ÖĞRETİM ELEMANLARIN KULLANDIKLARI ÖĞRETİM YÖNTEM VE TEKNİKLERİNE İLİŞKİN ÖĞRENCİ ALGISI ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ *

Transkript

1 The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science Doi number: Number: 49, p , Autumn I 2016 Yayın Süreci Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date - Yayınlanma Tarihi / The Published Date ÖĞRETİM ELEMANLARIN KULLANDIKLARI ÖĞRETİM YÖNTEM VE TEKNİKLERİNE İLİŞKİN ÖĞRENCİ ALGISI ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ * THE IMPROVEMENT OF THE PERCEPTION SCALE ON TEACHING TECHNIQUES AND METHODS USED BY INSTRUCTERS OF UNIVERSITY STUDENTS Yrd. Doç. Dr. Ebru BOZPOLAT Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü Yrd. Doç. Dr. Hatice Gonca USTA Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü Doç. Dr. Celal Teyyar UĞURLU Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü Arş. Gör. Ahmet Salih ŞİMŞEK Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü Öz Bu araştırmanın amacı; üniversite öğrencilerinin öğretim elemanları tarafından eğitim-öğretim sürecinde kullanılan öğretim yöntem/tekniklerine ilişkin algılarını belirlemek için geçerliği ve güvenirliği kanıtlanmış bir ölçme aracı geliştirmektir. Araştırmanın evreni, eğitim-öğretim yılında Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Fen Fakültesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Tıp Fakültesi, Mühendislik Fakültesi ve Eğitim Fakültesi nde öğrenim gören öğrencilerden oluşmaktadır. Araştırmanın örneklemi, Cumhuriyet Üniversitesi nin ilgili fakültelerinde öğrenim gören 749 öğrenciden oluşmaktadır. Araştırma amacı doğrultusunda, öğrencilerin öğretim sürecinde kullanılan öğretim yöntem ve tekniklerine ilişkin algılarının belirlenmesi için geliştirilen likert tipi ölçekte ölçek geliştirme adımları izlenmiştir. Bunun için öncelikle amaç belirlenmiş ve bu amaç doğrultusunda ilgili alan yazın taranmıştır. Daha sonra sırasıyla ölçek maddelerini hazırlama, kapsam geçerliği için uzman görüşüne sunma, ön uygulama ve esas uygulama yapılarak ölçeğin son hali oluşturulmuştur. Verilerin analizinde; açımlayıcı faktör analizi (AFA) ve doğrulayıcı faktör analizi (DFA) kullanılmıştır. Bunun yanı sıra güvenirlik çalışması da yapılmıştır. Açımlayıcı faktör analizi sonucunda, 22 madde 4 bileşenden oluşan bir yapı elde edilmiştir. Faktör yapısının * Bu araştırma CÜBAP tarafından desteklenen EĞT032 nolu projenin bir ürünü olarak ortaya çıkmıştır.

2 130 Ebru BOZPOLAT & Hatice G. USTA & Celal T. UĞURLU & Ahmet S. ŞİMŞEK uyum iyiliğinin incelenmesi için yapılan DFA sonucunda, modelin Ki-kare değerinin X2 =367.66, sd=203, p=.00, X2/sd=1.81 anlamlı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Uyum indeks değerleri; RMSEA=.033, SRMR=.037, CFI=.99, NFI=.98, RFI=.97, IFI=.99 ve GFI=.95 olarak belirlenmiştir. Hesaplanan uyum değerlerinin kabul edilebilir sınırlar içerisinde olduğu görülmüştür. İç tutarlık güvenirlik katsayısı (Cronbach Alfa); ölçeğin tamamı için.91, ölçeğin bileşenleri için.72 ile.87 arasında hesaplanmıştır. İki yarım güvenirlik katsayısı; ölçeğin tamamı için.81, ölçeğin bileşenleri için.70 ile.85 arasında hesaplanmıştır. Guttman iki yarım güvenirlik katsayısı; ölçeğin tamamı için.92, ölçeğin bileşenleri için.70 ile.85 arasında hesaplanmıştır. Öğretim Yöntem/Tekniklerinin Kullanımına İlişkin Algı Ölçeği (ÖYTKAÖ) nin tamamının ve bileşenlerinin yüksek bir güvenirliğe sahip olduğunu görülmüştür. Anahtar Kelimeler: Öğretim Elemanı, Öğretim Yöntem ve Teknikleri, Öğrenci Algısı, Ölçek Geliştirme Abstract The purpose of this research is improved a measuring instrument as proven of validated and reliability to determine the perceptions related of teaching methods /technique that is used in education-teaching period by instructers of university students. Population of the study, consists of students that is received education faculty of literature, sciences, economics and administrative sciences, medical faculty, engineering and faculty of education in Cumhuriyet University. The research sample consists of 749 students that is received education relevant departments in Cumhuriyet University. In accordance with purpose of study, was pursued scale improvement methods in the likert type of scale with developed to determine the perceptions related of teaching methods and techniques that is used in education-teaching period. For this, first of all was set an purpose and in accordance with this purpose, concerned the literature was scanned. Then respectively, was put into the final form of scale by making primary implementation and base implementation, preparing the scale of materials and expertising for content validity. In the analysis of data, were used exploratory factor analysis and confirmatory factor analysis. In addition to this was performed the reliability study. As a result exploratory factor analysis was obtained a construction 22 items which consists of 4 components. For screening goodness of fit the structure factor which was made as a result of confirmatory factor analysis, the form chi square value was reached the conclusion meaning of X2 =367.66, sd=203, p=.00, X2/sd=1.81. Fit index values were acquired as RMSEA=.033, SRMR=.037, CFI=.99, NFI=.98, RFI=.97, IFI=.99 and GFI=.95. Calculated of fit values were found to be within acceptable limits. The internal consistency reliability co-efficient (Cronbach Alfa); the full of the scale.91, the components of the scale between.72 and.87 was calculated. The two half of reliability co-efficient; the full of the scale.81, the components of the scale between.70 and.85 was calculated. The two half of the reliability co-efficient of Guttman; the full of the scale.92, the components of the scale between.70 and.85 was calculated. All the components of the perception scale on teaching methods and techniques were found to have a high reliability. Keywords: Instructer, Teaching Methods and Techniques, The Perception Of Student, The Improvement Of The Scale 1. Giriş Eğitim alanında öğrenme ve öğretmeye ilişkin kuram ve modeller; öğrencilerin öğrenme ve öğretmenlerin öğretme eylemi üzerine yoğunlaşarak niçin, nasıl, ne ile öğretimin yapılacağına ilişkin farklı düzeylerde sorular sorulmasına ve bu soruların yanıtlanmasına kapı aralamaktadır. Böylece öğretim etkinliklerinin belli bir programa dayalı ve planlı olarak yürütülmesi öğretimin niteliğini önemli ölçüde açıklayabilir. Öğretimde gerek davranışçı gerek bi-

3 Öğretim Elemanların Kullandıkları Öğretim Yöntem ve Tekniklerine İlişkin Öğrenci Algısı Ölçeğinin Geliş 131 lişsel psikoloji alanında dikkate alınması gereken bazı öneriler vardır (Senemoğlu, 2010). Öncelikle öğretimin niteliğini artırmak öğretim ortamındaki yöntem ve tekniklerin etkili kullanımı ile mümkün olabilir. Sünbül e (2010) göre yöntem, kazanımların öğrenci davranışlarında ortaya çıkarılması için ders işlenişinde yapılan etkinliklerdir. Bir plan dâhilinde öğrenci ve öğretmenler öğrenme ortamını, sürecini düzenleyerek ve bazı araçlardan yararlanarak öğrenmeyi gerçekleştirmeye çalışırlar. Yani yöntem bir amaca ulaşmak için izlenen yoldur (Demirel, 2009; Gözütok, 2006; Güven, 2008). Öğretim teknikleri ise öğretim yöntemlerinin uygulamaya konma biçimidir. Kısaca öğretim yöntemleri öğrenme-öğretme sürecini planlamada, öğretim teknikleri ise bu planı uygulamada izlenen yoldur (Tok, 2008). Öğretim yöntem ve teknikleri sayesinde öğrencinin ders esnasında aktif olmasını sağlayacak ve öğrenme sonuçlarına olumlu etki edecek düzenlemelerle öğretimin niteliği artırılmaya çalışılır. Öğretim yöntem ve tekniklerinin derslerde farklılaştırılması da bu düzenlemeler içerisinde sayılabilir. Örneğin; öğrencilerin öğrenmeleri için somut bilgilerden yararlanmak, öğrencilerin farklı duyu organlarını kullanmasını sağlamak, çoklu zekâ özelliklerini tanımak, uygun öğretim ortamları hazırlamak bunlardan bazılarıdır. Öğretimin niteliği öğretim sürecinde öğrencilerde kalıcı izli davranış değişikliği meydana getirmede kullanılan öğretim yöntem ve tekniklerinin yanında öğretmenlerin niteliği ile de ilişkilidir. Öğretmenlerin öğretim yöntem ve tekniklerini etkili bir şekilde kullanmaları öğrencilerin öğrenmelerini olumlu yönde etkileyebilir (Çimen ve Yılmaz, 2013; Kayabaşı, 2012; Robb, 2013; Üstüner, 2004). Öğrencilerin bilgiyi elde etme, yorumlama ve transfer etme becerilerini geliştirmede öğretmenlerin üstlendiği sorumluluk kaçınılmazdır. Öğrenciler farklı yöntem/teknikler kullanılarak öğrenme durumları içerisinde olduklarında daha bir kalıcı ve etkili öğrenme sonuçlarına ulaşabilirler. Sadece anlatım yöntemi ya da soru cevap tekniğine göre ders işlenmesi durumunda öğrencilerin öğrenme çıktılarının niteliğinin yüksek olduğu söylenemez. Öğretmenler farklı yöntem ve teknik bilgisine sahip olmakla birlikte uygulama becerilerine de sahip olmalıdırlar. Öğretmenlerin sergiledikleri davranışlar öğrencilerin hem daha ilgili ve güdülenmiş olarak ders dinlemelerini sağlayacak hem de bu durum öğrenme kalitelerine yansıyacaktır. Öğretim yöntem ve teknikleri hakkında sahip olunan bilgiler, kazanıma uygun yöntemin ve tekniğin seçimi, seçilen yöntem veya tekniğin uygulanması sınıf içinde etkili bir öğretimin yapılmasını etkileyecektir (Ocak, 2007). Eğitim hedeflerinin gerçekleşmesi, sınıf içinde öğrenme-öğretme sürecinin etkili olabilmesi için uygun yöntemlerin seçilmesiyle doğru orantılıdır (Demirel, 2009). Kuşkusuz her duruma başarı ile uygulanabilecek tek tip yöntemden söz edilemez. Kullanılan öğretim yöntemleri içerik ve öğrenci etkileşimini sağlamalıdır. Öğretmen bu etkileşimi sağlayacak şekilde yöntem ve teknikleri seçer ve kullanırsa ancak o zaman amacına ulaşabilir. Bu durum hem geleneksel hem de aktif öğrenme yöntemlerinin birlikte kullanılması gerektiği gerçeğini ön plana çıkarmaktadır. Tüm bunlar doğrultusunda söylenilebilir ki; hiçbir yöntem ya da teknik tek başına yeterli değildir. Öğretmenler kendi yeterlikleri ve duyarlıkları yanında öğrencilerinin de gereksinimlerini dikkate alarak yöntem ve teknikler belirleyebilirler. Önemli olan, öğretmenin ilgili konunun öğrenilmesini en iyi sağlayacak yöntem ve teknik bilgisine sahip olması ve kullanabilmesidir. Tabi ki, öğretmenlerin öğretim yöntem ve teknikleri konusundaki yeterlikleri öğretmenden öğretmene farklılık gösterebilir. Dolayısıyla öğrencilerin öğrenme çıktıları da öğretmenlerin yeterliklerine bağlı olarak değişebilir. Küçükahmet e (2014) göre, öğretmenlerin öğretme-öğrenme

4 132 Ebru BOZPOLAT & Hatice G. USTA & Celal T. UĞURLU & Ahmet S. ŞİMŞEK sürecinde olumlu sonuç almaları öğretim yöntem ve tekniklerine olan hâkimiyetleri ile ilgilidir. Öğretim yöntem ve tekniklerinin seçiminde ise program bilgisine sahip olma, öğretim materyallerini nerede ve nasıl kullanacağını bilme, öğrencinin öğrenme stillerini ve ilgilerinin farkında olma gibi konularında duyarlı olunmalıdır. Şimşek, Hırça ve Çoşkun a (2012) göre öğretmen yeterliği ve öğretmen özellikleri öğrencilerin tutum ve davranışları üzerinde oldukça etkilidir. Öğretmenlerin ders işlenişinde kullandıkları öğrenme yöntem ve tekniklerine ilişkin hazır oluş düzeyleri ve ders işlenişinde yöntem ve teknikleri kullanma yeterlikleri öğrenme çıktılarını etkiler (Arslantaş, 2011; Demirel, 1999; Gibson, 2009). Alan yazında farklı araştırmalarda öğretim yöntem ve teknikleriyle ilgili yapılan araştırmalardan bazıları; öğretmenlerin öğretim yöntem ve tekniklerine ilişkin öz yeterlikleri (Çimen ve Yılmaz, 2013; Akbaş ve Çelikkaleli, 2006), öğretim yöntem ve tekniklerini kullanabilme yeterlikleri (Öztürk, 2004), öğretmenler tarafından tercih edilen öğretim yöntem ve teknikleri (Yeşilyurt, 2013; Aykaç, 2011) şeklindedir. Bu araştırmalarda çoğunlukla öğretmenlerin öğretim yöntem ve tekniklerine ilişkin tercihleri, düzeyleri ve kullanım amaçlarının öncelikli olarak araştırıldığı görülmektedir. Genellikle öğretmenlerin pasif öğretim yöntemlerine yöneldikleri ve öğretim yöntem/teknikleri konusunda yeterli olmadıkları yönünde sonuçlara ulaşılmıştır. Ayrıca yapılan çalışmaların ilköğretim ve ortaöğretim öğretmenlerini kapsadığı görülmektedir. Oysa eğitimöğretim kademleri içerisinde üniversiteler de yer almaktadır. Üniversiteler eğitim sisteminin en üst basamağında yer alan kurumlar olarak evrensel, eleştirel, yaratıcı insan gücü yetiştirmeyi amaçlar. Günümüz dünyasında yenileştirici, dönüştürücü ve yaygınlaştırıcı etkilerle toplumlar üzerinde etkili bilimsel sonuçlar yaratmak isterler. Bilimin işlevlerini etkili bir şekilde yaşama yansıtmak için üniversitelerde öğrencilerin eğitimlerine özenle eğilmek gerekir. Üniversitede eğitim- öğretimin etkililik değişkenleri olarak öğretim elemanlarının niteliklerinin geliştirilmesi önem arz etmektedir. Çünkü üniversite öğretim elemanları bilimsel araştırma yapmanın yanında ders vermekle de sorumludurlar. Mahiroğlu na (1988) göre, öğretim elemanları, dersini açık ve anlaşılır bir şekilde anlatmalıdır. Öğretim elemanlarının öğretim yöntem ve teknikleri kullanma becerileri yükseldikçe öğrencilerin kalıcı öğrenme düzeyi de yükselecektir. Arslantaş a (2011) göre ise öğretim elemanlarının öğretim görevlerini yerine getirebilmeleri için bazı öğretme niteliklerine sahip olmaları önemlidir. Öğretim elemanlarının öğretim yöntem ve tekniklerini kullanma bilgi ve becerisine sahip olma hususundaki durumları öğrencilerin etkili bir öğrenme süreci yaşamaları açısından gerekli görülebilir. Bu açıdan bakıldığında, öğrencilerin öğretim elemanları tarafından sergilenen öğretim yöntem ve tekniklerine ilişkin algıları, öğretim elemanlarının öğretim yöntem ve tekniklerini kullanma düzeyleri hakkında bir fikir verebilir. Öğretim elemanlarının yeterlikleri ve öğretim yöntem ve tekniklerinden yararlanma düzeyleri öğretim ortamlarında öğrenme ve öğretmenin niteliğini artırmak açısından önem arz edebilir. Bu amaçla; geliştirilecek öğretim yöntem ve teknikleri algı ölçeği aracılığıyla öğretim elemanlarının öğretim yöntem tekniklerinin kullanımına ilişkin öğrenci algıları betimlenebilir. Araştırmanın Amacı Bu araştırmanın amacı; üniversite öğrencilerinin öğretim elemanları tarafından eğitim-öğretim sürecinde kullanılan öğretim yöntem/tekniklerine ilişkin algılarını belirlemek için geçerliği ve güvenirliği kanıtlanmış bir ölçme aracı geliştirmektir. 2. Yöntem Araştırma amacı doğrultusunda, öğrencilerin öğretim sürecinde kullanılan öğretim yöntem ve tekniklerine ilişkin algılarının belirlenmesi için geliştirilen likert tipi ölçek için ölçek geliştirme adımları izlenmiştir. Bunun için öncelikle amaç belirlenmiş ve bu

5 Öğretim Elemanların Kullandıkları Öğretim Yöntem ve Tekniklerine İlişkin Öğrenci Algısı Ölçeğinin Geliş 133 amaç doğrultusunda ilgili alan yazın taranmıştır. Daha sonra sırasıyla ölçek maddelerini hazırlama, kapsam geçerliği için uzman görüşüne sunma, ön uygulama ve esas uygulama yapılarak ölçeğin son hali oluşturulmuştur. Verilerin analizinde; açımlayıcı faktör analizi (AFA) ve doğrulayıcı faktör analizi (DFA) kullanılmıştır. Bunun yanında güvenirlik çalışması da yapılmıştır Evren ve Örneklem Araştırmanın evreni, eğitim-öğretim yılında Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Fen Fakültesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Tıp Fakültesi, Mühendislik Fakültesi ve Eğitim Fakültesi nde öğrenim gören (yeterli bilgiye sahip olmadıkları düşüncesiyle birinci sınıflar dâhil edilmemiştir.) öğrenciden oluşmaktadır. Araştırma kapsamında iki aşamalı örneklem seçimi yapılmıştır. Bu amaçla, örnekleme birimi olarak fakültelerin seçilme aşamasında aşamalı örnekleme yönteminden yararlanılmıştır. Buna göre; Fen Fakültesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Tıp Fakültesi, Mühendislik Fakültesi ve Eğitim Fakültesi araştırma örneklemine seçilmiştir. Fakültelerde öğrencilerin seçiminde ise oranlı tesadüfi örnekleme yöntemi tercih edilmiştir. Bu doğrultuda; araştırma kapsamında toplam 850 öğrenciye veri toplama aracı uygulanmıştır. Toplanan veriler eksik doldurulan veri formları çıkarıldığında; Cumhuriyet Üniversitesi nin ilgili fakültelerinde öğrenim gören 749 öğrenciye ulaşılmıştır. Araştırma grubunun fakültelere göre dağılımına ilişkin frekanslar Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1. Evren ve örnekleme ilişkin bilgiler Fakülteler Evren Örneklem f % f % Mühendislik Fakültesi Edebiyat Fakültesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Eğitim Fakültesi Tıp Fakültesi Fen Fakültesi Toplam Tablo 1 incelendiğinde, araştırma kapsamında ulaşılan örneklemdeki öğrenci sayılarının fakültelere göre dağılımının evrendeki dağılıma benzer olduğu görülmektedir Veri Toplama Aracının Geliştirmesi Veri toplama aracı geliştirilirken aşağıdaki adımlar izlenmiştir: Kapsam Geçerliliği Araştırmada kapsam geçerliği, Madde yazımı ve deneme formunun oluşturulması ve Uzman görüşü başlıkları altında ele alınmıştır Madde yazımı ve deneme formunun oluşturulması Ölçek geliştirilmeden önce alan yazın taraması yapılmış ve ölçek geliştirmeye ilişkin ön bilgiler tamamlanmıştır (Büyüköztürk, 2010; Çokluk, Şekercioğlu ve Büyüköztürk, 2010; Şencan, 2005; Tezbaşaran, 1997; Yılmaz ve Çelik, 2009). Daha sonra Cumhuriyet Üniversitesi öğrencilerinden açık uçlu sorularla görüş alınarak nitel analiz çalışması yapılmıştır (Bozpolat, Uğurlu, Usta ve Şimşek, 2016). Alanyazın taraması ve öğrenci görüşleri analizi sonucunda 37 maddeden oluşan bir madde havuzu oluşturulmuştur. Dörtlü likert tipine göre hazırlanan ölçek; tamamen katılıyorum=4, çoğunlukla katılıyorum=3, kısmen katılıyorum=2, hiç katılmıyorum=1 biçiminde derecelendirilmiştir Uzman görüşü ÖYTKAÖ geliştirme sürecinde; mad-

6 134 Ebru BOZPOLAT & Hatice G. USTA & Celal T. UĞURLU & Ahmet S. ŞİMŞEK delerin uygunluğu, anlaşılırlığı, temsil edebilirliği ile kapsam geçerliğini sağlamak için ilgili alan taraması ve açık uçlu sorularla elde edilen öğrenci görüşleri doğrultusunda oluşturulan form uzman görüşüne sunulmuştur. Bu doğrultuda; madde havuzunda yer alan 37 maddeye ilişkin bir Eğitim Yönetimi, Teftişi, Planlaması ve Ekonomisi uzmanı, bir Eğitim Programları ve Öğretimi uzmanı, iki Ölçme Değerlendirme Uzmanı ve bir Türkçe Eğitimi uzmanının görüşleri alınarak bazı maddeler değiştirilmiş, bazı maddeler çıkarılmıştır. Uzman görüşü sonucunda 8 madde çıkarılarak 29 maddeden oluşan deneme formu elde edilmiştir. Böylece hazırlanan deneme formu ön uygulama için hazır hâle getirilmiştir Yapı Geçerliliği Araştırmada yapı geçerliği Ön uygulama çalışması ve Esas uygulama çalışması başlıkları altında ele alınmıştır Ön uygulama çalışması Örneklem ile benzer özellik taşıyan 150 üniversite öğrencisine dörtlü likert tipinde ve 29 maddeden oluşan ön uygulama formu uygulanmıştır. Ölçek geliştirme çalışmalarında, katılımcı sayısının madde sayısından fazla olması gerektiği vurgusunun yanında (Cohen, Monion ve Morrison, 2007) katılımcı sayısının madde sayısının en az beş katı olması gerektiği de ifade edilmektedir (Bytman ve Cramer, 2001; Akt. Tavşancıl, 2010; Tabachnick ve Fidell 2007). Bu doğrultuda; ön uygulama için 150 üniversite öğrencisine ulaşılmış, kayıp veri ve uç değer analizi sonucunda 144 öğrenci üzerinden analiz gerçekleştirilmiştir Esas uygulama aşaması Ön uygulama aşamasında yapılan analiz sonucunda, dörtlü likert tipinde ve 25 maddeden oluşan ölçek esas uygulama için hazır hale getirilmiştir. Esas uygulama aşamasında, 749 üniversite öğrencisinin verileri üzerinden analiz gerçekleştirilmiştir Verilerin Analizi Veri girişi işlemi tamamlandıktan sonra, eksik ve yanlış veri girişi olup olmadığı kontrol edilmiştir. Veriler düzenlenirken eksik (kayıp) veri olmamasına yanlılığa yol açabileceği için (Erkuş, 2012) dikkat edilmiştir. Ayrıca uç değerler her bir madde için Z- puanlarına çevrilerek kontrol edilmiştir Ön Uygulama Verilerinin Analizi Ön uygulama için oluşturulan form, 2015 bahar döneminde öğrenim gören 150 öğrenciye uygulanmış, kayıp veri ve uç değer analizi sonucunda 144 öğrenci üzerinden analiz gerçekleştirilmiştir. Ön uygulama ile elde edilen verilere açımlayıcı faktör analizi yapılmış ve öncelikle maddelerin faktör yükleri dikkate alınmıştır. Faktör değerlerinin alt kesme noktası.30 olarak belirlenmiştir. Birden fazla faktör altında verdiği yük değerleri arasındaki fark.10 dan küçük olan, binişiklik gösteren maddeler (11, 13, 15 ve 21 numaralı maddeler) ölçekten çıkarılmıştır. Ön uygulama sonucunda, esas form 25 madde ve dört bileşenli bir yapı olarak ortaya çıkmıştır. Esas uygulamada 749 öğrenciden elde edilen veriler üzerinden analizler gerçekleştirilmiştir. Esas uygulamadan elde edilen verilere açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi yapılmıştır. Faktör değerleri.30 un altında değere rastlanmamış, ancak binişiklik gösterdiği belirlenen üç madde (14, 16 ve 17 numaralı maddeler) olduğu görülmüş ve ölçekten çıkarılmıştır. Yapılan açımlayıcı faktör analizi sonuçlarına göre ölçeğin dört bileşenli ve 22 maddeden oluşan faktör yapısının uyum iyiliğinin incelenmesi için DFA (Doğrulayıcı Faktör Analizi) yapılmıştır Geçerlik ve Güvenirlik Analizleri Ölçeğin yapı geçerliği için açımlayıcı faktör analizi uygulanmıştır. Açımlayıcı faktör analizi sonucu elde edilen bileşenlerin doğruluğunu sınamak için ise doğrulayıcı faktör analizi yapılarak uyum iyiliği indeksleri incelenmiştir. Tüm ölçeğin ve her bir bileşeninin güvenirliği için iç tutarlık katsayılarından Cronbach Alfa ve iki yarı güvenirlik katsayıları hesaplanmıştır. 3. Bulgular Öğretim Yöntem/Tekniklerinin Kullanımına İlişkin Algı Ölçeği (ÖYTKAÖ) nin

7 Öğretim Elemanların Kullandıkları Öğretim Yöntem ve Tekniklerine İlişkin Öğrenci Algısı Ölçeğinin Geliş 135 geliştirilmesine ilişkin elde edilen bulgular Ölçme Aracının Yapı Geçerliği ve Ölçme Aracının Güvenirliği olacak şekilde iki temel başlık altında sunulmuştur. Daha sonra araştırma kapsamında fakülte ve genel akademik ortalama değişkenlerine göre öğrencilerin öğretim elemanlarının öğretim yöntem ve tekniklerini kullanımlarına ilişkin algıları incelenmiş ve elde edilen bulgular ayrı bir başlık altında sunulmuştur Ölçme Aracının Yapı Geçerliği ÖYTKAÖ nün yapı geçerliği için verilere öncelikle Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA) yapılmış, daha sonra elde edilen faktör yapısı Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) kullanılarak incelenmiştir (Şencan, 2005; Büyüköztürk, 2010) Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA) Esas uygulamada, ön uygulama sonunda ortaya çıkan 25 maddelik ölçek 749 öğrenciye uygulanmış ve elde edilen verilere açımlayıcı faktör analizi yapılmıştır. Faktör analizi yapmadan önce, faktör analizin uygulanabilir olup olmadığının tespit edilmesi gerekmektedir. Bu amaçla, esas uygulama örnekleminden elde edilen verilerin yeterliliğini sınamak için Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) testi ve evrendeki dağılımın normalliğini sınamak için ise Bartlett testi uygulanmalıdır (Pallant, 2005; Büyüköztürk, 2010; Tavşancıl, 2010). Verilerin faktör analizi için uygunluğunda KMO değerinin 1 e yaklaşması (Tavşancıl, 2010), Bartlett testinin anlamlı çıkması (Büyüköztürk, 2010; Kalaycı, 2010) istenen bir durumdur. Analiz sonucunda, KMO değeri.940, Bartlett testi sonucu olarak belirlenmiş ve test sonucunun istatistiksel olarak anlamlı olduğu ortaya konmuştur (p=.000). Bu çalışmada elde edilen sonuçlar, faktör analizi yapılması için değerlerin uygun olduğunu göstermektedir. Analizde, faktör desenini ortaya koymak amacıyla faktörleşme yöntemi olarak temel bileşenler analizi; döndürme yöntemi olarak da dik döndürme yöntemlerinden maksimum değişkenlik (varimax) seçilmiştir. Ölçeğin faktör sayısı, araştırmacılar tarafından Şekil 1 de yer alan Scree plot diyagramı temel alınarak belirlenmiştir. Analiz sonucunda, maddelerle ilgili dört bileşenli ortak varyanslarının (communalities).37 ile.65 arasında olduğu gözlenmektedir. Ortak faktör varyansının 1.00 e yakın olmasının modele ilişkin açıklanan toplam varyansı artıracağı kabul edilmektedir. Bir ölçeğin faktör yapısı oluşturulurken alt kesme noktasının.30 ile.40 arasında alınabileceği belirtilmektedir (Neale ve Liebert, 1980; Akt. Tavşancıl, 2010). Büyüköztürk (2010) ise bir faktördeki maddelerin faktör yüklerinin.45 ve üstünde olmasının iyi bir seçim olacağını, ancak uygulamada az sayıda madde için bu sınır değerin.30 a indirilebileceğini ifade etmiştir. Bu çalışma için faktör değerlerinin alt kesme noktası.30 olarak belirlenmiştir. Ayrıca maddelerin tek bir faktörde yüksek yük değerine, diğer faktörlerde düşük yük değerine sahip olması durumunda ise en yüksek yük değeri ile bu değerden sonra en yüksek olan yük değeri arasındaki farkın olabildiğince yüksek olması ve en az.10 olması gerektiği belirtilmiştir (Büyüköztürk, 2010). Bu doğrultuda; ölçekte binişik faktör olarak kabul edilen.10 faktör yük değerinden daha küçük farklılığa sahip maddeler (14, 16 ve 17 numaralı maddeler) ölçekten çıkarılmıştır. Böylece 22 madde 4 bileşenden oluşan bir yapı elde edilmiştir. Açımlayıcı faktör analizi sonuçlarına göre düzenlenen forma doğrulayıcı faktör analizi uygulanmıştır.

8 136 Ebru BOZPOLAT & Hatice G. USTA & Celal T. UĞURLU & Ahmet S. ŞİMŞEK Şekil 1. Faktör Analizi Çizgi Grafiği Şekil 1 de görüldüğü gibi, faktör analizi çizgi grafiğinde kırılma noktası ölçeğin dört bileşenli bir yapıda olduğunu ortaya koymaktadır. Dört bileşenli olarak ortaya çıkan yapının açıkladığı toplam varyans % tir. Dört bileşen için yapılan analizde; birinci bileşenin % 19.28, ikinci bileşenin % 13.48, üçüncü bileşenin % ve dördüncü bileşenin % 9.96 oranında ortak varyansa katkı sağladıkları görülmüştür. Faktör yük değerleri; birinci bileşenin.76 ile.52 arasında, ikinci bileşenin.79 ile.61 arasında, üçüncü bileşenin.73 ile.52 arasında ve dördüncü bileşenin.76 ile.63 arasında olduğu gözlenmiştir. Çok faktörlü desenlerde, ortak faktör varyansının hesaplanması önemlidir. Buna göre ortak faktör varyanslarının (h²) en düşük değeri.37 dir. Ortak faktör varyansının.20 den küçük olması değişkenler arasında heterojenliğin olduğunu göstermektedir.

9 Yeterlik İçerik Katılım Kullanışlılık Öğretim Elemanların Kullandıkları Öğretim Yöntem ve Tekniklerine İlişkin Öğrenci Algısı Ölçeğinin Geliş 137 Tablo 2. ÖYTKAÖ Açımlayıcı Faktör Analizi Maddeler Faktör yük değerleri Ortak Faktör Varyansı (h²) Döndürme sonrası yük değerleri Madde- Toplam Korelasyonu Açıklanan toplam varyans Özdeğer Madde Madde Madde Madde Madde Madde Madde Madde Madde Madde Madde Madde Madde Madde Madde Madde Madde Madde Madde Madde Madde Madde Tablo 2 de verilen madde toplam puan korelasyonları incelendiğinde; katsayıların.33 ile.68 arasında değiştiği görülmektedir. Bu değerlere göre.30 ile.70 arasında yer alan değerlerin orta düzeyde;.70 ile 1.00 arasındaki değerlerin ise yüksek düzeyde olduğu (Büyüköztürk, 2010) kabul edilmektedir. Tablo 2 incelendiğinde, ölçekte yer alan maddelerin tamamının toplam test puanları ile orta ve yüksek düzeyde (p=.000) anlamlı ilişkili olduğu görülmektedir. Bu durum maddelerle ölçülen özelliğin testle ölçülen özellik ile benzer olduğunu yani maddelerin geçerli olduğunu göstermektedir. Ölçeğin bileşenleri dikkate alındığında ise birinci bileşende; 10, 18, 19, 20, 21, 22, 24 ve 25. maddelerin yer aldığı görülmüş ve bu bileşen Yeterlik olarak isimlendirilmiştir. Ölçeğin ikinci bileşende; 1, 2, 3, 4 ve 5. maddelerin yer aldığı görülmüş ve bu bileşen İçerik olarak isimlendirilmiştir. Ölçeğin üçüncü bileşende; 6, 7, 8, 9 ve 15. maddelerinin yer aldığı görülmüş ve bu bileşen Katılım olarak isimlendirilmiştir. Ölçeğin dördüncü bileşende; 11, 12, 13 ve 23. maddelerin yer aldığı görülmüş ve bu bileşen Kullanışlılık olarak isimlendirilmiştir. Daha sonra ölçeğin son hâline ilişkin KMO ve Bartlett testi sonuçları hesaplanmıştır. Buna göre; ölçeğin KMO değeri.930, Bartlett testi sonucu ve test sonucunun istatistiksel olarak anlamlı olduğu ortaya konmuştur (p=.000) Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) Açımlayıcı faktör analizi ile ortaya çıkan faktör yapısının geçerliğini test etmek amacıyla varsayımları sağlanan veriye DFA uygulanmıştır. Modelin değerlendirilmesinde; ilk olarak söz konusu faktörlerin altında yer alan her bir maddenin t-değerlerinin anlamlı-

10 138 Ebru BOZPOLAT & Hatice G. USTA & Celal T. UĞURLU & Ahmet S. ŞİMŞEK lığı incelenmiş, bu değerlendirme sonucunda bütün maddelerin ilgili faktörler altında anlamlı olduğu gözlenmiştir. İkinci olarak ise her maddenin standart faktör yük değerleri incelendiğinde standart faktör yük değerlerinin.30 ve üzerinde olması gerekliliğinin sağlandığı görülmüştür. Son olarak model uyum indeksleri incelenerek Tablo 3 te sunulmuştur. Tablo 3. ÖYTKAÖ nün DFA Sonuçları Uyum indeksi Mükemmel uyum değerleri İyi uyum değerleri DFA sonuçları X² sd 203 X²/sd 0 X²/sd 3 3< X²/sd RMSEA.00 RMSEA.05.05< RMSEA SRMR.00 SRMR < SRMR CFI.95 CFI CFI < NFI.95 NFI NFI < RFI.95 RFI RFI < IFI.95 IFI IFI < GFI.95 GFI GFI < Tablo 3 te DFA uyum indeksleri incelendiğinde; hesaplanan değerlerin kabul edilebilir aralıklarla karşılaştırıldığında (Seçer, 2013; Çokluk, Şekercioğlu ve Büyüköztürk; 2010; Yılmaz ve Çelik, 2009) ÖYTKAÖ nün DFA sonuçları uyum değerlerinin kabul edilebilir sınırlar içerisinde olduğu görülmektedir. Modelde; X 2 =367.66, sd=203, p=.00, X 2 /sd=1.81 olduğu görülmektedir. Bu oranın 3 ün altında olması, modelin mükemmel uyum gösterdiğini ortaya koymaktadır. X 2 değerinin anlamlı olması ile birlikte, yaklaşık hataların ortalama karekökü RMSEA=.033 olarak belirlenmiştir. RMSEA nın.05 ten küçük veya eşit olması modelin uyumun mükemmel olduğu, yani maddelerin belirlenen faktörleri temsil ettiği söylenebilir. Her bir maddeye ait standart yük değerleri Şekil 2 de gösterilmiştir. Şekil 2. Doğrulayıcı faktör analizine ilişkin path diyagramı

11 Öğretim Elemanların Kullandıkları Öğretim Yöntem ve Tekniklerine İlişkin Öğrenci Algısı Ölçeğinin Geliş 139 Bu çerçevede, ÖYTKAÖ nin 22 maddeden oluşan dört bileşenli yapısının bir model olarak doğrulandığı ifade edilebilir. Buna göre; ÖYTKAÖ Yeterlik, İçerik ve Katılım, Kullanışlılık olmak üzere dört bileşenden oluşmaktadır. Hazırlanan ölçek için faktör analizi ile ilgili bütün işlemler yapıldıktan sonra ölçek geliştirme işlemi tamamlanmış ve ÖYTKAÖ son şeklini almıştır. Dörtlü likert tipine göre hazırlanan ölçek; tamamen katılıyorum=4, çokça katılıyorum=3, kısmen katılıyorum=2, hiç katılmıyorum=1 biçiminde derecelendirilmiştir Ölçme Aracının Güvenirliği ÖYTKAÖ ye ilişkin güvenirlik analizi için ölçeğin tamamının ve bileşenlerinin Cronbach Alfa, iki yarım ve Guttman iki yarım değerleri incelenmiştir. Bu değerler Tablo 4 te gösterilmektedir. Tablo 4. ÖYTKAÖ ye İlişkin Güvenirlik Değerleri Bileşenler Cronbach Alfa İki yarım Guttman iki yarım Yeterlik İçerik Katılım Kullanışlılık Toplam Tablo 4 incelendiğinde; ÖYTKAÖ nin tamamının ve bileşenlerinin yüksek bir güvenirliğe sahip olduğunu görülmektedir Öğrencilerin Fakülte ve Genel Akademik Ortalama Değişkenlerine Göre Öğretim Yöntem ve Tekniklerinin Kullanımına Yönelik Algıları Araştırma kapsamında fakülte ve genel akademik ortalama değişkenlerine göre öğrencilerin, öğretim elemanlarının öğretim yöntem ve tekniklerini kullanımlarına ilişkin algıları incelenmiştir. Fakülte ve genel akademik ortalama bilgilerini belirtmeyen öğrencilerin bulunmasından dolayı analizlerde 676 öğrenciden oluşan veri seti kullanılmıştır. Araştırmada, öğrencilerin ÖYTKAÖ nden aldıkları toplam puanların fakülte ve genel akademik ortalama değişkenlerine göre farklılığın manidarlığı incelenmiştir. Analize başlanmadan önce fakülte ve genel akademik ortalama değişkenlerine göre grup büyüklükleri incelenmiş ve fakülte değişkeninin karşılaştırılmasında nonparametrik, genel akademik ortalama değişkenlerinde karşılaştırmada parametrik yöntem kullanılması gerektiğine karar verilmiştir. Fakülte değişkeninde karşılaştırmada nonparametrik yöntemlerden Kruskal Wallis analizi kullanılması tercih edilmiştir. Genel akademik ortalama değişkeninin karşılaştırılmasında parametrik test kullanılabilmesi için öncelikle puanların normal dağılım gösterip göstermediği Kolmogorov Smirnov testi ile sınanmıştır. Kolmogorov Smirnov testi, grup büyüklüğünün 50 den büyük olması durumunda verilerin normal dağılım gösterip göstermediğinin sınanmasında kullanılan bir testtir. Test sonucunda hesaplanan p değerinin p>.05 çıkması, normal dağılım gösterdiği şeklinde yorumlanır (Alpar, 2011; Büyüköztürk, 2010). Analiz sonucunda, p değerinin p<.05 çıkması ise çarpıklık ve basıklık katsayılarına bakılmasını gerektirir. Ölçekten elde edilen puanlarının normallik varsayımını karşılayıp karşılamadığına bakılmış *K-S=.057; p=.000+ ve p değerinin.05 ten küçük olması çarpıklık ve basıklık katsayılarına bakılmasını gerektirmiştir. Çarpıklık değerinin -1, +1 aralığında olması, basıklık değerinin de -1.96, aralığında olması (.05 için) normallik varsayımının karşılandığı şeklinde yorumlanır (Kalaycı, 2010). Bu durumda; çarpıklık ve basıklık değerlerine bakıldığında, çarpıklık (Ç=.419) ve basıklık (B=.158) değerlerinin kabul edilebilir sınırlar içerisinde olduğu, normallik varsayımını karşıladığı görülmektedir. Bu durumda; genel

12 140 Ebru BOZPOLAT & Hatice G. USTA & Celal T. UĞURLU & Ahmet S. ŞİMŞEK akademik ortalama değişkenlerine göre karşılaştırmada parametrik yöntemlerden olan tek yönlü varyans analizi (ANOVA) kullanılmasına karar verilmiştir. Anlamlılık düzeyi 0.05 olarak kabul edilmiştir Fakülte Değişkenlerine Göre Öğrencilerin Öğretim Yöntem ve Tekniklerin Kullanımına Yönelik Algıları Araştırmada; öğrencilerin ÖYTKAÖ nden aldıkları toplam puanların fakülte değişkenine göre karşılaştırılmasında, grup büyüklükleri dikkate alınarak nonparametrik yöntemlerden Kruskal Wallis analizi kullanılmasına karar verilmiştir. Fakülte değişkenine göre öğrencilerin ÖYTKAÖ nden aldıkları toplam puanlarının karşılaştırılmasına ilişkin Kruskal Wallis analizi sonuçlarına Tablo 5 te yer verilmiştir. Tablo 5. ÖYTKAÖ ye ilişkin öğrenci görüşlerinin fakülte değişkenine göre Kruskal Wallis analizi sonuçları Gruplar n Sıralar Ort. sd X 2 p Anlamlı Fark Eğitim Fakültesi Edebiyat Fakültesi Mühendislik Fakültesi Tıp Fakültesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Fen Fakültesi Toplam 676 *p< , 1-3, 1-6, 2-3, 2-6, 3-4, 3-5, 4-6, 5-6 Tablo 5 incelendiğinde; fakülte değişkenine göre ÖYTKAÖ nden elde edilen toplam puanlarda öğrenci görüşleri arasında anlamlı bir farklılık görülmektedir (X 2 (5-676)=37.38, p<.05). Bu durum, fakültelere göre öğretim elemanları tarafından öğretim yöntem/tekniklerin derslerinde kullanımına ilişkin öğrenci algılarının manidar düzeyde farklılaştığını göstermektedir. Grupların sıra ortalamaları dikkate alındığında; en yüksek algı puanına sahip öğrencilerin Eğitim Fakültesi öğrencileri olduğu, bunu sırasıyla Tıp Fakültesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Edebiyat Fakültesi, Mühendislik Fakültesi ve Fen Fakültesi öğrencilerinin takip ettiği görülmektedir. Gruplar arasında görülen manidar farkın, hangi gruplar arasında olduğu belirlemek için grupların ikili kombinasyonları Mann Whitney U-testi ile incelenmiştir. Bu doğrultuda; Eğitim Fakültesi ile Edebiyat Fakültesi arasında (MWU= , p=.020), Eğitim Fakültesi ile Mühendislik Fakültesi arasında (MWU= , p=.000), Eğitim Fakültesi ile Fen Fakültesi arasında (MWU= , p=.000), Edebiyat Fakültesi ile Mühendislik Fakültesi arasında (MWU= ; p=.002), Edebiyat Fakültesi ile Fen Fakültesi arasında (MWU= , p=.012), Mühendislik Fakültesi ile Tıp Fakültesi arasında (MWU= , p=.024), Mühendislik Fakültesi ile İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi arasında (MWU= , p=.000), Tıp Fakültesi ile Fen Fakültesi arasında (MWU= , p=.043) ve İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi ile Fen Fakültesi arasında (MWU= , p=.001) manıdar düzeyde farklılık olduğu belirlenmiştir. Mann Whitney U-testi sıra ortalamaları incelendiğinde; öğretim elemanları tarafından öğretim yöntem/tekniklerin derslerinde kullanımına ilişkin öğrenci algı puanlarının Eğitim Fakültesi öğrencilerinin Edebiyat Fakültesi öğrencilerine göre (SOEğF= > SOEdF=128.55); Eğitim Fakültesi öğrencilerinin Mühendislik Fakültesi öğrencilerine göre (SOEğF= > SOMF=119.84); Eğitim Fakültesi öğrencilerinin Fen Fakültesi öğrencilerine göre (SOEğF=71.29 > SOFF=46.01); Edebiyat Fakültesi öğrencilerinin Mühendislik Fakültesi öğrencilerine göre (SOEdF=203.29> SOMF=168.43); Edebiyat Fakültesi öğrencileri-

13 Öğretim Elemanların Kullandıkları Öğretim Yöntem ve Tekniklerine İlişkin Öğrenci Algısı Ölçeğinin Geliş 141 nin Fen Fakültesi öğrencilerine göre (SO- EdF= > SOFF=91.10), Tıp Fakültesi öğrencilerinin Mühendislik Fakültesi öğrencilerine göre (SOTF= > SOMF=102.78), İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi öğrencilerinin Mühendislik Fakültesi öğrencilerine göre (SOİ- İBF= > SOMF=147.39), Tıp Fakültesi öğrencilerinin Fen Fakültesi öğrencilerine göre (SOTF=40.91 > SOFF=30.96) ve İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi öğrencilerinin Fen Fakültesi öğrencilerine göre (SOİİBF= > SOFF=71.02) daha yüksek düzeyde olduğu görülmektedir Genel Akademik Ortalama Değişkenlerine Göre Öğrencilerin Öğretim Yöntem ve Tekniklerin Kullanımına Yönelik Algıları Araştırmada; öğrencilerin ÖYTKAÖ nden aldıkları toplam puanların genel akademik ortalama değişkenine göre karşılaştırılmasında, normallik varsayımı sağlandığından parametrik yöntemlerden olan tek yönlü varyans analizi (ANOVA) kullanılmasına karar verilmiştir. Genel akademik ortalama değişkenine göre öğrencilerin ÖYTKAÖ nden aldıkları toplam puanlarının karşılaştırılmasına ilişkin tek yönlü varyans analizi (ANOVA) sonuçlarına Tablo 6 te yer verilmiştir. Tablo 6. ÖYTKAÖ ye ilişkin öğrenci görüşlerinin genel akademik ortalama değişkenine göre ANOVA testi sonuçları GAO n X ss Varyans Kay. Kar. Top. sd Kar. Ort. F p Fark (1) 2.00 ve altı (2) arası (3) arası (4) arası Toplam *p<0.05 G. Arası G. İçi Toplam * , 1-4, 2-4, 3-4 Tablo 6 de görüldüğü gibi; genel akademik ortalama değişkenine göre ÖYTKAÖ nden elde edilen toplam puanlarda öğrenci görüşleri arasında anlamlı bir farklılık görülmektedir (F(3-675)=5.506, p<0.05). ÖYTKAÖ nden elde edilen puanlara göre, tüm öğrenciler Çoğunlukla katılıyorum düzeyinde görüş bildirmişledir. Yapılan LSD testi sonucunda; 2.00 ve altı ortalamaya sahip öğrenciler ( X =54.09) ile arası ( X = 57.23) ve arası ortalamaya sahip öğrenciler ( X = 60.83) arasında; ortalamaya sahip öğrenciler ( X =56.46) ile arası ortalamaya sahip öğrenciler ( X = 60.83) arasında; ortalamaya sahip öğrenciler ( X =57.23) ile arası ortalamaya sahip öğrenciler ( X = 60.83) arasında farkın anlamlı olduğu tespit edilmiştir. Böylece öğrencilerin genel akademik ortalamaları artıkça öğretim elemanlarının kullandıkları öğretim yöntem/tekniklerine ilişkin algı düzeylerinin daha yüksek olduğu görülmektedir. 4. Sonuçlar, Tartışma ve Öneriler Bu araştırmada, üniversite öğrencilerinin öğretim elemanları tarafından eğitimöğretim sürecinde kullanılan öğretim yöntem/tekniklerine ilişkin algılarını belirlemek için geçerli ve güvenir bir ölçme aracı geliştirilmiştir. Öncelikle verilere açımlayıcı faktör analizi uygulanmış ve açımlayıcı faktör analizi sonucu elde edilen bileşenlerin doğruluğunu sınamak için ise doğrulayıcı faktör analizi uygulanmıştır. Alanyazında öğretmenlerin öğretim yöntem ve tekniklerine ilişkin algılarını ve görüşlerini ortaya koyan farklı ölçek ya da anket gibi araçlara rastlanmaktadır (Öztürk, 2004) Farklı öğretim yöntem ve tekniklerine ilişkin ölçek ya da anketler, çoğunlukla belli bir derse ilişkin yöntem ve teknik kullanıma

14 142 Ebru BOZPOLAT & Hatice G. USTA & Celal T. UĞURLU & Ahmet S. ŞİMŞEK ilişkin düzenlemeleri içermektedir (Arslantaş, 2011; Aykaç, 2011; Karamustafaoğlu ve Kandaz, 2006; Soylu, 2009; Taşkaya ve Muşta, 2011; Dellalbaşı ve Soylu, 2012; Kılınç ve Güven Yıldırım, 2015; Gülmez Güngörmez, Akgün ve Duruk, 2016). Üniversitelerde öğretim elemanlarının öğretim yöntem ve tekniklerini genel olarak kullanma düzeylerine ilişkin öğrencilerin betimlemelerine dayalı bir Öğretim Yöntem/Tekniklerinin Kullanımına İlişkin Algı Ölçeği (ÖYTKAÖ) nin geliştirmesi, üniversitelerde öğretim elemanlarının öğrenciler tarafından algınlanma biçimini belirleme açısından alanyazın için önem arz edebilir. Bu araştırmanın diğer ölçek geliştirme çalışmalarından farkı üniversitelerde görev yapan öğretim elemanlarının dikkate alınmış olmasıdır. Açımlayıcı faktör analizi sonucu; ölçeğin dört bileşenli ve 22 maddeden oluşan faktör yapısına sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Faktör yapısının uyum iyiliğinin incelenmesi için yapılan doğrulayıcı faktör analizinde; GFI, NFI, RFI, IFI ve CFI ın.95 ve üzeri olması, SRMR ın.05 in altında olması ve RMSEA nın.05 e eşit veya altında olması ve X 2 /sd uyum iyiliği oranının 3 ün altında olması mükemmel uyumun göstergesidir. Bu doğrultuda; analiz sonucu elde edilen GFI=.95, NFI=.98, RFI=.97, IFI=.99, CFI=.99, X 2 /sd=1.81, SRMR=.037, RMSEA=.033 değerleri ölçeğin faktör yapısının mükemmel uyum aralığında olduğunu ortaya koymaktadır. Bu durumda, modelin mükemmel uyum gösterdiği söylenebilir. Bu çerçevede, ÖYTKAÖ nin 22 maddeden oluşan dört bileşenli yapısının bir model olarak doğrulandığı sonucuna ulaşılmıştır. Buna göre; ÖYTKAÖ yü oluşturan maddelerin özellikleri doğrultusunda birinci bileşen Yeterlik, ikinci bileşen İçerik, üçüncü bileşen Katılım ve dördüncü bileşen Kullanışlılık olarak belirlenmiştir. Ölçeğin güvenirlik değerleri incelendiğinde; Cronbach Alfa güvenirlik katsayısı.91; iki yarım güvenirlik katsayısı.81 ve Guttman iki yarım güvenirlik katsayısı.92 olarak bulunmuştur. Veri toplama aracı olarak kabul gören bir ölçeğin güvenirlik katsayısının.70 ve üzerinde olması gerektiği görüşü dikkate alınarak ölçeğin güvenirliğinin iyi olduğu söylenebilir. Ayrıca ölçeğin açıkladığı toplam varyans % olarak hesaplanmıştır. Böylece bir ölçek için açıklanan varyansın % 40 ile % 60 arasında olmasının yeterli olacağı görüşü de sağlanmıştır. Her bir bileşen için hesaplanan güvenirlik değerlerine bakıldığında ise Cronbach Alfa, iki yarım ve Guttman iki yarım güvenirlik katsayılarının sırasıyla Yeterlik bileşeni için 87,.85,.85; İçerik bileşeni için.82,.75,.79; Katılım bileşeni için.82,.74,.79 ve Kullanışlılık bileşeni için.72.,.70,.70 olarak hesaplanmıştır. Daha sonra ölçeğin KMO ve Bartlett testi sonuçları hesaplanmıştır. Ölçeğin KMO değeri.93; Bartlett testi sonucu ise olarak bulunmuştur. Ölçeğin geçerli ve güvenir bir ölçek olduğu söylenebilir. Ölçekten elde edilen veriler, fakülte ve genel akademik ortalama değişkenleri bazında incelenmiştir. Fakülte değişkenine göre ÖYTKAÖ nden elde edilen toplam puanlarda öğrenci görüşleri arasında manidar bir farklılık tespit edilmiştir. Bu durum, fakültelere göre öğretim elemanları tarafından öğretim yöntem/tekniklerin derslerinde kullanımına ilişkin öğrenci algılarının farklılaştığını göstermektedir. Grupların sıra ortalamaları dikkate alındığında; en yüksek algı puanına sahip öğrencilerin Eğitim Fakültesi öğrencileri olduğu, bunu sırasıyla Tıp Fakültesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Edebiyat Fakültesi, Mühendislik Fakültesi ve Fen Fakültesi öğrencilerinin takip ettiği sonucuna ulaşılmıştır. Gruplar arasında görülen manidar farkın, hangi gruplar arasında olduğu belirlemek için yapılan Mann Whitney U-testi sonucunda; Eğitim Fakültesi ile Edebiyat Fakültesi, Mühendislik Fakültesi, Fen Fakültesi arasında; Edebiyat Fakültesi ile Mühendislik Fakültesi ve Fen Fakültesi arasında; Mühendislik Fakültesi ile Tıp Fakültesi ve İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi arasında; Tıp Fakültesi ile Fen Fakültesi arasında, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi ile Fen Fakültesi farklılık olduğu belirlenmiştir. Arslantaş (2011) ile Aksu, Çi-

15 Öğretim Elemanların Kullandıkları Öğretim Yöntem ve Tekniklerine İlişkin Öğrenci Algısı Ölçeğinin Geliş 143 vitçi ve Duy un (2008) yapmış oldukları araştırmalarda öğretim elemanlarının öğretim yöntem ve teknikleri konusunda yeterlik düzeylerinin farklı öğretim yöntem ve tekniklerini kullanma dzüeylerinin düşük olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ancak Arslantaş ın (2011) araştırmasında eğitim fakültesi öğrencileri diğer fakülte öğrencilerine göre, öğretim elemanlarının kullandıkları öğretim yöntemleri ve tekniklerini kullanma ortalama puanlarının daha yüksek olduğu görülmektedir. Eğitim fakültelerinde öğretim elemanlarının öğretim yöntem ve tekniklerini kullanma düzeylerinin daha yüksek ve öğretim elemanlarının öğretim yöntem ve teknikleri kullanma yeterliklerinin daha iyi olduğunu söylemek mümkündür. Genel akademik ortalama değişkenine göre ÖYTKAÖ nden elde edilen toplam puanlarda öğrenci görüşleri arasında manidar bir farklılık olduğu sonucuna ulaşılmıştır. ÖYTKAÖ nden elde edilen puanlara göre, tüm öğrenciler Çoğunlukla katılıyorum düzeyinde görüş bildirmişledir. Yapılan LSD testi sonucunda; 2.00 ve altı ortalamaya sahip öğrenciler ile arası ve arası ortalamaya sahip öğrenciler arasında; ortalamaya sahip öğrenciler ile arası ortalamaya sahip öğrenciler arasında; ortalamaya sahip öğrenciler ile arası ortalamaya sahip öğrenciler arasında farkın manidar olduğu tespit edilmiştir. Böylece öğrencilerin genel akademik ortalamaları artıkça öğretim elemanlarının kullandıkları öğretim yöntem/tekniklerine ilişkin algı düzeylerinin daha yüksek olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Akademik olarak daha başarılı öğrencilerin öğretim elemanlarını öğretim yöntem ve tekniklerini kullanma düzeyleri açısından manidar bir şekilde daha düşük akademik düzeydeki öğrencilere göre algılamaları öğrencilerin farkındalık düzeylerinin yüksekliği ile açıklanabilir. Elde edilen sonuçlar doğrultusunda; aşağıdaki öneriler sunulmuştur. Farklı fakültelerde çalışan öğretim elemanlarının kullandıkları öğretim yöntem ve teknikler farklı olabilmektedir. Araştırma kapsamında geliştirilen ÖYTKA ölçeği kullanılarak öğretim elemanlarının kullandıkları yöntem ve teknikler arasındaki farklar karşılaştırmalı olarak incelenebilir. Yapılacak belirlemeler doğrultusunda gerekli eğitimler düzenlenebilir. Araştırma kapsamında öğretim elemanlarının öğretim yöntem ve tekniklerini kullanma düzeylerinin belirlenmesi için öğrenci görüşlerine başvurulmuştur. Yapılacak araştırmalarda öğrenci ve öğretim elemanı görüşleri arasındaki uyum incelenebilir. Varsa uyumsuzluğun nedenleri incelenerek öğrenci ile öğretim elemanı arasındaki görüş farklılığının kaynağına ilişkin literatüre katkı sunulabilir. KAYNAKÇA Akbaş. A. ve Çelikkaleli. Ö. (2006). Sınıf öğretmeni adaylarının fen öğretimi özyeterlik inançlarının cinsiyet öğrenim türünün üniversitelerine göre incelenmesi. Journal of Education Faculty of University Mersin, 2 (1), Aksu, M.B., Çivitçi, A. ve Duy, B. (2008). Yükseköğretim öğrencilerinin öğretim elemanlarının ders uygulamaları ve sınıf içi davranışlarına ilişkin görüşleri. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9 (16), Alpar, R. (2011). Uygulamalı çok değişkenli istatistiksel yöntemler. Ankara: Detay Yayıncılık. Arslantaş, İ. (2011). Öğretim elemanlarının öğretim stratejileri-yöntem ve teknikleri, iletişim ve ölçme değerlendirme yeterliklerine yönelik öğrenci görüşleri. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (15), Aykaç, N. (2011). Hayat bilgisi dersi öğretim programında kullanılan yöntem ve tekniklerin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi (Sinop ili örneği). Kastamonu Eğitim Dergisi, 19 (1), Bozpolat, E., Uğurlu, C. T., Usta, H. G. ve

16 144 Ebru BOZPOLAT & Hatice G. USTA & Celal T. UĞURLU & Ahmet S. ŞİMŞEK Şimşek, A. S. (2016). Öğrenci ve öğretim elemanlarının öğretim yöntem ve tekniklerine ilişkin görüşleri: Nitel bir araştırma, Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, Doi Number : 90 Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. (11. Baskı). Ankara: PegemA Yayıncılık. Cohen, L., Manion, L. and Morrison, K. (2007). Research methods in education. London: Routledge Falmer. Çimen, O. ve Yılmaz, M. (2013). Biyoloji öğretmen adaylarının öğretim yöntem ve teknikleri uygulamalarına ilişkin yeterlik algıları. GEFAD / GUJGEF, 33 (1), Çokluk, Ö.; Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik. SPSS ve LISREL uygulamaları. Ankara: PegemA Yayıncılık. Dellalbaşı, O. ve Soylu, Y. (2012). Jigsaw ve grup araştırması tekniklerinin ilköğretim 8.sınıf öğrencilerinin matematik derslerindeki akademik başarılarına etkisi. The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science, 5(7), Demirel, Ö. (1999). Planlamadan değerlendirmeye öğretme sanatı. Ankara: Pegem A Yayıncılık. Demirel, Ö. (2009). Öğretme sanatı. (15. Baskı). Ankara: PegemA Yayıncılık. Erkuş, A. (2012). Psikolojide ölçme ve ölçek geliştirme. Ankara: PegemA Yayıncılık. Gibson, S. E. (2009). Intergenerational communication in the classroom: Recommendations for successful teacherstudent relationships. Nursing Education Perspectives, 30 (1), Gözütok, D. (2006). Öğretim ilke ve yöntemleri. Ankara: Ekinoks Yayıncılık. Gülmez Güngörmez, H., Akgün, A. ve Duruk, Ü. (2016). Senaryo tabanlı öğrenme yoluyla öğrencilerin yansıtıcı düşünme becerilerinin geliştirilmesi. The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science, 48, Güven, M. (2008). Programda öğrenme öğretme süreci. B. Duman (Ed.) Öğretim ilke ve yöntemleri. (ss ). Ankara: Maya Akademi Yayıncılık. Kalaycı, Ş. (2010). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. (5. Baskı). Ankara: Asil Yayın Dağıtım. Karamustafaoğlu, S.ve Kandaz, U. (2006). Okul öncesi eğitimde fen etkinliklerinde kullanılan öğretim yöntemleri ve karşılaşılan güçlükler. GÜ, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26 (1), Kayabaşı, Y. (2012). Öğretmenlerin öğretim sürecinde kullandıkları öğretim yöntem ve teknikleri ile bunları tercih etme nedenleri. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15 (27), Kılınç, A. ve Güven Yıldırım, E. (2015). Jigsaw tekniğinin öğrencilerin akademik başarısı ve bilgilerinin kalıcılığına etkisi. The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science, 37, Doi number: 04. Küçükahmet, L. (2014). Öğretim ilke ve yöntemleri. (26. Baskı), İstanbul: Alkım. Mahiroğlu, A. (1988). İlköğretim öğretmenlerinin öğretmenlik formasyon programları ile yetiştirilmesinde görev alan öğretim elemanlarının öğretmenlik davranışlarının değerlendirilmesi. Cumhuriyet in 75. Yılında İlköğretim I.Sempozyumu, Ankara: H.H.Tekışık Yayıncılık. Ocak, G. (2007). Yöntem ve teknikler. Öğretim ilke ve yöntemleri.(ed. Gürbüz Ocak). Ankara: PegemA Yayıncılık Öztürk, Ç. (2004). Ortaöğretim Coğrafya öğretmenlerinin öğretim yöntem ve teknikleri kullanabilme yeterlilikleri. Gazi