PARAZİTOLOJİNİN TARİHİ

Transkript

1 PARAZİTOLOJİNİN TARİHİ

2 PARAZİTOLOJİNİN TARİHİ ESKİ DÖNEM (17.yy. a kadar) -Genel bilgi noksanlığı -Dini baskılar -Astroloji -Hastalıkların ceza olarak verildiği düşüncesi -Generation spontanae inanışı -Otopsi yapılmaması * -Ateş olmaması * -İç organlarda lokalizasyon * YENİ DÖNEM (17.yy. dan sonra) - Mikroskobun icadı * Paraziter hastalıklara ilgisizlik nedeni

3 I) ESKİ DÖNEM Çok eski çağlarda parazitler hakkındaki bilgiler tahmine dayanmaktadır. (Dünyanın geri kalmış bazı bölgelerinde hayat sürdüren topluluklarda milattan önceki kavimlere benzer hayat tarzlarından çıkarılan tahminler). İlkel insanların pire, bit, tahtakurusu, kene, sinek, sivrisinekleri tanıdıkları, büyük ve küçük bağırsak nematodlarını, şeritleri bildikleri kaydedilmektedir. Eski medeniyetlerden HİNT: Veda döneminde (M.Ö ) yazılmış Artharea Veda da parazit insektlerden, kurtlardan ve sülüklerden bahsedilmektedir. Tıp eseri Susruta Samhita da (M.S. 500) çeşitli zehirli ve zehirsiz sülükler tanıtılmaktadır. Sivrisineklerle sıtma arasında ilgi olabileceği, sıtma tedavisinde tahtakuruların yutularak kullanılacağı bildirilmektedir.

4 MISIR: Parazitlerle ilgili bilgiler papirüslere dayanmaktadır. Kahun Papürüsü (M.Ö. 1900) veteriner hekimlik Ebers Papürüsü (M.Ö. 1550) tıp Schistosoma haematobium, askarit, tenya, çengelli solucan ve Dracunculus medinensis i tanıdıkları, ekto parazitlerden pire ve sivrisineklere karşı mücadele yöntemleri geliştirdikleri görülmektedir SÜMER, BABİL, ASUR: Diğer medeniyetlerde bilinen parazitlerin yanısıra uyuz ve bitleri tanıdıkları, uyuzu kükürtle sağalttıkları, hastalıkların yayılmasında bazı küçük canlıların rol oynadığını düşünmüşlerdir. Ayrıca, tıp bilgisinin astroloji ile ilgili olduğu ve hastalıkların insanların günahlarının cezası olarak verildiği fikri kabul edilmiştir. FİLİSTİN: Koruyucu hekimliğe ve besin hijyenine önem verilmiştir. Belli başlı endo ve ektoparazitler tanınmakta, bitlerin terden meydana geldiğine inanılmaktaydı. İSRAİL: Halkın sistiserkli et yemedikleri, ancak sistiserklerle şeritler arasındaki ilgiyi bilmedikleri görülmektedir.

5 YUNAN: Hipokrat a (M.Ö ) kadar diğer medeniyetlerdeki gibidir. Hipokrat la gözlem ve deneye önem verilmiştir. Keçilerde ekinokok kistini ilk gören, parazit enfeksiyonlarını hastalık sebepleri arasında bildiren kişidir. Aristo, hekim olmamakla birlikte sistiserk ve bitler konusunda değerli bilgiler vermiştir. ROMA: Yunan etkisi gelene kadar hekimlik rahip ve sihirbazlar tarafından yapılmıştır. Bu dönemde veteriner parazitoloji önem kazanmıştır. Hayvanlardaki uyuz hastalıkları ve sağaltımları üzerinde durulmuştur. Galen (M.S ) birçok insan ve hayvan parazitini tanıyan kişidir. Galen ve Hipokrat

6 BİZANS: Veteriner hekimlik. Hippi Atrika Tarım... Geoponica At ve diğer hayvanların parazitleri ile bunların sağaltımları üzerinde durulmuştur. Alexander ( ) bazılarına göre ilk Parazitolog İSLAM ÜLKELERİ: M.S. 6. yy. islamiyetin yayılması ile Arap diliyle hekimlik başlamıştır. Hz. Muhammed in doktoru İbn Çalda ve başka hekimler sivrisineklerle bazı hastalıklar arasındaki ilgiyi ile belli başlı helmintleri tanıyor ancak, şerit halkaları ile şeritlerin aynı olduğunu bilmiyorlardı. M.S.10. yy. Al-Tabari ilk kez uyuz böceğinden bahsetmiştir. M.S. 18. yy.a kadar İbn-i Sina nın Kanun adlı eseri Avrupa Tıp Okullarında okutulmuştur. Ebu Bekr Naseri eserinde veteriner hekimlikle ilgili bilgiler vermiş, atların birçok paraziter hastalığına değinmiştir. Ali Bin Ömer Türk Gazaname ve Baytarname eserinde atların önemli hastalıklarına değinmiştir. İbn-i Sina

7 II) YENİ DÖNEM a) Yeni döneme (Rönesansa) hazırlık: Avrupa da M.S. 4.yy.dan sonra ilimde ilerlemeler durmuştur. Din etkisi altında otopsi yapılamaması Görülmesi mümkün etkenlerin gözden kaçması Hastalık ve salgınların nedeninin Tanrı nın gazabı olduğu fikrinin benimsenmesi Spontaneus Generatio denilen, etkenlerin yoktan varolduğuna inanılmasıdır. Parazitlerin çoğunun iç organlarda yaşamaları dolayısıyla gözden kaçması, çoğu paraziter hastalıkta ateş görülmemesi, akut seyretmemesi parazitlerin hastalık etkeni olarak araştırılmalarını geciktirmiştir.

8 b) 17. yy.: Parazitolojinin gelişmesi mikroskobun Leeuwenhoek tarafından 16.yy.da icadı ve biyolojiye tatbiki ile başlamaktadır. Francesco Redi Spontaneus Generatio yu yıkmıştır. Malpighi, Swammerdam, Hartman bu yüzyılda yaşamış kişilerdir. Antonie van Leeuwenhoek ( ) Francesco Redi ( )

9 c) 18.Yüzyıl: Nicola Andry insanların iç parazitleri hakkında bilgi vermiş, Linnaeus = Linne Systema Naturae adlı kitabında zoolojide ilk klasifikasyonu yapmıştır.

10 d) 19.yy.: Rudolphi parazitolojide klasifikasyona gitmiştir. Diğer bazı önemli buluşlar: 1819 Bremser : İlk renkli resimli parazitoloji kitabı 1835 Owen : İnsan kasında Trichinella spiralis Rudolphi ( ) 1843 Dubini : Ancylostoma duodenale nin morfolojisi 1845 Bilharz : Schistosoma haematobium, Hymenolepis nana ve Heterophyes heterophyes i bulma Theodor Bilharz

11 1845 Kuchenmeister: Taenia solium, T.saginata ayrımı 1846 Leidy: Domuz kasında Trichinella spiralis 1853 Siebold: Echinococcus granulosus un biyolojisi Joseph Leidy C.von Siebold ( )

12 Leuckart ve Virchow: Trichinella spiralis in biyolojisi Rudolph LEUCKART ( ) Rudolph VIRCHOW ( )

13 Lewis: İnsan bağırsak amipleri 1875 Lösch: Entemoeba histolytica Manson: Wuchereria bancrofti nin biyolojisi 1880 Laveran: Sıtma etkeninin insan alyuvarında ilk kez görülmesi Alphonse Laveran ( ) Patrick Manson ( )

14 Thomas-Leuckart: Fasciola hepatica nın biyolojisi Smith-Kilbourne: Boophilus annulatus un Babesia bigemina nın taşıyıcısı olduğu 1895 Bruce: Nagana (Trypanosoma brucei) hastalığının çeçe sineğiyle taşınması 1897 Ross: Anofelde malarya zigotları 1900 Reed: Aedes aegypti nin sarı hummayı taşıması 1901 Forde: Trypanosoma gambiense nin uyku hastalığı etkeni olması 1904 Looss: Çengelli solucanların biyolojisi 1928 Stoll: Haemonchus contortus olaylarında self-cure (kendi kendine sağaltım)

15 İki dünya savaşı, özellikle II.Dünya Savaşı parazitolojiye ilgiyi arttırmış, birçok paraziter hastalığın sağaltımında ileriye adımlar atılmıştır Fleming: Penicillin in bulunuşu 1939 Müller: DDT nin böcekkıran özelliği Woodward ve Doering: Kinin in sentezi Sabin ve Feldman: Toxoplasmose da tanı Alexander Fleming ( )

16 Raush ve Schiller: Echinococcus multilocularis in evrimi Durel ve ark.: Metronidozol ün Trichomonas vaginalis sağaltımında kullanılması Gonnert ve Schranfstalter: Niclosamide in şeritlere karşı kullanılması Frankel ve ark. / Hutchison ve ark.: Toxoplasma gondii nin evrimi Brugmans ve ark.: Mebendazole ün geliştirilmesi Halen dünyada parazitoloji konusunda ağırlık verilen çalışmalar sağaltım, bağışıklık ve kolay teşhis yöntemleridir.

17 TÜRKİYE DE PARAZİTOLOJİNİN GELİŞMESİ Türkiye de 1827 yılında II.Mahmut zamanında tıp öğrenimi modernleşmeye başlamıştır de Tıp Yüksek Mektebi kurulmuş, İstefanaki, Pavlaki, Abdullah, Hüseyin Remzi ve Hulusi Beyler Tıbbi Zooloji ve Parazitoloji derslerini okutmuşlardır. İsmail Hakkı Çelebi Türkiye de modern parazitolojinin kurucusudur. Hocası Blanchard ve çalışma arkadaşı Railliet tir. Veteriner Fakültesinde kurulan Parazitoloji Enstitüsünde kısa süreli Anton Koegel, C. Sprehn Alman öğretim üyeleri ders vermiştir. Veteriner kökenli parazitologlar birçok Tıp Fakültesinde parazitoloji dersleri vermiş ve buralarda parazitolojinin temelini oluşturmuşlardır.

18

19 PARAZİTOLOJİ LABORATUVARI