek için kullandığı fikirler,kurallar, teknikler ve yaklaşımlardır. Bilimsel yöntem, bilimciler topluğu içindeki gevşek fikir birliğinde doğar. Farklı düşünceler yöntem geliştirir. Bilimsel tutum Bilimsel tutum, bilimsel topluluğun norm ve değerlerine bağlılığını yansıtan bir biçimdir. Bilim insanları şüphesiz her zaman bilimsel tutum içerisindedir. Ancak yüksek öğrenim 3

4 görmüş kişiler de bilimsel topluluğa dahil olduklarından bunların da bilimsel tutum içerisinde olmaları beklenir. Uymayanlara bilimsel tutum dışında oldukları hatırlatılmalıdır. 1.3 Toplumsal araştırmalara nicel ve nitel yaklaşımlar Toplumsal araştırma yapmak için iki yaklaşım vardır: Nicel ve nitel yaklaşımlar. İki yaklaşım da belirli pek çok araştırma tekniği kullanır. Hangi yaklaşım ile araştırma sürecinin yürütüleceğini genellikle araştırmada kullanılan veri türü belirler. İki yaklaşım da bilimin temel ilkelerini paylaşmasına rağmen önemli farklılıklar gösterir. Nicel yaklaşım: Nesne ve olguları ölçer, değişkenlere odaklanır, güvenirlik kilit önemdedir, değerden bağımsızdır, kuram ve veriler ayrıdır, bağlamdan bağımsızdır, çok sayıda olay ve özne vardır, istatistiksel analiz gerektirir, araştırmacı tarafsızdır. Nitel yaklaşım: Toplumsal gerçeklik, kültürel anlam inşa eder, etkileşim içindeki süreçlere ve olaylara odaklanır, hakiki olma kilit önemdedir, değerler vardır ve açıkça görünür, kuram ve veriler kaynaşmıştır, durumla sınırlıdır, az sayıda olay ve özne vardır, tema analizi gerektirir ve araştırmacı ilişki içindedir Nicel yaklaşımla araştırma yürütme sürecinin adımları Araştırma yürütmek bir dizi adımı takip etmeyi gerektirir. Adımlar ve adımların sırası toplumsal araştırma türüne göre biraz değişebilir. Ama temelde yedi adım vardır. 1. Konu seçimi : Başlık 2. Odaklanma sorusu : Araştırma sorusu Araştırma literatürü Hipotez geliştirme 3. Çalışmanın tasarlanması : Hangi örnek olay veya örneklem tipi ile ilgili etkenlerin nasıl ölçüleceği, hangi veri toplama tekniğinin kullanılacağı (anket, deney, vs) tasarlanır. 4. Veri toplama : Tasarlanan araçlar kullanılarak sayısal bilgiler toplanır, kaydedilir, doğrulanır ve bilgisayar girdisi haline getirilir. 5. Verileri analiz etme : Çizelge, grafik ve istatistik oluşturma. Bilgisayar yazılımı kullanmayı gerektirir. 6. Verileri yorumlama: Analiz edilen veriler yorumlanır. Kuramdan yaralanarak araştırma sorusu yanıtlanır. 7. Başkalarını bilgilendirme : Belli bir biçime uygun olarak rapor yazmak. 4

5 Örnek 1. Araştırma, R.M. Alvarez ve T.L. Butterfield (2000) tarafından yapıldı. Konu seçimi. Kaliforniyadaki 187. yasa teklifi, yasadışı göçmenleri sosyal ve sağlık hizmetlerinden mahrum etmeye yönelikti. Araştırmacılar halk oylaması ile kabul edilen bu teklifi Kaliforniyalıların neden desteklediğini öğrenmek istiyordu. Odaklanma sorusu(araştırma sorusu). Seçmen desteğinin asıl kaynağı kamu hizmetlerinin yasadışı göçmenler tarafından kötüye kullanılmasına son vermek değil- doğuştancılıktır (nativism) yani ülkedeki yerlilerin(doğuştan yerli olanların) isteklerinin desteklenmesi. olabilir. Çalışmanın tasarlanması. Doğuştancı profiline uyanların yasa teklifini destekleyip desteklemediklerini görmek için seçmenlerden oluşturdukları bir örneklem grubuna tarama yaptı. Veri toplama. Yazarlar verileri 3147 seçmene oy kullanma kabininden çıktıkları sırada anket soruları veren bir ulusal araştırma kurumundan edindi. Seçmenlere ırk, gelir kaynağı, eyalet ekonomisi hakkındaki görüşleri, eğitim düzeyleri, yaşadıkları bölge, destekledikleri siyasi parti, siyasi ideoloji, oy verdikleri vali ve çalışma durumları soruldu. Verilerin analiz edilmesi. Yasa teklifinin desteklenmesinde fikirlerin ve geri plandaki etmenlerin etkisini ölçmek için istatistiksel analiz teknikleri kullanıldı. Verileri yorumlama. Yasa teklifinin desteklendiğinin en güçlü işaretinin, seçmenin eyalet ekonomisi hakkındaki görüşleri olduğunu buldu. Kaliforniyanın ekonomik sorunları için göçmenleri suçlayan seçmenler yasa teklifine en büyük desteği veriyordu. Siyasi parti ve ideolojinin oy verme üzerinde etkisi pek azdı. Doğuştanlığın, yasa teklifi için seçmen desteğinin başlıca kaynaklarından biri olduğu sonucuna varıldı. Başkalarını bilgilendirme. Yazarlar bulgularını Güney Siyaset Birliği nin 1996 Toplantısı nda bildiri olarak sundu ve daha sonra Social Science Querterly dergisinde 2000 yılında yayımladı. Örnek 2. Lisa Magana ve Robert Short (2002), politikacıların Meksikalı ve Kübalı göçmenler hakkında söylediklerini inceledi. Konu seçimi. Politik adayların Meksikalı ve Kübalı göçmenler hakkındaki açıklamaları Odaklanma sorusu. Gruplar, birey ve simgeler kültürün geneli tarafından nasıl algılanmaktadırlar. Çalışmanın tasarlanması. ABD iki siyasi parti adaylarının altı yıllık dönem boyunca ( ) gazetelerde yer alan beyanatlara içerik analizi uygulandı. Veri toplama. Veriler, gazete makalelerinin tam metnini içeren elektronik bir veri tabanı olan Lexis-Nexus tan alındı. Ama, ABD li politikacıların Meksika ve Küba dan göçle ilgili söyledikleriyle sınırlandı. Son örneklemlerinde 495 makale yer aldı. Verilerin analiz edilmesi. Yazarlar yüzdeleri gösteren tabloları ve istatistiksel metinleri inceledi. 5

6 Verilerin yorumlanması. Yazarlar göçmenlikle ilgili politik söylemin halkın gözünde çarpıtılmış bir görüş olduğunu ileri sürdüler. Başkalarını bilgilendirme. Yazarlar elde ettikleri sonuçları 2002 yılında Review of Policy Research dergisinde yayımladı. Örnek Nitel yaklaşımla araştırma yürütme sürecinin adımları Norman Denzin ve Yvonna Lincoln, nitel araştırma süreci için bir dizi adım tanımlamaktadır. Nitel araştırmacılar, toplumsal-tarihsel bağlamda kendilerini konumlandırır, kendileri hakkındaki düşünceleri ve bir öz değerlendirmeyle araştırmaya başlar. Bu adım son derece öz-bilinçli biçimde toplumsal benliğin kabul edilmesidir. Bu aynı zamanda araştırmacının toplumdaki konumunun kabulüdür. Nitel araştırmacılar, dar anlamda belirli bir soru üzerinde yoğunlaşmaz, bunun yerine kuramsal ve felsefi bir bakış açısı(paradigma) benimser bu bakış açısı hakkında sorgulayıcı biçimde enine boyuna düşünürler. Nitel araştırmacı da bir çalışma tasarlar, veri toplar, analiz eder ve yorumlar. Bunları aynı anda yapar bu adımlar arasında gider gelir. Bu adımlar arasında, var olan kurama dayanmanın yanı sıra yeni kuramlar oluşturmakla uğraşır. Veri yorumlama aşamasında nicel araştırmacılar gibi hipotezleri test etmez, yeni kavramlar yaratma ve yeni kuramsal yorumlar yaratmanın inşasını vurgulamakla ilgilenir. Başkalarını bilgilendirme ise kesinlikle yapılır. Nitel araştırma örneği 1. Sofia Villenas Kuzey Carolina da küçük bir kasabadaki Latin kökenli kadınların yaşamlarını inceledi. Toplumsal benliğin kabul edilmesi. Yazar, Ekvetor dan gelen göçmen anne babanın, Los Angeles de doğan birinci kuşak kızı olduğunu ve Güney Amerika daki And Dağları nın Quechuba dilini konuşan halkının bir kabilesinin soyundan geldiğini belirtmektedir. Latin Amerika/Chicana Çalışmaları alanında bir derece aldıktan sonra, Los Angeles de çift dilli bir İspanyolca öğretmeni olarak çalıştı. Doktora derecesi için çalışırken, yetişkinler için ikinci dil olarak İngilizce(ESL) kurslarında çift dilli öğretmenlik, otobüs şoförlüğü ve küçük bir kasabada düzenlenen kurslarda annelere ESL öğretmenliği yaptı. 6

7 Bir bakış açısı benimseme. Yazar, ırksal iktidarlarla ekonomi politik arasındaki bağları incelemek üzere öz-bilinçli bir biçimde ırka dayalı feminist bir bakış açısı benimsedi. Hem ırksal ideolojileri hem de Kuzey Carolina kırsalındaki Latin kökenli annelerin gündelik deneyimlerini anlamak için kendisini hem Latin kökenliler hem de İngilizce konuşan profesyoneller topluluğuna dahil ve hariç olarak yorumladı. Çalışmanın tasarlanması. İki yıl boyunca toplumsal olaylara, cemaat toplantılarına, okul toplantılarına ve İspanyolca Katolik ayinlerine katıldı. Veri toplama ve analiz etme. Yazar, 21 Latin kökenli topluluk üyesinin sözlü yaşam öyküsünü teybe kaydetti. Bunla arasında yakın birliktelik içinde olduğu 11 anne de yer alıyordu. Gözlemde bulundu ve yerel günlük gazetenin de aralarında bulunduğu kasaba belgeleri ve kamusal yayınları analiz etti. Verileri yorumlama. Bir çeşit hayırsever ırkçılık içerindeki beyaz eğitimciler, sağlık görevlileri ve sosyal hizmet uzmanları Amerikalı kadınları üstün modeller olarak görüyor, Latin kadınların bunları taklit etmesi gerektiği, Latin kökenli anneleri ise eğitimsiz ve geri kalmış maço ailelerin üyeleri olarak görüyordu. Oysa Latin kökenli anneler kendilerini küçük bir Amerikan kasabasında yaşayan annelerden daha üstün yaşam ilkelerine bağlı olarak görüyordu. Onlar Latin kökenli topluluk için çok önemli olan ve ayrıksı bir ahlaki eğitim sağlayan kıvançlı evlerinin kadını idi. Başkalarını bilgilendirme. Çalışmanın sonuçları Anthropology and Education Quarterly dergisinde 2001 yılında yayımlandı. 7

8 BÖLÜM 2 ARAŞTIRMANIN BOYUTLARI 1. Araştırmanın alıcı kitlesine göre 2. Araştırmanın amacına göre 3. Araştırmanın zaman boyutuna göre 4. Veri toplama tekniklerine göre araştırmanın dört boyutu vardır. Araştırmanın alıcı kitlesi araştırmanın temel ya da uygulamalı araştırma olup olmadığını belirler. İkicisi boyutta toplumsal araştırmalar amaca göre sınıflandırılır. Üçüncü boyut zamanın araştırma tasarımına nasıl dahil edildiği ile ilgilidir. Sonuncu da özel veri toplama tekniğidir. Boyutlar, araştırma hakkında karar almayı basitleştirir. Boyutları anlamak, yapılacak araştırmanın tasarlanmasını ve veri toplama yöntemini seçmede kolaylık sağlar ayrıca bir araştırma makalesinin anlaşılmasını kolaylaştırır. 2.1 Araştırmanın alıcı kitlesi Toplumsal araştırmanı alıcı kitlesi bakımından iki kanadı bulunmaktadır. Temel araştırma, toplumsal gerçekliğin temel doğasını anlamaya çalışır, toplumsal dünya hakkında esas bilgileri geliştirir. Temel araştırma yapan araştırmacılar daha yansız, bilimsel ve akademik bir yönelimi benimser. Toplumsal dünyanın nasıl işlediğini, olayların ortaya çıkmasına nelerin sebep olduğu, toplumun neden değiştiğini açıklayan kuramları reddetme ya da destekleme üzerine odaklanır. Temel araştırma, yeni bilimsel bilgilerin ve toplumsal dünya hakkındaki düşünme biçimlerinin çoğunun kaynağıdır. Başlıca alıcı kitlesi bilimsel topluluktur. Temel araştırma, uygulamalı araştırmacıların kullandığı araçların çoğunun (yöntem, kuram, fikir) kaynağıdır. Uygulamalı araştırma somut bir soruna pratik çözümler sunmak ya da uygulayıcıların acil ve özel gereksinmelerini karşılamak üzere tasarlanmış olan araştırmadır. Uygulamalı araştırmacılar daha eylemci, pragmatik (uygulamacı, gerçeğe yönelik,faydacı) ve reform yanlısıdır. Uygulamalı araştırmacılar bağlı oldukları bir toplumsal hareketin bir sorununa çözüm bulmak için çalışma yürütür. Uygulamalı araştırma bulgularının başlıca alıcı kitlesi ve tüketicileri öğretmenler, danışmanlar, sosyal hizmet uzmanları, siyasetçiler gibi uygulayıcılar ya da yönetici ve memurlar gibi yetkililerdir. Temel ve uygulamalı araştırmaların benimsediği araştırma metodolojisi yönelimleri farklıdır. Uygulamalı araştırmanın üç türü vardır: 1.Değerlendirme araştırması bir program ya da politikanın ne kadar iyi işlediğini ya da amaçlarına ve hedeflerine ulaşıp ulaşmadığını belirlemeye çalışan uygulamalı bir 8

9 araştırmadır. İki yönü vardır. Biçimlendirici değerlendirme ile bir program sürekli olarak izlenir ve geri bildirimde bulunur. Özetleyici değerlendirme ise programın kesin sonuçlarına bakar. Örneğin acil yardım sistemi için uygulanana program değerlendirilebilir. Bu özetleyici bir değerlendirme olabileceği gibi Sağlık bakanlığının kendisinin yapacağı biçimlendirici nitelikte bir değerlendirme araştırması olabilir. 2. Eylem araştırması, asıl amacın toplumsal değişimi kolaylaştırmak ya da değer yönetimli bir politik-toplumsal hedefi gerçekleştirmek olduğu uygulamalı araştırmadır. Eylem araştırmacıları kamu bilincini artırarak bir davayı ilerletmeye çalışırlar. Politiktirler. Belirli perspektifleri olan araştırmacılar (örn. Çevreci, radikal, feminist, vb.) için caziptir. Cinsel tacizi inceleyen feminist bir araştırmacı hem cinsel tacizi azaltmak için politika değişiklikleri yapmayı hem de potansiyel kurbanları bilgilendirerek kendilerini korumalarını haklarını savunmalarını sağğlamalarını önerebilir. 3. Toplumsal etki belirleme, bir topluluğa yeni, büyük bir değişiklik getirildiğinde toplumsal yaşamın çeşitli alanlarındaki olası sonuçları belgeleyen uygulamalı araştırmadır. Örneğin, yerel bir hastanenin bir depreme yanıt verme olanağını belirlemek, yeni bir otoyol yapıldığında yerleşimdeki değişiklikleri belirleme, anayasada değiştirilen bir maddenin toplum yaşantısı üzerindeki etkisini belirleme, orman yasasında yapılan yapılaşma ile ilgili değişikliklerin orman alanlarına etkisini belirleme, uzun vadeli konut kredisi imkanlarının şehirleşme üzerindeki etkilerinin belirlenmesi. Bir çok alan üzerinde etki ölçülebilir. Bunlar:. Toplum hizmetlerindeki etkiler( okula kaydolama, güvenlik alanında polislerin harekete geçme hızı). Toplumsal koşullara etkiler (suç oranları, yaşlıların kendi kendilerine bakabilmeleri). Ekonomik etkiler (gelir düzeylerindeki değişiklikler). Demografik etkiler (nüfus hareketi, göç). Çevre üzerine etkiler (hava kalitesi, gürültü düzeyi, işe gitme süresi ). Sağlık sonuçları (hastalıkların görülme sıklıkları, zararlı maddelerin varlığı) 2.2 Araştırmanın amaç boyutu Toplumsal araştırmacıların amaçları üç gruba ayrılabilir: (1) İncelemeci araştırma, (2) Tanımlayıcı araştırma, (3) Açıklayıcı araştırma. Bir şeyin neden gerçekleştiğini araştırma. İncelemeci araştırma, asıl amacın ön fikirler geliştirip ne sorusu üzerinde odaklanmak anlaşımlı bir sorunu ya da bir fenomeni incelemektir. Bu olay nedir? Bu sorun nedir? Bu olgu nedir? sorularının cevapları araştırılır. Araştırmanın hedefi ise gelecekteki araştırmacıların yanıtlayabileceği daha kesin soruları ortaya çıkarmaktır. Tanımlayıcı araştırma, sözcük ya da sayılarla, kim, ne zaman, nerede, ve nasıl sorularını yanıtlamak için yapılan araştırmadır(1k 3N). Tanımlayıcı araştırmalarla konu hakkında son derece doğru bir tablo çizilebilir, konu hakkında bir dizi basamak veya aşama belirlenebilir, nedensel bir süreç veya mekanizma ortaya çıkartılabilir. Kısaca tanımlayıcı araştırmalar yaparak bir toplumsal olayın artalanı veya bağlamı hakkında rapor oluşturulabilir. 9

10 Açıklayıcı araştırma, olayların neden gerçekleştiğini açıklayan ve kuram oluşturan araştırmalardır. Bunu yaparken, olayları ayrıntılı hale getirir, genişletir ve test eder. Bu tür araştırmalarla bir kuramın temel ilkeleri test edilebilir, gelecekteki durumu kestirilebilir. Kuram yeni konular katılarak genişletilebilir, bir açıklama ile desteklenebilir ya da reddedilebilir, konular ve başlıklar genel bir ilke ile bağlantılandırılabilir, birden çok açıklamanın hangisinin en iyisi olduğu belirlenebilir. 2.3 Araştırmanın zaman boyutu Toplumsal araştırmanın başka bir boyutu, zamanın ele alınışıdır. Zaman boyutunun farkında olmak araştırmanın yürütülmesine yardımcı olur. Çünkü farklı araştırma soruları zamanı farklı biçimde içerir. Bazı çalışmalar tek bir zaman noktasının resmini verir ve onu ayrıntılı biçimde analiz etme olanağı vardır. Bazı araştırmalar olayları, kişileri ya da toplumsal ilişkileri zaman zarflarında incelememizi sağlayan hareketli resimler sunar. Zaman boyutu açısından nicel araştırmalar iki gruba ayrılır: Zaman kesitsel araştırma, uzun dönemli araştırma. Zaman boyutu açısından Kesitsel araştırmada araştırmacılar zamanın bir noktasında gözlem yapar. Basit ve az masraflı olmasına karşın toplumsal süreçleri(değişimi) yakalayamazlar. Uzun dönemli araştırmayı kullanan araştırmacılar insanların ya da diğer birimlerin birden fazla zaman noktasındaki özelliklerini inceler. Kesitsel araştırmadan daha karmaşık ve masraflı olmasına karşın daha güçlüdür. Tanımlayıcı ve açıklayıcı araştırmacılar uzun dönemli yaklaşımlar kullanır. Uzun dönemli araştırma yaklaşımın üç türü vardır: Zaman dizisi, panel ve kuşak. 1. Zaman dizisi araştırmasında bir grup insan ya da başka birimlerle ilgili aynı tip bilgi birden çok zaman diliminde toplanır. Zaman dizisi verileri çok aydınlatıcı olabilir. 2. Panel çalışmasında aynı insanlar ya da olayların farklı zamanlarda gözlemlendiği uzun dönemli yaklaşımdır. Her zaman döneminde birden fazla gözlem mevcuttur. Panel çalışmasının yürütülmesi zor ve çok masraflıdır. Aynı insanları zaman içerisinde gözlemlemek güçtür; çünkü insanlar ölür ya da yerleri belirlenemez. Örnek: Susan Mayer(2002) de mahalleler arasındaki ekonomik eşitsizliğin okul eğitimi üzerindeki etkisini incelemek için bir panel tasarımını kullanmıştır. Bir mahalleyi çevresindeki mahallelerle zamanın üç farlı noktasında karşılaştırarak eşitsizliği inceledi. Yüksek gelirli mahallelerdeki çocuklar daha fazla eğitim alma eğilimi gösterirken düşük gelirli olanların daha az eğitim alma eğilimi gösterdiğini buldu. 3. Kuşak çalışması, bir zaman zarfında ortak bir deneyimi paylaşan insanlar ya da olaylar, kendi kategorileri ile ilgili bilgilerin birbiri ardınca gelen zaman dilimleri boyunca izlendiği uzun dönemli bir araştırmadır. Kuşak çalışmasında odaklanma kuşak ya da kategori üzerindedir. Genellikle kullanılan kuşaklar, tümü aynı yılda doğmuş kişileri (doğum kuşağı), tümü aynı anda işe alınmış kişileri, tümü bir yıl ya da 10

11 iki yıl içerinde emekli olmuş kişileri, tümü aynı yıl mezun olmuş kişileri kapsar. Panel çalışmasının aksine, kuşak çalışması yapan araştırmacılar aynı kişilerin yerlerini belirlemeleri gerekmez; yalnızca ortak bir olayı yaşamış olanları belirlemeleri yeterlidir. Örnek: Morgan(1998), kadın ve erkek mühendisler arasında kazanç farkına yol açan etkenin kuşak farkı mı, yoksa kariyerlerinin engellenmesi mi olduğu konusunda yaptığı araştırmada, yılları arasındaki pek çok üniversite mezunu mühendislerin kazanç verini inceledi. Yazar yakın dönem kuşaklarında hiçbir cinsiyet farkı bulamadı. Önceki kuşaklarda kazançlar daha düşüktü çünkü kıdemli değillerdi. Cinsiyet etkeninden değil kıdemden dolayı ücret farkı oluşmaktaydı. Ayrıca yakın kuşaklarda çok sayıda kadın mühendisin olması diğer bir etkendi. Örnek olay araştırması genellikle nitel yöntemler gerektirir. Belirli bir süre içinde az sayıda olayın pek çok özelliğini derinlemesine inceler. Örnek olaylar bireyler, kurumlar, gruplar, hareketler ya da coğrafi birimler olabilir. Örnek olay araştırması tümevarım yerine analitik mantığı kullanır. Bir olayın sınırları ve tanımlayıcı özellikleriyle ilgili sorular ortaya atar. Bu tür sorular yeni düşünce ve kuram geliştirmeye yardımcı olur. Sofia Vilenas ın (2001) Meksikalı kadınlar üzerine Kuzey Carolina da küçük bir kasabadaki 21 Latin Amerikalı topluluk üyesiyle yürüttüğü çalışma, bir örnek olay araştırmasıdır yapımı ödüllü Piyanist filmi Varşova kentindeki 1943 Yahudi ayaklanmasıyla ilgilidir. Einwohner(2003) toplumsal hareket kuramını incelemek üzere 1943 Yahudi ayaklanması ile ilgili tarihsel örnek olay incelemesi yaptı. Toplumsal hareketin oluşması için hiçbir politik fırsat yapısı yoktu. Nazi yok etme politikasıyla yüz yüze olduklarını fark eden Yahudiler mücadele ederek ölmeyi tek onurlu seçenek olarak yeniden tanımlayan yeni bir motivasyon çerçevesi oluşturdular. 11

12 2.4 Araştırmanın veri toplama ve çözümleme teknikleri boyutu Bir araştırma sorusunu uygun bir veri toplama tekniği ile eşleştirmek gerekir. Bunu yapmak için beceri, pratik ve yaratıcılık gerekir. Teknikler iki sınıfı ayrılır. 1. Sayılar biçimindeki nicel veri toplamak için nicel veri toplama teknikleri 2. Sözcükler ya da resimler biçimindeki nitel veriyi toplamak için nitel veri toplama teknikleri Nicel veri toplama teknikleri Deneyler. Deneysel araştırmalar laboratuvarlarda ya da gerçek hayatta yürütülür. Deneyler en çok açıklayıcı araştırmalar için etkilidir. Çoğu sosyal araştırmada insanlar iki ya da daha fazla gruba ayrılır. Her gruba aynı şekilde davranılır, yalnız bir gruba ilgilendiği bir koşul verilir, diğerine verilmez. Her iki grubun tepkisi ölçülür. Araştırmacı grupların tepkilerinde herhangi bir farklılığın yalnızca koşula (müdahaleye) bağlı olduğu sonucuna varır. Bir dizi deneyde oy kullanmayı artıran etkenler incelendi. Deneylerden biri oy kullanma çağırısı yapan basılı kartları seçmenlerin evlerine bırakmaları idi. 25 sokakta bu yapıldı. Bir başka 25 sokaktaki kontrol grubu için hiçbir şey yapılmadı. Oylama sonrasında katları alanlardan bir politik parti ile ilişkisi olamayan kişilerin oy kullanma oranını önemli derecede farklı buldular. Taramalar. Araştırmacılar insanların inançlarını ya da düşüncelerini öğrenmek için pek çok durumumda anketler ya da görüşmeler yaparlar. Tarama tekniğinde çok sayıda insandan bilgi toplamak için insanlardan yazılı bir anket formunu doldurmaları ya da kendileri ile görüşmeleri istenir. Kısa süre içerinde insanlara çok sayıda soru sorulur. Taramaya katılacak kişiler rastgele örnekleme tekniği kullanılarak seçilir. Araştırmacılar deneklerden oluşan rastgele (rastlantısal) örnekleme dayanarak elde ettikleri sonuçları tüm evrene (kitleye) genelleştirilebilirler Tarama teknikleri tanımlayıcı ve açıklayıcı araştırmalarda kullanılır. Tarama tekniği kullanılarak yapılan araştırmalara tarama araştırması da denir. Tepkisiz araştırma ile veri toplama. Deneysel ve tarama araştırmalarında denekler araştırmaya doğrudan dahil edildiklerinden bunlara tepkisel teknikler denir. Diğerleri tepkisiz veri toplama teknikleri olup bunlar: 1. Dikkat çekmeyen araştırma ile veri toplama 2. Mevcut istatistiksel bilgi veya belgelerin incelenmesi (içerik analiz)ile veri toplama 3. İkincil veri analizi ile veri toplama. İkincil veri analizi daha önce toplanmış olan nicel verinin yeni bir istatistik analizidir. Bunlarda son ikisini inceleyelim: 1. İçerik analizi. Bir iletişim aracının içeriğinin sistematik olarak kaydedildiği ve analiz edildiği veri toplama etkinliğidir. Yazılı belgelerde ya da fotoğraf, film, şarkı sözü, reklam gibi diğer iletişim ortamlarında yer alan bilgileri ve sembolleri, yani içeriği inceleme tekniğidir. Medyanın kadın şiddetine bakışını araştıran bir araştırmacı belirlenmiş gazetelerin kadın şiddeti ile ilgili haberleri belli bir zaman aralığında inceleyerek, belli özellikleri ölçmesi ve sayısallaştırmasıdır. 2. Mevcut istatistikleri inceleyerek veri toplama. Araştırmacının kurum ve kuruluşlar tarafından toplanmış olan nicel verileri yeniden incelediği ve istatistiksel olarak analiz ettiği araştırmalardaki veri toplama tekniğidir. Örneğin Almgren(1998) Chicago daki cinayet, intihar ve kazalara baktı.1970 ve 1990 nüfus sayımı verileri ile 75 topluluğun doğum ve ölüm kayıtlarını eşleştirdiler ve işsizlik oranlarıyla topluluklardaki şiddete bağlı ölüm oranları arasındaki ilişkiyi incelediler. Verilerin tümü mevcut istatistiklerden elde edilmişti. 12

13 2.4.2 Nitel veri toplam teknikleri Saha Araştırması ile veri toplama. Saha araştırması, araştırmacının doğal ortamda insanları uzun süre boyunca doğrudan gözlemlediği ve onlar hakkında notlar aldığı nitel araştırmalardır. Çoğunlukla incelemeci ve tanımlayıcı araştırmalar için kullanılır. Çoğu saha araştırmacısı belirli bir süreliğine küçük insan grubu üzerinde örnek olay araştırması yürütür. Saha araştırması gevşek biçimde formüle edilmiş bir başlıkla başlar. Sonra bir toplumsal grup veya yer seçilir. Araştırmacı, ortamda bir rol benimser, gözlem yapar ve etkileşimde bulunur. İncelenen insanları kişisel olarak tanırlar ve gayri resmi görüşmeler yürütebilirler. Günlük olarak ayrıntılı not alırlar. Sahayı terk ettikten sonra yazılı rapor hazırlarlar. Mitchell Duneier (1999) New York City, Greenwich Village deki sokak satıcıları arasında bir saha araştırması yürüttü.arkadaşlık kurduğu bir kitap satıcısı onu diğer satıcılarla tanıştırdı. Duneier kesintili olarak dört yıl boyunca gözlem yaptı, dönem dönem dergi satıcısı ve çöp toplayıcısı olarak çalıştı. Kaldırımlardaki yaşamı gözlemledi, görüşmeleri teybe kaydetti, pek çok gayri resmi görüşme yaptı, ilgili belgeleri okudu ve bir basın fotoğrafçısının sahanın ve sakinlerinin pek çok fotoğrafını çekmesini sağladı. Duneier, toplumsal denetim ve suçun azalmasıyla ilgili popüler kırık pencere kuramının bir eleştirisiyle çalışmasını sonlandırdı. O hayatta kalmaya çalışan yoksul insanlar arasında toplumsal bir yaşam buldu. Üst orta sınıf, bu toplumsal yapıyı yok olmakla tehdit eden kanun ve düzenlemeleri savunuyorlardı. Onlar yalnızca toplumsal düzensizlik görüyorlardı, çünkü kaldırımdaki insan selinin arasına yaşamını kazananların capcanlı gündelik yaşamları üst orta sınıf dünyayla çakışmıyordu. Tarihsel-karşılaştırmalı araştırma ile veri toplama. Tarihsel- karşılaştırmalı araştırma, araştırmacının tarihsel geçmişte ve/veya farklı toplumlardaki olaylar ve koşullarla ilgili verileri incelediği araştırmadır. İncelemeci, tanımlayıcı ya da açıklayıcı araştırma olabilir ama çoğunlukla tanımlayıcıdır. Araştırmacılar bir ya da daha fazla tarihsel döneme odaklanabilir, bir ya da daha fazla kültürü karşılaştırabilir ya da tarihsel dönemleri karşılaştırabilir. Araştırmacılar bir çok kanıtın karışımını kullanabilir; bunlar arasında mevcut istatistikler, belgeler, gözlemler ve görüşler bulunur. Antony Marx (1998) ABD, Güney Afrika ve Brezilya da ırksal hareketlerle ilgili tarihsel karşılaştırmalı bir arştırma yapmıştır. James Mahoney (2003) ise İspanyol kökenli Amerika ülkeleri hakkında bir bulmaca ortaya koydu. En gelişmiş ülkeden en az gelişmiş ülkeye doğru 1900 yılındaki sıralamamaların 2000 yılında da değişmeden kaldığını gözlemledi. Neden böyleydi? Bu bulmacayı çözmek için iki nitel veri analiz kullandı: Nitel karşılaştırmalı analiz ve yola bağımlılık. 13