ÖZET. Doktora Tezi. POLİFAG AVCI, Orius spp. (HEMİPTERA: ANTHOCORIDAE) NİN ÖRTÜALTI SEBZE ZARARLILARINA KARŞI KULLANIM OLANAKLARI.

Transkript

1 ÖZET Doktora Tezi POLİFAG AVCI, Orius spp. (HEMİPTERA: ANTHOCORIDAE) NİN ÖRTÜALTI SEBZE ZARARLILARINA KARŞI KULLANIM OLANAKLARI Mehmet KEÇECİ Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bitki Koruma Anabilim Dalı Danışman : Prof. Dr. M. Oktay GÜRKAN Bu çalışma ile polifag avcı türler Orius laevigatus (Fieber) ve O. niger (Wolff) (Hemiptera: Anthocoridae) in biyolojik özellikleri (gelişme süreleri, ömür uzunlukları, üreme kapasiteleri ve işlevsel tepkileri) laboratuvar çalışmaları ile saptanması, çalışma sonucu ortaya çıkan en uygun zararlıya karşı serada etkinliğinin salım dozlarıyla belirlenmesi amaçlanmıştır. Biyolojik özelliklerin belirlenmesi çalışması, 25±1 C sıcaklık, % 70±10 oransal nemde, 16 saat uzun gün aydınlatmalı şartlarda yapılmıştır. O. laevigatus ve O. niger in Ephestia kuehniella Zeller yumurtası, Tetranychus cinnabarinus Boisd., Frankliniella occidentalis Pergande ve Myzus persicae (Sulzer) nimfleri ile beslendiğinde yumurta ve nimf gelişme süreleri, ölüm oranları, ergin üreme kapasiteleri, ergin yaşam uzunlukları ayrı ayrı saptanmıştır. O. laevigatus un toplam nimf gelişme süresi, E. kuehniella, T. cinnabarinus, F. occidentalis ve M. persicae av olarak verildiğinde sırasıyla 13.9±0.10, 15.3±0.13, 14.1±0.10 ve 15.6±0.12 gün olmuştur. Dişi başına bırakılan toplam yumurta sayıları sırasıyla 135.9±3.2, 29.6±3.4, 61.1±3.2 ve 41.5±3.8 adet olarak belirlenmiştir. O. niger in toplam nimf gelişme süresi ise sırasıyla, 16.0±0.12, 16.6±0.14, 15.6±0.12, 16.8±0.12 gün olarak belirlenmiştir. Toplam üreme kapasiteleri de sırasıyla 94.5±1.8, 18.6±2.0, 35.1±1.8 ve 26.5±2.2 adet yumurta olarak belirlenmiştir. Arazi çalışmaları ile örtüaltı biber ve patlıcan bitkilerinde zararlı olan F. occidentalis e karşı 1, 2, 4 ve 6 adet m 2 salım yoğunluğunda yapılan O. laevigatus ve O. niger salımları ile uygun avcı türü ve salım yoğunluğu belirlenmeye çalışılmıştır. Birinci yıl belirtilen salım yoğunluğunda üretim sezonunun başlarında 1 kez salım yapılmış ancak bahar aylarında zararlı baskı altına alınamamıştır. Bu nedenle ikinci yıl çalışmasının bahar döneminde aynı salım yoğunluğunda ikinci salım yapılmıştır. Hem biber hem de patlıcan bitkisinde, O. laevigatus un O. niger e oranla daha çabuk kolonize olarak zararlıyı baskı altına aldığı belirlenmiştir. O. laevigatus un biber bitkisinde Ekim ve Mart aylarında 4 adet ergin/m 2 salım yoğunluğunda yapılan 2 salım ile F. occidentalis i baskı altına aldığı belirlenmiştir. Patlıcan bitkisinde ise trips populasyonunun, 6 adet ergin/m 2 salım yoğunluğunda yapılan 2 salım ile baskı altına alınabildiği saptanmıştır. O. niger populasyonunun ise daha yavaş arttığı ve zararlıyı O. laevigatus a oranla daha sonraki haftalarda baskı altına alabildiği belirlenmiştir. 2005, 99 sayfa Anahtar Kelimeler: Orius niger, Orius laevigatus, Frankliniella occidentalis, Tetranychus cinnabarinus, Myzus persicae, örtüaltı sebze yetiştiriciliği, biyolojik mücadele i

2 ABSTRACT Ph. D. Thesis USING POSSIBILITIES OF POLYPHAG PREDATOR, Orius spp. (HEMİPTERA: ANTHOCORIDAE) AGAINST GREENHOUSE VEGETABLE PESTS Mehmet KEÇECİ Ankara University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Plant Protection Supervisor : Prof. Dr. M. Oktay GÜRKAN The objectives of this study were to determine the biological properties such as development time, longevity, fecundity, functional response of Orius laevigatus(fieber) and O. niger (Wolff) (Hemiptera: Anthocoridae) and their efficient release dose of polyphag predator species applicable in greenhouse conditions. The studies were carried out at 25 C temperature, 70±10 % relative humidity and 16 h day light period in determining biological properties of the O. laevigatus and O. niger. Nymphs and egg development period, mortality rate, fecundity and longevity of O. laevigatus and O. niger adults were determined that were fed with egg of E. kuehniella and nymphs of T. cinnabarinus, F. occidentalis and M. persicae. O. laevigatus`s total nymphs development period were 13.9±0.10, 15.3±0.13, 14.1±0.10 and 15.6±0.12 days, and total fecundity were 135.9±3.2, 29.6±3.4, 61.1±3.2 and 41.5±3.8 that were fed with E. kuehniella, T. cinnabarinus, F. occidentalis and M. persicae, respectively. However, O. niger`s total nymphs development period were 16.0±0.12, 16.6±0.14, 15.6±0.12 and 16.8±0.12 days, and total fecundity were 94.5±1.8, 18.6±2.0, 35.1±1.8 and 26.5±2.2 (eggs/female) that were aforementioned organisms respectively. To determine of convenient predator and the optimum releasing dose, O. niger and O. laevigatus were released by 1, 2, 4 and 6 unit/ m 2 doses in field assays against F. occidentalis which is the prevalent pest of protected cultivation on pepper and eggplant. First year, at beginning of production season, they were onced released. However, it did not show efficient suppression and control at the beginning of spring season. Therefore, the second releasing was done in the second year, and on both pepper and eggplant O. laevigatus were colonized more rapidly than O. niger and the pest were controlled efficiently. F. occidentalis were controlled on pepper by two release of O. laevigatus with 4 unit adult /m 2 dose in October and March. The suppression was only achieved with higher release dose, namely 2 release, 6 unit adult/m 2 on eggplant. The delayed suppressive effect of O. niger were determined on pest in later weeks because of it s slower development 2005, 99 pages Key words : Orius niger, Orius laevigatus, Frankliniella occidentalis, Tetranychus cinnabarinus, Myzus persicae, greenhouse, biological control ii

3 TEŞEKKÜR Örtüaltı sebze yetiştiriciliği açısından son derece önemli olan bu konuyu bana Doktora tez çalışması olarak veren ve yardımlarını esirgemeyen danışmanım Sayın Prof. Dr. M. Oktay GÜRKAN a (Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi) şükranlarımı sunarım. Ayrıca tez izleme komitesi üyeleri Sayın Prof. Dr. Neşet KILINÇER (Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi) ve Doç Dr. Cengiz KAZAK a (Çukurova Üniversitesi, Ziraat Fakültesi), bir süre tez danışmanlığımı yürüten Sayın Prof. Dr. Sultan ÇOBANOĞLU na (Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi) katkılarından dolayı çok teşekkür ederim. Denemelerin yürütüldüğü arazi ve laboratuar şartlarını sağlayan Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğüne teşekkür ederim. Özellikle Enstitümüz birimlerinden Bitki Koruma ve İşletme Bölüm Başkanlıklarına da ayrıca teşekkür ederim. Orius türlerinin moleküler teknikler yardımıyla teşhisi konusunda yardımcı olan Sayın Zübeyir DEVRAN a (Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Bitki Koruma Bölümü) teşekkür ederim. Orius türlerinin dizilimlerinin Gen Bankası verileri ile karşılaştırılıp homoloji testi yapmama katkılarından dolayı Sayın Yrd. Doç. Dr. Mehmet KARACA ya (Akdeniz Üniversitesi, Ziraat Fakültesi) da teşekkürü bir borç bilirim. Av olarak kullandığım yaprakbitini teşhis eden Sayın Dr. Işıl ÖZDEMİR e (Ankara Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsü) teşekkür ederim. Doktora tez çalışmam nedeniyle yeterli vakit ayıramadığım eşim ve kızım Eylül e de desteklerinden ve sabırlarından dolayı ayrıca teşekkür ederim. Mehmet KEÇECİ Ankara, Kasım 2005 iii

4 İÇİNDEKİLER ÖZET...i ABSTRACT...ii TEŞEKKÜR...iii İÇİNDEKİLER...iv ŞEKİLLER DİZİNİ...vi ÇİZELGELER DİZİNİ...x 1. GİRİŞ KAYNAK ÖZETLERİ MATERYAL ve YÖNTEM Materyal Orius türlerinin teşhisi Orius türlerinin taksonomik özellikleri, morfolojik tanımı, yayılışı ve konukçuları Yöntem Av üretimleri Orius niger ve Orius laevigatus un üretilmesi Avcı-av ilişkilerinin araştırılması Orius türlerinin serada Frankliniella occidentalis e karşı uygun salım yoğunluklarının belirlenmesi İstatistiki değerlendirme ARAŞTIRMA BULGULARI ve TARTIŞMA Orius Türlerinin Teşhisi Avcı-av İlişkilerinin Araştırılması Farklı besinler ile beslenen Orius türlerinin yumurta ve ergin öncesi dönemlerinin gelişme sürelerinin saptanması Farklı besinler ile beslenen Orius türlerinin yumurta ve ergin öncesi dönemlerindeki ölüm oranlarının belirlenmesi Orius türlerinin farklı avlarda günlük tüketim güçlerinin belirlenmesi...40 iv

5 4.2.4 Orius türlerinin farklı avlarda üreme kapasitelerinin ve ergin yaşam uzunluklarının belirlenmesi Orius türlerinin farklı av yoğunluklarına işlevsel tepkilerinin belirlenmesi Orius Türlerinin Serada Frankliniella occidentalis e Karşı Uygun Salım Yoğunluklarının Belirlenmesi Biber parsellerinde Orius laevigatus ve O. niger in Frankliniella occidentalis e karşı uygun salım yoğunluğunun belirlenmesi Patlıcan parsellerinde Orius laevigatus ve O. niger in Frankliniella occidentalis e karşı uygun salım yoğunluğunun belirlenmesi SONUÇ...93 KAYNAKLAR...95 ÖZGEÇMİŞ...98 v

6 ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 3.1 Orius laevigatus un a. patlıcan çiçeğinde ergin dönemi, b. yumurta dönemi.14 Şekil 3.2 Orius niger in farklı biyolojik dönemleri a. ergin döneme geçiş, b. Çiçekte ergin dönem, c. 4. nimf dönemden 5. nimf dönemine geçiş, d. 5. nimf dönemi Şekil 3.3 Orius erginlerinin üreme kapasitelerinin belirlenmesinde kullanılan cam tüpler Şekil 3.4 Orius laevigatus ve Orius niger in nimf dönemlerinin gelişme süresi ve av tüketimlerinin belirlenmesinde kullanılan yüzükler...21 Şekil 3.5 Frankliniella occidentalis e karşı farklı yoğunluklarda Orius laevigatus ve O. niger salımlarının yapıldığı biber parsellerinden görünüm...24 Şekil 3.6 Frankliniella occidentalis e karşı farklı yoğunluklarda Orius laevigatus ve O. niger salımlarının yapıldığı patlıcan parsellerinden görünüm...24 Şekil yılı denemelerinin yapıldığı seraya ait sıcaklık ( C) ve oransal nem (%) değerleri...25 Şekil yılı denemelerinin yapıldığı seraya ait sıcaklık ( C) ve oransal nem (%) değerleri...26 Şekil 4.1 PCR ürünlerinin jelde yürütüldükten sonra UV ışığı altındaki görüntüsü...30 Şekil 4.2 Gen bankasında bulunan AFO61370 dizilimi ile stok kültürümüzü oluşturan türün (Orius niger) homoloji analizi...32 Şekil 4.3 Gen bankasında bulunan AFO61366 dizilimi ile stok kültürümüzü oluşturan türün (Orius laevigatus) homoloji analizi...33 Şekil 4.4 Orius nimflerinin av olarak günlük tükettikleri Tetranychus cinnabarinus nimf sayıları Şekil 4.5 Orius nimflerinin av olarak günlük tükettikleri Frankliniella occidentalis nimf sayıları Şekil 4.6 Orius nimflerinin av olarak günlük tükettikleri Myzus persicae nimf sayıları Şekil 4.7 Orius erginlerinin av olarak günlük tükettikleri Tetranychus cinnabarinus nimf sayıları...43 vi

7 Şekil 4.8 Orius erginlerinin av olarak günlük tükettikleri Frankliniella occidentalis nimf sayıları Şekil 4.9 Orius erginlerinin av olarak günlük tükettikleri Myzus persicae nimf sayıları Şekil 4.10 Av olarak Ephestia kuehniella ile beslenen Orius dişilerinin günlük bıraktıkları yumurta sayıları...48 Şekil 4.11 Av olarak Tetranychus cinnabarinus ile beslenen Orius dişilerinin günlük bıraktıkları yumurta sayıları...49 Şekil 4.12 Av olarak Frankliniella occidentalis ile beslenen Orius dişilerinin günlük bıraktıkları yumurta sayıları...50 Şekil 4.13 Av olarak Myzus persicae ile beslenen Orius dişilerinin günlük bıraktıkları yumurta sayıları Şekil 4.14 Orius laevigatus erginlerinin farklı Tetranychus cinnabarinus yoğunluklarına işlevsel tepkisi Şekil 4.15 Orius laevigatus erginlerinin farklı Frankliniella occidentalis yoğunluklarına işlevsel tepkisi...53 Şekil 4.16 Orius laevigatus erginlerinin farklı Myzus persicae yoğunluklarına işlevsel tepkisi...54 Şekil 4.17 Orius niger erginlerinin farklı Tetranyhus cinnabarinus yoğunluklarına işlevsel tepkisi...55 Şekil 4.18 Orius niger erginlerinin farklı Frankliniella occidentalis yoğunluklarına işlevsel tepkisi...55 Şekil 4.19 Orius niger erginlerinin farklı Myzus persicae yoğunluklarına işlevsel tepkisi...56 Şekil 4.20 Kontrol, 1 ve 2 ergin adet/m 2 dozunda avcı salımı yapılan biber parsellerinde çiçekte Orius türleri ve Frankliniella occidentalis in populasyon gelişimi Şekil 4.21 Kontrol, 4 ve 6 ergin adet/m 2 dozunda avcı salımı yapılan biber parsellerinde çiçekte Orius türleri ve Frankliniella occidentalis in populasyon gelişimi vii

8 Şekil 4.22 Kontrol, 1 ve 2 ergin adet/m 2 dozunda avcı salımı yapılan biber parsellerinde yaprakta Orius türleri ve Frankliniella occidentalis in populasyon gelişimi Şekil 4.23 Kontrol, 4 ve 6 ergin adet/m 2 dozunda avcı salımı yapılan biber parsellerinde yaprakta Orius türleri ve Frankliniella occidentalis in populasyon gelişimi Şekil 4.24 Kontrol, 1 ve 2 ergin adet/m 2 dozunda avcı salımı yapılan biber parsellerinde çiçekte Orius türleri ve Frankliniella occidentalis in populasyon gelişimi Şekil 4.25 Kontrol, 4 ve 6 ergin adet/m 2 dozunda avcı salımı yapılan biber parsellerinde çiçekte Orius türleri ve Frankliniella occidentalis in populasyon gelişimi Şekil 4.26 Kontrol, 1 ve 2 ergin adet/m 2 dozunda avcı salımı yapılan biber parsellerinde yaprakta Orius türleri ve Frankliniella occidentalis in populasyon gelişimi Şekil 4.27 Kontrol, 4 ve 6 ergin adet/m 2 dozunda avcı salımı yapılan biber parsellerinde yaprakta Orius türleri ve Frankliniella occidentalis in populasyon gelişimi Şekil 4.28 Kontrol, 1 ve 2 ergin adet/m 2 dozunda avcı salımı yapılan patlıcan parsellerinde çiçekte Orius türleri ve Frankliniella occidentalis in populasyon gelişimi Şekil 4.29 Kontrol, 4 ve 6 ergin adet/m 2 dozunda avcı salımı yapılan patlıcan parsellerinde çiçekte Orius türleri ve Frankliniella occidentalis in populasyon gelişimi Şekil 4.30 Kontrol, 1 ve 2 ergin adet/m 2 dozunda avcı salımı yapılan patlıcan parsellerinde yaprakta Orius türleri ve Frankliniella occidentalis in populasyon gelişimi...79 Şekil 4.31 Kontrol, 4 ve 6 ergin adet/m 2 dozunda avcı salımı yapılan patlıcan parsellerinde yaprakta Orius türleri ve Frankliniella occidentalis in populasyon gelişimi...80 viii

9 Şekil 4.32 Kontrol, 1 ve 2 ergin adet/m 2 dozunda avcı salımı yapılan patlıcan parsellerinde çiçekte Orius türleri ve Frankliniella occidentalis in populasyon gelişimi Şekil 4.33 Kontrol, 4 ve 6 ergin adet/m 2 dozunda avcı salımı yapılan patlıcan parsellerinde çiçekte Orius türleri ve Frankliniella occidentalis in populasyon gelişimi...86 Şekil 4.34 Kontrol, 1 ve 2 ergin adet/m 2 dozunda avcı salımı yapılan patlıcan parsellerinde yaprakta Orius türleri ve Frankliniella occidentalis in populasyon gelişimi...87 Şekil 4.35 Kontrol, 4 ve 6 ergin adet/m 2 dozunda avcı salımı yapılan patlıcan parsellerinde yaprakta Orius türleri ve Frankliniella occidentalis in populasyon gelişimi...88 ix

10 ÇİZELGELER DİZİNİ Çizelge 3.1 PCR için kullanılan kimyasallar ve miktarları...12 Çizelge 4.1 Orius laevigatus un farklı besinlerde yumurta açılma ve nimf gelişme süreleri...35 Çizelge 4.2 Orius niger in farklı besinlerde yumurta açılma ve nimf gelişme süreleri Çizelge 4.3 Ephestia kuehniella ile beslenen Orius nimflerinin gelişme süreleri Çizelge 4.4 Tetranychus cinnabarinus ile beslenen Orius nimflerinin gelişme süreleri Çizelge 4.5 Frankliniella occidentalis ile beslenen Orius nimflerinin gelişme süreleri Çizelge 4.6 Myzus persicae ile beslenen Orius nimflerinin gelişme süreleri...38 Çizelge 4.7 Farklı avlar üzerinde beslenen Orius laevigatus un ergin öncesi dönemlerdeki ölüm oranları...40 Çizelge 4.8 Farklı avlar üzerinde beslenen Orius niger in ergin öncesi dönemlerdeki ölüm oranları Çizelge 4.9 Orius türlerinin nimf döneminin farklı avlarda toplam avlanma kapasiteleri Çizelge 4.10 Orius ergin dişilerinin farklı avlarda ilk 10 gündeki toplam avlanma kapasiteleri...43 Çizelge 4.11 Orius laevigatus un farklı besinlerde preovipozisyon süresi, ergin ömür uzunluğu ve üreme kapasitesi...45 Çizelge 4.12 Orius niger in farklı besinlerde pre-ovipozisyon süresi, ergin ömür uzunluğu ve üreme kapasitesi...46 Çizelge 4.13 Ephestia kuehniella ile beslenen Orius türlerinin pre-ovipozisyon süresi, ergin ömür uzunluğu ve üreme kapasitesi...47 Çizelge 4.14 Tetranychus cinnabarinus ile beslenen Orius türlerinin pre-ovipozisyon süresi, ergin ömür uzunluğu ve üreme kapasitesi...48 x

11 Çizelge 4.15 Frankliniella occidentalis ile beslenen Orius türlerinin pre-ovipozisyon süresi, ergin ömür uzunluğu ve üreme kapasitesi Çizelge 4.16 Myzus persicae ile beslenen Orius türlerinin pre-ovipozisyon süresi, ergin ömür uzunluğu ve üreme kapasitesi Çizelge 4.17 Orius laevigatus dişilerinin 25±1 C sıcaklık ve % 70±10 oransal nemde farklı yoğunluklardaki avları tüketme gücü Çizelge 4.18 Orius niger dişilerinin 25±1 C sıcaklık ve % 70±10 oransal nemde farklı yoğunluklardaki avları tüketme gücü Çizelge 4.19 Biber serasında ilk yıl kontrol ve Orius salımı yapılan parsellerdeki çiçekte bulunan Frankliniella occidentalis yoğunlukları Çizelge 4.20 Biber serasında ilk yıl kontrol ve Orius salımı yapılan parsellerdeki yaprakta bulunan Frankliniella occidentalis yoğunlukları...60 Çizelge 4.21 Biber serasında ikinci yıl kontrol ve Orius salımı yapılan parsellerdeki çiçekte bulunan Frankliniella occidentalis yoğunlukları...67 Çizelge 4.22 Biber serasında ikinci yıl kontrol ve Orius salımı yapılan parsellerdeki yaprakta bulunan Frankliniella occidentalis yoğunlukları...68 Çizelge 4.23 Patlıcan serasında ilk yıl kontrol ve Orius salımı yapılan parsellerdeki çiçekte bulunan Frankliniella occidentalis yoğunlukları...75 Çizelge 4.24 Patlıcan serasında ilk yıl kontrol ve Orius salımı yapılan parsellerdeki yaprakta bulunan Frankliniella occidentalis yoğunlukları...76 Çizelge 4.25 Patlıcan serasında ikinci yıl kontrol ve Orius salımı yapılan parsellerdeki çiçekte bulunan Frankliniella occidentalis yoğunlukları...83 Çizelge 4.26 Patlıcan serasında ikinci yıl kontrol ve Orius salımı yapılan parsellerdeki yaprakta bulunan Frankliniella occidentalis yoğunlukları...84 xi

12 1. GİRİŞ Türkiye de 2002 yılı istatistiklerine göre örtüaltı sebze yetiştiriciliği yapılan toplam alan hektardan fazladır. Sera alanlarının illere göre dağılımında Antalya % 33 lük önemli bir paya sahiptir (Anonymus 2002a). Ülkemizde örtüaltı yetiştiriciliği genellikle küçük aile işletmeciliği şeklinde yapılmakta olup üreticiler domates, hıyar, patlıcan, biber gibi çeşitliliği az fakat popüler ürün yetiştiriciliğinde yoğunlaşmışlardır. Seralar genellikle alçak olup, yeterli havalandırma açıklıklarına sahip olmadığı için hastalık ve zararlı populasyonları artmaktadır. Bu da hastalık ve zararlı kontrolünde pestisitlerin yaygın olarak kullanılmasına neden olmaktadır. Bitki hastalık ve zararlıları örtüaltı sebze üretimini sınırlayan önemli bir faktör olup, halen bu zararlıların mücadelesinde kimyasal mücadele çoğunlukla tercih edilmektedir. Üreticiler kullandıkları kimyasalların zamanla uygulama dozunu ve sıklığını artırmakta, bu durum ise dayanıklı ırkların ortaya çıkmasını teşvik etmektedir. Örtüaltı sebze yetiştiriciliğinin yoğun olarak yapıldığı Batı Akdeniz Bölgesinde beyazsinek [Bemisia tabaci Genn. (Hom: Aleyrodidae)], trips [Frankliniella occidentalis Pergande (Thysanoptera: Thripidae)] ve kırmızıörümcek [Tetranychus cinnabarinus Boisd. (Acarina: Tetranychidae)] ana zararlılar konumundadır. Bu zararlılara karşı genel olarak kimyasal mücadele yapılmaktadır. Bu da pahalı olmasının yanında, insan ve çevre sağlığı açısından oldukça sakıncalı bir mücadele yöntemidir. Bunlara ilave olarak kimyasal mücadele sırasında bu zararlıların mevcut doğal düşmanları da öldürülmektedir. Bu zararlılardan F. occidentalis ile kimyasal mücadele; zararlının beslenme için çok iyi korunabildiği çiçek, tomurcuk ve yeni oluşan yaprakları tercih etmesi ve insektisitlere kısa zamanda dayanıklılık kazanması nedeniyle oldukça zordur. Sera üreticilerimizin hastalık ve zararlı etmenlere karşı bilinçsizce zirai ilaç kullanımı gereksiz ekonomik kayıplar yanında ürünlerde ve çevrede oluşturduğu ilaç kalıntısından dolayı insan 1

13 sağlığını tehdit etmektedir. Aynı zamanda bu sorun ihracatta da karşımıza çıkmaktadır. Bu nedenle dış pazar isteklerine uygun kaliteli ve zirai ilaç kalıntısı içermeyen ürünlerin yetiştirilmesi gerekmektedir. Avrupa Perakendecileri Yaş Sebze-Meyve Çalışma Grubu (EUREP) tarafından oluşturulan EUREP-GAP protokolü tarımsal ürünlerin üretiminde İyi Tarım Uygulamalarının sertifikasyonunda üretim standardı olarak kullanılmaktadır. Avrupa Birliği ülkelerine yapılacak yaş sebze meyve ihracatında bu protokolün standartlarına uyulması 2005 yılı itibariyle zorunlu kılınmaktadır. Bu protokolün temel dayanağı da Entegre Ürün Yönetimi ve Entegre Zararlı Yönetimi ilkeleridir. Örtüaltı yetiştiriciliğinde sürdürülebilir bir üretim ve ekonomik karlılık yanında, özellikle son yıllarda en başta gelen tüketici talebi olan çevre ve insan sağlığına dost yetiştirme tekniklerinin uygulanması çok önemlidir. Özellikle ihracatımızda son yıllarda yaşanan kalıntı nedeniyle geri dönen ürünlerin varlığı düşündürücüdür. Bu nedenle Entegre Ürün Yönetimi ve Entegre Zararlı Yönetiminde zararlılarla mücadelede, güvenli ve sürdürülebilir olarak kullanılan biyolojik mücadele konusu daha da önemli hale gelmiştir. Akdeniz Bölgesinde örtüaltı yetiştiriciliği yapılan sebzeler kış aylarında genellikle dona karşı ısıtma ile korunan seralarda yetiştirilmektedir. Düşük sıcaklıklarda canlı polen oluşumu gerçekleşmediğinden, meyve tutumu için hormon kullanılmakta ya da Bombus terrestris L. kullanılmaktadır. Döllemeyi sağlayıcı olarak Bombus arılarının kullanıldığı seralarda da özellikle zararlı etmenlere karşı mücadelede kimyasal ilaçların kullanımı arılar için risk teşkil etmektedir. Bu nedenle bu tip seralarda zararlılarla mücadelede faydalı böceklerin kullanılması, Bombus arılarının da daha rahat kullanılabilmesini sağlayacaktır. Hollanda, İtalya ve İspanya da bu zararlılardan özellikle F. occidentalis e karşı biyolojik mücadele çalışmaları Orius laevigatus (Fieber) (Hem.; Anthocoridae) kullanılarak başarı ile yapılmaktadır. Ülkemizde yapılan survey çalışmalarında doğada 2

14 Akdeniz Bölgesinde bu türün yanı sıra O. niger (Wolff) türü de saptanmıştır (Zeren ve Düzgüneş 1983, Bulut and Göçmen 2000). Bu çalışma ile, son yıllarda ülkemize deneme amaçlı ithal edilerek getirilen üreticiye satılacak olan O. laevigatus ile literatürde ülkemizde bulunduğu bildirilen ve doğadan toplanan O. niger in biyolojik özellikleri (gelişme süreleri, ömür uzunluğu, döl verimi, av yoğunluğuna işlevsel tepkisi, av tercihleri vb.) belirlenerek çalışma sonucu ortaya çıkan en uygun zararlıya karşı serada etkinliğinin salım dozlarıyla belirlenmesi amaçlanmıştır. 3

15 2. KAYNAK ÖZETLERİ Isenhour and Yeargan (1981), farklı yoğunluklarda Sericothriops variabilis (Beach) (Thysanoptera: Thripidae) ile beslenen O. insidiosus un dişi ve erkeğinin artan av yoğunluğuna bağlı olarak tükettikleri av sayısının arttığını ve Holling in Tip II işlevsel tepkisini gösterdiğini bildirmektedir. Önder (1982), Orius cinsine bağlı türlerin ergin ve nimflerinin bazı istisnalar olmasına rağmen zoofag beslenme özelliğine sahip olduğunu ve bitkilerin yeşil aksamında bulunan Thysanoptera, Psyllidae, Aphididae, Coccoidea, Tetranychidae ve Eriophyidae türleri yanında Lepidoptera ve Coleoptera yumurtaları ile de beslendiklerini bildirmiştir. Zeren ve Düzgüneş (1983), Çukurova Bölgesinde sebzelerde yaptıkları bir araştırmada, O. minitus (L.), O. niger, O. horvathi (Reuter) ve O. laevigatus u, Myzus spp. nin doğal düşmanı olarak saptamışlardır. Özkan (1986), Antalya ilinde yaptığı bir çalışmada yumuşak çekirdekli meyve ağaçlarında O. minitus, O. niger ve O. horvathi türlerini bulmuştur. Yine aynı çalışmada O. minitus ergininin ömrü boyunca ortalama adet Tetranychus viennensis Zacher ergini tükettiği bildirilmiştir. Tommasini and Nicoli (1993) nin bildirdiğine göre Anthocoridae familyasından Orius cinsine ait birçok türün, süs bitkileri ve sebzelerde zararlı olan F. occidentalis e karşı biyolojik mücadele açısından en ümitvar adaylar olarak gösterilmektedir. O. laevigatus, O. niger, O. majusculus ve O. insidiosus erginleri av olarak UV ile steril edilen Ephestia kuehniella Zeller yumurtaları ve F. occidentalis erginleri verildiğinde, 26±1 C sıcaklık, % 80±5 nem ve 16 saat aydınlık şartlarda bazı biyolojik özellikleri incelenmiştir. Tüm türlerde E. kuehniella dişileri ile beslenenler F. occidentalis ile beslenenlere göre daha uzun süre yaşamış ve daha fazla üreme gücü göstermişlerdir. 4

16 Bununla birlikte O. niger diğer türlere göre iki avda da en düşük üreme kapasitesine sahip olmuş ve laboratuar koşullarında kitle üretim şansı en az tür olarak bildirilmiştir. Tommasini and Nicoli (1994), dört Orius türünün ergin öncesi dönemlerinin bazı biyolojik özelliklerini laboratuar koşullarında (26±1 C sıcaklık, % 75±10 nem, 16 saat aydınlık) çalışmıştır. Dondurulmuş E. kuehniella yumurtaları ve F. occidentalis erginleri flexiglass silindirlerde (4 cm yükseklik ve 4 cm çapta) besin sınırlayıcı faktör olmayacak şekilde av olarak sağlanmıştır. Bu iki av gelişim için uygun olmasına rağmen, ölüm oranı, gelişme süresi ve toplam beslenme kapasiteleri kaydedilmiştir. O. niger kitle üretim olanağı en düşük tür olarak görülmüştür. O. majusculus ve O. laevigatus un F. occidentalis erginleri ile beslenmede benzer performans gösterdiğini bildirmişlerdir. Ancak O. majusculus un, toplam yumurta tüketiminin O. laevigatus tan daha fazla olduğu belirtilmiştir. O. insidiosus ise kitle üretimi için uygun tür olarak gösterilmesine rağmen O. majusculus a göre F. occidentalis tüketimi oldukça düşük olarak bildirilmiştir. Tunç and Göçmen (1994), Antalya ilinde seralarda 1990 yılına kadar yaygın olarak bulunan ve zararlı olan akar türünü T. cinnabarinus, trips türünü ise Thrips tabaci Lindeman (Thysanoptera: Thripidae) olarak bildirmişlerdir. Bu tarihten sonra ise bu iki türe Polypahagotarsonemus latus (Banks) ve F. occidentalis eklendiği ve F. occidentalis in yaygın tür haline geldiği bildirilmiştir. Dissevelt et al. (1995), Hollanda da 5 Orius türü [O. laevigatus, O. niger ve O. majusculus, O. insidiosus ve O. albidipennis (Reuter)] nün tripslere karşı etkinliğini değişik ürünlerde araştırmışlardır. Polensiz ürünlerde (hıyar) ve polenli ürünlerde (çilek, patlıcan, kavun ve biber) Orius türlerinin gelişiminde farklılıklar olduğunu saptamışlardır. Polenli ürünlerde, trips yokluğunda Orius türlerinin gelişimi için alternatif besin kaynağı olarak poleni kullanabildiğini bildirmişlerdir. Riudavets et al. (1995), İspanya da (Barselona), 1991 ve 1992 yılarında F. occidentalis in doğal düşmanlarını belirlemek için birçok bitkide örnekleme 5

17 yapmışlardır. O. laevigatus ve O. Majusculus un hıyar, biber, fasulye ve çilekte yoğun olarak bulunmasına rağmen, karanfil ve biberde nadir olarak bulunduğunu bildirmişlerdir. Dicyphus tamaninii Wagner ve Macrolophus caliginosus Wagner ise hıyar ve domateste yoğun, fasulye ve çilekte nadir olarak bulunmuş, karanfil ve biberde ise bulunamamıştır. Yapılan survey sonrasında en yaygın türler olarak O. laevigatus ve O. majusculus bulunmuştur. O. niger, O. horvathi, O. laticollis (Reuter), O. lindbergi Wagner ve O. albidipennis ise çalışmada bulunan diğer türler olmuşlardır. Belirlenen bu faydalı türler, 25 C sıcaklıkta av olarak F. occidentalis verildiğinde, nimf gelişmelerini tamamlamış, yumurta bırakmış ve erginleri de 20 günden fazla canlı kalmışlardır. Cocuzza et al. (1997a), nin bildirdiğine göre laboratuar koşullarında F. occidentalis e karşı O. laevigatus ve O. albidipennis in beslenme özellikleri, üremeleri ve gelişmeleri üzerine 3 sabit sıcaklığın (15, 25 ve 35 C) etkilerini araştırmışlardır. Her iki türde de yumurta ve nimflerin hayatta kalabilme sürelerinin en fazla 25 ve 35 C de olduğu belirlenmiştir. 15 C de O. albidipennis in hiçbir yumurtasının açılmadığı ve nimf canlılığının da oldukça düşük olduğu bildirilmiştir. Nimflerin gelişme süresi açısından 15 C de türler arasında önemli fark olmadığı, 25 ve 35 C de O. laevigatus nimfleri diğer türe göre daha uzun süre yaşadığı belirtilmiştir. O. albidipennis dişileri O. laevigatus a göre 15 ve 35 C de daha uzun süre yaşadığı, bununla birlikte 25 C de değişiklik gözlenmediği bildirilmiştir. Yumurtlama kapasitesinin 25 C de her iki türde de en üst düzeyde olduğu belirtilmiştir. O. laevigatus erginlerinin 15 ve 25 C de hayatları boyunca O. albidipennis e göre daha fazla F. occidentalis ergini tükettiğini saptamışlardır. Tüm denemelerde O. laevigatus erginlerinin O. albidipennis e göre günlük av tüketiminin daha fazla olduğu belirtilmiştir. Bulut and Göçmen (2000), Antalya ilinde seralarda yaptıkları çalışmada O. minitus ve O. niger i kırmızıörümceklerin doğal düşmanı olarak belirlemişlerdir. Tavella et al. (2000), İtalya da (Albenga) 1993 ve 1994 yıllarında F. occidentalis e karşı O. laevigatus ve O. insidiosus un etkinliğini belirlemeye çalışmışlardır. Nisan 6

18 sonundan Eylül başına kadar örneklemelerde her iki yılda da trips populasyonu Haziran ayında en üst seviyeye ulaşmıştır. Trips yoğunluğu 1993 yılında bir sonraki yıla göre daha fazla olmuştur. Salımlar her iki tür içinde, 1993 yılında 150 adet ergin/120 m 2 dozunda 3 kez ( 23 Nisan, 7 Mayıs ve 3 Haziran), 1994 yılında ise yine aynı dozda 2 kez (18 mayıs ve 9 Haziran) yapılmıştır. O. laevigatus salımı yapılan tünellerde ilk Orius populasyonu Mayıs sonunda saptanmıştır. O. laevigatus tüm sezon boyunca görülmeye devam ederken, O. insidiosus sadece sezon başında görülmüştür. Bu nedenle örtüaltı biber yetiştiriciliği yapılan seralarda O. laevigatus daha uygun bir avcı olarak bildirilmiştir. Tommasini and Maini (2001), Kuzey İtalya da biber yetiştirilen plastik tünellerde yapılan bir çalışmada 1994 ve 1995 yıllarında O. laevigatus un etkinliğini incelemişlerdir. Trips türleri olarak F. occidentalis ve T. tabaci belirlenmiş ve hakim trips türü ise F. occidentalis olarak bildirilmiştir. O. laevigatus salımları yıllarında sırasıyla 1.0 ve 1.2 adet/m 2 olarak yapılmıştır yılında salım yapılan 2 tünele ve 1995 yılındaki 1 tünele sadece bir kez salım yapılmıştır yılında diğer 4 tünele ise 1 hafta sonra ikinci salımlar yapılmıştır. Bu çalışmada erken yapılan salımlarla trips populasyonunun düşük düzeylerde tutulabildiği belirlenmiştir. Deligeorgidis (2002), Haziran 1997 de iki zararlı trips türü olan F. occidentalis ve T. tabaci nin erginleri ile 1. ve 2. dönem nimfleri üzerinde, O. niger in ergin dişilerinin beslenme yeteneklerini, laboratuvar koşullarında (22±0.2 C sıcaklık, % 65±3 oransal nem 16:8 saat A:K ve 9000 lux ışık yoğunluğu) araştırmıştır. Bu çalışma küçük plastik kafeslerde biber yaprakları üzerinde yapılmıştır. Her iki trips türünden 1/5, 1/10, 1/20 ve 1/30 oranlarında (predatör/1. 2. dönem trips nimfi ve ergin) avcı ve av bu yapraklar üzerine bırakılmıştır. O. niger in iki trips türünün hem ergininde hem de 1. ve 2. nimf döneminde etkili avcı olduğu saptamıştır. O. niger in örtüaltı sera ürünlerinde biyolojik mücadele ajanı olarak başarılı bir şekilde kullanılabileceğini bildirmiştir. Venzon et al. (2002) nın bildirdiğine göre teoride favori avcı seçiminde av tercihinden çok üreme kapasitesine dikkat edilmelidir. O. laevigatus un iki av türüne tepkileri ve 7

19 bulmaları arasındaki ilişkiyi incelemişler ve trips ile beslenen O. laevigatus dişilerinin kırmızıörümcek ile beslenenlere göre daha iyi üreme kapasitesine sahip olduklarını bildirmişlerdir. Çok yoğun kırmızı örümcek ve normal yoğunlukta trips populasyonu bulunan bitkilere Orius salımları yapılmış ve bunlar tekrar yakalanmışlardır. Ancak hangi zararlıyı daha çok tercih ettiği konusu, bu bitkilere bıraktıkları yumurta sayıları ile ilişkilendirilememiştir. Carvalho et al. (2003) nın yaptıkları çalışmada, Brezilya da bulunan 3 Orius türünün [O. insidiosus, O. perpunctatus (Reuter) ve O. thyestes Herring] nimf gelişme sürelerini araştırmışlardır. Deneme 25±1 C sıcaklık, % 70±10 oransal nem ve 12:8 A:K koşullarında yürütülmüştür. Üç türde E. kuehniella ile beslendiğinde 5 nimf dönemini tamamlamışlardır. Türlerden O. perpunctatus nimf gelişme süresini 12.1 günde tamamlarken, O. insidiosus ve O. thyestes in nimf gelişme süreleri sırasıyla 12.7, 13.4 gün olmuş ve gelişme süreleri arasında istatistiksel anlamda herhangi bir farklılık bulunmamıştır. O. thyestes, O. perpunctatus ve O. insidiosus nimf canlılık oranları ise sırasıyla 92, 88 ve 96 olarak gerçekleşmiştir. Tavella et al. (2003), İtalya da 2002 yılında biber yetiştiriciliği yapılan plastik tünellerde, doğal Orius türlerinin varlığı, kolonize olabilmeleri ve avcılık özelliklerini, ticari olarak üretimi yapılan O. laevigatus salımları ile karşılaştırmışlardır. Survey çalışmaları 8 tünelde yürütülmüş ve bunların 4 tanesine O. laevigatus salımları yapılmıştır. Orius ve trips örneklemeleri Haziran ve Ekim ayları arasında her tüneldeki 5 parselde, parsel başına 10 çiçek toplanması yoluyla gerçekleştirilmiştir. Toplanan örneklerde, en yaygın olarak bulunan tür O. niger olmuştur. Bir çok yabani bitkide bulunan O. niger in sık olarak hareket ettiği ve rastgele olarak kültür bitkilerinde Haziran ayına kadar kolonize olduğu bildirilmiştir. Diğer yandan O. laevigatus un ise sadece salım yapılan tünellerde bulunduğu saptanmıştır. Blaeser et al. (2004), D. tamaninii, M. caliginosus, O. albidipennis, O. majusculus, O. sauteri Poppius nin T. urticae ve F. occidentalis üzerinde gelişme sürelerini ve avlanma kapasitelerini araştırmışlardır. F. occidentalis ile beslenen O. albidipennis te 8

20 gelişme süresi (17.7 gün) en kısa olurken, D. tamaninii de ise bu süre (36.3 gün) en uzun olmuştur. Av olarak F. occidentalis nimfi verildiğinde 18 günlük süreçte toplam ve günlük olarak sırasıyla, O. albidipennis 22.0 ve 1.2, O. majusculus 14.6 ve 0.8, O. sauteri 31.6 ve 2.2 adet yumurta bırakmıştır. Av olarak avcılara T. urticae nin değişik dönemleri verildiğinde 18 günlük periyotta toplam ve günlük olarak sırasıyla, O. albidipennis in 18.25, 1.02, O. majusculus un 11.5, 0.6, O. sauteri nin 31.3, 2.3 adet yumurta bıraktığı bildirilmiştir. Carvalho et al. (2005), örtüaltı yetiştiriciliğinde tripslere karşı Orius türlerinin önemli doğal düşmanlar olduğunu bildirmişlerdir. O. insidiosus ve O. thyestes, farklı sıcaklıklarda E. kuehniella besin olarak verildiğinde hangi türün daha iyi avcı olduğunun belirlenmesi amacıyla denemeye alınmıştır. O. thyestes in nimf ve erginlerinin 16 C sıcaklıktan olumsuz olarak etkilendiği bildirilmiştir. En fazla yumurtayı ise 25 ve 28 C de sırasıyla 109.2, adet olarak bırakmıştır. O. insidiosus un en yüksek yumurtlama kapasitesinin ise 22 ve 25 C sıcaklıkta (183.0, yumurta) gerçekleştiği belirtilmiştir. Ostovan and Mirhelli (2005), İran da yaptıkları survey çalışmalarında, O. laevigatus, O. niger, O. pallidicornis (Reuter), O.minitus, O. horvathi, O. bulgaconus Ghauri ve O. albidipennis türlerini bulmuşlardır. Ayrıca laboratuarda 25±2 C sıcaklık, % 65±5 oransal nem ve 16 saat aydınlık şartlarda yapılan çalışmada ise, E. kuehniella+mısır poleni besin olarak verildiğinde O. albidipennis in nimf gelişmesi incelenmiş ve bıraktığı yumurtaların açılma oranı % 91, nimflerin ölüm oranı % ve bırakılan yumurtalardan ergin döneme geçebilme oranı ise % olarak bulunmuştur. Rutledge and O Neil (2005), soya fasulyesinde zararlı olan Aphis glycines Matsumura in O. insidiosus ile ilişkisini incelemişlerdir. Laboratuarda yaptıkları işlevsel tepki denemesinde O. insidiosus erginlerinin 24 saat içerisinde en fazla 19.25±0.06 adet yaprakbiti tükettiklerini belirlemişlerdir. Ayrıca O. insidiosus un avcı olarak yaprakbitini baskı altına alabileceğini ancak bunun av yoğunluğuna ve avın bitkide bulunduğu yere bağlı olduğunu bildirmişlerdir. 9

21 Shchenikova and Stepanycheva (2005), O. laevigatus un gelişme süresi ve üreme kapasitesini, besin olarak Musca domestica ve Sitotroga cerealella yumurtaları vererek incelemişlerdir. Nimf gelişme süresini sırasıyla, 13.8 ve 14.1 gün, preovipozisyon süresini ise 4.5 ve 5.0 gün olarak bulmuşlardır. Her iki av ile beslendiğinde, toplam üreme kapasiteleri birbirine yakın olarak bulunmuştur. O. laevigatus un M. domestica yumurtası ile kitle üretim olanakları ümitvar olarak bildirilmiştir. 10

22 3. MATERYAL ve YÖNTEM 3.1 Materyal Çalışmanın ana materyalini oluşturan O. niger doğadan toplanmış, O. laevigatus ise Koppert Biyolojik Sistemler Ltd Şti. den alınarak stok kültürleri oluşturulmuştur. Avcı üretiminde kullanılacak olan E. kuehniella ile denemelerde avcıya besin olarak verilecek olan F. occidentalis, T. cinnabarinus ve Myzus persicae (Sulzer) de çalışmanın diğer ana materyallerini oluşturmuştur Orius türlerinin teşhisi Stok kültürlerdeki Orius türlerinin teşhisi için moleküler yöntemlerden faydalanılmıştır. Promega DNA izolasyon kiti kullanılarak DNA izolasyonu yapılmıştır. PCR, Kwon and Ishikawa (1992) nın geliştirdikleri primerler kullanılarak yapılmıştır. PCR için Çizelge 3.1 de belirtilen miktarlar kullanılmıştır (Honda et al. 1998). PCR Programı: 94 o C de 3 dak. 94 o C de 30 sn. 51 o C de 30 sn. 72 o C de 60 sn. 20 o C de 30 döngü 11

23 Çizelge 3.1 PCR için kullanılan kimyasallar ve miktarları Kullanılan materyal DNA 10xPCR Buffer (Invitrogen) Taq DNA polymerase (1 U) dntp MgCl 2 Primer F (10 pmol) Primer R (10 pmol) dh 2 0 Toplam Miktar 1 μl 2.5 μl 0.2 μl 1 μl 2 μl 1 μl 1 μl 16.3 μl 25 μl Orius türlerinin taksonomik özellikleri, morfolojik tanımı, yayılışı ve konukçuları Orius laevigatus Sistematikteki yeri Takım : Hemiptera Seri : Polyneura Reut Üst familya : Cimicoidea Reut Familya : Anthocoridae Fieb Alt familya Cins : Anthocorinae (Van Duzee) : Orius Tür : Orius laevigatus (Fieber) 1860 Sinonimleri : Triphleps obscurus Dgl. Sc T. maderensis Reut Orius peregrinus Reut (nom. nudum) Orius niger var. rufitibia Rey. (nom. nudum) O laevigatus inaequalis Wgn

24 O laevigatus cyprius Wgn O luridus Wgn Morfolojik Tanımı Orius laevigatus un genel vücut rengi koyu kahve ve açık sarı olup tamamen siyaha kadar değişebilir. Özellikle baş ve pronotum parlak olup vücut üzerinde kısa kıllar bulunur. Baş siyahımsı kahverengi olup vertex genişliği, göz çapının erkekte 1,9; dişide ise 2,0 katı kadardır. Anten genellikle kahverengi olup ikinci segmenti sarı renklidir. Pronotum ve scutellum siyahımsı kahverengidir. Clavus ve corium kirli sarı, cuneus ise sarımsı kahverengidir. Vücudun alt kısmı siyahımsı kahverengi veya tamamen siyahtır. Ön femur sarımsı, orta ve arka femurlar siyahımsı kahverengi olup uçları sarımsı renklidir. Tibialar açık sarımsı olup, bazen arka tibia siyahımsı olabilir. Vücut uzunlukları mm arasındadır (Şekil 3.1.a) (Önder 1982). Orius türlerinde yumurtalar bitki dokusu içerisine bırakılır (Şekil 3.1.b). Yumurtalar, armudi şekilde olup ağız kısmı bir operculum ile kapatılmıştır. Orius türleri 5 nimf dönemi geçirir. Yumurtadan çıkan nimfler ilk anlarda renksizdir. İlerleyen dönemlerde sarımsı, turuncu ve daha koyu renklere dönüşür. Yayılışı Orius laevigatus, İngiltere, İspanya, Fransa, İtalya, Balear Adaları, Kıbrıs, Madeira Adası, Azor Adaları, Kanarya Adaları, Fas, Cezayir, Mısır, Güney Rusya, Türkmenistan ve Türkiye de yayılmış bir türdür. Türkiye de Ankara, Adana (Seyhan), İçel, İzmir (Merkez, Bornova), Diyarbakır, Mardin ve Urfa da saptanmıştır (Önder 1982). 13

25 Konukçuları Bu tür daha çok çalılıklar ve yabancı otlar üzerinde bulunur. Myzus fragariae Theobald, Aphis maidis Fitch (Homoptera: Aphididae); Metatetranychus ulmi Koch, Eotetranychus cucurbitacearum Sayed (Acarina: Tetranychidae); T. tabaci (Thysanoptera: Thripidae), Prodenia litura Fabricius (Lepidoptera: Noctuidae) yumurtalarıyla beslendiği kaydedilmektedir. a b Şekil 3.1 Orius laevigatus un a. patlıcan çiçeğinde ergin dönemi, b. yumurta dönemi Orius niger Sistematikteki yeri Takım : Hemiptera Seri : Polyneura Reut Üst familya : Cimicoidea Reut Familya : Anthocoridae Fieb Alt familya : Anthocorinae (Van Duzee) Cins : Orius Tür : Orius niger (Wolff)

26 Sinonimleri : Anthocoris fruticum Fall Rhynarius obscurus Hhn A. compressicornis R. Sa A. crassicornis Perr., 1857 Triphleps ullrichi Fieb., 1860 A. neglectus Garb., 1869 O. nider aegyptiacus Wgn O. pallidulus Wgn Morfolojik Tanımı Orius niger in genel vücut rengi açık kahveden siyaha kadar değişir. Baş ve pronotum her iki cinsiyette siyahtır. Vertex genişliği, göz çapının 1,8 katı kadardır. Birinci anten segmenti her iki eşeyde de siyah olmasına karşın diğer segmentler erkekte sarımsı kahverengi, dişide ise beyazımsı sarı renklidir. Pronotumun ön ve arka kısmı buruşuk görünüşte olup calluslar düzdür. Scutellum siyahtır. Corium erkekte sarımsı kahverengi, dişide ise siyahtır. Cuneus daima siyah renklidir. Membran duman rengi olup uç kenarı siyahımsıdır. Vücudun alt kısmı tamamen siyah renklidir. Femurların uç kısımları sarımsı, diğer kısımları siyah; ön tibia sarımsı, orta ve arka tibialar siyah; tarsuslar ise sarı renklidir. Vücut uzunlukları 1,7-2,3 mm arasındadır (Şekil 3.2.a, b) (Önder 1982). Şekil 3.2.c, d de O. niger in 4. nimf döneminden 5. nimf dönemine geçişte deri değiştirmesi ve 5. nimf dönemi görülmektedir. Yayılışı Orius niger, Avrupa, Kanarya Adaları, Kuzey Afrika, Mısır, Eritre, Ortadoğu ülkeleri, Orta Asya, Rusya, Hindistan ve Türkiye de yayılmış bir türdür. Türkiye de yapılan bir çalışmada tüm bölgelerde yaygın bir tür olarak saptanmıştır (Önder 1982). 15

27 Konukçuları Orius niger, doğada genellikle alçak boylu bitkiler üzerinde bulunur. Beslendiği saptanan arthropodlar aşağıdadır; Tetranychus urticae (Acarina: Tetranychidae) Eriophyes spp. (Acarina: Eriophyidae) Thrips spp. (Thysanoptera: Thripidae) T. tabaci (Thysanoptera: Thripidae) Anaphothrips vitis Priesner(Thysanoptera: Thripidae) Haplothrips aculeatus (Fabricius)(Thysanoptera: Phloeothripidae) H. globiceps Bagnall (Thysanoptera: Phloeothripidae) Aphis gossypii Glover (Homoptera: Aphididae) A.pomi de Geer (Homoptera: Aphididae) A. craccivora Koch (Homoptera: Aphididae) A.nasturtii Kaltenbach (Homoptera: Aphididae) Acyrthosiphon gossypii Mordvilko (Homoptera: Aphididae) M. persicae (Homoptera: Aphididae) M. fragariae (Homoptera: Aphididae) M. pruniavium Boerner (Homoptera: Aphididae) Stephanitis pyri (Fabricious) (Heteroptera: Tingidae) Güve yumurtaları (Lepidoptera: Noctuidae) Pentatomid yumurtaları (Heteroptera: Pentatomidae) 16

28 a b c d Şekil 3.2 Orius niger in farklı biyolojik dönemleri a. ergin döneme geçiş, b. Çiçekte ergin dönem, c. 4. nimf dönemden 5. nimf dönemine geçiş, d. 5. nimf dönemi 17

29 3.2 Yöntem Av üretimleri Ephestia kuehniella üretimi Ephestia kuehniella, 25±1 C sıcaklık, % 60±10 oransal nemde karanlık ortamda üretilmiştir. Üretimlerde besin olarak buğday unu: buğday kepeği (2:1) karışımı kullanılmıştır. Başlangıç Ephestia kolonisi Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümünden temin edilmiştir (Bulut ve Kılınçer 1987) Frankliniella occidentalis üretimi Frankliniella occidentalis, 26±1 C sıcaklık, % 70±10 oransal nem ve 16:8 saat Aydınlık:Karanlık (A:K) koşullara sahip iklim odalarında çevresi ince tülle kapatılmış kafeslerde, fasulye bitkilerinin üzerinde yetiştirilmiştir. Bu amaçla 10x20 cm boyutlarındaki saksılara ekilen fasulye tohumlarının çimlenip ilk gerçek iki yapraklarının oluşmasından sonra bu bitkiler F. occidentalis ile bulaştırılmıştır. Konukçu bitki üretimi zararlı üretimi ile aynı özelliklere sahip koşullarda gerçekleştirilmiştir. F. occidentalis başlangıç populasyonu Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümünden temin edilmiştir Tetranychus cinnabarinus üretimi Tetranychus cinnabarinus, 26±1 C sıcaklık, % 50±10 oransal nem ve 16:8 saat A:K koşullara sahip iklim odasında fasulye bitkileri üzerinde üretilmiştir. Bu amaçla 10x20 cm boyutlarındaki saksılara ekilen fasulye tohumlarının çimlenip ilk gerçek iki yapraklarının oluşmasından sonra bu bitkiler T. cinnabarinus ile bulaştırılmıştır. Konukçu bitki üretimi zararlı üretimi ile aynı özelliklere sahip koşullarda 18

30 gerçekleştirilmiştir. T. cinnabarinus başlangıç populasyonu Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümünden temin edilmiştir Myzus persicae üretimi Myzus persicae, 26±1 C sıcaklık, % 70±10 oransal nem ve 16:8 saat A:K koşullara sahip iklim odalarında çevresi ince tülle kapatılmış kafeslerde, biber bitkileri üzerinde üretilmiştir. Bu amaçla 10x20 cm boyutlarındaki saksılara dikilen biber fideleri 3-4 gerçek yapraklarının oluşmasından sonra, M. persicae ile bulaştırılmıştır. Konukçu bitki üretimi zararlı üretimi ile aynı özelliklere sahip koşullarda gerçekleştirilmiştir. M. persicae başlangıç populasyonu Antalya ili Serik ilçesi Kocayatak beldesindeki biber seralarından toplanmıştır. Yaprakbitinin teşhisi Dr. Işıl ÖZDEMİR (Ankara Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsü) tarafından yapılmıştır Orius niger ve Orius laevigatus un üretilmesi Denemelerde kullanılacak her iki Orius türü de 26±1 C sıcaklık, % 70±10 oransal nem ve 16:8 saat A:K koşullarda üretilmiştir. Yeni ergin olmuş adet Orius erginleri 10x6x6 cm lik etrafı tülle çevrili plastik kaplara bırakılmıştır. Avcılara besin olarak -20 C de 2 saat süreyle dondurulmuş E. kuehniella yumurtası verilmiştir. Yumurtlama ortamı olarak fasulye meyveleri kap içerisine bırakılmıştır. Üzerinde Orius yumurtaları bulunan fasulye meyveleri üç günde bir kez alınarak, 4x12 cm boyutlarındaki iki tarafı tülle kapatılmış cam tüpler içine konulmuştur (Şekil 3.3). Yumurtadan çıkan nimflere de besin olarak donmuş E. kuehniella yumurtası verilmiştir. 19

31 Şekil 3.3 Orius erginlerinin üreme kapasitelerinin belirlenmesinde kullanılan cam tüpler Avcı-av ilişkilerinin araştırılması Farklı besinler ile beslenen Orius türlerinde yumurta ve ergin öncesi dönemlerin gelişme sürelerinin saptanması Nimf ve ergin dönemde aynı avlarla beslenen bireylerin, dört farklı besinde (E. kuehniella, T. cinnabarinus, F. occidentalis ve M. persicae) fasulye meyvelerine bıraktığı 50 yumurta takip edilmiş ve yumurtaların açılma süresi hesaplanmıştır. Orius türlerinin nimf gelişme sürelerinin saptanması için stok kültürden alınan ve yumurtadan yeni çıkmış O. laevigatus ve O. niger nimfleri ayrı ayrı 4 cm genişliğinde 1,5 cm yüksekliğinde ve içinde fasulye yaprak diski bulunan cam yüzükler içine alınmıştır (Şekil 3.4). Bu nimflere besin olarak, E. kuehniella yumurtası ile T. cinnabarinus, F. occidentalis ve M. persicae nimfleri yeteri kadar verilmiştir. Her 3 saatte bir nimflerin dönem değiştirmeleri ve canlılıkları takip edilmiştir. Denemeler 25±1 C sıcaklık, % 70±10 nem ve 16:8 saat A:K koşullara sahip iklim odalarında 50 birey kullanılarak yürütülmüş ve her bir birey bir tekerrür kabul edilmiştir. 20

32 Şekil 3.4 Orius laevigatus ve Orius niger in nimf dönemlerinin gelişme süresi ve av tüketimlerinin belirlenmesinde kullanılan yüzükler Farklı besinler ile beslenen Orius türlerinin yumurta ve ergin öncesi dönemlerindeki ölüm oranlarının belirlenmesi Orius türlerinde yumurtalardaki ölüm oranı, Bölüm de belirtilen yumurtalardan nimf çıkışı olmayanların kaydedilmesi ile hesaplanmıştır. Orius türlerinin farklı besinlerde nimf dönemlerindeki ölüm oranlarının belirlenmesi, Bölüm de yürütülen denemedeki ölümlerin kaydedilmesi ile hesaplanmıştır Orius türlerinin farklı avlarda beslenme kapasitelerinin belirlenmesi Bu çalışmada stok kültürden alınan ve yumurtadan yeni çıkmış O. laevigatus ve O. niger nimfleri 4 cm genişliğinde 1,5 cm yüksekliğinde ve içinde fasulye yaprak diski bulunan cam yüzükler içine alınmıştır (Şekil 3.4). Bu nimflere besin olarak her gün, T. cinnabarinus, F. occidentalis ve M. persicae nimfleri yeteri kadar verilmiştir. Ölen ve paralize edilen nimfler günlük olarak kaydedilmiştir. Verilen besinler, her gün yenilenmiştir. Bu işleme Orius nimfleri ergin olana kadar devam edilmiştir. Erginlerin av tüketim kapasitelerinin belirlenmesinde de Şekil 3.7 de verilen yüzükten faydalanılmıştır. Nimf dönemlerinde T. cinnabarinus, F. occidentalis ve M. persicae nimfleri ile beslenmiş ve ergin olmuş dişi bireylere 10 gün boyunca yine aynı besinler 21

33 verilmiştir. Günlük olarak tüketilen birey sayısı kaydedilmiştir. Günlük olarak yeni besinler fırça yardımıyla yüzük içerisine bırakılmıştır. Denemeler 25±1 C sıcaklık, % 70±10 nem ve 16:8 saat A:K koşullara sahip iklim odalarında 20 tekerrürlü olarak yürütülmüş ve her bir birey tekerrür kabul edilmiştir Farklı besinler ile beslenen Orius türlerinin üreme kapasiteleri ile ergin yaşam sürelerinin belirlenmesi Orius niger ve O. laevigatus nimfleri stok kültürden alındıktan sonra, besin olarak E. kuehniella yumurtası ile T. cinnabarinus, F. occidentalis ve M. persicae nimfleri yeteri kadar verilmiş ve elde edilen erginler bir çift olarak, 4x12 cm boyutlarında iki tarafı tülle kapatılmış cam tüpler içine konulmuştur. Yumurtlama ortamı olarak fasulye meyveleri tüp içerisine bırakılmıştır (Şekil 3.3). Tüplerde bulunan fasulye meyveleri günlük olarak değiştirilmiştir. Tüplerden alınan meyveler kontrol edilerek yumurta sayıları da kaydedilmiştir. Erkek bireyler ölünce, tüp içerisine yeni bir erkek birey konulmuştur. O. niger ve O. laevigatus erginlerinin bulunduğu tüplere besin olarak E. kuehniella yumurtası ile T. cinnabarinus, F. occidentalis ve M. persicae nimfleri konulmuştur. Deneme 25±1 C sıcaklık, % 70±10 nem ve 16:8 saat A:K koşullara sahip iklim odalarında ve 20 tekerrürlü olarak yürütülmüştür Orius türlerinin farklı av yoğunluklarında işlevsel tepkilerinin belirlenmesi Tetranychus cinnabarinus, F. occidentalis ve M. persicae nimfleri, 5, 10, 20, 30 ve 50 birey olarak, 4 cm genişliğinde 1,5 cm yüksekliğinde ve içinde fasulye yaprak diski bulunan cam yüzükler içine alınmıştır (Şekil 3.4). Bırakılan nimflerin adaptasyonunun sağlanması için 2 saat beklenilmiş ve ergin olduktan sonra 24 saat aç bırakılmış Orius ergin dişileri birer adet olarak yüzük içerisine bırakılmıştır. 22

34 Bırakılan erginler, nimf dönemlerinde T. cinnabarinus, F. occidentalis ve M. persicae nimfleri ile beslenmişlerdir. Yüzüklerdeki Orius erginleri 24 saat sonra alınmıştır. Bırakılan avlardan canlı ve ölü olanları kaydedilmiştir. Deneme 25±1 C sıcaklık, % 70±10 nem ve 16:8 saat A:K koşullara sahip iklim odalarında ve 10 tekerrürlü olarak yürütülmüştür Orius türlerinin serada Frankliniella occidentalis e karşı uygun salım yoğunluklarının belirlenmesi Laboratuar çalışmaları sonucunda, Orius türlerinin F. occidentalis ile çok yakın ilişkisinin olmasının belirlenmesi nedeniyle sera denemeleri de F. occidentalis e karşı her iki Orius türünün kullanılabilirliği üzerine yapılmıştır. Seranın etrafı fide dikimleri yapılmadan önce tüllerle çevrilmiştir (Şekil 3.5, 3.6). Arazi denemeleri ve tek ürün sezonunda biber ve patlıcan yetiştirilen seralarda yapılmıştır. Bitkiler seraya dikildikten sonra laboratuarda yetiştirilen F. occidentalis ile bulaşık bitki dal ve yaprakları seraya homojen olarak dağıtılarak zararlının seraya yerleşmesi sağlanmıştır. Trips populasyonu seraya yerleştikten sonra parsellerin arasına tül çekilmiştir Daha sonra da Orius erginlerinin salımları yapılmıştır. O. niger ve O. laevigatus için salım dozu 1, 2, 4, 6 adet/m 2 olarak belirlenmiştir. Parsellere salınacak bireyler laboratuvarda sayılarak (1:1 erkek:dişi oranında) cam tüplere konulmuştur. Salımlar, mümkün olduğunca parseldeki bitkilere homojen olarak, tüpe uygulanan küçük darbelerle Orius erginlerinin yaprak ve çiçekler üzerine düşürülmesi yoluyla yapılmıştır örtüaltı yetiştiriciliğinde yukarıda belirtilen salım dozları ile sadece 1 uygulama yapılmıştır örtüaltı yetiştiriciliğinde ise 2 uygulama yapılmıştır. 23

35 Şekil 3.5 Frankliniella occidentalis e karşı farklı yoğunluklarda Orius laevigatus ve O. niger salımlarının yapıldığı biber parsellerinden görünüm Şekil 3.6 Frankliniella occidentalis e karşı farklı yoğunluklarda Orius laevigatus ve O. niger salımlarının yapıldığı patlıcan parsellerinden görünüm 24

36 Denemenin yapıldığı örtüaltı yetiştiriciliği (I. yıl) ve örtüaltı yetiştiriciliği (II. yıl) yapılan deneme serasına ait sıcaklık ve nem değerleri sırasıyla şekil 3.7 ve 3.8 de verilmiştir. Şekil yılı denemelerinin yapıldığı seraya ait sıcaklık ( C) ve oransal nem (%) değerleri 25

37 Şekil yılı denemelerinin yapıldığı seraya ait sıcaklık ( C) ve oransal nem (%) değerleri Biber parsellerinde Orius laevigatus ve O. niger in Frankliniella occidentalis e karşı uygun salım yoğunluğunun belirlenmesi Biber parsellerindeki yılı salım çalışmaları (I. yıl) Denemede dolmalık biber olan Balo çeşidi kullanılmıştır. Biber fideleri 2 Ekim 2003 tarihinde seraya dikilmiştir. Bitkiler seraya dikildikten 7-10 gün sonra laboratuarda üretilen F. occidentalis ile bulaşık bitki dal ve yaprakları seraya homojen olarak dağıtılarak zararlının seraya yerleşmesi sağlanmıştır. Deneme tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak kurulmuştur. Her bir parsel 10 m 2 dir ve parsellerde 18 bitki bulunmaktadır. 26

38 Orius salımları Ekim 2003 tarihlerinde 1, 2, 4, 6 adet/m 2 salım yoğunluğunda yapılmış ve 1-3 günlük olan ergin bireylerin erkek:dişi oranının 1:1 olmasına dikkat edilmiştir. Trips ve Orius populasyonu, 22 Ekim 2003 tarihinden itibaren haftada bir kez sayım yapılarak (yaprak, çiçek) takip edilmeye başlanmıştır. Her tekerrürden tesadüfen 3 bitki seçilmiş ve bu bitkiden 3 çiçek (varsa) ve 3 yaprakta lup yardımıyla sayım yapılmıştır. Bu çiçeklerde ve yapraklardaki thrips (nimf+ergin) ve Orius (nimf+ergin) sayıları kaydedilmiştir. Biber parsellerindeki yılı salım çalışmaları (II.yıl) İkinci yıl sera denemesinde de yine aynı dolmalık biber çeşidi olan Balo kullanılmıştır. Biber fideleri 17 Eylül 2004 tarihinde seraya dikilmiştir. Seranın etrafı fide dikimleri yapılmadan önce tüllerle çevrilmiştir.bitkiler seraya dikildikten 7-10 gün sonra laboratuarda yetiştirilen F. occidentalis ile bulaşık bitki dal ve yaprakları seraya homojen olarak dağıtılarak zararlının seraya yerleşmesi sağlanmıştır. Deneme tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak kurulmuştur. Her bir parsel 10 m 2 büyüklüğünde olup 18 biber bitkisinden oluşmuştur. Birinci Orius salımları Ekim 2004 tarihlerinde, ikinci salımlar ise Mart 2005 tarihlerinde 1, 2, 4, 6 adet/m 2 salım yoğunluğunda yapılmış ve 1-3 günlük olan ergin bireylerin erkek:dişi oranının 1:1 olmasına dikkat edilmiştir. Trips ve Orius populasyonu, 6 Ekim 2003 tarihinden itibaren haftada bir kez sayım yapılarak (yaprak, çiçek) takip edilmeye başlanmıştır. Her tekerrürden tesadüfen 3 bitki seçilmiş ve bu bitkiden 3 çiçek (varsa) ve 3 yaprakta lup yardımıyla sayım yapılmıştır. Bu çiçeklerde ve yapraklardaki trips (nimf+ergin) ve Orius (nimf+ergin) sayıları kaydedilmiştir. 27

39 Patlıcan parsellerinde Orius laevigatus ve O. niger in Frankliniella occidentalis e karşı uygun salım yoğunluğunun belirlenmesi Patlıcan parsellerindeki yılı salım çalışmaları (I.yıl) Denemede Faselis isimli patlıcan çeşidi kullanılmıştır. Patlıcan fideleri 2 Ekim 2003 tarihinde seraya dikilmiştir. Bitkiler seraya dikildikten 7-10 gün sonra laboratuarda yetiştirilen F. occidentalis ile bulaşık bitki dal ve yaprakları seraya homojen olarak dağıtılarak zararlının seraya yerleşmesi sağlanmıştır. Deneme tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak kurulmuştur. Her bir parsel 10 m 2 büyüklüğünde olup, parseller 14 bitkiden oluşturulmuştur. Orius salımları 4-6 Kasım 2003 tarihlerinde 1, 2, 4, 6 adet/m 2 salım yoğunluğunda yapılmış ve 1-3 günlük olan ergin bireylerin erkek:dişi oranının 1:1 olmasına dikkat edilmiştir. Trips ve Orius populasyonu, 22 Ekim 2003 tarihinden itibaren haftada bir kez sayım yapılarak (yaprak, çiçek) takip edilmeye başlanmıştır. Her tekerrürden tesadüfen 3 bitki seçilmiş ve bu bitkiden 3 çiçek (varsa) ve 3 yaprakta lup yardımıyla sayım yapılmıştır. Bu çiçeklerde ve yapraklardaki trips (nimf+ergin) ve Orius (nimf+ergin) sayıları kaydedilmiştir. Patlıcan parsellerindeki yılı salım çalışmaları (II.yıl) İkinci yıl deneme de yine aynı patlıcan çeşidi (Faselis) kullanılmıştır. Patlıcan fideleri 17 Eylül 2004 tarihinde seraya dikilmiştir. Seranın etrafı fide dikimleri yapılmadan önce tüllerle çevrilmiştir. Bitkiler seraya dikildikten 7-10 gün sonra laboratuarda yetiştirilen 28

40 F. occidentalis ile bulaşık bitki dal ve yaprakları seraya homojen olarak dağıtılarak zararlının seraya yerleşmesi sağlanmıştır. Deneme tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak kurulmuştur. Her bir parsel 10 m 2 olup, parselde 14 bitki bulunmaktadır. Birinci Orius salımları 23 Ekim 2004, ikinci salımlar ise 12 Mart 2005 tarihinde 1, 2, 4, 6 adet/m 2 salım yoğunluğunda yapılmış ve 1-3 günlük olan ergin bireylerin erkek:dişi oranının 1:1 olmasına dikkat edilmiştir. Trips ve Orius populasyonu, 6 Ekim 2004 tarihinden itibaren haftada bir kez sayım yapılarak (yaprak, çiçek) takip edilmeye başlanmıştır. Her tekerrürden tesadüfen 3 bitki seçilmiş ve bu bitkiden 3 çiçek (varsa) ve 3 yaprakta lup yardımıyla sayım yapılmıştır. Bu çiçeklerde ve yapraklardaki trips (nimf+ergin) ve Orius (nimf+ergin) sayıları kaydedilmiştir İstatistiki değerlendirme Denemelere ait sonuçların değerlendirilmesinde varyans analizi (One-way) uygulanarak, istatistiksel farklılık Tukey HSD testi (p=0.05) ile belirlenmiştir. Orius türlerinin belirli bir konuda karşılaştırılmasında ise t-testi (p=0.05) uygulanmıştır. Analizler, Jump 5.0.1a paket programı kullanılarak yapılmıştır. 29

41 4. ARAŞTIRMA BULGULARI ve TARTIŞMA 4.1 Orius Türlerinin Teşhisi PCR ürünleri, % 1.5 lik agaroz jelde TAE buffer yardımıyla 60 V da 1.5 saat yürütülmüş ve ethidium bromid ile boyandıktan sonra UV ışığı altında bakılıp fotoğraflanmıştır (Şekil 4.1). Şekil 4.1 PCR ürünlerinin jelde yürütüldükten sonra UV ışığı altındaki görüntüsü Yukarıda belirtilen primer dizileri kullanılarak böcek genomik DNA ları PCR ortamında çoğaltılmış ve Agaroz Jel Elektoforesiz yöntemiyle primerlerin genomik DNA larının çoğaltıldığı teyit edilmiştir. Teyit edilen PCR ürünleri (bantlar) DNA dizilerinin belirlenmesi amacıyla örnek başına 50 µl PCR ürünü İontek (İstanbul, Türkiye) firmasına gönderilmiştir. Firma tarafından PCR ürünleri saflaştırılmış ve ABI 310 DNA Dizi cihazı kullanılarak nükleotid dizileri FASTA ve GenDizi formatı halinde tarafımıza ulaştırılmıştır. Daha sonra bu DNA dizileri CHROMA 1.0 yazılım programı kullanılarak görüntülenmiş ve sekansların incelenerek kaliteleri belirlenmiştir. Kalite kriteri olarak da sinyal (piklerin) yükseklikleri, nükleotid piklerinin birbirlerinden düzgün bir şekilde ayrı olduğu belirlenememiş ve (N) nükleotid sayıları göz önüne alınmıştır. Kalite kriterlerinden geçirilmiş olan DNA dizileri is Gen Bankasında bulunan bütün DNA sekanslarıyla Basic Local Alignment Search Tool (BLAST) 30